آموزش و پرورش در آلمان
تاریخچه آموزش و پرورش آلمان
فردریش ویلهلم آگوست فروبل، مربی بزرگ آلمانی، در رساله معروف خود " اهمیت آموزش دبستانی و پیش دبستانی" که 23 ژوئن سال 1844 انتشار یافت، نوشته است: " فکر آموزش و پرورش پیش دبستانی از ایران باستان است و دولت هخامنشیان ،پسران خردسال این کشور را در مراکزی به صورت یکنواخت، بدون تبعیض و ملاحظه شئونات و ثروت خانواده، آموزش و پرورش می داد تا به یک اندازه رشد کنند و در این آموزشگاه ها، آموزش اخلاقیات مخصوصا دروغ نگفتن، دوست داشتن میهن، احترام و رعایت حال سالخوردگان، توجه به پاکیزگی و حفظ محیط زیست و سواری بر اسب، در اولویت قرار داشته است. در این جا بد نیست گزیده ای از زندگی این دانشمند را مرور کنیم، هر چند که البته از اینترنت پیدا کردم و از معتبر بودن آن مطمئن نیستم.
فروبل در سال 1782 در آلمان متولد شد. دوران کودکی را با سختی گذراند و چون والدینش استنباط درستی از او نداشتند، به صورت مردی کمرو و درونگرا درآمد. وی سال ها از شغلی به شغل دیگر می پرداخت تا این که در مدرسه کوچکی در فرانکفورت به تدریس پرداخت و به معلمی علاقه مند شد.
فروبل به تدریج به شرح دیدگاه ها و نظرات تربیتی خود و تألیف کتاب و مقاله پرداخت. فروبل اولین بنیانگذار مهد کودک بود. او در سده نوزدهم از جمله معماران آموزش خلاق کودک محور بود که باغچه ی کودکان را برای بازی و شادی آنها راه انداخت. باغچه کودکان جایی بود که کودکان با مهربانی و دوستی و بازی و شادی پرورش پیدا می کردند.
فروبل در سال 1892 یک کالج تربیت معلم در لندن پایه گذاری کرد تا روش آموزشی خود را در آنجا ترویج کند. این کالج هنوز هم به عنوان بخشی از یک دانشگاه به فعالیت خود ادامه می دهد. فروبل در سال 1852 در گذشت، ولی شاگردان و پیروان او روش آموزشی او را ادامه دادند و مهدکودک های بسیاری در گوشه و کنار جهان راه اندازی شد.
ساختار آموزشي
نوجوانان آلماني بخش ويژهاي از وقتشان را در مدرسه و انجام فعاليتهاي مربوط به مدرسه مانند انجام تكاليف ميگذرانند مدارس از ساعت 7:30 يا 8 صبح باز مي شوند و حداقل تا 1 ظهر فعاليت دارند . برنامه دانشآموزان هر روز متفاوت است. دانشآموزان رشتههاي تحصيلي درGymnasium يا Gesamtschule بطور متوسط 40-30 كلاس در هفته دارند. كه هر كلاس 45 دقيقه به طول مي انجامد. بسياري از مدارس بعد از ظهر ها فعاليتهاي فوق برنامه ارائه ميدهند اغلب نوجواناني كه ورزش ميكنند وقت خود را در باشگاههاي ورزشي ميگذرانند نه در مدرسه. بيشتر معلمان , والدين و دانشآموزان احساس مي كنند كه مدارس بايد فعاليتهاي فوق برنامه بيشتري ارائه دهند. تعداد كمياز دانشآموزان در كنار درس خواندن كار هم ميكنند. عموماً كار كردن در هنگام تحصيل توسط والدين و معلمان توصيه نميشود. دانشآموزان هنرستان ها استثنا هستند. بعلت وجود قسمتي از سيستم آموزشي دو گانه اين دانشآموزان طي دوران تحصيلشان در يك كارخانه محلي بصورت پاره وقت كار ميكنند. يكي از مشكلات عمده نوجوانان درخانه وجود والديني است كه براي فرزندانشان حوصله ندارند يا علاقهاي به كارهاي فرزندانشان نشان نميدهند معلمان تاكيد كردند كه مدارس نقش مهم و مركزي