اختلال در خواندن
[اختلال در خواندن]
ناتواني هاي ادراكي
تهيه و تدوين: زهرا خاتون فائقي
مركز آموزش و توانبخشي مشكلات ويژه يادگيري سبزوار
**************************
ناتواني هاي ادراكي
تعريف
ناتواني هاي ادراكي شامل نقايص موجود در هماهنگي بينايي- حركتي، انحرافات بينايي، شنوايي و لامسه، ارتباطات فضايي و ساير متعلقات ادراكي مي باشد.
با وجودي كه رشته علمي ادراك سالهاي متمادي مطالعه شده است، مسئله اختلالات ادراكي در كودكان هنوز هم به خوبي شناخته و فهميده نشده است زيرا با زمينه هايي مثل حافظه، توجه، تفكر و زبان روابط و مرزهاي همپوش دارد. در اين مقاله ما تلاش خواهيم كرد به طرح و توصيف بعضي از عمومي ترين اختلالات ادراك بپردازيم.
نظريه هاي ادراكي- حركتي
بيشترين تأكيد در زمينه ي ناتواني هاي يادگيري روي فعاليت هاي ادراكي- حركتي بوده است. ادراك به عمليات روانشناختي براي كشف معني يك احساس اطلاق مي شود. ادراك، حركات شنوايي، بينايي لامسه را سازماندهي، داراي ساختار و تعبير و تفسير مي كند- كودكاني كه ناتواني ادراكي دارند معمولاً براي تعبير و تفسير و پيداكردن معني محرك هاي محيطشان دچار مشكل مي شوند (1980 Schiff).
از آنجا كه اصطلاح «حركت» به جابه جايي بدن اطلاق مي شود وجود ناتواني در تحول حركتي مي تواند باعث بروز مشكلات در يادگيري تكاليفي كه به مهارت هاي حركتي ظريف، هماهنگي دست- چشم و تعادل نيازمند هستند، گردد. (Crzhy 1967,7969)
اين مشكلات مي توانند حركات را ضعيف كرده روي استفاده و كنترل ماهيچه ها اثر منفي بگذارند و يا مي توانند باعث ضعيف در هماهنگي عملكرد حركتي و ادراكي شوند.
انواع ناتواني هاي ادراكي
افتراق فرآيندي است كه به وسيله آن انسان به شباهت ها و تفاوت هاي ميان محرك هاي مربوط به هم واقف مي شود. بازشناسي تفاوت ها ميان چيزهاي ديده شده نظير حروف يا ترتيبات زنجيره اي، ميان تفاوت هاي آوايي در لغات يا بين اشكالي كه به فعاليت ها معني مي دهند. در يادگيري براي فهم و استفاده از كلام شفاهي، خواندن، نوشتن، محاسبه ي مسائل رياضي، هجي كردن و يا تحويل مهارت هاي حركتي، كودكان بايد قادر باشند تفاوت هاي بين آنچه ديده اند، شنيده اند لمس كرده اند يا چشيده و احساس كرده اند را تميز دهند.
ناتواني هاي افتراقي مي توانند به شش گروه اصلي طبقه بندي شوند:
1- ناتواني هاي افتراقي بينايي: براي درك تفاوت ها بين دو يا چند محرك بينايي نظير حروف (آ و ب) يا (ميخ و سيخ) ناتوان است.
2- ناتواني هاي افتراق شنوايي: در كشف تفاوت ها يا مشابهت هاي بين اصوات صدادار و بي صدا و پايين سيلاب ها يا لغات و در نتيجه فهم زبان شناسي و زبان بياني و خواندن دچار مشكل هستند.
3- ناتواني هاي افتراق لمسي: براي انجام تكاليفي كه نيازمند حساسيت لامسه هستند دچار مشكل مي شوند تكاليفي مثل (بستن دكمه، نوشتن، استفاده از كارد، چنگال و قاشق).
