كليد واژه ها: امواج آموزش و پرورش - ضرورت تغيير - افراد ذينفع
چكيده: بعد از ارئه مقدمه ابتدا مختصري در رابطه با امواج آموزش و پرورش بحث شده و سپس در مورد ضرورت تغيير در آموزش و پرورش و نيز در ارتباط با نظام آموزش كارآمد بحث شده است و نيز در خصوص مشاركت و بكارگيري افراد ذينفع در آموزش و پرورش و فوائد آن شرح مختصری داده شده و در انتها چارت اجرایی و آموزشی مدرسه ترسيم گرديده كه بر اين اساس كار ادامه مي يابد. و اين چارت بدون نياز به هزينه قابل ملاحظه قابل اجرا در تمام مدارس سطح شهرستان مي باشد.
هيچ روشي بهتر از پژوهش نيست امام علي (ع)
مقدمه: امروزه مردم از اضمحلال جسمي و ذهني كه ناشي از تغييرات بسيار زياد در كوتاه ترين دوره زماني است رنج مي برند. اين نابودي به صورت تعداد زيادي حمله قبلي، جراحت، اختلال عصبي و بيماري مشابه در انسانهاي معاصر ظاهر مي شود. به نظر تافلر براي مبارزه «با ضربه به آينده» بايد مطالعات آينده بخشي از برنامه هاي آموزش در تمام سطوح تحصيلي مي باشد. از جمله اموري كه مي توان در اين برنامه آموزشي جاي داد، سناريو، شركت در مجمع «انديشمندان» ايفاي نقش، برنامه نويسي كامپيوتر در زمينه «سرگرمي هاي آينده» و برگزاري نمايشگاه براي آينده است.
امواج آموزش و پرورش در كتاب موج سوم تافلر سه تغيير اساسي يا «موج» را كه تأثير بسيار زيادي در زندگي بشر داشته، شرح مي دهد. موج اول تغييري است كه با رشد كشاورزي پديد آمد و زندگي كوچ نشيني را دگرگون كرد (1750-1650).
تغيير بزرگ دوم، انقلاب صنعتي يا موج صنعتي بوده كه پس از آن آغاز شد. نه تنها صنعت و تكنولوژي را به ارمغان آورد، بلكه متناوب با آن تفكرات ما را نيز تغيير داد.
اين موج مدارس را ترغيب كرد تا شيوه هاي كمتر يكنواخت آموزش را كه با زندگي ماشيني هماهنگي دارد اختيار كنند.
به عقيده تافلر ما اكنون در موج سوم قرار داريم كه بر فردگرايي روابط گرم و صميمانه در محيط هاي دوستانه كار، و نيز بر اقتصاد بخش خدمات تأكيد دارد. او عقيده دارد كه خانه هاي ما اكنون كلبه الكترونيك است و لذا آموختن و فراگيري علوم بيشتر در محيط خانه به وقوع مي پيوندد.
تافلر در كتاب آموخت براي فردا اظهار مي دارد: تازماني كه روند تحولات تكنولوژيك در چنين جامعه اي بسيار كند باشد، جنگ يا شيوع بيماري يا ساير بلاهاي طبيعي آهنگ زندگي افراد را چندان مختل نمي كنند.
از اين رو براي يك كشور داشتن تصوري معتدل از آيده خويش كار چندان مشكل نيست زيرا تفاوت فاحش بين امروز و فردا ديده نمي شود.
امروزه مي دانيم كه اين امر در حال حاضر واقعيت ندارد.. با اين حال هنوز ارتباط نظام هاي آموزشي با جهان، يك ارتباط ايستا است. اين مسئله يادآور نكته اي است كه در كتاب برنامه آموزش ببر دندان خنجري نوشته پدي ول نقل شده و نويسنده اظهار مي دارد تا پيشروي توده غلطان يخ، فعاليت هاي حماسي را ضعيف نسازد، به هيچ تحولی در تعليم و تربيت نياز نيست يا چنين تحولي اندك است.
