بررسي اختلالات گفتاري دانش آموزان ابتدايي
چكيده
تحقيق حاضر با هدف مطالعه ميزان اختلالات گفتاري در دانش آموزان پايه اول ابتدايي شهر اسفراین مدرسه ابتدایی حرا انجام شده است كه جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان پايه اول ابتدايي شهر اسفراین و مدرسه حرا تشكيل مي دهند .
فصل اول
طرح تحقيق و بیان تجربیات
1 ـ 1 ـ مقدمه :
دوره ابتدايي يكي از مهمترين دوره هاي تحصيلي است كه در تكوين شخصيت افراد نقش بسزايي دارد و به خاطر همين اهميت و نقش مهم آن است كه آموزش آن براي كودكان رايگان و اجباري مي باشد .
در اين دوره دانش آموزان براي ورود به دوره هاي بالاتر تحصيلي و افرادي مسئول و متعهد نسبت به جامعه تربيت مي شوند . بايد دانش آموزان در اين دوره دانش و مهارتهاي لازم را براي زندگي آينده را فرا گيرند و به افرادي مفيد براي اجتماع تبديل گردند . كمال انسان در گرو تعليم و تربيت صحيح است و دوره ابتدايي مقدمات رسيدن انسانها را به اين مرتبه فراهم مي سازد و به همين دليل بايد معلمان دلسوز با تجربه متعهد همراه با دانش و مهارتهاي شغلي لازم اين وظيفه خطير را برعهده گيرند و با عشق و علاقه به اين كار دل دهند و هدف آنها تعليم و تربيت دانش آموزان مي باشد .
همچنين معلم پايه اول نقش مهم تري دارد ، زيرا دانش آموزاني وارد دبستان مي شوند كه ابتدا توانائيها و استعدادها و مشكلات آنها قبلاً شناخته شده است و اين وظيفه معلم است كه در ابتدا مشكلات دانش آموزان را شناسايي و در جهت رفع آن اقدام نمايد .
خصوصاً بسياري از مشكلات دانش آموزان از ظاهر آنها شناخته نمي شود و به مرور شناسايي مي گردند . مشكلات گفتاري دانش آموزان از اين جمله است . زيرا
دانش آموزان با وجود داشتن ظاهري سالم و هوش طبيعي قادر به ارائه تحصيل نيستند يا ارائه تحصيل برايشان مشكل است به همين دليل معلمان بايد در ابتداي سال اين مشكلات را شناسايي كرده و نسبت به درمان اقدام نمائيد .
2 ـ 1 ـ بيان مساله :
از آنجايي كه عنوان تحقيق مربوط به مشكلات گفتاري دانش آموزي پايه اول است اكثر معلمين پايه اول در ابتداي سال با اين مشكل مواجه هستند معلميني كه از تجربه و دانش كافي برخوردارند .
در برخورد با اين مشكلات فوق هستند و به راحتي مي توانند به دانش آموزان كمك كنند اما چه بسا معلمين كه به علت نداشتن اطلاعات كافي قادر به تشخيص اين مشكلات نبوده و با برخورد ناصحيح خود باعث سرخوردگي و فرار از آنها مي گردند به همين دليل اين تحقيق بر آن است تا با انتخاب اين موضوع كمكي به اين دانش آموزان كرده باشد .
لازم به تذكر است كه اكثريت اين دانش آموزان بيماري خاصي ندارند و به خاطر برخورد تربيتي نادرست دچار چنين مشكلاتي شده اند كه آن هم با عنايت به اصل تاثير پذيري انسان قابل جبران مي باشد كه در اين رابطه نقش معلمان از اهميت فوق العاده اي برخوردار است . كار معلم تنها نبايد درس دادن و درس خواندن باشد بلكه مانند طبيب در صدد شناسايي دردهاي روحي ، جسمي دانش آموزان و درمان آنها باشد . تا مسئله تعليم و تربيت مثمرثمر و مورد استفاده و پذيرش عموم دانش آموزان قرار بگيرد و يكي از انگيزه هايي كه سبب گرديده كه اين احساس نياز در برنامه ريزان آموزش و پرورش ايجاد گردد و به فكر ايجاد فرصتهايي براي كسب مهارتها و آگاهيهاي تخصصي براي معلمان از طريق دوره هاي ضمن خدمت باشد و كمك به حل مسائل و مشكلات روحي و رواني دانش آموزان است كه اميد مي رود با ايجاد مراكز روان درماني و كلينيك هاي تخصصي گفتار درماني در راستاي فعاليتهاي آموزشي اين مشكل اساسي در بين همه دانش آموزان مرتفع گردد .