در اجتماعي كردن جوانان دارند. بسياري از دانشآموزان فكر ميكنند مدرسه در زندگيشان يك بار اضافي است و مدرسه براي آنها يك اجبار است. به علاوه بسياري از دانشآموزان مدرسه را بهعنوان جايي ميدانند كه بر اساس عملكرد آنها روشي انتقادي را پيش ميگيرد به هر حال اغلب دانشآموزان از ياد گرفتن ديدن همكلاسيها و برقراري رابطه متقابل با معلمان در مدرسه لذت ميبرند. ايجاد انگيزه در يك دانشآموز براي موفق شدن درمدرسه بوسيله عوامل زيادي صورت ميگيرد كه اين عوامل شامل حمايت همكلاسيها و همياري والدين ميباشد. همچنين مهم است كه ارتباط بين وضعيت دانش آموز در مدرسه و شغل آينده او را تشخيص دهيم. اين انگيزه سازي براي كسب موفقيت در مدرسه در طول چند سال آخر دوره متوسطه افزايش يافته و اين درست زماني است كه دانشآموزان درباره مسير زندگي آينده شان در حال تصميم گيري مي باشند. بدليل نياز براي كسب گواهي نامه براي ورود به بسياري از كارها انگيزه اي قوي براي جوانان بوجود آمده است تا هرچه زودتر در مورد مسير زندگي آينده تصميم بگيرند. حمايتهاي جامعه براي تصميم گيريهاي شغلي متعدد است كه شامل بروشورهاي منتشر شده دولتي , مشاورههاي شغلي و كتابخانهها ميباشد. بسياري از مدارس به دانشآموزاني كه به كار نياز دارند يك دوران كارآموزي سه هفتهاي در يك موسسه يا شركت طي سالهاي تحصيل , ارائه مي دهند . دانشآموزاني كه آرزو دارند تحصيلاتشان را در دانشگاه ادامه دهند بايد گواهينامه Abitur را بدست آورند. درصد زيادي از نوجوانان آلماني به يكي از 400 دوره كارآموزي وارد ميشوند طي كارآموزيهاي سيستم دو گانه آموزش دانشآموزان بيشتر از نصف روز همزمان با تحصيل كار ميكنند. پذيرش در بسياري از دورههاي كارآموزي بويژه در بانك ها و اداره هاي بيمه به صورت رقابتي مي باشد. نقش والدين درآموزش فرزندانشان از مدارس مقدماتي متوسطه به بعد و برطبق سن آنها تغيير مي كند. والدين دانشآموزاني كه 18 سال يا بيشتر هستند مستقيماً در آموزش فرزندانشان دخالت نميكنند حضور در جلسات شبانه معلم – والدين توسط والدين دانشآموزان Hauptschule بسياركم رنگ است حال آنكه از والدين دانشآموزان Realschule انتظار بيشتري ميرود تا دراين جلسات شركت كنند. والدين دانشآموزان Gymnasium بيشترين فعاليت را دارند. معلمان بيشتر از مشكلات نوجوانان و عملكرد ضعيف آن صحبت ميكردند كه علت آنرا فقدان حمايت يا علاقه والدين ميدانستند. غفلت (Verwahrlosung ) واژهاي بودكه اغلب معلمان براي توصيف وضعيت خانوادگي دانشآموزان مشكل دار استفاده ميكردند. مدارس آلمان دانشآموزان را در كلاسهايي تقسيم بندي مي نمايند كه معمولاً براي چندين سال دركنار يكديگر ميمانند و بنابراين فرصتهاي بيشتري براي برقراري ارتباط همسالان خود دارند. سيستم كلاسي تلاشي براي راحت بودن دانشآموزان در مدرسه است. دور نماي ضعيف استخدام بويژه در آلمان شرقي در بسياري از مواد سر چشمه نااميدي و فقدان انگيزه براي بسياري از نوجوانان ميباشد.
نظام آموزشی
سیستم آموزشی در آلمان چهار مرحله است: 1- پیش دبستانی / 2- دبستان / 3- دبیرستان و دوره های کارآموزی / 4- تحصیلات تکمیلی
ادامه تحصیل تا کلاس نهم برای کودکان اجباری است.
