ایمنی در کارگاه
ایمنی در کارگاه
درمحیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا کارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن آوری و افزایش کاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در این گونه محیطها فزونی می‌گیرد.
ایمنی صنعتی علمی‌است که در پیشگیری از بروز حوادث در محیط کار به یاری انسان می‌شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی کار و سرمایه گام بر می‌دارد.
تعاریف و محتوا:
اصولا” ایمنی صنعتی رشته ای است گسترده که به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته میشود که با به کارگرفتن آنها میتوان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیطهای صنعتی به گونه ای مؤثر و کارا نگه داری کرد و به این وسیله یک محیط کار بی خطر و سالم برای افزایش کارایی کارکنان بوجود آورد.
ایمنی :
تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی‌ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده میباشد.
هنگامی‌که (Hazard) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت.
کلمه (Danger) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و درصدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط کار میباشد.
ایمنی به طور صد در صد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست که گفته میشود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن انگاشته میشود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار میکنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش و با افزایش سطح ایمنی کاهش می‌یابد. در واقع بهداست حرفه ای بیماریها را کاهش می‌دهد و ایمنی صنعتی به کاهش تمام خطرات می‌پردازد.
مهندسی ایمنی صنعتی:
با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از ” مقررات یا نظامی‌که برای کاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا کنترل خطرات بکار می‌روند ) در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی که ایمن کردن محیط کار مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از: الف- پیشگیری از حوادثب- عوامل انسانی
ج- طراحی و جا نمایی دستگاهها و تجهیزات
د – مدیریت و راهبری ایمنی
ه – آموزش و – بازرسی
حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده تر شده است و به شاخه‌ها و گرایشهای گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است که عبارت است از :
1- مدیریت خطر
2- پیشگیری از خطرات
3- مهندسی آتش سوزی
4- کنترل خطر
مدیریت و راهبری ایمنی
مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت کارکنان است، همانگونه که یک مدیر برای بهره وری وسود آوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممکن است از طریق بهبود مدیریت مجددا بدست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی که در نتیجه بروز حوادث حاصل میشود، وجود ندارد. این نکته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است که تنها 15 درصد از مشکلات سازمان یا کارخانه ممکن است بوسیله کارکنان حل و کنترل شود، در صورتیکه 85 درصد این مشکلات را میتوان از طریق مدیریت مهار کرد.
عوامل اصلی در مدیریت ایمنی
1- برنامه ریزی ایمنی
2- سازماندهی ایمنی و فعالیت‌های آن
3- دایت برنامه‌های ایمنی
4 – کنترل عملکرد‌ها و نتایج حاصله
بهداشت و ایمنی :
بهداشت به معنای مصون داشتن کارکنان از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست ایمنی به معنای محافظت کردن کارکنان از آسیبهای مربوط به حواد کاری است. این عوامل حائز اهیمت است، زیرا کارکنانی که از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن کار میکنند ثمر بخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی‌برنامه‌های پیشرفت بهداشت و ایمنی هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمانها موظف به مراقبت بهداشت و ایمنی کارکنان خود هستند.
ایمنی در افزایش بهره وری :
لازم به ذکر است که اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای نیز علاوه بر اثرات غیر مستقیم بر بهره وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی، بطور مستقیم بر این موارد تأثیر دارد.
بطور کلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامدهای منفی تمامی‌حوادث صنعتی را تشکیل می‌دهند.
بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاهها و تجهیزات مواد خام، مصولات یا محیط کار میشود و یا صدمات غیر قابل جبران جسمی‌و جانی را به همراه خواهد داشت.
مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای برای کارگر به شرح زیر است :
1- افزایش روحیه
2- کاهش فشار کار
3- کاهش جراحات و صدمات
4- کاهش حوادث
5- افزایش راحتی
6- افزایش حفظ رفاه و سلامتی
7- افزایش سطح بهداشت کار برای کارفرما
1- کاهش حوادث
2- افزایش کیفیت محصول
3- افزایش کارایی کارکنان
4- کاهش خطاها
5- کاهش مخارج درمانی کارگران
6- استفاده بهتر از نیروی انسانی
7- کاهش مخارج تولید.
حفاظت و ایمنی :
وظیفه مدیریت در امر حفاظت و ایمنی در محیط کار چیست؟
لازم است مدیران و کارفرمایان به اهمیت و ارزش حفاظت صنعتی پی ببرند. باید از زیانهای مادی ناشی از حوادث صنعتی (اعم از مستقیم و غیر مستقیم) آگاهی داشته باشند مضافا” از همه مهمتر به ارزش و منزلت عامل انسانی و سلامت او توجه کند. لازم است مدیریت بر تمام کارکنان و محیط کار تأثیر داشته باشد وعوامل ایمنی محیط را که در کم کردن حوادث مؤثرند به نحو مطلوب بشناسند و کوشش و توان خود را در حفظ و سلامت کارکنان و ماشین آلات به نحو مطلوب مصرف کند.
ایمنی محیط کار :
ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می‌تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می‌دارد مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهده مدیران سطوح بالای سازمان بویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همکاری کلیه کارکنان را در محیط امن نمی‌توان نادیده گرفت.
بعبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از : فراهم آوردن موجباتی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می‌کند. یعنی هر چه تعداد حوادث ناشی از کار کمتر باشد میتوان گفت که ایمنی بیشتری در محیط کار وجود دارد.
حوادث ناشی از کار :
هر سال میلیونها حادثه ناشی از کار در دنیا اتفاق می‌افند. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی موقت میشوند که ممکن است ماهها دوام یابد. حوادث ناشی از کار سبب ناراحتی افراد بشر و زیانهای اقتصاد می‌گردند. و جامعه متحمل خسارات فراوان میشود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.
الف- تعریف حادثه
آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی‌و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده میشود. در دایره المعارف سازمان بین المللی کار ، حادثه چنین تعریف شده است : (( حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد )) تعریف حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که در حین انجام کار و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام کار تمامی‌اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد، یا بدستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری میشود. ضمنا” تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و بالعکس جزء اوقات کار محسوب میشود.
دلایل ایجاد حوادث :
حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و نا ایمن است شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین بدلیل ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات قدیمی‌و مستهلک است. عملیات نامطمئن و نا ایمن است از سوی کارکنان و بدلیل استفاده نامناسب از ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت که تمام عملیات غیر ایمن منتهی به حادثه در محیط کار نمی‌شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند که اکثر حوادث در نتیجه خطای انسانها بوجود می‌آیند. البته حوادثی نیز بدلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط کاری نا ایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی کارکنان توجهی نشده ، یا توصیه‌های ایمنی و احتیاط‌های لازم نادیده گرفته شده اند.
ب- انواع روش طبقه بندی حوادث
حوادث ناشی از کار را میتوان به روشهای گوناگونی طبقه بندی نمود :
1- حوادث بر حسب افراد بوجود آورنده طبقه بندی می‌گردند، مانند : مدیر ، استاد کار و کارگر
2- حوادث را بر حسب علل آنها طبقه بندی می‌نمایند. مانند: ماشین آلات ترابری ، انفجار و آتش سوزی و مواد سمی
3- حوادث را بر حسب کیفیت عملی که باعث حادثه گردیده، طبقه بندی میکنند، مانند: برداشتن حفاظ از روی دستگاه، عدم احتیاط لازم هنگام کار و راه اندازی دستگاه بدون اجازه.
4- حوادث را بر اساس شرائط محیط بوجود آورنده طبقه بندی میکنند، مانند: عدم روشنایی کافی، تهویه نامناسب، سر و صدا در محیط کار
ج- روشهای پیشگیری از حوادث
1- وضع مقررات قانونی
2- تعیین اصول و میزانها
3- بازرسی
4- تحقیقات فنی
5- تحقیقات پزشکی
6- تحقیقات روانشناسی
7- تحقیقات کاری
8- آموزش
9- راهنمایی و تشویق
10- مزایای مالی
آیین نامه حفاظت در کارهای ساختمانی:
ماده1: قبل از شروع عملیات ساختمانی باید پروانه‌ها و مجوزهای لازم توسط مالکان و صاحبان کار از مراجع ذیربط قانونی اخذ گردد.
ماده2: قبل از شروع عملیات ساختمانی مربوط به تاسیس کارگاههای جدید یا توسعه کارگاههای موجود، باید طبق ماده 87 قانون کار، نقشه‌های ساختمانی و طرحهای مورد نظر از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تایید به واحد کار و امور اجتماعی محل ارایه گردد.
ماده 3: مسئولیت اجرای مقررات این آیین نامه براساس مواد 91 و 95 قانون کار برعهده کارفرماست.
ماده4: هرگاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسئول اجرای مقررات این آیین نامه در کارگاه خواهد بود.
ماده5: هرگاه صاحب کار اجرای قسمتهای مختلف عملیات ساختمانی خود را به پیمانکاران مختلف محول نماید، هر پیمانکار در محدوده پیمان خود، مسئول اجرای مقررات این آیین نامه خواهد بود و پیمانکارانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نمایند و صاحب کار مسئول ایجاد هماهنگی بین آنها خواهد بود.