4- ناتوانيهاي افتراق حس جنبشي: اختلالات موجود در افتراق جنبشي باعث اختلال در پس خوراند حسي بدن مي شود كه نتيجه آن پيداشدن مشكل يادگيري الگوهاي حركتي و بطور كلي در كنترل حركات بدن خواهد شد. افتراق سي جنبشي براي يادگيري مهارتهاي پيشرفته نظير نوشتن، رقصيدن، دوچرخه سواري و ساير فعاليت ورزشي بسيار مهم است.
5- ناتواني هاي افتراق بساوشي: افتراقي بساوشي به درون داد تحريكات لمس و حركت اطلاق مي شود. كودكاني كه ناتواني هاي لمس و حركت دارند مشكلات بزرگي براي اجرا و انجام تكاليف حركتي ظريفي نظير نوشتن، دستكاري كردن ابزار و وسايل و يادگيري مهارت هاي انجام حركت خواهند داشت.
6- ناتواني هاي افتراق شكل- پس زمينه: كودك براي تمركز پيدا كردن روي يك محرك يا انتخاب محركات بينايي، شنوايي و بساوشي (شكل) در حضور يك محرك رقيب (پس زمينه) مشكل دارد. مثال: براي گوش كردن به صدا و درس معلم (شكل) وقتي كه در كلاس يا زمين بازي مدرسه سروصدا هست (پس زمينه) مشكل خواهد داشت.
ناتوانيهاي بندش
بندش به بازشناسي يك كليت هنگامي كه يك يا چند قسمت آن كليت غايب هستند اطلاق مي شود. شارپ (Shzrp) در 1972 در آزمايشي دريافت كودكاني كه از نظر سرعت خواندن برتر هستند در آرمان هاي بندش بينايي نمرات بالاتر نسبت به كودكانيكه سرعت خواندن آنها كم است به دست مي آورند. كودكاني كه دچار ناتواني بندش بينايي است در تشخيص حيواني كه قسمتي از تصوير بدن آن حذف شده، مشكل خواهد داشت به همين ترتيب كودك دچار ناتواني بندش شنوايي براي بازشناسي يك كلمه گفته شده اگر فقط قسمتي از لغت را شنيده باشد دچار مشكل خواهد شد. براي مثال (تلفـ....=تلفن)
ناتواني هاي بينايي- حركتي
كودكاني كه براي ايجاد هماهنگي بين حركاتش و آنچه كه مي بينند مشكل دارند براي تحويل مهارتي كه كپارت (kepart 1975) آن را «جوركردن ادراكي- حركتي» مي خواند ناتوان خواهند بود. كودك براي ساخت يك سري كامل از جور كردن ها بين موقعيت چشم ها و دستهايش در تماس با اشياء و يا دستكاري آنها مشكل خواهد داشت.
ممكن است اختلالاتي در سه نقطه كليدي در تحول هماهنگي «بينايي- حركتي» رخ دهد: 1- برتي جانبي 2- نقص جهتي 3- اختلال در تعيين فاصله و جهات فضايي (جهت يابي)
ناتوانيهاي سرعت ادراكي
سرعت ادراكي به مدت زماني اطلاق مي شود كه براي پاسخ دادن به يك محرك لازم است كودكاني كه دچار ناتواني هاي سرعت ادراكي هستند براي پاسخ دادن سريع به محركات شنوايي و بينايي مشكل دارند. كودكانيكه سرعت ادراكي آنها كم است به زمان زيادي براي تجزيه و تحليل درون دادهاي بينايي يا شنوايي و تدوين و بيان يك پاسخ مناسب نياز دارند اين نوع ناتواني ميزان و سرعت يادگيري خواندن، نوشتن يا محاسبه كردن را كم كند. مثال: كودكي ممكن است 15 پرونده را در يك دقيقه پيدا كند در حاليكه كودك ديگر فقط 8 پرونده را در همان مقدار زمان پيدا كند.
ناتوانيهاي زنجيره سازي
زنجيره سازي به حافظه ي وجود توالي بين وقايع و چيزها ارتباط دارد. بعضي كودكان به توالي چيزهايي كه شنيده يا ديده يا انجام داده اند توجهي ندارند براي مثال كودكاني كه به زنجيره لغات يك دستور كلامي توجه نمي كنند خواهند توانست معني آنچه كه گفته شده را بفهمند و يا يا بگيرند چگونه خودشان را به درستي بيان مي كنند. همچنين كودكاني كه در توجه كردن به زنجيرة «بينايي- فضايي» مشكل داشته باشند در يادگيري عمليات رياضي، نوشتن مهارت هاي انجام حركات و استفاده از ابزار و وسايل دچار مشكل مي شوند.
