عنوان پژوهش:
آموزش خلاقیت
تهیه و تنظیم:
---
شماره پرسنلی:
---
مهر ---
 
 
مقدمه :
آشنایی

• دانش آموزان خلاق اغلب با آب وتاب حرف می زنند.
• جزییات را می‌گویند و رفتارهایشان را به نمایش می‌گذارند.
• می‌خواهند مطرح شوند.
• دنبال سوژه می‌گردند تا برنامه ریزی بکنند.

خصوصیات دانش آموزان خلاق

• دقت و توجه شدید در گوش دادن ، مشاهده کردن یا انجام دادن کاری
• استفاده از قیاس در صحبت کردن
• ابراز هیجان در اثر یک اکتشاف

• عادت به پرسیدن سوال و آزمودن نتایج
• یادگیری از روی ابتکار شخصی
• عادت به گلچین و وارسی منابع مختلف (کتاب، تلویزیون، سوال از استاد، رایانه و...)

• صداقت و میل شدید به اطلاع یافتن از امور
• طرح سوالات عجیب و غیر معمول بالاتر از سطح علمی و سن دانش آموزان
• نگاه کردن با دقت به اشیا

• اشتیاق در صحبت کردن در مورد کشفیات دیگران
• مستقل عمل کردن و حس استقلال طلبی بالا
• شور و نشاط و مشغولیتهای شدید جسمانی

• ادامه کار بعد از تمام شدن وقت (نقاشی کردن بعد از زنگ تفریح ، گوش دادن به موسیقی و ...)
• دقت نظر فوق‌العاده و الگو برداری در نگاهها
• استفاده از نظرات و اشیا برای دستیابی به یک هدفی معین

• پی بردن به روابط در اموری که به ظاهر از هم بی‌ارتباطند.
• طرح رابطه‌ها مانند اینکه وقتی برف آب می‌شود رنگ سفید آن کجا می‌رود.
• میل به اطلاع یابی و کشف احتمالات

• علاقه مندی به چیستان و معماها و یافتن پاسخشان
• فکر کردن به چیزی که در تلویزیون ، رایانه و سایر رسانه‌ها نشان داده می‌شود.
• استفاده از اکتشاف یا تجربه
• بررسی و مطالعه الگوهای اختراعی دانشمندان

• مطالعه خاطرات و سخنان دانشمندان و بزرگان
• معاشرت و صحبت با بزرگان و دبیران و احساس لذت از این صحبتها
• دست کاری روابط ریاضی برای ایجاد رابطه جدید
• علاقه‌مندی به فشرده‌سازی و خلاصه‌نویسی مطالب