بهداشت حرفه ای و ایمنی صنعتی:
آیین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی– ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی
ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی ماده 24: کلیه رانندگان یا اپراتورهای ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش‌های لازم در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوطه فرار گرفته و دارای پروانه مهارت فنی یا گواهی نامه ویژه از مراجع ذیربط باشند. ماده 25: بکار بردن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق باید با رعایت مواد 20 و 21 صورت گیرد ماده 26: قسمتهای مختلف دستگاهها و وسایل بالابر باید طبق برنامه ذیل مورد بازدیدهای دوره‌ای یا معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند. الف – بازدید روزانه کلیه لوازم بستن و بلند کردن بار از قبیل قلابها، اتصالات، کابل‌ها، زنجیرهها و غیره، از نظر فرسودگی، شکستگی و هر نوع عیوب ظاهری دیگر، توسط اپراتور و مسئول دستگاه. ب – بازدید فنی کلیه قسمتهای دستگاه، هفته‌ای یک بار، توسط شخص متخصص یا مسئول فنی دستگاه و ارایه گزارش به سرپرست مربوطه. ج – معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمتهای دستگاه توسط اشخاص متخصص و صدور گواهی‌نامه اجازه کار هر سه ماه یک بار و همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید. ماده 27: کلیه تعمیرات اساسی و تعویض قطعات و لوازم اصلی که بر روی دستگاه بالابر انجام میشود، باید در دفتر ویژه‌ای ثبت و توسط متخصص مربوطه امضاء گردد. این دفتر همراه با گواهی‌نامه‌های اجازه کار موضوع بند ج ماده 26،باید نزد مالک و کارفرمای دستگاه نگاهداری و در هنگام لزوم ارایه گردد. ماده 28: کلیه قسمتهای تشکیل دهنده دستگاهها و وسایل بالابر و اجزاء آنها باید با رعایت اصول و قواعد فنی و طبق استانداردها و ضرائب اطمینان مندرج در «آیین نامه حفاظتی وسایل حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیاء در کارگاهها» طراحی، محاسبه و ساخته شده و توسط اشخاص ذیصلاح نصب، تنظیم و آماده به کار شوند. ماده 29: حداکثر ظرفیت بار مجاز و همچنین سرعت کار مطمئن هر وسیله بالابر باید بر روی لوحه‌ای نوشته و در محل مناسبی بر روی دستگاه نصب و مفاد آن دقیقاً رعایت گردد. ماده 30: قلاب دستگاهها و وسایل بالابر باید دارای شرایط زیر باشد: الف – مجهز به شیطانک یا ضامن باشد تا مانع جدا شدن اتفاقی بار از آن گردد. ب–حداکثر باری کهمیتوان بهوسیله آن بلندنمود، بهطور واضح بر روی آن حک شده باشد. ج – در صورتی که نوع کار ایجاب نماید، مجهز به دستگیره مناسبی باشد که بتوان آن را در حالت تعلیق، تغییر مکان داده و در وضع مناسب قرار داد. ماده 31: میزان حداکثر مجاز بار بدون خطر زنجیرها، کابل‌ها و سایر وسایل بلند کردن و بستن بار باید بر روی پلاک فلزی درج و به آنها متصل باشد. ماده 32: دستگاههای بالابر ثابت از قبیل جرثقیل‌های برجی (Tower Cranes) و وینچ‌ها باید به طور مطمئن در محل نصب خود مهار گردیده و وزنه‌های تعادل آنها متناسب با حداکثر میزان حمل بار محاسبه و درنظر گرفته شود. در مورد جرثقیل‌های برجی، استحکام و مقاومت زمین محل استقرار دستگاه قبل از شروع عملیات نصب و مونتاژ باید مورد بررسی قرار گیرد. هم چنین نحوه مهار این دستگاهها باید به ترتیبی باشد که در مقابل حداکثر نیروی باد و طوفان در محل، مقاومت کافی داشته باشند. ماده 33: هر دستگاه بالابر علاوه بر اپراتور یا راننده، باید دارای یک نفر کمک اپراتور یا علامت دهنده نیز باشد. این شخص باید در مورد نحوه علامت دادن با دست‌ها یا وسایل هشدار دهنده و نوع علایم مشخصه و یکنواخت، آموزش لازم را دیده باشد. در مواردی که به علت محدود بودن میدان دید اپراتور و یا هرگونه شرایط و موقعیت‌های خاص، به بیش از یک نفر علامت دهنده نیاز باشد، باید علایم حرکت فقط توسط یکی از آنها که نفر اصلی است، داده شود. اما در عین حال اپراتور باید از علامت توقفی که در موارد خطر توسط هر کدام از آنان داده میشود، تبعیت نماید. ماده 34: مسیر حرکت و محل استقرار جرثقیل‌ها و دیگر وسایل بالابر باید قبلاً به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت و کار، خطری از طریق برخورد با سیم و کابل‌های برق یا تاسیسات و بناهای موجود و یا سقوط در محلهای حفاری شده و غیره، متوجه اپراتور، کارگران و افراد دیگر نشود. ماده 35: از روی معابر و فضاهای عمومی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله دستگاههای بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد، باید این معابر و فضاها با استفاده از وسایل مناسب محصور، محدود و یا مسدود گردیده و هم چنین علایم هشداردهنده موثر از قبیلتابلوها،پرچم‌های مخصوص یا چراغ‌های چشمکزن بکاربرده شود. ماده 36: به رانندگان یا اپراتورهای دستگاهها و وسایل بالابر نباید کار دیگری ارجاع شود. همچنین افراد مزبور در هنگام روشن بودن دستگاه و یا آویزان بودن بار، مجاز به ترک و رها کردن دستگاه نمی‌باشند. ماده 37: راننده یا اپراتور دستگاه بالابر و افراد کمکی و علامت دهنده، در هنگام انجام وظیفه، حق خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات را ندارند. ماده 38: به هیچ وجه نباید اجازه داده شود که کارگران بر روی بار مورد حمل سوار شوند و یا برای جابجا شدن از وسایل بالابر استفاده نمایند. ماده 39: در هنگام بهره برداری از جرثقیل‌های سیار موتوری باید دقت شود که جک‌ها به طور صحیح استفاده و در محل مناسب استقرار یابند. ماده 40: در هنگام باد، طوفان و بارندگی شدید، باید از کار کردن با دستگاهها و وسایل بالابر خودداری شود. ماده41:کابین راننده یا اپراتور ماشینآلات راهسازی و ساختمانی بایددارای شرایطزیر باشد:
الف – به ترتیبی باشد که راننده یا اپراتور را در برابر شرایط جوی و گرد و غبار محافظت نموده و نیز میدان دید کافی برای او تامین نماید.
ب – کلیه شیشه‌های درها و پنجره‌ها از نوع مقاوم و نشکن باشند. ج – داراب رکاب و دستگیره‌ای باشد که راننده یا اپراتور بتواند به راحتی و با ایمنی کامل سوار و پیاده شود.
د – پله و رکاب ترجیحاً مشبک و پنجره‌ای باشد تا گل و لای بر روی آن متراکم نشده و باعث لغزش پای راننده و اپراتور نگردد. ضمناً از آلوده شدن آن به روغن، گریس یا سایر مواد لغزنده باید جلوگیری بعمل آید. ماده 42: در مواردی که میدان دید راننده یا اپراتور ماشین آلات راه سازی و ساختمانی محدود باشد، وجود یک نفر کمک یا علامت دهنده الزامی است. ماده 43: راننده یا اپراتور قبل از ترک ماشین آلات راه سازی و ساختمانی باید دستگاه را ترمز و در صورت وجود تیغه یا باکت یا خاکبردار، آن را پایین آورده و بر روی زمین قرار داده و دستگاه را خاموش نماید. ماده 44: در شرایطی که به دلیل سستی بستر یا ازدیاد شیب آن، تعادل دستگاه خاک‌برداری به خطر افتد، نباید آن را به کار انداخت یا مورد استفاده قرار داد. ماده 45: هنگامی که ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در حال کار هستند، ورودی افراد به داخل شعاع عمل آنها باید ممنوع گردد. ماده 46: ماشین آلات راه سازی و ساختمانی را نباید شب‌ها در حاشیه جاده‌های عمومی متوقف نمود. چنانچه در موارد خاص، این کار اجتناب ناپذیر گردد، باید اطراف آنها با وسایل مناسب هشدار دهنده از قبیل پرچم قرمز، علایم شبرنگ، چراغ قرمز چشمک زن و غیره، محدود و علامت گذاری شود. ماده 47: استفاده از ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در غیر از موضوع تعریف شده ممنوع میباشد. ماده 48: در هنگام حرکت بیل مکانیکی، باکت یا خاک بردار آن باید خالی از بار باشد، همچنین بوم آن باید در جهت حرکت قرار گیرد. ماده 49: در موقع تعمیر باکت یا خاک بردار بیل مکانیکی یا لودر با تعویض ناخن‌های آن، باید آن را قبلاً در محل خود محکم نمود تا از حرکت ناگهانی آن و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ماده 50: از تیغه‌های بولدوزر نباید به عنوان ترمز استفاده شود، مگر در مواردی استثنایی و اضطراری. ماده 51: در کارگاههایی که از ماشین آلات خاک برداری و یا وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی استفاده میشود، بایدراه‌های ورود و خروج ایمن و مناسب برای آنها ایجاد و نسبت به نصب علایم خطر و هشدار دهنده مناسب اقدام گردد. ماده 52: در بارگیری و تخلیه وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
الف – وزن تقریبی مصالح بار شده از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه تجاوز ننماید.
ب – ارتفاع بار از دیواره‌های اطاق بارگیری تجاوز ننماید و در مواردی که نوع و وضعیت بار به ترتیبی باشد که این امر اجتناب ناپذیر گردد، باید به وسیله کابل فلزی یا طناب مناسب نسبت به مهار آن به طور مطمئن و ایمن اقدام شود. ج – مصالحی از قبیل آجر، سنگ و غیره باید به وسیله برزنت یا توری‌های محکم پوشیده و محفوظ شوند، مگر آنکه ارتفاع بار از ارتفاع دیواره‌های اطاق بارگیری کمتر باشد، در مورد مصالح ریزدانه پوشش بار الزامی است. د – در هنگام بار زدن قطعات و مصالح سنگین و حجیم از قبیل تیرآهن، قطعات ساخته شده اسکلت‌های فلزی، لوله‌های بزرگ و غیره، باید طوری روی هم چیده شوند که هنگام تخلیه بار و باز کردن دیواره‌های اطاق بارگیری، از لغزش آنها بر روی هم و ایجاد حادثه پیشگیری بعمل آید. هم چنین نحوه بارگیری و توزیع قطعات مذکور در اطاق بارگیری باید به ترتیبی باشد که مرکز ثقل کامیون را به یک سمت آن متوجه نساخته و تعادل آن در هنگام حرکت حفظ شود
هـ – در بارگیری و تخلیه قطعات و مصالح سنگین و حجیمباید ازوسایلمکانیکیاستفاده شود. و – در موقع باززدن مواد ومصالحی از قبل شن، ماسه، سنگ، آجر، خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی به وسیله لودر و بیل مکانیکی و یا قطعات و مصالح سنگین و حجیم به وسیله جرثقیل،باید سرنشینان وسیله نقلیه آنرا ترک و تا پایان بارگیریدرمحلمناسبیمستقر شوند.