ضرورت ايجاد تغيير جان دیویی : «آموزش و پرورش خود زندگي است نه صرفاً آماده كردن افراد براي زندگي در آينده» لذا توجه به واقعيات روزمره در دنياي در حال تغيير ضرورت داد. آگاهي دقيق از اين واقعيات موجب مي شود كه سيماي آينده و وضع مطلوب را نيز دقيق تر و صحيح تر ترسيم نمائيم و با اطمينان و آگاهي در راستاي هدف هاي تعيين شده و وضع مطلوب حركت كنيم.
امروزه ما هنوز به تدريس نظريه ها و فعاليتهايي ادامه مي دهيم كه در بهبود بخشيدن يا حفظ زندگي اجتماعي سودمند نيست «تافلر بر اين باور است كه هرچند بيشتر مدارس تدريس خود را به طور معمول بر اساس اين تفكر برنامه ريزي مي كنند كه جهان فردا اساساً براي ما آشنا خواهد بود، اما اين خيلي بعيد به نظر مي رسد. احتمال بيشتر اين است كه آينده از اساس با جهاني كه اكنون مي شناسيم تفاوت داشته باشد. هنوز ما به تعليم افراد نه براي آينده و حتي نه براي زمان حال بلكه براي زمان گذشته ادامه مي دهيم. لذا ضرورت ايجاد تغيير در فرايند نظام تعليم تربيت احساس مي گردد و نيز خروج از نظام آموزش و پرورش سنتي كه بايد هرچه زودتر و سريعتر به وضع مطلوب نزديكتر شويم. براي رسيدن به وضع مطلوب بايد تغييرات اطلاعاتي (دهكده جهاني اطلاعات) را مد نظر قرار داد و بايد به جايي برسيم كه معلمان بدون دغدغه فكري ومجهز به دانش روز در كلاسها حاضر شوند و نيز به اوليا آموزش داده شود كه روزگار خلاء پدر و مادر را براي فرزندان و آينده سازان اين مرزو بوم را پر کنند آن زمان كه افراد خانواده زير كرسي گرم در كنار هم اوقات بيشتر و خوش تري را سپري مي كردند، فرزندان از نظر رواني و عاطفي و اعتماد به نفس به مراتب از نسل امروز بهتر و وضعيت با ثبات تر داشتند. لذا مشكلات رفتاري و اخلاقي امروز كمتر به چشم مي خورد.
راه های نو براي مديريت بر انسان ها رهبر با توانمند سازي ديگران، قدرت خود را كاهش نمي دهد، بلكه حتي ممكن است آن را افزايش دهد بخصوص اگرچنانچه کلیت سازمان عملكرد بهتري را ارائه كند.
1- از كاركنان تا نيروي انساني:
اهميت دادن به خواسته ها، اشتياق ها و انگيزش هاي آنان (غالباً يا ناديده گرفته مي شد و يا آنطور كه شايسته بود مورد توجه قرار نمي گرفته) باعث تقويت همکاری و انگيزش بيشتر در كار مي شود. ضمناً بايد به اين امرتوبه نمود كه خواسته هاي بشر به محض برآورده شدن تغيير مي كند. همين كه تمنايي به تحقق يافتن نزديك شد قدرت انگيزش خود را به سرعت از دست مي دهد. در عوض قابليت آن در جهت پرهيز، بروز نارضايتي و بازدارندگي افزايش مي يابد. (پيتر دراكر)
2- كاريتمي : مشكلي نيست كه توجه به كار و فعاليت تيمي رشد و افزايش داشته است و تيم ها محل فعاليت گروهي است كه از تخصص و ايده هاي يك ديگر استفاده مي كنند تا به منظور واحد و مشتركي در كار سازماني نايل آيند.
3- استفاده از قدرت هوش هيجاني: افرادي كه از هوش هيجاني بالاتري برخوردارند در ايجاد ارتباط با ديگران موفق ترند و لذا در كار و حرفه و مسئوليت خود نيز موفق مي شوند. (هوش هيجاني قدرت مديريت كردن هيجانات خود و ديگران است).
راه هاي جديد ديگري نيز وجود دارد كه از حوصله بحث خارج مي باشد.
