اصلاحات در نظام آموزشی فرانسه


سال جدید تحصیلی فرانسه با ورود ۱۲میلیون و ۶۸هزار و ۲۰۰دانش آموز از سه شنبه گذشته آغاز شد.
این دانش آموزان در ۶۷هزار و ۷۷مدرسه زیر نظر ۸۷۸هزار و ۹۴۷معلم، تحصیلات خود را پی می گیرند.
رییس جمهوری فرانسه برخلاف سال های گذشته که رسم بود وزیر آموزش و پرورش به مناسبت آغاز سال تحصیلی پیامی ارسال کند، امسال خود راسا با ارسال و قرائت پیامی خواستار تحکیم مبانی آموزشی این کشور شد که بیشتر نظام آموزش مدارس راهنمایی را نشانه رفته است.
● پیشینه نظام آموزشی فرانسه
نظام آموزشی موجود یا همان «مدارس راهنمایی یگانه» که در زمان «والری ژیسکاردستن» و وزارت «هابی» در آموزش و پرورش فرانسه و به نام همین وزیر شهرت یافته است، در ۱۱ژوییه ۱۹۷۵با تصویب قانون تاسیس نظام آموزشی یگانه ابلاغ شد و بر اساس آن مدارس راهنمایی در متن نظام آموزشی متولد گردید.
بر اساس این قانون، مقرر شد تا دانش آموزان پس از اتمام و دریافت گواهی نامه دوره دبستان یک دوره چهار ساله راهنمایی که به «بروه» شهرت دارد را نیز بگذرانند.
دانش آموزان فرانسوی همچنین ناگزیرند پس از گذراندن دوره راهنمایی، ادامه تحصیل خود را در سه حوزه آموزش عمومی، فنی و حرفه ای دنبال کنند تا به مدرک دیپلم متوسطه ختم شود (نظام آموزش عمومی ایران و بسیاری کشورهای دیگر نیز برگرفته از همین تقسیم بندی است).
این قانون در سال های اخیر دستخوش تغییراتی شده ولی کلیت آن حفظ شده است و تلاش می شود تا بر غنای آن افزوده شود.
در حقیقت تاسیس مدارس راهنمایی در فرانسه ناشی از نیاز پس از جنگ بود تا ابتدا یک آموزش عمومی و مبانی عمومی و حرفه ای کار و دانش در اختیار همه افراد جامعه قرار گیرد و در مرحله بعد دانش آموزان خود را برای ورود به مرحله تخصصی دبیرستان و آمادگی برای آموزش های فنی تر آماده سازند.
مراحل ترکیب دو سطح آموزشی و تربیتی نیز در مدارس راهنمایی پیش بینی شد و برای هر مدرسه راهنمایی، مرکز اسنادی سمعی و بصری پیش بینی شده بود تا دانش آموزان و اساتید بتوانند با مشارکت نزدیک با هم راه آینده را آسانتر تصویر کنند.
سارکوزی نتایج این راه ۳۰ساله را موفق ارزیابی نمی کند و منتقدانه در پی آن است که آموزش عمومی فرانسه باید با نیاز فرزندان مطابقت داشته و شایسته آنان باشد.
● پیشنهادهای سارکوزی
نامه سارکوزی که در ۳۴صفحه تنظیم و در یک میلیون شمارگان انتشار یافته است، توسط خود او در اولین روز سال تحصیلی در برابر دانش آموزان فرانسوی قرائت شد. همچنین این نامه با ۵۰۰هزار یورو هزینه برای بیش از ۸۰۰هزار کادر آموزشی ارسال می شود.
نامه ای به تعبیر کارشناسان اولین نمونه در نوع خود بشمار می رود. برخی هم این نامه را به نامه «ژول فری» بنیانگذار آموزش ملی فرانسه در اواخر قرن نوزدهم تشبیه کرده اند.
مواضع ضد سوسیالیستی سارکوزی و شعارهای راست لیبرالی او در جریان انتخابات به ویژه اظهارات صریح وی برای مقابله با جنبش چپ ۱۹۶۸که نقطه عطفی در تاریخ معاصر فرانسه محسوب می شود، نشان می داد که سارکوزی در پی تغییر بنیادین سیاست های کلی فرانسه است.
نظام جدید آموزشی به نام "مدرسه یگانه" در شمار همان میراثی است که از نظر سارکوزی ادامه آثار انقلاب دانشجویی ماه مه سال ۶۸در فرانسه محسوب می شود.
