اوپک در یک نگاه
شانا : اجلاس 148 اوپک امروز چهارشنبه 15 اسفند ماه در وین برگزار شد به همین مناسبت نگاهی اجمالی به تاریخچه این سازمان و ویژگی های ساختاری و اعضای آن داریم.
• بر اساس منشور سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، تنها کشورها مجاز به عضویت در این سازمان هستند.
• هدف از تشکیل اوپک، گفت و گوی کشورهای تولید کننده نفت و شرکت های نفتی در خصوص موضوعات مرتبط با تولید نفت، قیمت نفت و نیز حق و حقوق آتی در قراردادها است.
• رئیس کنونی اوپک شکیب خلیل، وزیر انرژی و معادن الجزایر است.
• مقر کنونی اوپک در وین پایتخت اتریش است.
• اوپک 4/78 درصد از ذخایر نفت خام جهان را در سال 2005 در اختیار داشت.
• 43 درصد از تولید جهانی نفت در اوپک صورت می گیرد.
تاریخچه اوپک:
• اوپک در 14 سپتامبر 1960 در نشستی در بغداد تشکیل شد.
• ایده اصلی تشکیل اوپک از سران وقت ایران و ونزوئلا بود.
• هدف اولیه تشکیل اوپک، جلوگیری از کاهش قیمت نفت خام در آن زمان (بشکه ای کمتر از پنج دلار) بود.
• پنج عضو موسس اوپک عبارتند از عربستان سعودی، ایران، عراق، کویت و ونزوئلا.
• دیگر کشورها به ترتیب زیر به اوپک پیوستند:
 قطر در سال 1961
 اندونزی در سال 1962
 لیبی در سال 1962
 ابوظبی در سال 1967 –این کشور در سال 1971 با شش همسایه خود ادغام شد و امارات متحده عربی به وجود آمد.
 الجزایر در سال 1969
 نیجریه در سال 1971
 اکوادور در سال 1973- این کشور در سال 1992 از اوپک خارج شد و دوباره در سال 2007 به این سازمان پیوست.
 گابن در سال 1975- این کشور در سال 1996 از اوپک خارج شد.
• بولیوی در ماه مه سال 2006 نسبت به عضویت در اوپک ابراز علاقه کرد اما این کشور تولید کننده ای کوچک است.
• در اواخر نوامبر سال 2006 اعلام شد اوپک دو عضو جدید خواهد داشت.
• آنگولا در اول ژانویه سال 2007 دوازدهمین عضو اوپک شد.
• پس از آنگولا، اکوادور نیز بار دیگر در سال 2007 به اوپک پیوست.
• مقر اوپک در پنج سال اول تشکیل، در شهر ژنو سوئیس بود.
• مقر اوپک در اول سپتامبر سال 1965 به وین منتقل شد.
اهداف اوپک:
• قدرت مطلق شرکت های نفتی از دهه 50 تا 70 در تعیین قیمت نفت و تحمیل قیمت های خود بر تولید کننده ها، انگیزه اصلی تشکیل اوپک بود.
• اتحاد کشورهای تولید کننده به منظور تاثیرگذاری بر قیمت نفت هدف اصلی تشکیل اوپک بود.
 
 
عملکرد اوپک:
• در تلاشی هماهنگ بین اعضای اوپک به ویژه از طریق ایجاد سیستم سهمیه بندی، اوپک در تلاش است تولید و بهای نفت خام را سامان بخشد.
• میزان صادرات اوپک با توافق تمامی اعضا صورت می گیرد که نتیجه آن، تحت نفوذ گرفتن قیمت ها در بازار است.
• معاملات نفتی در اوپک به دلار آمریکا صورت می گیرد.
• تغییر ارزش دلار بر تصمیم گیری های اوپک در خصوص میزان تولید این سازمان کاملا تاثیرگذار است.
• با کاهش ارزش دلار، درآمد اوپک و قدرت خرید اعضا به دیگر ارزها کاهش می یابد.
• تصمیمات اوپک تاثیری مهم در قیمت جهانی نفت دارد.
• در بحران نفتی سال 1973 و تحریم کشورهای غربی حامی رژیم صهیونیستی توسط بیشتر اعضای اوپک، قیمت نفت ظرف پنج ماه چهار برابر شد.
• در پی بحران نفتی سال 1975 اوپک تصمیم گرفت تولید خود را 10 درصد افزایش دهد.
• بیشتر اعضای اوپک با حداکثر ظرفیت خود تولید می کنند.
• فقط عربستان سعودی از ظرفیت تولید بیشتر در صورت نیاز برخوردار است.