وجوه ادراكي
«رجحان وجه ادراكي» به سبك يادگيري بينايي، شنوايي يا لامسه اي گفته مي شود كه كودك از آن بيشترين استفاده را مي كند. تعدادي از كودكان نقايصي در يكي از حواسشان دارند و از طريق يكي از حواسشان بطور قطعي بهتر و سريعتر يادگيري مي كنند. مثال: كودكي كه نمي تواند لغاتي را كه مي بيند ياد بگيرد ولي وقتي آن كلمات را حرف به حرف هجي مي كند آن ها را ياد مي گيرد در حاليكه بينايي او طبيعي است، او يك يادگيرنده ي شنوايي است.
درجاماندگي
درجاماندگي مشابه يك رد تصويري (after – image) است. كودكي در يك شيار قرار دارد و براي تغيير دادن يك نوع پاسخ يادگيري شده به يك نوع جديد پاسخ، دچار مشكل است. مثال: كودكي كه هجي كردن لغت «چهار» را ياد گرفته و بعد آن را ادامه مي دهد تا به لغت «چهل» برسد ولي آن را «چهال» هجي مي كند.
ترميم ناتوانيهاي ادراكي- حركتي
ترميم به سن كودك و به نوع درجه اختلال ادراكي او كه پس از اجراي آزمون ها و مشاهده رفتار مشخص مي شود بستگي دارد. روشهاي آموزشي براي حذف كردن نقايص موجود در هماهنگي چشم و دست- مهارت هاي حركتي ظريف و فعاليت هاي لازم براي تكامل مهارت ها ادراكي- حركتي عبارتند از: الف: آموزش برنامه هاي كپارت (1971). ب: رويكرد تكليف- فرآيند.
الف) برنامه هاي ترميمي كپارت (1971)
1- راه رفتن روي تخته هاي چوبي براي آموزش جهت يابي، وضعيت بدون تعادل به كودك.
2- استفاده از تخته هاي تعادل براي ياري كردن كودك در يافتن مركز ثقل و به وجود آوردن تعادل راست و چپ.
3- پريدن روي تشكچه فنري براي ايجاد تصوير بدن، هماهنگي بدني و تعادلي پويا.
4- انجام تمرينات موزون براي ايجاد هماهنگي بين ضرباهنگ هاي بدن، بينايي و شنوايي.
ب) رويكرد ترميم تكليف – فرآيند
1- تجزيه و تحليل تكليف براي تعيين خرده تكاليف لازم جهت يادگيري كل تكليف.
2- آزمون قدرت عملكرد كودك در مهارت هاي خرده تكاليف براي تعيين اينكه كودك چه كاري را مي تواند و چه كاري را نمي تواند انجام دهد.
3- تعيين فرآيند ادراكي- حركتي لازم براي انجام كامل تكاليف
4- نوشتن اهداف آموزشي و انتخاب روشهاي ترميمي كه اهداف فرآيند- تكليف و روشهاي انجام تكليف را يكپارچه و تلفيق مي كنند.
مثالي از يك ناتواني ادراكي- حركتي
دانش آموزي 9 ساله به علت ناتواني هاي خواندن توسط معلم كلاس به مركز مشكلات يادگيري جهت بررسيهاي روانشناختي ارجاع شد. طي انجام آزمون وكسلر مشخص شد كه كودك از هوشبهر (IQ) طبيعي برخوردار است.