ز – در هنگام بارگیری یا تخلیه نقلیه موتوری، باید علاوه بر استفاده از ترمز دستی، از موانع مناسب از قبیل بلوک‌های چوبی نیز برای جلوگیری از حرکت اتفاقی و مهار وسایل مذکور استفاده شود.
ح – در مواردی که کار تخلیه و بارگیری در محیطهای بسته انجام میشود، باید تهویه لازم و کافی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور وسیله نقلیه خاموش شود. ماده 53: دهانه‌های سیلوهای مصالح ساختمانی و قیف تغذیه کننده تراک میکسر و پمپ بتن باید به وسیله چند میله عمود بر هم حفاظ گذاری شوند تا از سقوط افراد به داخل آنها جلوگیری بعمل آید. ماده 54: کف توقفگاه ماشین آلات سنگین ساختمانی و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید دارای شرایط زیر باشد: الف – هموار و حتی الامکان قابل شستشو باشد
پ – از استحکام کافی برخوردار باشد تا در هنگام زدن جک در زیر ماشین آلات و وسایل نقلیه موتوری، از در رفتن جک و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ج – مجاری مناسبی در آن پیش بینی شده باشد تا در صورت ریزش یا نشت مواد سوختی، مواد مذکور به چاله‌ها و مخازن قابل تخلیه هدایت گردند.
آیین نامه ایمنی در کارگاههای ساختمانی :
الف – هدف:
هدف از تدوین این آییننامه پیشگیری از حوادث منجر بهصدمات و خساراتجانیو مالی در عملیاتساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیرویانسانی شاغل در کارگاههایساختمانی است.صدمات و خساراتجانیو مالی در عملیاتساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیرویانسانی شاغل در کارگاههایساختمانی است.
ب – دامنه شمول
مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی‌ایران تدوین و در مورد کلیه کارگاههای ساختمانی لازم الاجرا است.
ج – تعریف صاحب کار در کارگاه ساختمانی
صاحب کار شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی بوده و انجام یک یا چند نوع از عملیات ساختمانی را به یک یا چند پیمانکار محول مینماید و یا خود راساً یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی متعلق به خود برطبق مقررات قانون کار بکاری گمارد که در حالت دوم کارفرما محسوب میگردد.
د – تعریف کارفرما در کارگاه ساختمانی
کارفرما در کارگاه ساختمانی شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی برطبق مقررات قانون کار و به حساب خود بکار می‌‌گمارد اعم از اینکه پیمانکار اصلی، پیمانکار جزء و یا صاحب کار باشد.
ذ- تعریف کارگر در کارگاه ساختمانی
کارگر شخصی است حقیقی که در مقابل دریافت حق السعی برای صاحب کار یا کارفرما یا پیمانکار اصلی ویا پیمانکارفرعی در کارگاه ساختمانی مشغول بکار شود.
شناخت هزینه حوادث ناشی از کارهای ساختمانی.
ایمنی در کارهای ساختمانی:
همانگونه که میدانید حوادث در کارهای ساختمانی با توجه به افزایش ساخت وسازهای صورت گرفته در حال رشد میباشد واغلب این حوادث نتایج بسیار زیانباری برای حادثه دیدگان ،بازماندگان حادثه ،کارفرمایان ،کارگران ساختمانی ونهایتاً بطور غیر مستقیم برای کل جامعه ایجاد مینماید .حوادث ناشی از کار اغلب سهوی بوده وعمدی نمی‌باشند.
وقتی حادثه ای برای کارگران ساختمانی ایجاد میشود ، درخواستی از سوی حادثه دیده ویا بازماندگان وی به مراجع قضایی یا انتظامی‌ارسال گردیده وخواهان رسیدگی و احقاق حق خود می‌باشند . طبیعی است که در پی وقوع حوادث ناشی از کار، دستگاههای دولتی زیادی نیز مانند: نیروی انتظامی،دادگستری،سازمان کاروامور اجتماعی ، سازمان تامین اجتماعی ، شرکتهای خدمات بیمه ای و…… جهت بررسی حادثه وارایه خدمات پس از حادثه درگیر میشوند وهر حادثه هزینه زیادی را برای دولت در پی دارد که پرداخت این هزینه‌ها ازبیت المال وپول همین ملت صورت می‌گیرد .
ایمنی ساختمان :
1- اصول ساختمانهای صنعتی:
برای طراحی ساختمانهای صنعتی آگاهی و آشنایی دقیق ازعملیات کارخانه ای که درآن احداث خواهد شد از شروط اساسی طراحی ساختمان آن است :
سطوح مورد نیاز فضاهای یک ساختمان صنعتی براساس فضای مورد احتیاج:
* ماشین آلات * تولید سالانه
* تعدادکارگران و کارمندان شاغل * انبارهای مورد نیاز
* رستوران * آشپزخانه
* تأسیسات جنبی کارخانه و سریسهای مورد نیاز ( توالتها- دوشها- آسانسور- پله و…) و نهایتاً فضای سرکولاسیون مناسب با توجه به عملکرد کارخانه ، تعیین میگردد.
احتیاجات ویژه ای که در رابطه با ساختمانهای صنعتی از نظر بهداشت و سلامتی و رفاه کارگران و کارمندان آن مطرح میگردد، عبارتند از:
– حداکثر رطوبت مصنوعی – سطوح روشنایی مورد نیاز
– تهویه مناسب – دوشها و سرویسها
– رختشویخانه
– مجزا سازی بخش ماشین آلات
– خروجیهای فرار در مواقع آتش سوزی
– در نظز گرفتن حداقل فضای مورد نیاز افراد( معمولاً 11 متر مربع برای هر نفر)
– گرم سازی و خنک سازی هوای کارخانه
– تهیه آب آشامیدنی مورد نیاز
– حفاظت از تصادفات
– تأسیسات آتش نشانی
– بخش کمکهای اولیه
در طرح بندی بخشهای مختلف و عرض مسیرهای گذرگاهها با توجه به نوع ماشین آلات وفضای کار سیرکولاسیون مناسبی راباید درنظرداشت. فضاهای انبار – وسایل حمل و نقل و ماهیت کارخانه مشخص کننده تعداد طبقات آن میباشد و با توجه به این موارد ساختمان را یک طبقه – دو طبقه و یا بصورت ساختمان آشیانه ای احداث می‌نمایند ارتفاع بخشهای مختلف یک کارخانه با توجه به فونکسیون آن تعیین میگردد . در صورتیکه طراحی یک ساختمان صنعتی بطور صحیح و دقیق انجام شود. باعث ایجاد شرایط کاری مناسب و درنتیجه کارآیی بهتر و افزایش تولیدات کارخانه خواهد بود.
بطور معمول برای استفاده بهتر از نورآفتاب سیستم طراحی ساختمانهای صنعتی باید بصورتی باشد که طول آنها( جهت نورگیرها) به سمت شمال وجنوب قرارداده شود و درحقیقت بتواند از نور شمال وجنوب که مناسبتر است بهره گیرد، جهت توسعه درساختمانهای صنعتی را نیزهمواره بایستی در نظر گرفت.
درمورد پنجره‌های ساختمانهای صنعتی باید سعی شود که نورمورد نیاز رابداخل ساختمان هدایت نماید. پنجره‌های فلزی با شیشه‌های شفاف سیم داد ارحجتر می‌باشند. ابعاد شیشه‌های پنجره‌ها در صنایع سنگین 20% متر مربع و در کارخانه‌های ساکت وکم سرو صدا 60% الی 80% مترمربع در نظر گرفته میشوند . بایستی سعی شود ⅓ سطح پنجره‌ها برای تهویه باز باشند.
2- مقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها:
الف- عوامل اطمینان:
کلیه ساختمانهای دائمی‌و موقتی و مؤسساتی که مشمول مقررات قانون کارمی باشند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحکام کامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و کفها رعایت نکات زیربشود:
1- تحمل فشار ناشی از حداکثر بارها و اشیاء ثابت و متحرک.
2- تحمل فشار ناشی از ریزش برف – باران- یخبندان – باد و طوفان.
3- تحمل فشار ناشی از بارهای معلق.
4- اتاقها ومحل کار دائم باید لاقل 3 مترازکف تا ازسقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداکثر اشخاص که درآن محل کار میکنند برای هر نفر12 متر مکعب کمتر نباشد.
ب- کف سازی:
– کف اطاقها و قسمتهائیکه محل عبور کارگران بوده ویا برای حمل و نقل مواد تخصیص داده شده بایستی صاف وهمواربوده وعاری ازحفره و سوراخ – برآمدگی ناشی از پوشش بی تناسب مجاری- میخ وپیچ و مهره و لوله – دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هرگونه موانعی باشد که ممکن است موجب گیر کردن و یا لغزیدن اشخاص گردد.
– کف اطاقها و راهروها وپیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته باشد.
– محلهای رفت وآمد ، حمل و نقل مواد و همچنین جهت حرکت اصلی با علامت گذاری توسط رنگ مشخص روی زمین معلوم و روشن باشد.