3 ـ 1 ـ اهميت و ضرورت تحقيق
با توجه به اهميت دوره ابتدايي و به ويژه سال اول كه پايه و اساس يادگيري انسان شكل
مي گيرد .
لازم است معلمين اين پايه به مهارتهاي زباني آنها براي ايجاد ارتباط سالم با همسالان توجه كمتر چون هر مهارت پيش نياز مهارت بعدي است . شنيدن ، گفتن و خواندن و نوشتن اركان آموزي هستند كسي كه مشكلات گويايي دارد در خواندن و نوشتن هم پيشرفت نداشته و باعث تاخير در يادگيري او مي گردد لذا بايد معلمين با مشكلات آشنا بوده و راه درمان آن را بدانند تا در صورت برخوردن به چنين مشكلاتي قادر به حل آن باشند تا مبادا باعث سرخوردگي و يا فرار دانش آموزان گردند .
تحقيق حاضر مي تواند كمكي باشد در راستاي شناسايي كودكاني كه به طور مثال به كلينيك هاي گفتار درماني مراجعه مي كنند يا در مراكز روان درماني مورد استفاده قرار بگيرد يا كمكي باشد به مشاوران مدارس ابتدايي براي تشخيص سريع كودكان داراي مشكل و ارجاع آنها به مراكز مربوطه براي اقدام و درمان فوري اين دانش آموزان و حل سريع آن باشد .
4 ـ 1 ـ اهداف پژوهش
1 ـ شناخت انواع مشكلات گفتاري دانش آموزان
2 ـ تعيين مهمترين مشكلات گفتاري دانش آموزان و راه درمان آنها
3 ـ چگونگي كمك به اين دانش آموزان براي غلبه بر اين مشكلات
5 ـ 1 ـ فرضيه و سئوالات تحقيق
فرضيه : لكنت زبان شايعترين اختلال زباني است .
سئوالات تحقيق :
1 ـ آيا دو زبانگي در ايجاد اختلالات زباني در كودكان تاثير دارد ؟
2 ـ آيا لكنت زبان ريشه ارثي دارد ؟
3 ـ آيا ترس و اضطراب در ايجاد اختلال زبان تاثيري دارد ؟
6 ـ 1 ـ تعاريف مفهومي و عملياتي
لكنت : اختلالي را گويند كه در آن ساختار گفتار فاقد رواني طبيعي است كه از طريق تكرار صداها ، هجا و اغلب كل لغات و عبارات و انسداد صداها و كشش صداها و قطع عبارت مشخص مي گردد .
تاخير در گفتار : كسي كه به دليل مشكلات گفتاري منظور خود را كمي مكث و تاخير بيان مي كند .
لالي : شخصي كه به دليل نداشتن تجربه شنوايي قادر به گفتن نيست .
بريده گويي : شخصي كه يك كلمه را نمي تواند يكبار ادا كند و بخش بخش ادا مي كند .
مكث در گفتار : بررسي گفتار از طريق مكث ( يعني چيزهاي غير گفتاري ) شايد در صورت ظاهر درست جلوه نكند اما انجام اين كار آن طور هم كه ظاهر قضيه نشان مي دهد بي اساس نيست حدود 40 الي 50 درصد از گفتار عادي خلق الساعه را سكوت تشكيل مي دهد و هر چند اين نسبت به نظر شنونده به اين زيادي نيست چون وي به قدري سرگرم شنيدن موضوعات مورد گفتگوست كه به سكوتهاي بين گفتار كمتر توجه دارد .
مكثهاي گفتاري بر دو نوعند :
1 ـ مكثهاي تنفسي
2 ـ مكثهاي تأملي
فصل دوم
پيشينه تحقيق
1 ـ 2 ـ پيشينه نظري تحقيق
1 ـ 1 ـ 2 ـ كلياتي درباره زبان
سخن گفتن كه مهمترين رفتار بشري است كاركردها و سودمندي هاي گوناگوني را براي انسان دارد . انسان از طريق زبان و بيان شفاهي مي تواند مقاصد خود را به ديگران منتقل كند همچنين به وسيله زبان مي تواند هيجانهاي خود را تخليه كند و زبان به برون ريزي هيجانها كمك مي كند همچنين زبان به انديشيدن كمكي كند زبانهاي در قالب كلمات و اصطلاحات به انسان كمك مي كند تا در مورد پديده هاي گوناگون بينديشد .
رشد زبان پس از يك دوره از صداهاي دلخواه كه كودكان متعلق به تمام فرهنگهاي جهان در سنين 10 ـ 6 ماهگي از خود در مي آورند و پس از يك دوره ديگري كه همراه با آواهاي تقليدي مشخص تر است و در سن 12 ـ 11 ماهگي از كودك صادر مي شود بالاخره در پايان مرحله حركتي است كه زبان محاوره اي به صورت جملات يك كلمه اي ظاهر مي گردد .