ابتدا درمانگر جهت تعيين بهره هوشي (IQ) دانش آموز و اطمينان از عقب مانده نبوده وي به انجام آزمون وكسلر پرداخت پس از اجراي آزمون وكسلر مشخص شد كه دانش آموز از هوش بهر (IQ) طبيعي برخوردار بوده و عقب مانده نيست. سپس درمانگر به تفسير خرده مقياس هاي آزمون وكسلر و اجراي آزمون هاي غيررسمي خواندن پرداخت مشخص شد كه دانش آموز دچار ناتواني هاي ادراك ديداري است. اين دانش آموز در تشخيص حروف و كلماتي كه ظاهر مشابه دارند مثل حروف «ب- ف- ت- ك- گ» و كلمات «داد- راد- دار- باد- ياد- ناد» مشكل داشت براي اطمينان بيشتر آزمون ادراك ديداري فراستيك توسط درمانگر اجرا شد و دانش آموز در آزمون (ادراك فضايي) مشكل داشت.
با توجه به بررسي هاي روانشناختي فوق درمانگر نتيجه گرفت كه اختلال خواندن دانش آموز به مشكلات و ناتوانيهاي ادراك ديداري (افتراق بينايي) وي مربوط مي شود.
فعاليت هاي ترميمي براي اين دانش آموز در جهت توجه كردن و ايجاد افتراق بين نشانه هاي بينايي، لامسه و حس جنبشي انجام شد بخشي از فعاليت ها ترميمي اجرا شده به شرح ذيل مي باشد:
1- انجام تمرينات فراستيك جهت تشخيص شباهت ها و تفاوت ها
2- استفاده از بازي درماني جهت بالات بردن توانايي افتراق بينايي دانش آموز (بازي راز تفاوت ها- كارت هاي حافظه و...)
3- كامل كردن تصوير به منظور توجه به اعضاي متشكله يك پديده يا تصوير. مثلاً (كامل كردن تصوير حيواني كه بخشي از بدن آن حذف شده يا كامل كردن اشكال هندسي كه قسمتي از آن حذف شده است و...)
4- درآوردن حروف الفبا روي كاغذ سمباده و لمس آنها توسط دانش آموز
5- نوشتن حروف الفبا به صورت درشت و توخالي بر روي كارت و پركردن وسط آنها با استفاده از مداد توسط دانش آموز
6- تأكيد بر روي مشخصات اصلي حروف كه باعث افتراق آن ها از يكديگر مي شوند.
7- حروف الفبا را روي موزائيك هاي حياط مدرسه نوشته و از دانش آموز مي خواهيم تا با پريدن صحيح روي حروف، كلمه موردنظر را بخواند و در صورت موفقيت به وي امتياز مي دهيم.
8- به محض اينكه كودك شروع به تشخيص بينايي حروف كرد مواد و وسايل لمسي و جنبشي كنار گذاشته مي شود.
9- حروف الفبا را روي كارتهاي نمايشي نوشته و در اختيار كودك قرار مي دهيم و از وي مي خواهيم حروفي را كه ما تلفظ مي كنيم تشخيص داده و به ما نشان دهد.
10- كارت هايي به ابعاد 10*7 سانتي متر تهيه كرده به اين صورت كه در ستون سمت راست كارت يك حرف مي نويسيم و در ستون سمت چپ كارت چند حرف، سپس از دانش آموز مي خواهيم تا حرف سمت راست را در ميان حروف سمت چپ پيدا كند.
11- تمرين فوق را مي توان در مورد كلمه هايي كه ظاهر مشابه دارند هم انجام داد.
نتيجه:
اين تمرينات تأثير قابل توجهي در بهبود ناتوانيهاي ادراك ديداري (تميز ديداري) دانش آموز گذاشت همچنين بهبود فوق العاده اي هم در منزل آنگونه كه مادرش ارزيابي مي كرد و هم در مدرسه آنطوري كه معلمش گزارش نمود مشاهده شد.
كسب موفقيت در فعاليت هاي روزمره و ارتقاء سطح تحصيلي دانش آموز در مدرسه باعث افزايش اعتماد به نفس دانش آموز شد كه مطمئناً موفقيت هاي بعدي را به دنبال خواهد داشت.
ناتواني هاي ادراكي
تهيه و تدوين: زهرا خاتون فائقي
مركز آموزش و توانبخشي مشكلات ويژه يادگيري سبزوار
**************************
ناتواني هاي ادراكي
تعريف
ناتواني هاي ادراكي شامل نقايص موجود در هماهنگي بينايي- حركتي، انحرافات بينايي، شنوايي و لامسه، ارتباطات فضايي و ساير متعلقات ادراكي مي باشد.