نظام آموزشي كارآمد جهت برقراري نظام آموزش كارآمد كه با اين دروندادها بتواند بروندادهاي كارا داشته باشد. بكار گرفتن هرچه بيشتر و بهتر، اوليا - معلمان و دانش آموزان در امر آموزش و تعليم و تربيت و اداره امور آموزشگاه ها اجتناب ناپذير است
مشاركت و همكاري بر اساس اصل مشاركت و همكاري در برنامه ريزي كه بايد افراد ذينفع در برنامه ريزيها دخالت داده شوند و از آنجائيكه برنامه ريزي آموزشی گرچه يك كار تخصصي است و نياز به مهارتها، فنون و اطلاعات گسترده اي دارد اما كاري نيست كه بتوان ان را در پشت درهاي بسته توسط معدودي از متخصصان انجام داد. استفاده از نظرات كليه كساني كه به نحوي در فرايند تدوين و اجراي برنامه نقش دارند يك ضرورت است. امام تصميم نهايي به عهده گروه برنامه ريز است كه از تخصص و آگاهي برخوردارند.
افراد ذينفع در مدارس يا (آ . پ) معلمان، مديران و كاركنان و دانش آموزان و والدين آنها مي باشند. استفاده از نظرات آنها در برنامه ريزي ( بويژه در مرحله هدف گذاري كه توقعات و خواسته هاي مردم در آن مي تواند مورد توجه قرار گيرد) دو فايده اساسي دارد.
1- گروه برنامه ريز با جمع آوري اطلاعات لازم از آنان نكات مشتركي را پيدا مي كنند.
2- چون كليه گروه هاي ذينفع در امر برنامه ريزي مشاركت داشته اند احساس مسئوليت بيشتري براي تحقق هدف هاي برنامه خواهند داشت لذا هنگام اجراي برنامه با مسئولان همكاري بيشتري مي كنند زيرا برنامه را از آن خود مي دانند.
كميته برنامه ريزي : برنامه ريزي كليه امور مربوط به مدرسه كه اعضاي آن عبارتند از: مدير- معاونين- نماينده دبيران- نماينده انجمن اوليا و مربيان - نماينده شوراي دانش آموزي و كارنظارت بر اجرا و تصويب اين برنامه بعهده شوراي مدرسه است.
افراد منتخب در انجمن اوليا و مربيان را به كميته هاي ذيل تقسيم مي كنيم.
1- كميته مالي و عمران: سه نفر از اوليا + مدير + نماينده معلمين
2- كميته بهداشت: 2 نفر از اوليا + معاون پرورشي + نماينده بهداشتياران دانش آموز
3- كميته فعاليت هاي فوق برنامه: 2 نفر از اوليا + 3 نفر از همكاران فرهنگي + نماينده شوراي دانش آموزي
4- كميته آموزش و پرورش: نماينده گروه هاي تخصصي دبيران + مدير + معاون + نماينده اوليا
سالن A
}مدير يار- معاون يار{
مأمورين انضباطي
به ازاء هر كلاس 1 نفر
سالن B
}مدير يار- معاون يار{
محوطه: مأمورين انضباطي
به ازاء هر كلاس 1 نفر
كلاس 1/1
كلاس 2/1
كلاس 3/1
كلاس 1/2
كلاس 2/2
كلاس
3/2
كلاس 1/3
كلاس 2/2
كلاس 3/3
كلاس 1/3
كلاس
5/3
مدرسه
اعضاي گروه هاي اجرائي تمامي كميته ها دانش آموزان عزيز مي باشند كه بر حسب علاقه و استعداد در گروه هاي مختلف تقسيم بندي شده و كارها را انجام مي دهند.
وظايف: مأمورين انضباطي: تذكر در محوطه به دانش آموزاني كه شوخي، بازيها و حركت هاي خطرناك انجام مي دهند. (بطور محترمانه) در صورت تكرار ثبت اسامي و اعلام به مسئول مربوط
مأمور سالن ها: (مدير يار - معاون يار) : پس از اينكه نمايندگان كلاس ها دانش آموزان را خارج از كلاس هدايت نمودند. مأمور سالن موظف است آنان را محترمانه به خارج از ساختمان هدايت نمايند و هنگام ورود نيز از حركت هاي خطرناك منع و به داخل كلاسها هدايت نمايند.