اين كلمات ساده ممكن است براي بيان خواسته ها و حالات و مشاهدات كودك به كار مي رود .
كودك در پايان سال دوم زندگي جملاتي دو كلمه اي را به كار مي برد و سپس جملات كوتاه كامل را كه فاقد ويژگيهاي صرفي دستوري است بيان مي كند و بعداً به تدريج ساختمانها دستوري زبان را فرا مي گيرد مطالعات جالبي در دانشگاهها صورت گرفته حاكي از آن است كه سخن نحوي جملات در كودكان 4 ـ 2 سال مشاهده مي شود .
2 ـ 1 ـ 2 ـ رشد زبان و گفتار كودك
نتايج پژوهشهاي روانشناسي رشد حاكي از اين است كه ظرفيتها و استعدادهاي گوناگون انسان همراه با رشد جسمش معمولاً تغيير مي يابند . در طول سالهاي متمادي از شيرخوارگي تا پايان دوره دبيرستان اين تغييرات ديده مي شود . پيش از آنكه رشد زبان آغاز شود اولين ارتباطهاي اجتماعي او شكل مي گيرد كودك تازه متولد شده را نمي توان موجود اجتماعي دانست . اگر كودك گريه نمي كرد براي مادر مشكل بود كه با كودك ارتباط برقرار كند . در هفته اول ملاحظه مي شود كودك چشم خود را به جهتي مي دوزد . هر گاه اين جهت به سوي مادر باشد اولين رابطه چشم در چشم كودك و مادر ظاهر مي شود ليكن وقتي مادر سرخود را به طرف ديگري بر مي گرداند فرزند او باز به همان نقطه اول چشم دوخته و نمي تواند حركت چشم خود را با مادر هماهنگ سازد .
تدريجاً در هفته سوم ممكن است حالت جالب و ظريف تري از خنده و خواب آلودگي در چهره او مشاهده شود در ابتداي هفته چهارم هرگاه مادر صداي محبت آميزي از خود صادر كند كودك واكنش خنده از خود بروز مي دهد . در هفته پنجم كودك به چهره مادر خيره مي شود و در هفته 6 و 7 مستقيماً به چهره مادر نگاه مي كند و مي خندد و گاه صداي نرم و مبهمي از خود بروز مي دهد ، بدين گونه اولين ارتباط اجتماعي و گفتاري او تشكيل مي شود .
خنده كودك يك واقعه مهم در رشد كودك است والدين نسبت به آن توجه زيادي نشان مي دهند . اما نگاه و صداي كودك و ارتباطي كه بدين گونه ايجاد مي شود از خنده كودك مهم تر است لحظه ايجاد ارتباط نگاهي است كه والدين به فرزند خود به چشم يك شخص مي نگرد . چه بسا كه از لحاظ شروع اين ارتباط است كه عملاً عشق والدين نسبت به فرزندانشان ظاهر مي شود و علاوه بر مراقبت از كودك با او بازي مي كنند .
رفتار مادرانه اجتماعي كردن ، ايجاد امنيت و اعتماد به نفس و رشد شناختي و زبان آموزي كودك و اجر اهميت بسيار است صحبت و هيجان و صداها و زبان مادر باعث تقويت كودك در ابراز و پيچيده تر شدن ارتباط اجتماعي اوست .
رشد ارتباطي موقعي حاصل مي شود كه به علاقه هاي ارتباطي كودك پاسخ داده شود . رشد ارتباطي كودك موجب تعلق وي به والدين است اين احساس تعلق معمولاً در 9 ـ 6 ماهگي ظاهر مي شود و در حدود يك سالگي كاملاً مشخص است .
در حدود 18 ماهگي تحول بزرگي در قدرت زبان آموزي كودك پيدا مي شود و كلمات را با سرعت بيشتري فرا مي گيرد . در اين هنگام كودك در حدود 50 كلمه به كار مي برد البته اوكلمات را جانشين جمله مي كند موقعيكه مي گويند نان يعني من نان نمي خواهم .
عوامل موثر در رشد طبيعي گفتار
به طور كلي اين عوامل بر دو دسته تقسيم مي گردند .
الف ـ عوامل ارثي و ژنتيكي
ب ـ عواملي كه درصورت ايجاد اختلال امكان درمان و بهبودي تا حدي وجود دارد .