با وجودي كه رشته علمي ادراك سالهاي متمادي مطالعه شده است، مسئله اختلالات ادراكي در كودكان هنوز هم به خوبي شناخته و فهميده نشده است زيرا با زمينه هايي مثل حافظه، توجه، تفكر و زبان روابط و مرزهاي همپوش دارد. در اين مقاله ما تلاش خواهيم كرد به طرح و توصيف بعضي از عمومي ترين اختلالات ادراك بپردازيم.
نظريه هاي ادراكي- حركتي
بيشترين تأكيد در زمينه ي ناتواني هاي يادگيري روي فعاليت هاي ادراكي- حركتي بوده است. ادراك به عمليات روانشناختي براي كشف معني يك احساس اطلاق مي شود. ادراك، حركات شنوايي، بينايي لامسه را سازماندهي، داراي ساختار و تعبير و تفسير مي كند- كودكاني كه ناتواني ادراكي دارند معمولاً براي تعبير و تفسير و پيداكردن معني محرك هاي محيطشان دچار مشكل مي شوند (1980 Schiff).
از آنجا كه اصطلاح «حركت» به جابه جايي بدن اطلاق مي شود وجود ناتواني در تحول حركتي مي تواند باعث بروز مشكلات در يادگيري تكاليفي كه به مهارت هاي حركتي ظريف، هماهنگي دست- چشم و تعادل نيازمند هستند، گردد. (Crzhy 1967,7969)
اين مشكلات مي توانند حركات را ضعيف كرده روي استفاده و كنترل ماهيچه ها اثر منفي بگذارند و يا مي توانند باعث ضعيف در هماهنگي عملكرد حركتي و ادراكي شوند.
انواع ناتواني هاي ادراكي
- ناتواني هاي افتراقي (بينايي، شنوايي، لامسه، جنبشي، حس پوستي و شكل- پس زمينه)
- مشكلات بندش (شنوايي، بينايي و تركيب صداها)
- ناتواني هاي بينايي- حركتي (جانبي شدن، جهت يابي، آگاهي از چپ- راست، هماهنگي بينايي- حركتي)
- مشكلات سرعت ادراكي (بينايي- شنوايي)
- ناتواني هاي زنجيره سازي
- مشكلاتي در مورد وجوه ادراكي
- در جا ماندگي
افتراق فرآيندي است كه به وسيله آن انسان به شباهت ها و تفاوت هاي ميان محرك هاي مربوط به هم واقف مي شود. بازشناسي تفاوت ها ميان چيزهاي ديده شده نظير حروف يا ترتيبات زنجيره اي، ميان تفاوت هاي آوايي در لغات يا بين اشكالي كه به فعاليت ها معني مي دهند. در يادگيري براي فهم و استفاده از كلام شفاهي، خواندن، نوشتن، محاسبه ي مسائل رياضي، هجي كردن و يا تحويل مهارت هاي حركتي، كودكان بايد قادر باشند تفاوت هاي بين آنچه ديده اند، شنيده اند لمس كرده اند يا چشيده و احساس كرده اند را تميز دهند.
ناتواني هاي افتراقي مي توانند به شش گروه اصلي طبقه بندي شوند:
1- ناتواني هاي افتراقي بينايي: براي درك تفاوت ها بين دو يا چند محرك بينايي نظير حروف (آ و ب) يا (ميخ و سيخ) ناتوان است.
2- ناتواني هاي افتراق شنوايي: در كشف تفاوت ها يا مشابهت هاي بين اصوات صدادار و بي صدا و پايين سيلاب ها يا لغات و در نتيجه فهم زبان شناسي و زبان بياني و خواندن دچار مشكل هستند.
3- ناتواني هاي افتراق لمسي: براي انجام تكاليفي كه نيازمند حساسيت لامسه هستند دچار مشكل مي شوند تكاليفي مثل (بستن دكمه، نوشتن، استفاده از كارد، چنگال و قاشق).