آموزش خلاقیت (آفرینندگی)
همه روان شناسان پرورشی و متخصصان آموزشی معتقدند که توانایی های آفریننده و شیوه های فکری واگرا را می‌‌توان به افراد، به ویژه به کودکان و نوجوانان، آموزش داد. ما اینجا به طور خلاصه به چند اصل کلی برای پرورش خلاقیت اشاره می‌‌کنیم.
1. تجارب کودکان را به موقعیت های خاص محدود نکنید.
سؤالاتی بپرسید که با چرا و چگونه آغاز می‌‌شوند، نه کجا و چه کسی و چه وقت. سؤال هایی طرح کنید که دارای جواب های متعدد باشند. سؤال هایی که تنها یک جواب دارند منجر به تفکر همگرا می‌‌شوند، سؤال هایی که جواب های متعددی را در یادگیرنده بر می‌‌انگیزانند. شوق تفکر واگرا و آفرینندگی است.
2. برای طرح سؤال‌ها و اندیشه های غیر معمول و بدیع ارزش قائل شوید.
از سؤال های غیر معمول که از سوی دانش آموزان طرح می‌‌شوندو شما از عهده جواب آنها بر نی آیید نهراسید. به آنها کمک کنید و با همکاری یکدیگر به جستجو برای یافتن جواب این سؤالات بپردازید.
3. فرصت هایی برای خود آموزی و یادگیری اکتشافی در اختیار یادگیرندگان قرار دهید.
4. نسبت به تفاوت های فردی یادگیرندگان با احترام برخورد کنید.
گورتزل (1962- Gortzel) پس از بررسی شرایط پرورشی 400 نفر از افراد برجسته قرن بیستم تأثیر شرایط پرورشی آموزشگاه‌ها و روش آموزشی معلمان را بر رشد توانایی های خلاق در کودکان به گونه زیر بیان داشته است. " معلمانی که بیش از معلمان دیگر مورد احترام و علاقه افراد نخبه مورد مطالعه ما قرار داشتند، معلمانی بودند که به این افراد امکان می‌‌دادند تا متناسب با توانایی هایشان پیش بروند. فرصت فعالیت کردن در موضوعات دلخواهشان را به آنها می‌‌دادند و آنها را به تفکر وا می‌‌داشتند و کتاب های مهیج به آنها معرفی می‌‌کردند"
5. رفتارهای آفریننده را برای کودکان سر مشق قرار دهید.
یلون و نیستاین (1977) در این مورد گفته اند: " دانش آموزان کلاس پنجم ابتدایی پس از مشاهده رفتارهای خلاق نشان داده شده در یک فیلم یا از سوی معلم، رفتارهای خلاق از خود نشان داده اند."
6. از روش‌ها و فنون ویژه بالا بردن سطح آفرینندگی استفاده کنید.
معروف ترین این روش‌ها روش بارش مغزی است. در این روش معلم مسأله ای را به دانش آموزان می‌‌دهد و از آنها می‌‌خواهد تا هر چه راه حل برای مسأله به ذهنشان می‌‌رسد بگویند. معلم دانش آموزان را برای دادن راه حل‌ها و اظهار نظرهای مختلف تقویت می‌‌کند ولی پیش از ارایه تمامی راه حل‌ها از سوی دانش آموزان، درباره آنها هیچ گونه اظهار نظری نمی نماید.
روش آموزش دیگری که منجر به بالا بردن سطح فعالیت های خلاق یادگیرندگان می‌‌شود، آموزش مهارت های پژوهشی (Research Skill) است. آموزش مهارت های پژوهشی به طرح و آزمودن فرضیه از سوی یادگیرندگان کمک می‌‌کنند. روش های درست طرح فرضیه و آزمون فرضیه از سوی یادگیرندگان کمک می‌‌کند. روش های درست طرح فرضیه و آزمون فرضیه به وسیله کودکان منجر به ایجاد طرز تفکر آفریننده در آنها می‌‌شود.

علاوه بر روش های فوق روش مطالعه آفریننده (Creative Study) نیز روش موثری در آموزش خلاقیت است. تورنس و هارمون (1961) نشان داده اند که می‌‌توان به کودکان آموزش داد تا مطالب را به طور آفریننده بخوانند. آنها در این باره راهنمایی های زیر را در اختیار دانش آموزان قرار داده اند:

وقتی که به خواندن مطالب یک کتاب می‌‌پردازید به مورد استفاده های مختلف اطلاعاتی که در آن کتاب به آنها بر می‌‌خورید بیندیشید. خیلی اهمیت دارد به راههایی که می‌‌توانید اطلاعات خوانده شده را در زندگی شخصی و حرفه ای خود به کار ببندید فکر کنید.

تنها به این سوال اکتفا نکنید که مولف چه می‌‌گوید؛ از خود بپرسید که چگونه می‌‌توانم آنچه را که نویسنده نوشته است، مورد استفاده قرار دهم. تنها به یک مورد اکتفا نکنید تا آنجا که می‌‌توانید موارد استفاده های بیشتری را بیابید و بعضی از آنها را برای مصارف آینده خود یادداشت کنید. ممکن است مدتی وقت لازم باشد تا این نوع مطالعه کردن را بیاموزید. با این حال مأیوس نشوید بعد از دو سه روز خواهید دید که می‌‌توانید این روش مطالعه را به راحتی به کار ببندید.
آزمون آدمک ( گوديناف)
تست هوش ( سن اجرا: از 3 تا 13 سال)
هدف:
مهمترين هدف آزمون ، تعيين درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است . همچنين اين آزمون را زمانی  به کار می بريم که آزمونهای هوشی ديگر مقدور نيست و می خواهيم هر چه سريعتر درباره درجه هوشی کودک به نتيجه برسيم . علاوه بر اين ، اطفالی که زبان نمی دانند و قادر به سخن گفتن نيستند بهترين ابزار سنجش اين آزمون می باشند .
دستور اجرا:
اجرای آزمون ساده است . به کودک گفته می شود : " يک آدم ترسيم کن  و هر چه می توانی آنرا زيبا و خوب بکِش " ، اضافه می نمائيم زمان اين کار هر چقدر طول بکشد اشکالی ندارد.
نکاتی که در عمل و ارزيابی بايد رعايت کرد :
1.  برای ترسيم بهتراست يک مداد سياه  يا يک خودکار راحت و روان دراختيار کودک بگذاريم . با مداد رنگی به دشواری می توان رسم کرد و اجزاء را تشخيص داد .
2.    اگر نقاشی با مداد رنگی کشيده شود ، شرايط ديگری برای ارزيابی لازم است که بايد رعايت شود .
3.    کاغذ برای رسم نقاشی کودک بايد حداقل 30 × 21  باشد .
4.    اجازه بدهيد کودک چند تصوير بکشد ، سپس  بهترين و کاملترين را برای نمره گذاری انتخاب کنيد .
5.  اگر نتايج چند بار کشيدن آدمک با يکديگر فرق داشت نشان ناراحتی های ديگری در کودک است که بايد به متخصص مسائل روانی يا روان درمانی مراجعه کرد .
روش نمره گذاري:
الف: برای هر يک ازاجزا آدمک در صورتی که توسط کودک ترسيم شده باشد يک نمره منظور فرمائيد. به شرح ذيل :