كه اين عوامل عبارتند از :
1 ـ هوش
2 ـ جنسيت
3 ـ رشد فيزيكي ـ سلامت جسمي و حركتي ـ سلامت حسي
4 ـ وضعيت اقتصادي ـ اجتماعي ، فردي كه در رفاه است در اجتماعات بيشتري حاضر شده بيشتر لمس مي كند ، مي بيند و مي شنود .
5 ـ عوامل عاطفي
6 ـ احساس امنيت
7 ـ انگيزه
توجه بيشتر از حد خانواده ممكن است مانع فعاليتهاي زماني كودك شود كم توجهي والدين نيز اثر منفي دارد .
كودك در خانواده پر جمعيت بهتر زبان مي آموزد زيرا در محيط او اجتماعي از افراد است و او بيشتر در معرض تحريك زبان است .
دو زبانه بودن پدر و مادر كه در اين حالت پدر و مادر هر يك اصرار به آموختن زبان را دارند معمولاً آموزش زبان بايد بعد از 5 سالگي باشد زيرا تا قبل از آن اسامي معنا و لغات ذهني مخصوصي ندارد . اگر انگيزه در كودك نباشد ياد نمي گيرد و اگر لغات را ديكته وار و قالبي به كودك بگوييم بايد بدانيم يادگيري عميق در او صورت نمي گيرد .
توليد گفتار
توليد گفتار متضمن جريان هوايي است كه قابل عبور بوده و بتواند در فرآيندهاي آوايي تشديد گري و توليد گفتار مشاركت داشته باشد . همچنين گفتار قابل فهم متضمن آن است كه اصوات گفتار به طور متوالي و همراه با آهنگي توليد شود كه قابل ارجاع به عنوان يك جريان گفتاري باشد .
فرآيند اصلي در توليد گفتار فرآيند آوايي است « آوا گري » مستلزم كنترل جريان تنفس براي توليد اصوات گفتار است برخي از اصوات گفتار توسط باز شدن حنجره مثل تنفس معمولي ساخته مي شوند اين اصوات گفتاري بي صدا ( مثل حرف ت ـ پ ـ س ) با گرفتن و رها كردن جريان هوا در نبضها از طريق ايجاد ارتعاش در جريان هوا در موقع گذر از گلو و حفره دهاني ساخته مي شوند . ديگر گفتاري با صدا هستند ( الف ـ و ـ ي ) يعني امواج صوتي به موازي كه جريان تنفس از حنجره مي گذرد و موجب باز و بستن سريع در نتيجه جريان هوا مي گردد توليد مي گردند .
آوا سازي نتيجه اين ارتعاشات تارهاي صوتي است . فراواني ارتعاشاتي تارهاي صوتي در زيري و بمي است ، صوت را كه قابل شنيدن است تعيين مي كند ديگر فرآيندهاي آواگري شامل فرآيندهايي مي شوند كه كم و زياد يا كيفيت صدا را مشخص مي نمايند .
علت ايجاد مشكلات گويايي براي دانش آموزان چيست ؟
1 ـ اختلال مربوط به صدا
صداها به عنوان اصواتي كه داراي بلندي ، كيفيت و زيري و بمي است ادراك مي شوند تغيير در زير و بمي و بلندي بخشهايي از الگوهاي فشار گفتار هستند . كيفيت صدا نيز نه تنها به توليد اصوات گفتاري بلكه همچنين بر جنبه هاي غير زباني شناختي گفتار مربوط
مي شود . اين سه بعد صورت بر روي هم براي آشكار سازي هويت شخص سبزه اند و اغلب نيز نشانگر منزلت و وضع جسماني و هيجاني مشخص مي باشند . اختلالات صدا كه متضمن بدكاري در حنجره است و ناظر بر اختلالات آواگري و اختلالات مربوط كه بدسازي گذر هوا از بيني و دهان مي باشد « اختلال طنين صدا » ناميده مي شود .
زير و بمي
صداي بزرگسالان از لحاظ زير و بمي نسبت به كودكان پايين تر است بعد از بلوغ صداي مردان معمولاً از لحاظ زير وبمي نازكتر از زنان است . اگر زير و بمي كسي به طور برجسته پايين تر يا بالاتر از آنچه انتظار مي رود باشد ـ با توجه به سن و جنس ـ آن شخص ممكن است به تجربه سرزنش اجتماعي مراجعه شده و امكان دارد ارتباط او با ديگران به خاطر اين نقص قطع شود . در خلال تكلم بهنجار انتقالات آرام زير و بمي بر اصوات بالاتر و پايين تر مشاهده مي شود . اين اختلالات يا لحن و آهنگ ها به تحقق تاكيد و جالبتر سازي گفتار شنونده كمك مي كند . گوش دادن به شخص كه هيچگاه زير و بمي صدايش را تغيير
نمي دهد . گوش خراش و آزار دهنده است .