4- ناتوانيهاي افتراق حس جنبشي: اختلالات موجود در افتراق جنبشي باعث اختلال در پس خوراند حسي بدن مي شود كه نتيجه آن پيداشدن مشكل يادگيري الگوهاي حركتي و بطور كلي در كنترل حركات بدن خواهد شد. افتراق سي جنبشي براي يادگيري مهارتهاي پيشرفته نظير نوشتن، رقصيدن، دوچرخه سواري و ساير فعاليت ورزشي بسيار مهم است.
5- ناتواني هاي افتراق بساوشي: افتراقي بساوشي به درون داد تحريكات لمس و حركت اطلاق مي شود. كودكاني كه ناتواني هاي لمس و حركت دارند مشكلات بزرگي براي اجرا و انجام تكاليف حركتي ظريفي نظير نوشتن، دستكاري كردن ابزار و وسايل و يادگيري مهارت هاي انجام حركت خواهند داشت.
6- ناتواني هاي افتراق شكل- پس زمينه: كودك براي تمركز پيدا كردن روي يك محرك يا انتخاب محركات بينايي، شنوايي و بساوشي (شكل) در حضور يك محرك رقيب (پس زمينه) مشكل دارد. مثال: براي گوش كردن به صدا و درس معلم (شكل) وقتي كه در كلاس يا زمين بازي مدرسه سروصدا هست (پس زمينه) مشكل خواهد داشت.
ناتوانيهاي بندش
بندش به بازشناسي يك كليت هنگامي كه يك يا چند قسمت آن كليت غايب هستند اطلاق مي شود. شارپ (Shzrp) در 1972 در آزمايشي دريافت كودكاني كه از نظر سرعت خواندن برتر هستند در آرمان هاي بندش بينايي نمرات بالاتر نسبت به كودكانيكه سرعت خواندن آنها كم است به دست مي آورند. كودكاني كه دچار ناتواني بندش بينايي است در تشخيص حيواني كه قسمتي از تصوير بدن آن حذف شده، مشكل خواهد داشت به همين ترتيب كودك دچار ناتواني بندش شنوايي براي بازشناسي يك كلمه گفته شده اگر فقط قسمتي از لغت را شنيده باشد دچار مشكل خواهد شد. براي مثال (تلفـ....=تلفن)
ناتواني هاي بينايي- حركتي
كودكاني كه براي ايجاد هماهنگي بين حركاتش و آنچه كه مي بينند مشكل دارند براي تحويل مهارتي كه كپارت (kepart 1975) آن را «جوركردن ادراكي- حركتي» مي خواند ناتوان خواهند بود. كودك براي ساخت يك سري كامل از جور كردن ها بين موقعيت چشم ها و دستهايش در تماس با اشياء و يا دستكاري آنها مشكل خواهد داشت.
ممكن است اختلالاتي در سه نقطه كليدي در تحول هماهنگي «بينايي- حركتي» رخ دهد: 1- برتي جانبي 2- نقص جهتي 3- اختلال در تعيين فاصله و جهات فضايي (جهت يابي)
ناتوانيهاي سرعت ادراكي
سرعت ادراكي به مدت زماني اطلاق مي شود كه براي پاسخ دادن به يك محرك لازم است كودكاني كه دچار ناتواني هاي سرعت ادراكي هستند براي پاسخ دادن سريع به محركات شنوايي و بينايي مشكل دارند. كودكانيكه سرعت ادراكي آنها كم است به زمان زيادي براي تجزيه و تحليل درون دادهاي بينايي يا شنوايي و تدوين و بيان يك پاسخ مناسب نياز دارند اين نوع ناتواني ميزان و سرعت يادگيري خواندن، نوشتن يا محاسبه كردن را كم كند. مثال: كودكي ممكن است 15 پرونده را در يك دقيقه پيدا كند در حاليكه كودك ديگر فقط 8 پرونده را در همان مقدار زمان پيدا كند.