نماينده كلاس: برقراری نظم در کلاس و انجام کارهای ارتباطی با دفتر و مسئولین مدرسه
معلم یار: كمك به معلم در تدريس - رفع مشكلات درسي دانش آموزان- در صورت عدم حضور دبير به حل تمرين و كمك به نقاط ضعف درسی دانش آموزان مي پردازد.
بهداشت يار: به بهداشت فردي بچه ها توجه مينمايند هرهفته دو روز شنبه و سه شنبه بهداشت دانش آموزان مورد بازديد و كنترل قرار مي دهند و در صورت لزوم معرفي مي شوند.
طبق چارت ارائه شده كه در رأس هر كميته يك نفر از همكاران و يك نفر از اعضاي انجمن يا شوراي دانش آموزي قرار دارند و هر كميته خود به عضو ديگري پرداخته و طبق وظايف محوله كه در ادامه شرح داده خواهد شد انجام وظيفه مي نمايند.
1- انجمن اوليا و مربيان: در راستاي تأمين مشاركت فكري، فرهنگي، عاطفي و آموزشي اوليا تقويت و هماهنگي و همسويي تربيتي و آموزشي خانه و مدرسه ونيز برنامه ريزي و تصميم گيري هاي لازم در تمامي امور از جمله اخذ كمكهاي مردمي و تشويق و قدرداني از كاركنان اوليا و دانش آموزان و ... به كميته هايي كه شرح آن خواهد آمد تقسيم بندي شده است.
الف) كميته عمران: نظارت بر درآمدها و زهينه هاي مدرسه و انجام تعميران و نگهداري ساختمان و تجهيزات كه در غالب دو شعبه (تعمير و نگهداري - ساخت و ساز و تجهيز) مي باشد، بر عهده دارد.
ب) كميته بهداشت: نظارت و انجام امور بهداشتي كل مدرسه اعم از محيط و ساختمان و فردي و اجتماعي از جمله سرويس هاي بهداشتي- فروشگاه و ... دو شعبه دارد : محيطي - انساني.
ج)كميته فعاليت هاي فوق برنامه : نظارت و كنترل و اجراي كليه امور فوق برنامه كه داراي دو شعبه درسي و پرورشي است. كه از جمله انجام كوهنوردي هر دو هفته يك بار - نماز جمعه و برگزاري كلاس هاي فوق برنامه و ...
د) كميته قدرداني: شناسايي افراد فعال و كوشا در تمامي زمينه هاي همكاران - دانش آموزان و اوليا و قدرداني از آنان در چهار چوب قوانين و ضوابط
هـ ) كميته آموزشي: كمك به برنامه ريزي و نظارت بر حسن انجام آن و نيز برخي امور مربوطه مانند برگزاري مسابقات علمي و ...
و) كميته مالي و جذب كمك هاي مردمي: در جهت امور مالي ونيز تصميم گيري جهت امور مالي و جذب كمك هاي مردمي فعاليت مي كنند و شناسايي دانش آموزان نيازمند و در صورت لزوم كمك به آنها.
2- شوراي دانش آموزي: كه عملاً به پنج كميته تقسيم شده است:
الف) كميته بهداشت: كه بر كار بهداشتياران (افراد زير مجموعه) نظارت دارند و آنان بهداشت فردي دانش آموزان و نيز بهداشت محيط را كنترل نموده و موارد لازم را در جلسات به مسئولين كميته بهداشت انجمن اوليا گزارش مي دهند.
ب) كميته انضباطي: به دوشاخه انضباط فردي و اجتماعي تقسيم مي شود كه شاخه فردي بررسي و كنترل اشخاص را در كل محيط مدرسه بعهده دارند در صورت مشاهده هرگونه بي نظمي و بي انضباطي بصورت دوستانه تذكر مي دهند. شاخه اجتماعي كنترل جمعي و انضباطي بصورت دوستانه تذكر مي دهند. شاخه اجتماعي كنترل جمعي و انضباط گروهي را بعهده دارند.
ج) كميته ورزشي: كار هدايت و اجراي كلوپ ورزشي (واليبال - فوتبال - تنيس) را بعهده دارند. كه در خارج از وقت تيم ها كه قبلاً توسط كميته عضو گيري شده است. به بازي و تمرين بصورت برنامه ريزي شده مي پردازند.