4 ـ 1 ـ 2 ـ طرح ريزي و توليد گفتار
واحد طرح ريزي همان چيزي است كه آن را گروه نواختي ناميده اند يعني بخش كوتاهي از گفتار كه فقط با يك خط آهنگ بر زبان مي آيد مثلاً 1 ـ ساعت چنداست ؟ //2 ـ شنبم چند تا كتاب خريد ؟ // 3 ـ قبل از رفتن به مهماني // لباسهاي تازه اش را پوشيد . دو جمله ( 1 و 2 ) هر كدام از يك بند واجي و جمله (3) از دو بند واجي تشكيل گرديده است .
بطور خلاصه طرح ريزي گفتار را مي توان به دو مرحله اصلي تقسيم كرد .
1 ـ طرح ريزي كلي
2 ـ طرح ريزي تفصيلي
طرح ريزي كلي : انتخاب كلمات مهم ، ساخت نحوي و الگوي آهنگ جمله را در بر
مي گيرد اما طرح ريزي تفصيلي : به جور كردن الفاظ و ساختن نحوي كه هر دو قبلاً انتخاب شده اند مربوط مي گردد روشنترين قرائن مربوط به وجود مرحله اول يعني طرح ريزي كلي را مي توان ا زخطاهاي جابجايي و خطاهاي انتظاري بدست آورد . اگر انسان هنگام كدسازي در انتظار چيزي است يا آن را جابجا مي كند ، كاملاً واضح است كه قبل از كاربرد واقعي آن چيزي دارد به آن فكر مي كند تحقيقات اين واقعيت را نشان داده اند كه هر چه عنصر مورد نظر بزرگتر ( برحسب اين كه يك صدا ، يك هجا ، يا يك كلمه ) باشد انتظار آن هم زودتر انجام مي گيرد هر چه عنصر مورد نظر بزرگتر باشد و فاصله ميان جايي كه اشتباهاً ظاهر مي شوند وجايي كه واقعاً بايد ظاهر گردد بيشتر است وقتي دو كلمه باهم اشتباه مي شوند. معمولاً اين فاصله بيشتر از هنگامي است كه دو صدا يا دو هنجار ايجاد اشتباه كردها ند اما نكته اساسي در اينجا ميزان واقعي اين فاصله نيست. موضوع مهمي كه بايد بدان توجه داشت اين است كه اگر چه لغزشهاي زباني معمولاً در درون گروه نواختي ( بنرواجي ) پيش مي آيند اما در صورت نقض اين قانون فقط كلمات كامل
مي توانند دربندواجي قبلي ظاهر شوند نه واحدهاي صوتي يعني اگر يك جمله از دو بند درست شده باشد كلمات مي توانند از مرز ميان اين دو بند، عبور كنند.
اما صداها يا هجاها عموماً از اين مرز نمي گذرد. مثلاً : الف ) وقتي لباس چركها را
مي خري // چند تا سيگار هم برام ببر ب ) وقتي لباس چركها را مي بري // چند تا سيگار هم برام بخر
5 ـ 1 ـ 2 ـ مراحل اختلالات گفتاري :
براي اينكه تكلم به طور طبيعي رشد كند بايد كودكان مراحل زير را طي كنند : الف ) دريافت اصوات : كودك بايد اصوات را از گوش بشنود و به وسيله مغز احساس كند . ب ) مرحله دركي : صداهاي شنيده شده با گوش بوسيله مغز تعبير و تفسير شده معني و مفهوم آن درك مي شود در انسان وجود قشر مغز باعث اين حالت مي شود و در حيوانات به دليل نبودن اين قشر اين مرحله انجام نمي گيرد . ج ) مرحله بياني : آنچه به وسيله گوش شنيده و به وسيله مغز درك شده است و نيز به وسيله دستگاه گويايي مانند حنجره و تارهاي صوتي ، لب و دهان بيان مي شود همچنان كه در مرحله دركي مشاهده مي شود مغز يا كرتكس مخ نقش بسزايي را دارد . كرتكس دستگاهي است كه جريانات عصب حسي را مي گيرد و جريان حركتي را به اندامهاي بدن مي فرستد اختلالات و اشكالات درك معني به علت اختلالات سلسله اعصاب مركزي مي باشد . كودكاني كه عقب ماندگي ذهني دارند به علت اختلال دستگاه عصبي مركزي قادر به تكلم نيستند و براي بيان افكار خود به فرياد و صداهاي نامفهوم متوسل مي شوند در اختلالات عروقي مغز انتقاليتها فلج و نيز ضربه هاي