اینکه اقتدار معلم در چشم دانش آموزان کاهش یافته باشد و یا ارتباط بخش های آموزشی با بازار کار سرمایه ضعیف باشد به باور سارکوزی از نتایج همان گرایشهای سوسیالیستی برآمده از انقلاب دانشجویی ماه مه ۱۹۶۸است.
سارکوزی در پیام خود همان شعارهای زمان انتخابات را آورده است: اصلاح مدارس راهنمایی یگانه، استقلال بخشی به مراکز آموزشی، تعلیم همه دانش آموزان معلول، تنظیم و یکنواختی نوسان برنامه های آموزشی، بازسازی ارزشهای فرهنگی در محیط های آموزشی، گشایش درهای مدارس به سوی بیرون (بازار)، توسعه آموزش تربیت بدنی و...
فراهم کردن هزینه این اقدامات در نظام آموزشی فرانسه را سارکوزی موکول به شایستگی، کارآمدی و تعدیل نیروی انسانی کرده است.
شیوه ای که سارکوزی با آن به جلو آمده است چندان کامیاب به نظر نمی رسد، چرا که سنت اجتماعی فرانسه که بر اعتراض و انتقاد مدام شکل گرفته است موضع گیری های او را بر نخواهد تافت.
به عنوان مثال او گفته است که خزانه کشور ۱۲۰۰میلیارد یورو بدهی دارد و او به عنوان رییس جمهوری تازه راه یافته به کاخ «الیزه» مسوول پرداخت حقوق معلمان و این بدهی ۳۰ساله نیست.
یکی از موارد مورد اشاره منتقدان چپ، تهدید سارکوزی به قطع کمک هزینه های اجتماعی است که دولت به همه خانواده ها ارایه می کند و سارکوزی تهدید کرده که اگر خانواده ای امکان رفتن فرزند خود را به مدرسه فراهم نکند و یا اینکه غیبت های تحصیلی طولانی شود، باید این کمک ها را قطع کرد.
سارکوزی در پیام خود اولیا دانش آموزان را نیز خطاب قرار داده و با عباراتی جدی، کم سابقه و آمرانه آنها را مسوول اولیه آموزش فرزندان خود قلمداد کرده است.
او به اولیای دانش آموزان گفته است که آنها ادب و احترام به بزرگتر و معلم، قدرشناسی، انجام تکالیف و حس مسوولیت را باید به فرزندانشان منتقل کنند.
سارکوزی در این پیام آورده است که کسی حق ورود به مدارس راهنمایی (کولژ) را ندارد مگر اینکه در سال آخر دبستان شایستگی ورود خود را ثابت کند. همین طور کسی نمی تواند وارد دبیرستان شود مگر در کولژ این نکته را به اثبات برساند.
آموزگاران و اتحادیه های اولیای دانش آموزان فرانسه، کار سارکوزی در مورد بهبود شرایط آموزشی را به اقدام «لیونل ژوسپن» وزیر آموزش ملی فرانسه در سال ۱۹۸۸تشبیه می کنند.
اظهارات سارکوزی کادر آموزشی فرانسه را نسبت به کاهش بودجه و در نتیجه تعدیل نیروهای آموزشی نگران کرده است.
حال آنکه در آن سال ژوسپن تعدادی نیروی جدید وارد دستگاه آموزشی فرانسه کرد.
اگر سارکوزی حذف ۱۱هزار و ۲۰۰پست آموزشی را بر دستگاه آموزشی فرانسه تحمیل کند، آنگاه این رقم را باید بر ۱۲هزار پست حذف شده سال ۲۰۰۴نیز در این دستگاه افزود.
سارکوزی از این راه دو هدف در نظر دارد، از سویی می خواهد تعادل را بر بودجه فرانسه حاکم کند و کارنامه ای مثبت از اقتصاد دولت بر جای بگذارد و رویای رشد اقتصادی فرانسه را محقق کند و از سوی دیگر برنامه های آموزشی جدید را در قالب اصلاحاتی که ریشه در فرهنگ سرمایه سالار دارد، محقق کند.
از این روی او نیاز به یک جراحی در ساختار آموزشی فرانسه دارد تا آنچه هست دگرگون شود.