شاخه كوهنوردي نيز هر دو هفته يكبار با اعضاء تيم خود به كوهنوردي نيم روزه مي روند و در هنگام نماز، نماز به جماعت برگزار مي شود.
د) كميته فرهنگي: به دو شاخه تقسيم مي شود كه يك شاخه به تنظيم و ارائه نشريه مي پردازد كه گاهنامه مي باشد. و شاخه ديگر به انجام مسابقات فرهنگي هنري مسابقات هشتگانه در رشته هاي مختلف پرداخته و به برگزيدگان جوايزي اهدا مي شود.
هـ ) كميته اجرايي:
- شاخه مراسم آغازين: انجام مراسم آغازين طبق برنامه مدرن شده قبلي بطوري كه همه دانش آموزان شركت داده شوند.
- مراسم ويژه: انجام مراسم ويژه : انجام مراسم ويژه و فعاليت هايي مثل: اعیاد- جشنها و مراسم عزاداري و ...
- پرسش و پاسخ: انجام جلسات پرسش و پاسخ با حضور مسئولين مدرسه و مسئولين كميته هاي مختلف و همه دانش آموزان يا تريبون آزاد.
شوراي دبيران: به منظور بحث و تبادل نظر و هماهنگي به امور آموزشی و پرورشی و اداري مدرسه و تأمين مشاركت معلمان در حسن جريان آموزش و پرورش واداري مدرسه، و شركت شايسته و اجراي كيفي امور به چهار كميته تخصصي تقسيم شده است.
الف) كميته هماهنگي: كار هماهنگي و راهنمايي ساير كميته ها راعهده دار بوده و جلسات را هدايت مي كند و نيز برنامه ريزي و ... جلسات را عهده دار است.
ب) كميته مشاوره: كار شناسايي و نيز راهنمايي و مشاوره دانش آموزان و اوليائي كه از سوي بقيه همكاران معرفي مي شوند عهده دار مي باشد و پيگيري امر تا حصول نتيجه در صورتي كه منجربه نتيجه نباشد به هسته مشاوره معرفي مي نمايند.
ج) كميته علوم پايه: تشكيل جلسه خاص در ارتباط با علوم پايه و بحث تبادل نظر در خصوص تدريس، امتحان و ... .
د) كميته علوم انساني: تشكيل جلسه خاص در ارتباط با دروس علوم انساني و بحث تبادل نظر در خصوص تدريس، امتحان و ... .
شوراي مدرسه: در راستاي تحقق اهداف مدرسه محوري و تفويض اختيارات به مدارس و به منظور توسعه مشاركت همكاري و استفاده از تجارب معلمان، مربيان و اولياي دانش آموزان در ادامه مدرسه، بهبود فرايند تصميم گيري، ارتقاء كيفي فعاليت هاي آموزشي و پرورشي و اداري، تدوين برنامه سالانه مدرسه و هماهنگي امور و نظارت بر فعاليت هاي مربوط و مراقبت و نظارت بر فعاليت هاي مدرسه در غالب كميسيونها و كميته هاي مذكور در قبل و نيز نظارت بر حسن اجراي كليه مصوبات و دستورالعمل هاي اداري كه بصورت بخشنامه ابلاغ مي شود و نيز تصميم گيري راجع به تشويق و تنبيه دانش آموزان برابر بندهاي 2 و 3 فصل ششم آيين نامه اجرايي مدارس در غالب افراد زير تشكيل شده است: 1- مدير مدرسه 2- معاونين 3- نماينده مربيان امور تربيتي يا مشاوران 4- نماينده هاي معلمان 5- نماينده انجمن 6- نماينده شوراي دانش آموزي در صورت صلاحديد مدير.
منابع: اصول برنامه ریزی / دکتر قربانی ، دکتر کرامتی
کلیدهای مدیریتی
مبانی فلسفه تعلیم و تربیت/ سموئل ام کراور ترجمه گروه علوم تربیتی
مدیریت و تعارض / دکتر قربانی دکتر کرامتی
آئین نامه اجرایی مدارس/ وزارت آموزش و پرورش