ناتوانيهاي زنجيره سازي
زنجيره سازي به حافظه ي وجود توالي بين وقايع و چيزها ارتباط دارد. بعضي كودكان به توالي چيزهايي كه شنيده يا ديده يا انجام داده اند توجهي ندارند براي مثال كودكاني كه به زنجيره لغات يك دستور كلامي توجه نمي كنند خواهند توانست معني آنچه كه گفته شده را بفهمند و يا يا بگيرند چگونه خودشان را به درستي بيان مي كنند. همچنين كودكاني كه در توجه كردن به زنجيرة «بينايي- فضايي» مشكل داشته باشند در يادگيري عمليات رياضي، نوشتن مهارت هاي انجام حركات و استفاده از ابزار و وسايل دچار مشكل مي شوند.
وجوه ادراكي
«رجحان وجه ادراكي» به سبك يادگيري بينايي، شنوايي يا لامسه اي گفته مي شود كه كودك از آن بيشترين استفاده را مي كند. تعدادي از كودكان نقايصي در يكي از حواسشان دارند و از طريق يكي از حواسشان بطور قطعي بهتر و سريعتر يادگيري مي كنند. مثال: كودكي كه نمي تواند لغاتي را كه مي بيند ياد بگيرد ولي وقتي آن كلمات را حرف به حرف هجي مي كند آن ها را ياد مي گيرد در حاليكه بينايي او طبيعي است، او يك يادگيرنده ي شنوايي است.
درجاماندگي
درجاماندگي مشابه يك رد تصويري (after – image) است. كودكي در يك شيار قرار دارد و براي تغيير دادن يك نوع پاسخ يادگيري شده به يك نوع جديد پاسخ، دچار مشكل است. مثال: كودكي كه هجي كردن لغت «چهار» را ياد گرفته و بعد آن را ادامه مي دهد تا به لغت «چهل» برسد ولي آن را «چهال» هجي مي كند.
ترميم ناتوانيهاي ادراكي- حركتي
ترميم به سن كودك و به نوع درجه اختلال ادراكي او كه پس از اجراي آزمون ها و مشاهده رفتار مشخص مي شود بستگي دارد. روشهاي آموزشي براي حذف كردن نقايص موجود در هماهنگي چشم و دست- مهارت هاي حركتي ظريف و فعاليت هاي لازم براي تكامل مهارت ها ادراكي- حركتي عبارتند از: الف: آموزش برنامه هاي كپارت (1971). ب: رويكرد تكليف- فرآيند.
الف) برنامه هاي ترميمي كپارت (1971)
1- راه رفتن روي تخته هاي چوبي براي آموزش جهت يابي، وضعيت بدون تعادل به كودك.
2- استفاده از تخته هاي تعادل براي ياري كردن كودك در يافتن مركز ثقل و به وجود آوردن تعادل راست و چپ.
3- پريدن روي تشكچه فنري براي ايجاد تصوير بدن، هماهنگي بدني و تعادلي پويا.
4- انجام تمرينات موزون براي ايجاد هماهنگي بين ضرباهنگ هاي بدن، بينايي و شنوايي.
ب) رويكرد ترميم تكليف – فرآيند
1- تجزيه و تحليل تكليف براي تعيين خرده تكاليف لازم جهت يادگيري كل تكليف.
2- آزمون قدرت عملكرد كودك در مهارت هاي خرده تكاليف براي تعيين اينكه كودك چه كاري را مي تواند و چه كاري را نمي تواند انجام دهد.
3- تعيين فرآيند ادراكي- حركتي لازم براي انجام كامل تكاليف
4- نوشتن اهداف آموزشي و انتخاب روشهاي ترميمي كه اهداف فرآيند- تكليف و روشهاي انجام تكليف را يكپارچه و تلفيق مي كنند.
مثالي از يك ناتواني ادراكي- حركتي
دانش آموزي 9 ساله به علت ناتواني هاي خواندن توسط معلم كلاس به مركز مشكلات يادگيري جهت بررسيهاي روانشناختي ارجاع شد. طي انجام آزمون وكسلر مشخص شد كه كودك از هوشبهر (IQ) طبيعي برخوردار است.