– کف کارگها بایستی قابل شستشو بوده و درمواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب کافی داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضل آب هدایت نمائید.
ج- پلکانها:
1- کلیه پلکانها- سکوها- و پاگردها باید استحکام کافی داشته باشد و تحمل فشارو سنگینی بارهای عادی را داشته باشد.
2- پلکانها و سکوهایی که ازمصالح مشبک ساخته شده اند ابعاد چشمه‌های آن نباید از 25 میلیمتر تجاوز نماید تا اشیاء متفرقه امکان سقوط از آنرا نداشته باشند.
3- طول پلکانها با استثنای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از90 سانتیمتر کمتر باشد.
4- اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید هیچگاه از70/3 متر تجاوز کند.
5- غیرازپلکانهای سرویس یا امدادی عرض هر پایه بدون محاسبه حاشیه یا برآمدگی آن نباید از 33 سانتیمترکمتر باشد و ارتفاع پله بین14 تا 29 سانتیمتر خواهد بود.
6- کلیه پلکانها بایستی از طرف پرتگاه بوسیله نرده‌های مخصوص پلکان حفاظت شوند
3 – آیین نامه ومقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها :
16003 ماده 3 : اتاقها و محل دائم باید لااقل 3 متر از کف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن برای حداکثر اشخاصی که درآن محل کار میکنند برای هر نفر 12 متر مکعب کمتر نباشد.
تبصره 1 : درمحاسبه متر مکعب فضا، حجم اشغال شده بابت اثاثیه ماشین الات ومواد ولوازم چیزی کسر نمی‌گردد.
تبصره 2: درساختمانهائیکه ارتفاع هر طبقه ازفضای کار از 4 متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع 4مترمنظور ومحاسبه میگردد.
16004: در فضای کارگاه نصب ماشین آلات و یا قراردادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور یا کارگران ایجاد نماید.
16007 ماده 7: کف اتاقها و راهروها و پیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته و یا ازمصالحی ساخته و یا از موادی اندود شده باشند که در نتیجه رفت و آمد ایجاد ناراحتی و گردو خاک و سائیدگی و درنتیجه لغزندگی ایجاد شود.
16009 ماده9: کف کارگاهها بایستی قابل شستشو بوده ودر مواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب مناسب داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
16028 ماده28: عرض پلکانها به استثنای پلکانهای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از 90 سانتیمتر کمتر باشد.
16130 ماده 130: برای کارگرانی که درخارج از سالنها و درمحوطه کارخانه و اطراف ساختمانها ( در فضای آزاد) مشغول کار هستند می‌بایستی حفاظ و سایبان پیش بینی شود.
16131 ماده131: قسمتهای روباز و اطراف کارخاه که عنوان حیاط دارد باید همیشه طوری ساخته شود که آب درکف آن نماند وگل نشود و همیشه اوقات نظیف وتمیز باشد تارفت و آمد به ساختمانهای کارخانه وحمل ونقل مواد وتجهیزات مختلف آنها بسهولت صورت گیرد.
16133 ماده 133: چنانچه در صحن کارخانه گودال مانند: چاله ، حفره وچاه و نهر وجود داشته باشد بایدروی دهانه آنها با وسایل محکم و اطمینان بخش مستود گردد یا اطراف آنها نرده محکمی‌نصب شود.
16165 ماده165: حداقل عرض گذرهای بین ماشین آلات تأسیسات و یا انبوه مواد درکارگاهها 60 سانتیمتر است.
علائم حفاظت فنی و بهداشت کار:
ماده 85
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورایعالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماریهای حرفه‌ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین میشود، برای کلیه کارگاهها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است
تبصره‌ـ کارگاههای خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می‌باشند
ماده 86
شورایعالی حفاظت فنی مسؤول تهیه موازین و آئین‌نامه‌های حفاظت فنی میباشد و از اعضا ذیل تشکیل میگردد
وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رئیس شورا خواهد بود
معاون وزارت صنایع
معاون وزارت صنایع سنگین
معاون وزارت کشاورزی
معاون وزارت نفت
معاون وزارت معادن و فلزات
معاون وزارت جهاد سازندگی
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست
دو نفر از استادان با تجربه دانشگاه در رشته‌های فنی
دو نفر از مدیران صنایع
دو نفر از نمایندگان کارگران
دو نفر از نمایندگان کارگران
مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود
تبصره 1ـ پیشنهادات شورا به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می‌تواند برای تهیه طرح آئین‌نامه‌های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط به شورا، کمیته‌های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.
تبصره 2ـ آئین‌نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورایعالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
تبصره 3ـ انتخاب اساتید دانشگاه، نمایندگان کارگران و نمایندگان مدیران صنایع مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط شورایعالی حفاظت فنی تهیه و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
ماده 87
اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدی احداث نمایند و یا کارگاههای موجود را توسعه دهند، مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه‌های ساختمانی و طرحهای مورد نظر را از لحاظ پیش‌بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار، برای اظهارنظر و تأیید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک‌ماه اعلام نماید. بهره‌برداری از کارگاههای مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود .
ماده 88
اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می‌پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می‌باشند.
ماده 89
کارفرمایان مکلفند پیش از بهره‌برداری از ماشینها، دستگاهها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آئین‌نامه‌های مصوب شورایعالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایشهای لازم را توسط آزمایشگاهها و مراکز مورد تأیید شورایعالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.
ماده 90
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را حسب مورد همراه با نمونه‌های آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تأیید، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند
ماده 91
کارفرمایان و مسوولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلفند براساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوقالذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعملهای مربوط کارگاه می‌باشند.
ماده 92
کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون که شاغلین در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماریهای ناشی از کار قرار دارند باید برای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و حداقل سالی یک‌بار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایشهای لازم را به‌عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوط ضبط نمایند .
تبصره 1ـ چنانچه با تشخیص شورای پزشکی نظر داده شود که فرد معاینه شده به بیماری ناشی از کار مبتلا یا در معرض ابتلا باشد کارفرما و مسؤولین مربوطه مکلفند کار او را براساس نظریه شورای پزشکی مذکور بدون کاهش حق‌السعی، در قسمت مناسب دیگری تعیین نمایند.
تبصره 2ـ در صورت مشاهده چنین بیمارانی، وزارت کار و امور اجتماعی مکلف به بازدید و تأیید مجدد شرایط فنی و بهداشت وایمنی محیط کار خواهد بود
ماده 93
به‌منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث وبیماریها، در کارگاههایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیتة حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.
تبصره 1ـ کمیته مذکور از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای و امور فنی کارگاه تشکیل میشود و از بین اعضا، دو نفر شخص واجد شرایطی که مورد تأیید وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند تعیین می‌گردند که وظیفه‌شان برقراری ارتباط میان کمیته مذکور با کارفرما و وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد.
تبصره 2ـ نحوه تشکیل و ترکیب اعضا براساس دستورالعملهایی خواهد بود که توسط وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده 94
در مواردی که یک یا چند نفر از کارگران یا کارکنان واحدهای موضوع ماده 85 این قانون امکان وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را در کارگاه یا واحد مربوطه پیش‌بینی نمایند می‌توانند مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسؤول حفاظت فنی و بهداشت کار اطلاع دهند و این امر نیز بایستی توسط فرد مطلع‌شده در دفتری که به همین منظور نگهداری میشود ثبت گردد.
تبصره‌ـ چنانچه کارفرما یا مسؤول واحد، وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را محقق نداند موظف است در اسرع‌وقت موضوع را همراه با دلایل و نظرات خود به نزدیکترین اداره کار و امور اجتماعی محل اعلام نماید. اداره کار و امور اجتماعی مذکور موظف است در اسرع وقت توسط بازرسین کار به موضوع رسیدگی و اقدام لازم را معمول نماید.
درمحیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا کارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن آوری و افزایش کاربرد ماشین آلات در تولید نیز مخاطرات و احتمال بروز حوادث در این گونه محیطها فزونی می‌گیرد.
ایمنی صنعتی علمی‌است که در پیشگیری از بروز حوادث در محیط کار به یاری انسان می‌شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی کار و سرمایه گام بر می‌دارد.
تعاریف و محتوا:
اصولا” ایمنی صنعتی رشته ای است گسترده که به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته میشود که با به کارگرفتن آنها میتوان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیطهای صنعتی به گونه ای مؤثر و کارا نگه داری کرد و به این وسیله یک محیط کار بی خطر و سالم برای افزایش کارایی کارکنان بوجود آورد.
ایمنی :
تعریف ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه (Hazard) که در تعریف علمی‌ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است که دارای پتانسیل رساندن آسیب به کارکنان، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک وظیفه از پیش تعیین شده میباشد.
هنگامی‌که (Hazard) وجود دارد امکان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت.
کلمه (Danger) گویای قرارگرفتن در معرض یک (Hazard) است، یه این ترتیب ایمنی متضاد (Danger) بوده است، و درصدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط کار میباشد.
ایمنی به طور صد در صد و متعلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد از اینروست که گفته میشود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
منظور از ایمن و غیر ایمن چیست؟
یک مکان، یک کار معین و یا یک دستگاه زمانی ایمن انگاشته میشود که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانیکه در آنجا بوده یا با آن دستگاه کار میکنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور کلی، میتوان چنین گفت که میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش و با افزایش سطح ایمنی کاهش می‌یابد. در واقع بهداست حرفه ای بیماریها را کاهش می‌دهد و ایمنی صنعتی به کاهش تمام خطرات می‌پردازد.