1. سر وجود داشته باشد .
2. پا کشيده شده باشد .
3. دست کشيده شده باشد . ( يک يا هر دو دست)
4. بدن کشيده  شده باشد .
5. طول بدن طويل تر ازعرض آن باشد .
6. شانه ها کشيده شده باشد .
7. بازوها و پاها به تنه چسبيده شده باشند .
8. پاها به تنه و دستها به تنه در نقاط واقعی خود چسبيده شده باشند .
9. گردن کشيده شده باشد .
10. دنباله گردن به سر و تنه مربوط باشد .
11. چشمها کشيده شده باشد .
12. بينی کشيده شده باشد .
13. دهان کشيده شده باشد .
14. دو لب ديده شود .
15. سوراخها يا حفره های بينی کشيده شده باشد .
16. موها کشيده شده باشد . ( جزئی ترين مقدار مو)
17. موها کامل کشيده شده باشد .
18. علامتی از لباس کشيده شده باشد .
19. دو قطعه لباس کشيده شده باشد .
20. تمام بدن پوشيده از لباس باشد .
21. چهار قطعه لباس مشخص باشد . ( کراوات ، کلاه ، جوراب ، کفش ، پيراهن ، کت و شلوار )
22. لباس رسمی يا يونيفورم باشد . ( يونيفورم مدرسه هم نمره می گيرد )
23. انگشتان کشيده شده باشد . ( هر اثری از انگشت کافی است )
24. تعداد انگشتان درست باشد .
25. شکل و قواره انگشتان درست باشد .
26. شست متمايز باشد .
27. دست متمايز ازانگشتان باز باشد. ( کف دست کشيده شده باشد.)
28. بازوها کشيده شده باشد .
29. زانو کشيده شده باشد .
30. تناسب سر نسبت به بدن مراعات شده باشد .
31. تناسب بازوها و دستها نسبت به بدن حفظ شده باشد .
32. پاهای متناسب ، کشيده شده باشد .
33. کف پا متناسب باشد .
34. پاها متمايل به بالا نباشند .
35. دستها و پاها دو بعدی کشيده شده باشند .
36. پاشنه کفش يا پاشنه پا کشيده شده باشد .
37. هماهنگی خطوط کلی حفظ شده باشد . ( دست نلرزيده باشد)
38. هماهنگی خطوط کلی و جزئی حفظ شده باشد . ( نقاشی دقيق باشد)
39. هماهنگی خطوط سر ( موها و دور سر به دقت کشيده شده باشد)
40. هماهنگی خطوط تنه حفظ شده باشد .
41. هماهنگی خطوط دستها و پاها حفظ شده باشد .
42. هماهنگی خطوط چهره حفظ شده باشد .
43. گوشها کشيده شده باشد .
44. تناسب گوشها حفظ شده باشد .
45. مردمک چشم کشيده شده باشد .
46. تناسب چشم حفظ شده باشد .
47. در تصاوير نيمرخ و تمام رخ ، چشم دارای حالت باشد.
48. چانه و پيشانی هر دو کشيده شده باشد .
49. برآمدگی شانه در تصوير نيمرخ معلوم باشد .
50. نيمرخ ناقص باشد . ( يعنی تنه و نيمرخ ناقص)
51. نيمرخ باشد .