پیش دبستانی
این دوره یک سال است که در آلمان Kindergarten یا Vorschule خوانده می شود.
دبستان
این دوره 4 یا 6 سال است که در آلمان Grundschule خوانده می شود.
دبیرستان و کارآموزی
پس از دبستان گزینه های مختلفی بری انتخاب وجود دارد. که عبارتند از:
die Hauptschule این دوره تا کلاس نهم یا دهم طول میکشد. پس از اتمام دانش آموزان می توانند یا به سیستم آموزش ادامه بدهند و یا یک دوره آموزش کار بگزرانند. قانون اجبار تحصیلات با پایان این دوره تمام نمی شود جز اینکه سن فرد به 18 سال رسیده باشد.
(die Realschule (Mittelschule این دوره تا کلاس دهم طول میکشد. پس از اتمام دانش آموزان می توانند یا به سیستم آموزش ادامه بدهند و یا یک دوره آموزش کار بگزرانند. قانون اجبار تحصیلات با پایان این دوره تمام می شود و می توانند فارغ التحصیل بشوند. ادامه تحصیل در دانشگاه های فنی حرفه ای مقدور است.
das Gymnasium یا die Gesamtschule پس از سپری کردن این دوره تا کلاس 12 ، دانش آموزان فارغ التحصیل می شوند و می توانند وارد دانشگاه شوند.
سیرو تحول در آموزش و پرورش آلمان
دورههاي ابتدايي و پيشرفته در تعداد نسبتها فرق ميكند:
-تعداد دورههاي هفتگي ( سه بار براي دورههاي ابتدايي، پنج الي شش بار براي دورههاي پيشرفته)
-پيچيدگي موضوع دروس
-درجه مهارت و پراكندگي
-درجهاي از دانشآموزان انتظار ميرود كه دروس را ياد گرفته وبتوانندبه طور مستقل فعاليت نمايند.
در طول كلاسهاي 12و13 دانشآموزان بايد 22 كلاس هفتگي در هر نيمسال در هر دو بخش زبان، ادبيات و هنرهاي زيباIII رياضيات و علوم( و كلاسهاي 16 هفتهاي در بخش II (علوم اجتماعي) را بگذرانند. دانشآموزان وارد شده به پاية 12 بايد دو كلاس پيشرفته را انتخاب كنند كه يكي از آنها بايد رياضي يا علوم باشد. دوميميتواند از گروه كلاسهاي فلسفه، فيزيك و علوم كامپيوتر انتخاب شود. هدف از قوي كردن اطلاعات پايه دانشآموزان انجام اصلاحات در تمام مقياسهاي درجه بندي، بمنظور كاهش بار موجود در كلاسهاي پيشرفته بود كه اكنون هر كدام به ارزش 30 امتياز ميباشند. قبل از برنامه اصلاحات 1987، آزمونهاي نهايي در دورة ابتدايي و دورة پيشرفته هر كدام در كل 300 امتياز را از كل 900 امتياز كسب كردند. از زمان اصلاحات1987 دانشآموزان ميتوانند در كل 840 امتياز كسب كنند كه 330 امتياز از دورة ابتدايي،210 امتياز از دورة پيشرفته و 300 امتياز از آزمونهايAbitur بدست ميآيد.
بنابر اين ارزش دورههاي ابتدايي افزايش يافت، حال آنكه از ارزش دورههاي پيشرفته كاسته شد دانشآموزاني كه فقط در دورههاي پيشرفته خوب بودند حداكثر 30 درصد كمتر امتياز را در آزمون Abitur 1987 بدست آوردند. در ارزيابي مجدد تعداد كلاسهاي ابتدايي مورد نياز از 20 به 22 افزايش يافته بود حال آنكه تعداد كلاسهاي پيشرفته از 8 به 6 كاهش يافته بود. در اصلاحات 1987 تمام دانشآموان بايد حداقل دردودرس از دروس زير نام نويسي كنند. آلماني، يك زبان خارجي يا رياضيات، در پايان، اگر آلماني بهعنوان مرحلة اوليه كلاس پيشرفته گرفته شود، موضوع يكي از چهار آزمون Abitur بايد رياضي يا زبان خارجي باشد.