مهندسی ایمنی صنعتی:
با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از ” مقررات یا نظامی‌که برای کاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا کنترل خطرات بکار می‌روند ) در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی که ایمن کردن محیط کار مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از: الف- پیشگیری از حوادثب- عوامل انسانی
ج- طراحی و جا نمایی دستگاهها و تجهیزات
د – مدیریت و راهبری ایمنی
ه – آموزش و – بازرسی
حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده تر شده است و به شاخه‌ها و گرایشهای گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است که عبارت است از :
1- مدیریت خطر
2- پیشگیری از خطرات
3- مهندسی آتش سوزی
4- کنترل خطر
مدیریت و راهبری ایمنی
مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت کارکنان است، همانگونه که یک مدیر برای بهره وری وسود آوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است تولید از دست رفته ممکن است از طریق بهبود مدیریت مجددا بدست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی که در نتیجه بروز حوادث حاصل میشود، وجود ندارد. این نکته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است که تنها 15 درصد از مشکلات سازمان یا کارخانه ممکن است بوسیله کارکنان حل و کنترل شود، در صورتیکه 85 درصد این مشکلات را میتوان از طریق مدیریت مهار کرد.
عوامل اصلی در مدیریت ایمنی
1- برنامه ریزی ایمنی
2- سازماندهی ایمنی و فعالیت‌های آن
3- دایت برنامه‌های ایمنی
4 – کنترل عملکرد‌ها و نتایج حاصله
بهداشت و ایمنی :
بهداشت به معنای مصون داشتن کارکنان از بیماری و سالم نگهداشتن وضعیت جسمانی و روانی آنهاست ایمنی به معنای محافظت کردن کارکنان از آسیبهای مربوط به حواد کاری است. این عوامل حائز اهیمت است، زیرا کارکنانی که از سلامتی برخوردارند و در محیطی ایمن کار میکنند ثمر بخش ترند. به این دلیل مدیران آینده نگر، حامی‌برنامه‌های پیشرفت بهداشت و ایمنی هستند. امروزه به دلیل ملاحظات قانونی تمام سازمانها موظف به مراقبت بهداشت و ایمنی کارکنان خود هستند.
ایمنی در افزایش بهره وری :
لازم به ذکر است که اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای نیز علاوه بر اثرات غیر مستقیم بر بهره وری و بازده اقتصادی واحدهای صنعتی، بطور مستقیم بر این موارد تأثیر دارد.
بطور کلی خسارات مالی یا جانی، عواقب و پیامدهای منفی تمامی‌حوادث صنعتی را تشکیل می‌دهند.
بنابراین وقوع حوادث یا سبب آسیب دیدن دستگاهها و تجهیزات مواد خام، مصولات یا محیط کار میشود و یا صدمات غیر قابل جبران جسمی‌و جانی را به همراه خواهد داشت.
مزایای توجه به رعایت اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای برای کارگر به شرح زیر است :
1- افزایش روحیه
2- کاهش فشار کار
3- کاهش جراحات و صدمات
4- کاهش حوادث
5- افزایش راحتی
6- افزایش حفظ رفاه و سلامتی
7- افزایش سطح بهداشت کار برای کارفرما
1- کاهش حوادث
2- افزایش کیفیت محصول
3- افزایش کارایی کارکنان
4- کاهش خطاها
5- کاهش مخارج درمانی کارگران
6- استفاده بهتر از نیروی انسانی
7- کاهش مخارج تولید.
حفاظت و ایمنی :
وظیفه مدیریت در امر حفاظت و ایمنی در محیط کار چیست؟
لازم است مدیران و کارفرمایان به اهمیت و ارزش حفاظت صنعتی پی ببرند. باید از زیانهای مادی ناشی از حوادث صنعتی (اعم از مستقیم و غیر مستقیم) آگاهی داشته باشند مضافا” از همه مهمتر به ارزش و منزلت عامل انسانی و سلامت او توجه کند. لازم است مدیریت بر تمام کارکنان و محیط کار تأثیر داشته باشد وعوامل ایمنی محیط را که در کم کردن حوادث مؤثرند به نحو مطلوب بشناسند و کوشش و توان خود را در حفظ و سلامت کارکنان و ماشین آلات به نحو مطلوب مصرف کند.
ایمنی محیط کار :
ایمنی شرایطی است که منابع انسانی را از عوامل مضری که می‌تواند سلامتی آنان را به خطر اندازد، مصون می‌دارد مسئولیت عمده ایمن سازی محیط کار به عهده مدیران سطوح بالای سازمان بویژه مدیران پرسنلی است. البته اهمیت همکاری کلیه کارکنان را در محیط امن نمی‌توان نادیده گرفت.
بعبارت دیگر ایمنی کار عبارت است از : فراهم آوردن موجباتی که از بیماریها و حوادث ناشی از کارهای صنعتی جلوگیری می‌کند. یعنی هر چه تعداد حوادث ناشی از کار کمتر باشد میتوان گفت که ایمنی بیشتری در محیط کار وجود دارد.
حوادث ناشی از کار :
هر سال میلیونها حادثه ناشی از کار در دنیا اتفاق می‌افند. برخی از این حوادث باعث مرگ و برخی دیگر موجب از کار افتادگی موقت میشوند که ممکن است ماهها دوام یابد. حوادث ناشی از کار سبب ناراحتی افراد بشر و زیانهای اقتصاد می‌گردند. و جامعه متحمل خسارات فراوان میشود. به همین جهت جلوگیری از آنها وظیفه ای مهم و اساسی است.
الف- تعریف حادثه
آنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ناراحتی جسمی‌و روانی و یا خسارات مالی ایجاد نماید، حادثه نامیده میشود. در دایره المعارف سازمان بین المللی کار ، حادثه چنین تعریف شده است : (( حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه و آسیب گردد )) تعریف حادثه ناشی از کار عبارت است از حادثه ای که در حین انجام کار و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام کار تمامی‌اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، مؤسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد، یا بدستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مأمور انجام کاری میشود. ضمنا” تمام اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و بالعکس جزء اوقات کار محسوب میشود.
دلایل ایجاد حوادث :
حوادث معمولا نتیجه شرایط و یا عملیات نامطمئن و نا ایمن است شرایط نا ایمن شامل استفاده از تجهیزات بد طراحی شده و غیر مجهز، محیط پر خطر به عنوان نمونه، لیز بودن زمین بدلیل ریختن آب، یا ابزار و تجهیزات قدیمی‌و مستهلک است. عملیات نامطمئن و نا ایمن است از سوی کارکنان و بدلیل استفاده نامناسب از ابزار و تجهیزات است. باید توجه داشت که تمام عملیات غیر ایمن منتهی به حادثه در محیط کار نمی‌شود و تمام حوادث به آسیب و صدمه ختم نخواهد شد بسیاری از مسئولین رسیدگی و بررسی حوادث معتقدند که اکثر حوادث در نتیجه خطای انسانها بوجود می‌آیند. البته حوادثی نیز بدلیل نقص ابزار و تجهیزات یا محیط کاری نا ایمن رخ داده است. اما در بیشتر موارد به مزایای ایمنی ابزار و تجهیزات و محیط مطمئن از سوی کارکنان توجهی نشده ، یا توصیه‌های ایمنی و احتیاط‌های لازم نادیده گرفته شده اند.
ب- انواع روش طبقه بندی حوادث
حوادث ناشی از کار را میتوان به روشهای گوناگونی طبقه بندی نمود :
1- حوادث بر حسب افراد بوجود آورنده طبقه بندی می‌گردند، مانند : مدیر ، استاد کار و کارگر
2- حوادث را بر حسب علل آنها طبقه بندی می‌نمایند. مانند: ماشین آلات ترابری ، انفجار و آتش سوزی و مواد سمی
3- حوادث را بر حسب کیفیت عملی که باعث حادثه گردیده، طبقه بندی میکنند، مانند: برداشتن حفاظ از روی دستگاه، عدم احتیاط لازم هنگام کار و راه اندازی دستگاه بدون اجازه.
4- حوادث را بر اساس شرائط محیط بوجود آورنده طبقه بندی میکنند، مانند: عدم روشنایی کافی، تهویه نامناسب، سر و صدا در محیط کار
ج- روشهای پیشگیری از حوادث
1- وضع مقررات قانونی
2- تعیین اصول و میزانها
3- بازرسی
4- تحقیقات فنی
5- تحقیقات پزشکی
6- تحقیقات روانشناسی
7- تحقیقات کاری
8- آموزش
9- راهنمایی و تشویق
10- مزایای مالی
آیین نامه حفاظت در کارهای ساختمانی:
ماده1: قبل از شروع عملیات ساختمانی باید پروانه‌ها و مجوزهای لازم توسط مالکان و صاحبان کار از مراجع ذیربط قانونی اخذ گردد.
ماده2: قبل از شروع عملیات ساختمانی مربوط به تاسیس کارگاههای جدید یا توسعه کارگاههای موجود، باید طبق ماده 87 قانون کار، نقشه‌های ساختمانی و طرحهای مورد نظر از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهار نظر و تایید به واحد کار و امور اجتماعی محل ارایه گردد.
ماده 3: مسئولیت اجرای مقررات این آیین نامه براساس مواد 91 و 95 قانون کار برعهده کارفرماست.
ماده4: هرگاه صاحب کار اجرای کلیه عملیات ساختمانی از ابتدا تا پایان کار را کلاً به یک پیمانکار محول نماید، پیمانکار مسئول اجرای مقررات این آیین نامه در کارگاه خواهد بود.
ماده5: هرگاه صاحب کار اجرای قسمتهای مختلف عملیات ساختمانی خود را به پیمانکاران مختلف محول نماید، هر پیمانکار در محدوده پیمان خود، مسئول اجرای مقررات این آیین نامه خواهد بود و پیمانکارانی که به طور همزمان در یک کارگاه ساختمانی مشغول فعالیت هستند، باید در اجرای مقررات مذکور با یکدیگر همکاری نمایند و صاحب کار مسئول ایجاد هماهنگی بین آنها خواهد بود.