• توان اوپک در افزایش قیمت ها محدود است زیرا با افزایش شدید قیمت، مصرف کننده ها به صرفه جویی و نیز استفاده از انرژی های جایگزین روی خواهند آورد.
• بازارهای بورس لندن و نیویورک نقشی رو به افزایش در تعیین قیمت نفت دارند.
• تشکیل بازار بورس نفت ایران و گرایش بیشتر به استفاده از یورو به جای دلار می تواند قدرتی در برابر بازارهای بورس لندن و نیویورک باشد.
اعضای اوپک:
13 عضو اوپک به تفکیک منطقه عبارتند از:
• آفریقا
  الجزایر
یکی از مهم ترین اعضای اوپک و اولین کشوری که موفق به ملی کردن نفت خود در 24 فوریه سال 1971 شد.
  آنگولا
بیشترین عملیات اکتشاف نفت در ده سال اخیر در آنگولا صورت گرفته است. ساختار صنعت نفت این کشور مطابق با دیگر کشورهای اوپک نیست بلکه شرکت های چند ملیتی تقریبا به طور کامل نفت آنگولا را در اختیار دارند.
  لیبی
پیش بینی می شود با لغو تحریم های غرب علیه لیبی تولید نفت این کشور ظرف سال های آینده به شدت افزایش یابد. پتانسیل بالای اکتشافی در لیبی جایگاه این کشور را در اوپک بهتر خواهد کرد.
  نیجریه
نیجریه یکی از کشورهای آشوب زده اوپک است. تولید این کشور به دلیل توسعه بخش برون ساحلی آن به شدت در حال افزایش است و تولید آن معمولا از سهمیه مصوب آن در اوپک فراتر می رود. نیجریه بارها با تهدید اوپک به خروج از این سازمان، سهمیه های تولید خود را افزایش داده است. بخش نفت نیجریه نیز بیشتر در اختیار شرکت های چند ملیتی است
• خاورمیانه
  عربستان سعودی
عربستان سعودی مهره کلیدی اوپک است و وسیع ترین ذخایر نفت متعارف دنیا را دارد. این کشور بزرگ ترین تولید کننده در دنیا است.
  امارات متحده عربی
در حقیقت، تنها ابوظبی را می توان عضو واقعی اوپک دانست و دیگر امارت ها تحت سهمیه بندی های این سازمان قرار ندارند. ابوظبی تولید کننده ای بزرگ است اما تمامی میدان های مهم آن بیش از سی سال است که مورد استخراج قرار گرفته اند.
  عراق
وضعیت عراق در اوپک از زمان حمله آمریکا و انگلیس به آن در سال 2003 در حالت تعلیق قرار دارد. این کشور هنوز در فهرست اعضای اوپک قراردارد اما سهمیه بندی های این سازمان بر آن اعمال نمی شود.
ذخایر نفتی عراق یکی از مهم ترین و وسیع ترین ذخایر در دنیاست اما رژیم کنونی بغداد هنوز مقاصد خود را شفاف نکرده است.
  ایران
ایران یکی محورهای تاریخی اوپک است.
  کویت
ویژگی خاص ذخایر کویت در این است که تمامی این ذخایر در یک منطقه واقع شده است.
  قطر
میزان ذخایر نفت خام متعارف قطر زیاد نیست و پیش بینی می شود تولید این کشور در آینده ای نزدیک کاهش یابد.
• آمریکای جنوبی
  اکوادور
اکوادور در سال 1992 اوپک را ترک کرد و در سال 2007 دوباره به آن پیوست. میزان تولید این کشور اندک است اما از ذخایر نسبتا بزرگی، حدود پنج میلیارد بشکه، برخوردار است.
 
  ونزوئلا
ونزوئلا از زمان به ریاست جمهوری رسیدن هوگو چاوز نقشی فعال تر در اوپک یافته است. ونزوئلا در تلاش است میزان ذخایر ماسه های نفتی خود را وارد رقم ذخایر ثابت شده خود کند. این اقدام ونزوئلا، تلاشی برای کسب عنوان کنونی عربستان سعودی یعنی رهبری اوپک است.
• جنوب شرقی آسیا
  اندونزی
تولید نفت اندونزی از سال 1997 رو به کاهش گذاشته و به وارد کننده ای صرف تبدیل شده است. در حقیقت عضویت اندونزی در اوپک، دیگر معنایی ندارد و این کشور در نظر دارد اوپک را ترک کند.
• دیگر تولید کنندگان عمده نفت در خارج از اوپک
برخی از تولید کننده های مهم نفت که تعدادی از آنها صادرکننده صرف هستند در اوپک عضو نیستند از آن جمله می توان به کانادا، سودان، مکزیک، انگلستان، نروژ، آمریکا، روسیه و عمان اشاره کرد