رییس جمهوری فرانسه به کادر آموزشی این کشور نیز سفارش کرده است که ساعات تدریس را در مدارس کم کنند، شاید از این راه بتوان کمبود نیروی آموزشی را جبران کرد.
به علاوه کار دیگر او این است که هر معلم بتواند به جز رشته تخصصی خود یک رشته دیگری را نیز تدریس کند تا به زعم او بتوان میان رشته های نزدیک ارتباط دو سویه برقرار کرد، این اصلاحات سارکوزی از هم اینک فریاد اتحادیه های معلمان را بلند کرده و آنها این بلند پروازی های سارکوزی را عملی نمی دانند.
سارکوزی در شرایط کنونی کل نظام آموزشی جدید فرانسه را که بیش از ۳۰ سال قدمت دارد با این عنوان که محصولاتی کم فایده به بازار کار فرانسه تحویل می دهد، زیر سوال برده است.
سارکوزی می خواهد که مدرسه امروز به سوی بازار گشایشی داشته باشد و بتواند میان نیازهای اقتصادی جامعه و نظام آموزشی فرانسه پلی بزند.
در این میان ژست اخلاقی سارکوزی نیز قابل توجه است، او به تنزل ارزشهای اخلاقی در جامعه فرانسه معترض است و بر این باور است که جای بیشتری برای دین و اخلاق در مدارس باید باز کرد.
سارکوزی در این نامه به اولیا دانش آموزان معلول نیز امید داده که دولت پشتیبان آنها است و آنها را تنها نخواهد گذاشت. وی در این سند آورده است که محصلین معلول (به ویژه نابینایان) باید در کنار دانش آموزان سالم در سرکلاس درس بنشینند و برخورد مستقیم با هم داشته باشند.
رییس جمهوری فرانسه گفته است: عدالت و برابری جمهوری خواهانه فرانسوی به این معنا نیست که به همه یک چیز بدهیم، بلکه به این معنا است که تلاش کنیم تا بر اساس نیاز هر کس، شایستگی، ناتوانی و مشکل او امکانات را تقسیم کنیم.
● نگاه مقایسه ای
بررسی های مرکز آمار اتحادیه اروپا نشان می دهد که ساعات آموزش دانش آموزان فرانسوی یکی از شلوغ ترین برنامه های آموزشی در اروپا است.
در میان ۳۰کشور بررسی شده و با ۹۵۸ساعت آموزش سالیانه، دبستانی های فرانسوی در مقام دوم پس از ایتالیا (با ۹۸۰ساعت) قرار می گیرند.
پس از فرانسه، اسکاتلند با ۹۵۰ساعت، هلند با ۹۴۰ساعت و پرتغالی ها با ۹۱۰ساعت آموزش سالیانه در مقام های بعدی قرار دارند.
دبستانی های لتونی، بلغاری و لیتوانی و رومانیایی های کوچک با کمترین زمان آموزش (از ۴۷۸تا ۵۵۵ساعت) با بیشترین زمان آزاد برای بازی و تفریح مواجه اند و در کنار فرانسه در حالیکه سایر کشورها بالای ۸۰۰ساعت آموزش سالیانه دبستانی دارند، آلمان با ۶۹۸ساعت در میان کمترین ها قرار گرفته است.
● واکنش ها
حزب راست حاکم فرانسه «یو.ام.پ» با استقبال از موضع آموزشی سارکوزی در آغاز سال تحصیلی جدید، نامه وی به آموزگاران این کشور را فراخوانی به الزامات نوسازی نظام آموزشی خوانده است.
این حزب با صدور بیانیه ای ضمن تحسین کم سابقه ای از سارکوزی آورده است که «پیام قوی رییس جمهوری که در تاریخ جمهوری پنجم فرانسه بی سابقه است تقویت مبانی نظام آموزشی فرانسه را بر اساس وعده های انتخاباتی سارکوزی نوید می دهد».
این بیانیه در ادامه آورده است که پیام رییس جمهوری تصریح بر ترکیب بنیان آموزشی فرانسه بر اساس اصول لائیسیته، شایستگی، احترام به اقتدار، گشایش به دیگران و حق ورود همه دانش آموزان به یک نظام آموزشی با کیفیت است.
حزب راست حاکم فرانسه در بیانیه خود از همه اطراف مسایل آموزشی کشور از جمله دانش آموزان، اساتید و اولیای آنها خواسته است که برای پیشبرد یک برنامه آموزشی بلند جامع و مشترک مساعدت کنند.