بهداشت حرفه ای و ایمنی صنعتی:
آیین نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی– ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی
ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی ماده 24: کلیه رانندگان یا اپراتورهای ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی باید آموزش‌های لازم در مورد نحوه کار با این وسایل را طبق قوانین و مقررات مربوطه فرار گرفته و دارای پروانه مهارت فنی یا گواهی نامه ویژه از مراجع ذیربط باشند. ماده 25: بکار بردن ماشین آلات و تجهیزات ساختمانی در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق باید با رعایت مواد 20 و 21 صورت گیرد ماده 26: قسمتهای مختلف دستگاهها و وسایل بالابر باید طبق برنامه ذیل مورد بازدیدهای دوره‌ای یا معاینه فنی و آزمایش قرار گیرند. الف – بازدید روزانه کلیه لوازم بستن و بلند کردن بار از قبیل قلابها، اتصالات، کابل‌ها، زنجیرهها و غیره، از نظر فرسودگی، شکستگی و هر نوع عیوب ظاهری دیگر، توسط اپراتور و مسئول دستگاه. ب – بازدید فنی کلیه قسمتهای دستگاه، هفته‌ای یک بار، توسط شخص متخصص یا مسئول فنی دستگاه و ارایه گزارش به سرپرست مربوطه. ج – معاینه فنی و آزمایش کلیه قسمتهای دستگاه توسط اشخاص متخصص و صدور گواهی‌نامه اجازه کار هر سه ماه یک بار و همچنین قبل از استفاده برای اولین بار و یا پس از هرگونه جابجایی و نصب در محل جدید. ماده 27: کلیه تعمیرات اساسی و تعویض قطعات و لوازم اصلی که بر روی دستگاه بالابر انجام میشود، باید در دفتر ویژه‌ای ثبت و توسط متخصص مربوطه امضاء گردد. این دفتر همراه با گواهی‌نامه‌های اجازه کار موضوع بند ج ماده 26،باید نزد مالک و کارفرمای دستگاه نگاهداری و در هنگام لزوم ارایه گردد. ماده 28: کلیه قسمتهای تشکیل دهنده دستگاهها و وسایل بالابر و اجزاء آنها باید با رعایت اصول و قواعد فنی و طبق استانداردها و ضرائب اطمینان مندرج در «آیین نامه حفاظتی وسایل حمل و نقل و جابجا کردن مواد و اشیاء در کارگاهها» طراحی، محاسبه و ساخته شده و توسط اشخاص ذیصلاح نصب، تنظیم و آماده به کار شوند. ماده 29: حداکثر ظرفیت بار مجاز و همچنین سرعت کار مطمئن هر وسیله بالابر باید بر روی لوحه‌ای نوشته و در محل مناسبی بر روی دستگاه نصب و مفاد آن دقیقاً رعایت گردد. ماده 30: قلاب دستگاهها و وسایل بالابر باید دارای شرایط زیر باشد: الف – مجهز به شیطانک یا ضامن باشد تا مانع جدا شدن اتفاقی بار از آن گردد. ب–حداکثر باری کهمیتوان بهوسیله آن بلندنمود، بهطور واضح بر روی آن حک شده باشد. ج – در صورتی که نوع کار ایجاب نماید، مجهز به دستگیره مناسبی باشد که بتوان آن را در حالت تعلیق، تغییر مکان داده و در وضع مناسب قرار داد. ماده 31: میزان حداکثر مجاز بار بدون خطر زنجیرها، کابل‌ها و سایر وسایل بلند کردن و بستن بار باید بر روی پلاک فلزی درج و به آنها متصل باشد. ماده 32: دستگاههای بالابر ثابت از قبیل جرثقیل‌های برجی (Tower Cranes) و وینچ‌ها باید به طور مطمئن در محل نصب خود مهار گردیده و وزنه‌های تعادل آنها متناسب با حداکثر میزان حمل بار محاسبه و درنظر گرفته شود. در مورد جرثقیل‌های برجی، استحکام و مقاومت زمین محل استقرار دستگاه قبل از شروع عملیات نصب و مونتاژ باید مورد بررسی قرار گیرد. هم چنین نحوه مهار این دستگاهها باید به ترتیبی باشد که در مقابل حداکثر نیروی باد و طوفان در محل، مقاومت کافی داشته باشند. ماده 33: هر دستگاه بالابر علاوه بر اپراتور یا راننده، باید دارای یک نفر کمک اپراتور یا علامت دهنده نیز باشد. این شخص باید در مورد نحوه علامت دادن با دست‌ها یا وسایل هشدار دهنده و نوع علایم مشخصه و یکنواخت، آموزش لازم را دیده باشد. در مواردی که به علت محدود بودن میدان دید اپراتور و یا هرگونه شرایط و موقعیت‌های خاص، به بیش از یک نفر علامت دهنده نیاز باشد، باید علایم حرکت فقط توسط یکی از آنها که نفر اصلی است، داده شود. اما در عین حال اپراتور باید از علامت توقفی که در موارد خطر توسط هر کدام از آنان داده میشود، تبعیت نماید. ماده 34: مسیر حرکت و محل استقرار جرثقیل‌ها و دیگر وسایل بالابر باید قبلاً به طور دقیق بازدید و بررسی شود تا در موقع حرکت و کار، خطری از طریق برخورد با سیم و کابل‌های برق یا تاسیسات و بناهای موجود و یا سقوط در محلهای حفاری شده و غیره، متوجه اپراتور، کارگران و افراد دیگر نشود. ماده 35: از روی معابر و فضاهای عمومی مجاور کارگاه ساختمانی نباید هیچ باری به وسیله دستگاههای بالابر عبور داده شود و چنانچه انجام این کار اجتناب ناپذیر باشد، باید این معابر و فضاها با استفاده از وسایل مناسب محصور، محدود و یا مسدود گردیده و هم چنین علایم هشداردهنده موثر از قبیلتابلوها،پرچم‌های مخصوص یا چراغ‌های چشمکزن بکاربرده شود. ماده 36: به رانندگان یا اپراتورهای دستگاهها و وسایل بالابر نباید کار دیگری ارجاع شود. همچنین افراد مزبور در هنگام روشن بودن دستگاه و یا آویزان بودن بار، مجاز به ترک و رها کردن دستگاه نمی‌باشند. ماده 37: راننده یا اپراتور دستگاه بالابر و افراد کمکی و علامت دهنده، در هنگام انجام وظیفه، حق خوردن، آشامیدن و استعمال دخانیات را ندارند. ماده 38: به هیچ وجه نباید اجازه داده شود که کارگران بر روی بار مورد حمل سوار شوند و یا برای جابجا شدن از وسایل بالابر استفاده نمایند. ماده 39: در هنگام بهره برداری از جرثقیل‌های سیار موتوری باید دقت شود که جک‌ها به طور صحیح استفاده و در محل مناسب استقرار یابند. ماده 40: در هنگام باد، طوفان و بارندگی شدید، باید از کار کردن با دستگاهها و وسایل بالابر خودداری شود. ماده41:کابین راننده یا اپراتور ماشینآلات راهسازی و ساختمانی بایددارای شرایطزیر باشد:
الف – به ترتیبی باشد که راننده یا اپراتور را در برابر شرایط جوی و گرد و غبار محافظت نموده و نیز میدان دید کافی برای او تامین نماید.
ب – کلیه شیشه‌های درها و پنجره‌ها از نوع مقاوم و نشکن باشند. ج – داراب رکاب و دستگیره‌ای باشد که راننده یا اپراتور بتواند به راحتی و با ایمنی کامل سوار و پیاده شود.
د – پله و رکاب ترجیحاً مشبک و پنجره‌ای باشد تا گل و لای بر روی آن متراکم نشده و باعث لغزش پای راننده و اپراتور نگردد. ضمناً از آلوده شدن آن به روغن، گریس یا سایر مواد لغزنده باید جلوگیری بعمل آید. ماده 42: در مواردی که میدان دید راننده یا اپراتور ماشین آلات راه سازی و ساختمانی محدود باشد، وجود یک نفر کمک یا علامت دهنده الزامی است. ماده 43: راننده یا اپراتور قبل از ترک ماشین آلات راه سازی و ساختمانی باید دستگاه را ترمز و در صورت وجود تیغه یا باکت یا خاکبردار، آن را پایین آورده و بر روی زمین قرار داده و دستگاه را خاموش نماید. ماده 44: در شرایطی که به دلیل سستی بستر یا ازدیاد شیب آن، تعادل دستگاه خاک‌برداری به خطر افتد، نباید آن را به کار انداخت یا مورد استفاده قرار داد. ماده 45: هنگامی که ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در حال کار هستند، ورودی افراد به داخل شعاع عمل آنها باید ممنوع گردد. ماده 46: ماشین آلات راه سازی و ساختمانی را نباید شب‌ها در حاشیه جاده‌های عمومی متوقف نمود. چنانچه در موارد خاص، این کار اجتناب ناپذیر گردد، باید اطراف آنها با وسایل مناسب هشدار دهنده از قبیل پرچم قرمز، علایم شبرنگ، چراغ قرمز چشمک زن و غیره، محدود و علامت گذاری شود. ماده 47: استفاده از ماشین آلات راه سازی و ساختمانی در غیر از موضوع تعریف شده ممنوع میباشد. ماده 48: در هنگام حرکت بیل مکانیکی، باکت یا خاک بردار آن باید خالی از بار باشد، همچنین بوم آن باید در جهت حرکت قرار گیرد. ماده 49: در موقع تعمیر باکت یا خاک بردار بیل مکانیکی یا لودر با تعویض ناخن‌های آن، باید آن را قبلاً در محل خود محکم نمود تا از حرکت ناگهانی آن و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ماده 50: از تیغه‌های بولدوزر نباید به عنوان ترمز استفاده شود، مگر در مواردی استثنایی و اضطراری. ماده 51: در کارگاههایی که از ماشین آلات خاک برداری و یا وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی استفاده میشود، بایدراه‌های ورود و خروج ایمن و مناسب برای آنها ایجاد و نسبت به نصب علایم خطر و هشدار دهنده مناسب اقدام گردد. ماده 52: در بارگیری و تخلیه وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرد:
الف – وزن تقریبی مصالح بار شده از ظرفیت مجاز وسیله نقلیه تجاوز ننماید.