مغزي ارتباط بين كلمات صحيح انجام نمي شود و معني و مفهوم كلمات شنيده شده درك نمي شود و مانند اين است كه با شخصي با زبان بيگانه صحبت مي شود اختلالات تكلمي دسته اخير را آفازيان مي نامند آفازيان ممكن است حركتي يا بياني باشد در اين صورت كودك سخن ديگران را به خوبي مي شنوند و مفهوم آن را درك مي كند ولي چون قسمت حركتي دستگاه مركزي كه در نقطه پيشاني و جلو شيار قرار دارند مختل گشته است لذا كودك از بيان آنچه شنيده است عاجز است نوع دوم آغازي ممكن است حسي يا حركتي باشد در اين نوع صدا شنيده مي شود ولي كودك معني يا مفهوم سخنان شنيده شده را نمي فهمد زيرا در تركيب و درك معني و مفهوم اختلال دارد اگر در كودك توانايي آنچه شنيده مي شود از بين رفته باشد به آن « كري كلامي » يا « آفازي شنوايي » مي گويند ممكن است كودك چند كلمه اي را كه ياد گرفته است صحبت كند كه مفهوم ندارد ناچار از تكلم خودداري كند اين كودكان قادر به نوشتن نيستند . اين اختلال غير قابل علاج است . آفازي كلامي يا كوري كلامي ديسكي به حالتي گفته مي شود كه شخص معناي نوشته اي را كه مي خواند نمي فهمد در اين حالت ضايعه در منطقه پشت سري ايجاد گرديده است . اين دسته از كودكان اشكالات فراواني در يادگيري الفباء و كلمات نوشته شده دارند ، تشخيص كلمات به وسيله اصوات كلمات انجام مي گيرد نه شكل نوشتاري آن يادگيري اعداد در اين دسته كودكان معمولاً اشكالي ندارد و حافظه بياني و تكلم طبيعي است اين كودكان حروف را بطور برعكس مي خوانند لذا خواندن كلمات و حروف ازراه آئينه به درستي انجام مي گيرد .
كساني كه به آفازي دچار مي شوند گاه در نتيجه معالجه با تمرين هاي ويژه اي شبيه به آنچه در معالجه نقايص حركتي به كار مي رود بهبود حاصل مي كند .
اگر اختلال در تكلم به علت ناراحتي در عمل دستگاه صوتي زبان لبها ، دهان و ... باشند به آن ( ديس آرتري ) گويند در اينجا شنوايي ، فهم و تركيب كلمات و حتي بيان طبيعي سالم است فقط اشكال ضعف عمل در طرز تكلم مي باشد به علت انقباض غير عادي عضلاني در دستگاهها محيطي تكلم به وجود مي آيد ديس آرتري ممكن است به علت عضوي باشد ( زرين قلم 1378 )
6 ـ 1 ـ 2 ـ برآورد مربوط به اختلال صوت
مربوط به آن است كه چه گروه سني مورد پيمايش قرار گرفته شود و چه ملاكهايي براي تعريف ناهنجاريها در نظر گرفته شده است .
كودكان سطوح پايين تر بيش از كودكان ديگر به ناتوانائيها و مشكلات صدا دچار هستند . در بين كودكان مبتلا به ديگر ناتوانائيها مشكلات صدا بسيار بيشتر از رواج آن در كل جمعيت مي باشد مورد برآورد مي كند كه حدود 6 درصد كودكان مدرسه اي از مشكلات صدا رنج مي برند .
علل بوجود آورنده اختلال صوت
اختلال صدا مي تواند ناشي از علتهاي گوناگون بيولوژيك و غيره بيولوژيك باشد . رشد غدد در حنجره مثل نودرلهاي پوليپر يا بافت سرطاني عفونتهاي حنجره ، آسيب به عصب هاي حنجره يا صدمه هاي تصادفي حنجره مي تواند علل اين اختلال باشد و يا گاهي عدم استفاده درست از صداي نابهنجار مي كند .
در مان مشكلات صدا در مورد دوم :
1 ـ شناسايي عدم استفاده يا استفاده نادرست از صوت
2 ـ كاهش عدم استفاده يا استفاده نادرست از صوت
3 ـ كار بستن رويكردهاي مختلف براي حفظ صداي بهينه
4 ـ جستجوي همراه با بيمار براي يافتن بهترين صدايي كه قادر به توليد آن است .