اما اتحادیه های معلمان از برنامه سارکوزی مثل همیشه انتقاد کردند و نگرانی خود را از سیاست های وی اعلام داشتند. آنها با ریشخند پیام آغاز سال تحصیلی رییس جمهوری فرانسه، آن را به عنوان «مانیفست» صادره برای نظام آموزشی این کشور در تاریخ روسای جمهوری فرانسه بی سابقه دانستند.
این اتحادیه ها مواضع سارکوزی را دارای تناقض و فاقد نکات عینی و ملموس عنوان می کنند.
«پاتریک گونتیه» یکی از اعضای اتحادیه معلمان فرانسه می گوید: خطاب پیام سارکوزی همزمان به کسانی است که هم می خواهند مدارس را برای استفاده همگان دمکراتیزه کرده و هم آن را گزینشی کنند ولی نقطه تعادل میان این دو را نمی توان در این پیام یافت.
به نظر گونتیه در پیام سارکوزی تناقض های بسیاری هست، به عنوان نمونه او از سویی می خواهد سطح دانش آموزان را بالا ببرد و از سوی دیگر یک نظام گزینشی را برای ورود به مدارس پیش بینی می کند.
«ژرار آشیری» دبیر یکی از اصلی ترین فدراسیون های مردمی آموزشی فرانسه گفته است که پیشنهادهای سارکوزی، معنایی جز گزینشی کردن نظام آموزشی نخواهد داشت.
کارشناسان این اتحادیه ها بر این باورند که مقررات و مبانی مورد نظر سارکوزی به تضعیف شرایط خانواده ها خواهد انجامید و خروج از شرایط بحرانی را برای آنان مشکل خواهد کرد.
اتحادیه های معلمان و کارکنان تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش فرانسه رییس جمهوری این کشور را به غفلت متهم کرده و معتقدند او با چشم پوشی از علل و عوامل شکست ها و عقب ماندگی های تحصیلی، موفقیت های دانش آموزان را ناشی از مسوولیت فردی آنان معرفی می کند.
این اتحادیه ها همچنین از اینکه برنامه های سارکوزی به حذف ۱۱هزار نفر از معلمان در آغاز سال ۲۰۰۸خواهد انجامید و یا اینکه «کارت یا نقشه تحصیلی» را از برنامه آموزش ملی فرانسه حذف کرده، اظهار نگرانی کرده اند.
یکی از مواضع سارکوزی در این زمینه که مورد انتقاد فراوان قرار گرفته است، وعده «افزایش حقوق معلمان در برابر کاهش پرسنل و بر اساس اصل شایستگی و کارآمدی» است که از نظر معلمان ضمن اینکه ارفاق ویژه ای محسوب نمی شود، نوعی ابهام را نیز در مورد شایستگی و کارآمدی ایجاد می کند.
مسوولان اتحادیه های معلمان فرانسه از سوی دیگر نگرانی خود را در مورد محدودیت پذیرش مدارس راهنمایی نظام جدید (که از سال ۱۹۷۵تاسیس شده است) که حق تحصیل را برای همه دانش آموزان تا سن ۱۶سالگی مقرر می داشت، اعلام کرده اند.
این اتحادیه ها با اعتراض به نامه سارکوزی دوره جدید آموزش این کشور را دوره بازگشت به اقتدارگرایی نامیده اند که طلیعه آن را پیش از این آقای سارکوزی در زمان وزارت کشورش به مردم و معلمان نشان داده است.
اتحادیه آموزگاران "ث.اف.د.ت" فرانسه، تهدید تلویحی کرده که رییس جمهوری باید به فکر گفت وگو با معلمان و اتحادیه ها باشد. در حالی که شرایط کار و زندگی معلمان سخت است دیگر جایی برای تهدیدهای اینگونه نیست و او باید بیشتر به فکر وعده های خود مبنی بر رفاه اجتماعی باشد.
از هم اینک نشانه های اعتراض به این حرکت سارکوزی در جامعه دیده می شود، چنانکه در گزارش رسانه ها آمده بود که اولیا و مربیان تاکنون چندین مدرسه را در مناطق مختلف فرانسه و در اعتراض به مواضع جدید سارکوزی اشغال کرده و نسبت به تعدیل نیروی انسانی آموزشی هشدار داده ا ند.
روزنامه مردم سالاری