ابتدا درمانگر جهت تعيين بهره هوشي (IQ) دانش آموز و اطمينان از عقب مانده نبوده وي به انجام آزمون وكسلر پرداخت پس از اجراي آزمون وكسلر مشخص شد كه دانش آموز از هوش بهر (IQ) طبيعي برخوردار بوده و عقب مانده نيست. سپس درمانگر به تفسير خرده مقياس هاي آزمون وكسلر و اجراي آزمون هاي غيررسمي خواندن پرداخت مشخص شد كه دانش آموز دچار ناتواني هاي ادراك ديداري است. اين دانش آموز در تشخيص حروف و كلماتي كه ظاهر مشابه دارند مثل حروف «ب- ف- ت- ك- گ» و كلمات «داد- راد- دار- باد- ياد- ناد» مشكل داشت براي اطمينان بيشتر آزمون ادراك ديداري فراستيك توسط درمانگر اجرا شد و دانش آموز در آزمون (ادراك فضايي) مشكل داشت.
با توجه به بررسي هاي روانشناختي فوق درمانگر نتيجه گرفت كه اختلال خواندن دانش آموز به مشكلات و ناتوانيهاي ادراك ديداري (افتراق بينايي) وي مربوط مي شود.
فعاليت هاي ترميمي براي اين دانش آموز در جهت توجه كردن و ايجاد افتراق بين نشانه هاي بينايي، لامسه و حس جنبشي انجام شد بخشي از فعاليت ها ترميمي اجرا شده به شرح ذيل مي باشد:
1- انجام تمرينات فراستيك جهت تشخيص شباهت ها و تفاوت ها
2- استفاده از بازي درماني جهت بالات بردن توانايي افتراق بينايي دانش آموز (بازي راز تفاوت ها- كارت هاي حافظه و...)
3- كامل كردن تصوير به منظور توجه به اعضاي متشكله يك پديده يا تصوير. مثلاً (كامل كردن تصوير حيواني كه بخشي از بدن آن حذف شده يا كامل كردن اشكال هندسي كه قسمتي از آن حذف شده است و...)
4- درآوردن حروف الفبا روي كاغذ سمباده و لمس آنها توسط دانش آموز
5- نوشتن حروف الفبا به صورت درشت و توخالي بر روي كارت و پركردن وسط آنها با استفاده از مداد توسط دانش آموز
6- تأكيد بر روي مشخصات اصلي حروف كه باعث افتراق آن ها از يكديگر مي شوند.
7- حروف الفبا را روي موزائيك هاي حياط مدرسه نوشته و از دانش آموز مي خواهيم تا با پريدن صحيح روي حروف، كلمه موردنظر را بخواند و در صورت موفقيت به وي امتياز مي دهيم.
8- به محض اينكه كودك شروع به تشخيص بينايي حروف كرد مواد و وسايل لمسي و جنبشي كنار گذاشته مي شود.
9- حروف الفبا را روي كارتهاي نمايشي نوشته و در اختيار كودك قرار مي دهيم و از وي مي خواهيم حروفي را كه ما تلفظ مي كنيم تشخيص داده و به ما نشان دهد.
10- كارت هايي به ابعاد 10*7 سانتي متر تهيه كرده به اين صورت كه در ستون سمت راست كارت يك حرف مي نويسيم و در ستون سمت چپ كارت چند حرف، سپس از دانش آموز مي خواهيم تا حرف سمت راست را در ميان حروف سمت چپ پيدا كند.
11- تمرين فوق را مي توان در مورد كلمه هايي كه ظاهر مشابه دارند هم انجام داد.
نتيجه:
اين تمرينات تأثير قابل توجهي در بهبود ناتوانيهاي ادراك ديداري (تميز ديداري) دانش آموز گذاشت همچنين بهبود فوق العاده اي هم در منزل آنگونه كه مادرش ارزيابي مي كرد و هم در مدرسه آنطوري كه معلمش گزارش نمود مشاهده شد.
كسب موفقيت در فعاليت هاي روزمره و ارتقاء سطح تحصيلي دانش آموز در مدرسه باعث افزايش اعتماد به نفس دانش آموز شد كه مطمئناً موفقيت هاي بعدي را به دنبال خواهد داشت.
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