7 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال توليد گفتار
در بيشتر مواقع تميز بين اختلالات توليد گفتار و اختلال واج شناسي بسيار مشكل است توليد گفتار ناظر است بر حركات عضلات توليد صدا در ايجاد اصوات گفتاري كه كلمات زبان را مي سازند اما واج شناسي ناظر است بر مطالعه قواعد استفاده از اصوات زبان حتي مشكل ارتباطي مشخص به لحاظ عدم استفاده از اصوات گفتاري برحسب قواعد معيار
مي باشد كه اختلال واج شناسي تلقي مي شود تميز بين اختلال توليد گفتار واج شناسي تميز فني است و حتي زبان گفتار درمانگران ممكن است در مورد نحوه طبقه بندي مشكل فردي هم راي نباشند .
به طور كلي در صورتي كه فرد بتواند نحوه ساختن اصوات گفتار را بفهمد ، مشكل مربوط به توليد گفتار تلقي مي شود . آنگاه معاني را به طور دقيق به ديگران تفهيم كند ، مشكل واج شناسي تلقي مي شود ، خواه اختلال از نوع اختلال در گفتار باشد ، خواه از نوع زبان
( واج شناسي ) فرد ممكن است يك يا چند نوع از خطاها را در ايجاد كلمات داشته باشد . اصوات كلمه ممكن است حذف ، جايگزين ، تحريف يا اضافه تاخير در گفتار ، لكنت زبان ، عقب ماندگي در خواندن ، ضعف در هجي كردن و نوشتن گردد .
متغيرهاي اصلي در گفتار عبارتند از :
1 ـ حذف ( به طور مكرر بعضي از حروف حذف مي گردند ) مثلاً (ت) مدام حذف شود يعني ( رفتم همينه را ببينم ) به جاي ( رفتم تهمينه را ببينم ) يا حرف (ل) جز در مواقعي كه كلمه به آن ختم مي شود .
2 ـ جايگزيني ( بعضي حروف بجاي حروف ديگر تلفظ مي گردند ) مثلاً حرف (ق ) يا (س ) بجاي (ش) جايگزين هاي رايج مثلاً ورداشتم بجاي برداشتم يا گرمز بجاي قرمز ، سكست بجاي شكست .
3 ـ تحريف ها [ كژديسكي ]
اصوات ممكن است نزديك به حد قبول باشد اما كاملاً درست نباشد . در زبان فارسي يك حرف (ح) از انتهاي گلو در مي آيد ولي (ها) از درون سينه صداي آن مي آيد در ظاهر هر دو صداي (ح) مي دهد و اين دو تلفظ خيلي در بين دانش آموزان رايج است .
4 ـ اصوات ممكن است به كلمه اي اضافه شود يا به آن الحاق گردد . براي مثال : او دو دوست من است . به جاي او دوست من است كه به اين نوع اختلال تكرار هم مي گويند در اين نوع اختلال دانش آموزان هنگام سخن گفتن آوا يا هجاي آغازي كلم چندين بار تكرار مي كند . حدوداً 75 درصد اين مشكلات مربوط به توليد گفتار و واج شناسي است تعداد كودكاني كه در ايجاد اصوات كلم دچار مشكل اند در طول سه يا چهار سال اول دوره ابتدايي به شدت كاهش مي يابد . در ميان كودكان مبتلا به ديگر ناتواني ها به ويژه عقب ماندگي ذهني و اختلال عصب شناختي مثل فلج مغزي ـ رواج اختلال توليد گفتار بالاتر از رواج آن در كل جمعيت است .
علل به وجود آورنده اختلال توليد گفتار
فقدان توانايي توليد اصوات گفتاري مي تواند معلول عوامل بيولوژيك باشد براي مثال آسيب مغزي يا آسيب عصب هايي كه عضلات مورد استفاده در گفتار را كنترل مي كند ممكن است توليد اصوات را مشكل يا غير ممكن نمايد . تغييرات ساختاري كم و بيش جزئي مثل از دست دادن دندان ها ممكن است موجب بروز خطاهايي موقتي گردد مخصوصاً براي دانش آموزان پايه اول كه در حال افتادن دندانهاي شيري هستند .
رشد در نگيره فرنولوژيك نيز ممكن است به زوال منجر گردد . اما اغلب اختلالات توليد گفتار كودكان ناشي از عوامل بيولوژيك نيست .
با اطمينان نمي تواند گفت كه آن اختلافات منبعث از مشكلات ادراكي حركتي است يا عوامل رواني اجتماعي ، والدين كودكان پيش دبستاني ممكن است آنگاه كه فهم گفتار كودك خود را مشكل مي يابند اولاً براي ارزيابي به متخصص مراجعه كنند . اغلب مدارس هم دانش آموزان تازه وارد را براي شناسايي مشكل هاي زبان و گفتار تحت آزمايش قرار مي دهند و در اغلب موارد كودكي را كه در سطح سوم يا چهارم دچار خطاي توليد گفتار مي شوند براي ارزشيابي ارجاع مي دهند .