ب – ارتفاع بار از دیواره‌های اطاق بارگیری تجاوز ننماید و در مواردی که نوع و وضعیت بار به ترتیبی باشد که این امر اجتناب ناپذیر گردد، باید به وسیله کابل فلزی یا طناب مناسب نسبت به مهار آن به طور مطمئن و ایمن اقدام شود. ج – مصالحی از قبیل آجر، سنگ و غیره باید به وسیله برزنت یا توری‌های محکم پوشیده و محفوظ شوند، مگر آنکه ارتفاع بار از ارتفاع دیواره‌های اطاق بارگیری کمتر باشد، در مورد مصالح ریزدانه پوشش بار الزامی است. د – در هنگام بار زدن قطعات و مصالح سنگین و حجیم از قبیل تیرآهن، قطعات ساخته شده اسکلت‌های فلزی، لوله‌های بزرگ و غیره، باید طوری روی هم چیده شوند که هنگام تخلیه بار و باز کردن دیواره‌های اطاق بارگیری، از لغزش آنها بر روی هم و ایجاد حادثه پیشگیری بعمل آید. هم چنین نحوه بارگیری و توزیع قطعات مذکور در اطاق بارگیری باید به ترتیبی باشد که مرکز ثقل کامیون را به یک سمت آن متوجه نساخته و تعادل آن در هنگام حرکت حفظ شود
هـ – در بارگیری و تخلیه قطعات و مصالح سنگین و حجیمباید ازوسایلمکانیکیاستفاده شود. و – در موقع باززدن مواد ومصالحی از قبل شن، ماسه، سنگ، آجر، خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی به وسیله لودر و بیل مکانیکی و یا قطعات و مصالح سنگین و حجیم به وسیله جرثقیل،باید سرنشینان وسیله نقلیه آنرا ترک و تا پایان بارگیریدرمحلمناسبیمستقر شوند.
ز – در هنگام بارگیری یا تخلیه نقلیه موتوری، باید علاوه بر استفاده از ترمز دستی، از موانع مناسب از قبیل بلوک‌های چوبی نیز برای جلوگیری از حرکت اتفاقی و مهار وسایل مذکور استفاده شود.
ح – در مواردی که کار تخلیه و بارگیری در محیطهای بسته انجام میشود، باید تهویه لازم و کافی صورت گیرد. در غیر این صورت باید موتور وسیله نقلیه خاموش شود. ماده 53: دهانه‌های سیلوهای مصالح ساختمانی و قیف تغذیه کننده تراک میکسر و پمپ بتن باید به وسیله چند میله عمود بر هم حفاظ گذاری شوند تا از سقوط افراد به داخل آنها جلوگیری بعمل آید. ماده 54: کف توقفگاه ماشین آلات سنگین ساختمانی و وسایل نقلیه موتوری ویژه حمل و جابجایی مصالح ساختمانی باید دارای شرایط زیر باشد: الف – هموار و حتی الامکان قابل شستشو باشد
پ – از استحکام کافی برخوردار باشد تا در هنگام زدن جک در زیر ماشین آلات و وسایل نقلیه موتوری، از در رفتن جک و ایجاد حادثه جلوگیری بعمل آید. ج – مجاری مناسبی در آن پیش بینی شده باشد تا در صورت ریزش یا نشت مواد سوختی، مواد مذکور به چاله‌ها و مخازن قابل تخلیه هدایت گردند.
آیین نامه ایمنی در کارگاههای ساختمانی :
الف – هدف:
هدف از تدوین این آییننامه پیشگیری از حوادث منجر بهصدمات و خساراتجانیو مالی در عملیاتساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیرویانسانی شاغل در کارگاههایساختمانی است.صدمات و خساراتجانیو مالی در عملیاتساختمانی و تامین ایمنی و حفاظت نیرویانسانی شاغل در کارگاههایساختمانی است.
ب – دامنه شمول
مقررات این آیین نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی‌ایران تدوین و در مورد کلیه کارگاههای ساختمانی لازم الاجرا است.
ج – تعریف صاحب کار در کارگاه ساختمانی
صاحب کار شخصی است حقیقی یا حقوقی که مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی بوده و انجام یک یا چند نوع از عملیات ساختمانی را به یک یا چند پیمانکار محول مینماید و یا خود راساً یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی متعلق به خود برطبق مقررات قانون کار بکاری گمارد که در حالت دوم کارفرما محسوب میگردد.
د – تعریف کارفرما در کارگاه ساختمانی
کارفرما در کارگاه ساختمانی شخصی است حقیقی یا حقوقی که یک یا تعدادی کارگر را در کارگاه ساختمانی برطبق مقررات قانون کار و به حساب خود بکار می‌‌گمارد اعم از اینکه پیمانکار اصلی، پیمانکار جزء و یا صاحب کار باشد.
ذ- تعریف کارگر در کارگاه ساختمانی
کارگر شخصی است حقیقی که در مقابل دریافت حق السعی برای صاحب کار یا کارفرما یا پیمانکار اصلی ویا پیمانکارفرعی در کارگاه ساختمانی مشغول بکار شود.
شناخت هزینه حوادث ناشی از کارهای ساختمانی.
ایمنی در کارهای ساختمانی:
همانگونه که میدانید حوادث در کارهای ساختمانی با توجه به افزایش ساخت وسازهای صورت گرفته در حال رشد میباشد واغلب این حوادث نتایج بسیار زیانباری برای حادثه دیدگان ،بازماندگان حادثه ،کارفرمایان ،کارگران ساختمانی ونهایتاً بطور غیر مستقیم برای کل جامعه ایجاد مینماید .حوادث ناشی از کار اغلب سهوی بوده وعمدی نمی‌باشند.
وقتی حادثه ای برای کارگران ساختمانی ایجاد میشود ، درخواستی از سوی حادثه دیده ویا بازماندگان وی به مراجع قضایی یا انتظامی‌ارسال گردیده وخواهان رسیدگی و احقاق حق خود می‌باشند . طبیعی است که در پی وقوع حوادث ناشی از کار، دستگاههای دولتی زیادی نیز مانند: نیروی انتظامی،دادگستری،سازمان کاروامور اجتماعی ، سازمان تامین اجتماعی ، شرکتهای خدمات بیمه ای و…… جهت بررسی حادثه وارایه خدمات پس از حادثه درگیر میشوند وهر حادثه هزینه زیادی را برای دولت در پی دارد که پرداخت این هزینه‌ها ازبیت المال وپول همین ملت صورت می‌گیرد .
ایمنی ساختمان :
1- اصول ساختمانهای صنعتی:
برای طراحی ساختمانهای صنعتی آگاهی و آشنایی دقیق ازعملیات کارخانه ای که درآن احداث خواهد شد از شروط اساسی طراحی ساختمان آن است :
سطوح مورد نیاز فضاهای یک ساختمان صنعتی براساس فضای مورد احتیاج:
* ماشین آلات * تولید سالانه
* تعدادکارگران و کارمندان شاغل * انبارهای مورد نیاز
* رستوران * آشپزخانه
* تأسیسات جنبی کارخانه و سریسهای مورد نیاز ( توالتها- دوشها- آسانسور- پله و…) و نهایتاً فضای سرکولاسیون مناسب با توجه به عملکرد کارخانه ، تعیین میگردد.
احتیاجات ویژه ای که در رابطه با ساختمانهای صنعتی از نظر بهداشت و سلامتی و رفاه کارگران و کارمندان آن مطرح میگردد، عبارتند از:
– حداکثر رطوبت مصنوعی – سطوح روشنایی مورد نیاز
– تهویه مناسب – دوشها و سرویسها
– رختشویخانه
– مجزا سازی بخش ماشین آلات
– خروجیهای فرار در مواقع آتش سوزی
– در نظز گرفتن حداقل فضای مورد نیاز افراد( معمولاً 11 متر مربع برای هر نفر)
– گرم سازی و خنک سازی هوای کارخانه
– تهیه آب آشامیدنی مورد نیاز
– حفاظت از تصادفات
– تأسیسات آتش نشانی
– بخش کمکهای اولیه
در طرح بندی بخشهای مختلف و عرض مسیرهای گذرگاهها با توجه به نوع ماشین آلات وفضای کار سیرکولاسیون مناسبی راباید درنظرداشت. فضاهای انبار – وسایل حمل و نقل و ماهیت کارخانه مشخص کننده تعداد طبقات آن میباشد و با توجه به این موارد ساختمان را یک طبقه – دو طبقه و یا بصورت ساختمان آشیانه ای احداث می‌نمایند ارتفاع بخشهای مختلف یک کارخانه با توجه به فونکسیون آن تعیین میگردد . در صورتیکه طراحی یک ساختمان صنعتی بطور صحیح و دقیق انجام شود. باعث ایجاد شرایط کاری مناسب و درنتیجه کارآیی بهتر و افزایش تولیدات کارخانه خواهد بود.
بطور معمول برای استفاده بهتر از نورآفتاب سیستم طراحی ساختمانهای صنعتی باید بصورتی باشد که طول آنها( جهت نورگیرها) به سمت شمال وجنوب قرارداده شود و درحقیقت بتواند از نور شمال وجنوب که مناسبتر است بهره گیرد، جهت توسعه درساختمانهای صنعتی را نیزهمواره بایستی در نظر گرفت.
درمورد پنجره‌های ساختمانهای صنعتی باید سعی شود که نورمورد نیاز رابداخل ساختمان هدایت نماید. پنجره‌های فلزی با شیشه‌های شفاف سیم داد ارحجتر می‌باشند. ابعاد شیشه‌های پنجره‌ها در صنایع سنگین 20% متر مربع و در کارخانه‌های ساکت وکم سرو صدا 60% الی 80% مترمربع در نظر گرفته میشوند . بایستی سعی شود ⅓ سطح پنجره‌ها برای تهویه باز باشند.
2- مقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها:
الف- عوامل اطمینان:
کلیه ساختمانهای دائمی‌و موقتی و مؤسساتی که مشمول مقررات قانون کارمی باشند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحکام کامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و کفها رعایت نکات زیربشود:
1- تحمل فشار ناشی از حداکثر بارها و اشیاء ثابت و متحرک.
2- تحمل فشار ناشی از ریزش برف – باران- یخبندان – باد و طوفان.
3- تحمل فشار ناشی از بارهای معلق.
4- اتاقها ومحل کار دائم باید لاقل 3 مترازکف تا ازسقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداکثر اشخاص که درآن محل کار میکنند برای هر نفر12 متر مکعب کمتر نباشد.
ب- کف سازی:
– کف اطاقها و قسمتهائیکه محل عبور کارگران بوده ویا برای حمل و نقل مواد تخصیص داده شده بایستی صاف وهمواربوده وعاری ازحفره و سوراخ – برآمدگی ناشی از پوشش بی تناسب مجاری- میخ وپیچ و مهره و لوله – دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هرگونه موانعی باشد که ممکن است موجب گیر کردن و یا لغزیدن اشخاص گردد.
– کف اطاقها و راهروها وپیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته باشد.
– محلهای رفت وآمد ، حمل و نقل مواد و همچنین جهت حرکت اصلی با علامت گذاری توسط رنگ مشخص روی زمین معلوم و روشن باشد.
– کف کارگها بایستی قابل شستشو بوده و درمواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب کافی داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضل آب هدایت نمائید.
ج- پلکانها:
1- کلیه پلکانها- سکوها- و پاگردها باید استحکام کافی داشته باشد و تحمل فشارو سنگینی بارهای عادی را داشته باشد.
2- پلکانها و سکوهایی که ازمصالح مشبک ساخته شده اند ابعاد چشمه‌های آن نباید از 25 میلیمتر تجاوز نماید تا اشیاء متفرقه امکان سقوط از آنرا نداشته باشند.
3- طول پلکانها با استثنای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از90 سانتیمتر کمتر باشد.
4- اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید هیچگاه از70/3 متر تجاوز کند.
5- غیرازپلکانهای سرویس یا امدادی عرض هر پایه بدون محاسبه حاشیه یا برآمدگی آن نباید از 33 سانتیمترکمتر باشد و ارتفاع پله بین14 تا 29 سانتیمتر خواهد بود.
6- کلیه پلکانها بایستی از طرف پرتگاه بوسیله نرده‌های مخصوص پلکان حفاظت شوند
3 – آیین نامه ومقررات حفاظتی ساختمان کارگاهها :
16003 ماده 3 : اتاقها و محل دائم باید لااقل 3 متر از کف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن برای حداکثر اشخاصی که درآن محل کار میکنند برای هر نفر 12 متر مکعب کمتر نباشد.
تبصره 1 : درمحاسبه متر مکعب فضا، حجم اشغال شده بابت اثاثیه ماشین الات ومواد ولوازم چیزی کسر نمی‌گردد.
تبصره 2: درساختمانهائیکه ارتفاع هر طبقه ازفضای کار از 4 متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع 4مترمنظور ومحاسبه میگردد.
16004: در فضای کارگاه نصب ماشین آلات و یا قراردادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور یا کارگران ایجاد نماید.
16007 ماده 7: کف اتاقها و راهروها و پیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته و یا ازمصالحی ساخته و یا از موادی اندود شده باشند که در نتیجه رفت و آمد ایجاد ناراحتی و گردو خاک و سائیدگی و درنتیجه لغزندگی ایجاد شود.
16009 ماده9: کف کارگاهها بایستی قابل شستشو بوده ودر مواردی که نوع کار موجب ریخته شدن آب در کف گردد بایستی شیب مناسب داشته باشد که آبها را بسمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
16028 ماده28: عرض پلکانها به استثنای پلکانهای سرویس یا امدادی نباید در هیچ مورد از 90 سانتیمتر کمتر باشد.
16130 ماده 130: برای کارگرانی که درخارج از سالنها و درمحوطه کارخانه و اطراف ساختمانها ( در فضای آزاد) مشغول کار هستند می‌بایستی حفاظ و سایبان پیش بینی شود.
16131 ماده131: قسمتهای روباز و اطراف کارخاه که عنوان حیاط دارد باید همیشه طوری ساخته شود که آب درکف آن نماند وگل نشود و همیشه اوقات نظیف وتمیز باشد تارفت و آمد به ساختمانهای کارخانه وحمل ونقل مواد وتجهیزات مختلف آنها بسهولت صورت گیرد.
16133 ماده 133: چنانچه در صحن کارخانه گودال مانند: چاله ، حفره وچاه و نهر وجود داشته باشد بایدروی دهانه آنها با وسایل محکم و اطمینان بخش مستود گردد یا اطراف آنها نرده محکمی‌نصب شود.
16165 ماده165: حداقل عرض گذرهای بین ماشین آلات تأسیسات و یا انبوه مواد درکارگاهها 60 سانتیمتر است.
علائم حفاظت فنی و بهداشت کار:
ماده 85
برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورایعالی حفاظت فنی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماریهای حرفه‌ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین میشود، برای کلیه کارگاهها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است
تبصره‌ـ کارگاههای خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می‌باشند
ماده 86
شورایعالی حفاظت فنی مسؤول تهیه موازین و آئین‌نامه‌های حفاظت فنی میباشد و از اعضا ذیل تشکیل میگردد
وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رئیس شورا خواهد بود
معاون وزارت صنایع
معاون وزارت صنایع سنگین
معاون وزارت کشاورزی
معاون وزارت نفت
معاون وزارت معادن و فلزات
معاون وزارت جهاد سازندگی
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست
دو نفر از استادان با تجربه دانشگاه در رشته‌های فنی
دو نفر از مدیران صنایع
دو نفر از نمایندگان کارگران
دو نفر از نمایندگان کارگران
مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود
تبصره 1ـ پیشنهادات شورا به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می‌تواند برای تهیه طرح آئین‌نامه‌های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط به شورا، کمیته‌های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.
تبصره 2ـ آئین‌نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورایعالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
تبصره 3ـ انتخاب اساتید دانشگاه، نمایندگان کارگران و نمایندگان مدیران صنایع مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط شورایعالی حفاظت فنی تهیه و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.
ماده 87
اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدی احداث نمایند و یا کارگاههای موجود را توسعه دهند، مکلفند بدواً برنامه کار و نقشه‌های ساختمانی و طرحهای مورد نظر را از لحاظ پیش‌بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار، برای اظهارنظر و تأیید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک‌ماه اعلام نماید. بهره‌برداری از کارگاههای مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود .
ماده 88
اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین می‌پردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب می‌باشند.
ماده 89
کارفرمایان مکلفند پیش از بهره‌برداری از ماشینها، دستگاهها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آئین‌نامه‌های مصوب شورایعالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایشهای لازم را توسط آزمایشگاهها و مراکز مورد تأیید شورایعالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.
ماده 90
کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسایل را حسب مورد همراه با نمونه‌های آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تأیید، به ساخت یا وارد کردن این وسایل اقدام نمایند
ماده 91
کارفرمایان و مسوولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلفند براساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوقالذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعملهای مربوط کارگاه می‌باشند.
ماده 92
کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون که شاغلین در آنها به اقتضای نوع کار در معرض بروز بیماریهای ناشی از کار قرار دارند باید برای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و حداقل سالی یک‌بار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایشهای لازم را به‌عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوط ضبط نمایند .
تبصره 1ـ چنانچه با تشخیص شورای پزشکی نظر داده شود که فرد معاینه شده به بیماری ناشی از کار مبتلا یا در معرض ابتلا باشد کارفرما و مسؤولین مربوطه مکلفند کار او را براساس نظریه شورای پزشکی مذکور بدون کاهش حق‌السعی، در قسمت مناسب دیگری تعیین نمایند.
تبصره 2ـ در صورت مشاهده چنین بیمارانی، وزارت کار و امور اجتماعی مکلف به بازدید و تأیید مجدد شرایط فنی و بهداشت وایمنی محیط کار خواهد بود
ماده 93
به‌منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث وبیماریها، در کارگاههایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیتة حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.
تبصره 1ـ کمیته مذکور از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای و امور فنی کارگاه تشکیل میشود و از بین اعضا، دو نفر شخص واجد شرایطی که مورد تأیید وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند تعیین می‌گردند که وظیفه‌شان برقراری ارتباط میان کمیته مذکور با کارفرما و وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد.
تبصره 2ـ نحوه تشکیل و ترکیب اعضا براساس دستورالعملهایی خواهد بود که توسط وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و ابلاغ خواهد شد.
ماده 94
در مواردی که یک یا چند نفر از کارگران یا کارکنان واحدهای موضوع ماده 85 این قانون امکان وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را در کارگاه یا واحد مربوطه پیش‌بینی نمایند می‌توانند مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسؤول حفاظت فنی و بهداشت کار اطلاع دهند و این امر نیز بایستی توسط فرد مطلع‌شده در دفتری که به همین منظور نگهداری میشود ثبت گردد.
تبصره‌ـ چنانچه کارفرما یا مسؤول واحد، وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را محقق نداند موظف است در اسرع‌وقت موضوع را همراه با دلایل و نظرات خود به نزدیکترین اداره کار و امور اجتماعی محل اعلام نماید. اداره کار و امور اجتماعی مذکور موظف است در اسرع وقت توسط بازرسین کار به موضوع رسیدگی و اقدام لازم را معمول نماید.
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