يك زبان ـ گفتار درمان نه تنها خصوصيات واج شناسي بلكه تاريخ اجتماعي و رشد كودك ، شنيدن توانايي كلي زبان و مكانيست گفتار را تحت آزمون قرار ميدهند .
ارزيابي توليد گفتار ممكن است متضمن ارائه و اجراي آزمون هاي آماده شده و يا استفاده از وسايل و مواردي باشد . كه خود گفتار ـ درمان طراحي كرده است . آزمون براي مقايسه واج شناسي كودك با ديگران از طريق توجه تلفظ كلمه ها ، اسمها يا توصيف تصاوير از سوي كودك انجام مي شود .
تقسيم درباب اينكه كودك به يك برنامه مداخله گر نيازمند است يا نه منوط به سن كودك ، ديگر خصوصيات رشدي و نوع استمرار خطاهاي توليد گفتاري است . همچنين تقسيم منوط به ارزيابي درمان گر از احتمالي است كه كودك خود مي تواند به تصحيح خطاها اقدام نمايد و نيز منوط به جرايم اقتصادي مثل آزار ديدن و شرمندگي تحصيل شده بر كودك است .
اگر كودك تنها چند صدا را به غلط توليد كند اما به طور مستمر سرزنش يا طرد را بدان لحاظ تجربه نمايد معمولاً يك برنامه مداخله نياز دارد . مداخله براي كودكي كه دچار گفتار شديداً تاخير يافته است .
در سنين پيش دبستاني يا سال اول ورود به مدرسه آغاز مي گردد . پاتالوژيست به كودك نشانه هاي لمس ، ديداري و شنيداري را كه در توليد درست صداها در گيرند آموزش
مي دهد . اين ماجرا از طريق تدارك مدل ها ، ارائه دستورها ، گوش دادن به تفاوتها در اصوات و كمك به كودك براي درك حركات زبان و لب ها در ايجاد اصوات تحقق
مي يابد . هنگامي كه اصوات به طور پايا و به درستي در موقعيت باليني توليد مي شوند ، توجه مداخله با انتقال آموزش به محيط روزمره معطوف مي گردد .
براي كسب اطمينان از اينكه كودك اصوات را درست در مكالمات معمولي تلفظ مي كند يا نه درمانگر ممكن است كمك والدين و معلمان را طلب كند . والدين و معلمان
مي توانند به كودك يادآورها را خاطر نشان كنند .
جلسات ويژه تمرين كه تربيت دهنده از كودكان بخواهند كه خطاها را كم كرده و شيوه هاي پاسخ به خطاهاي كودك در توليد صدا را تغيير دهند .
8 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال مربوط به رواني
وجه مشخصه گفتار به هنجار وجود برخي بريدگيها در سلامت گفتار است همه ما در تمامي اوقات گفتاري را در نظمي نادرست پياده مي كنيم . افلاسك به جاي فلاسك ، چنان سريع حرف مي زنيم كه قابل فهم نيست . اسم را در مكان نادرست در جمله بكار
مي بريم و الگوي نادرست براي كلام ها استفاده كرده يا بدون سلامت حرف مي زنيم ، دچار لغزش ها و خطاهايي شده و سيل آبها و كلمه ها را تكرار مي كنيم و مكث ها را آه يا اه پر مي كنيم تنها زماني كه گوينده تحت فشار است يا بريدگي در يكدستي گفتار چنان زياد فراگير مي باشد كه فهم شنونده راغير ممكن ساخته يا توجه بسيار ديگران را به جهت احتمال وجود اختلال جلب مي كند مداخله درماني لازم مي آيد .
لكنت زبان رايج ترين نوع اختلال زبان است . و يكي از معماهاي پاتولوژي گفتار است . يك فرد الكن كسي نيست كه به لكنت زبان دچار است همه ما گاه با لكنت زبان دچار
مي شويم بلكه كسي است كه از سوي خود با ديگران الكن تلقي مي شود .
اختلالات رواني و سلامت ، ميليون ها نفر را تحت تاثير قرار داده است . حدود يك درصد كودكان و بزرگسالان الكن تلقي مي شوند . پسرها بيش از دخترها لكنت زبان دارند . الكنها حداقل در 5 سالگي مورد شناسايي قرار مي گيرند با وجود اين گاه والدين لكنت زبان كودك خود را در سنين 20 تا 30 ماهگي تشخيص مي دهند .
9 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال روان بريدگي
به نظر مي رسد كه تفاوتهاي چنداني بين لكنت زبان و بريدگي وجود نداشته باشد ، ايكه افراد مبتلا به بريده گويي نسبت به مشكل بي تفاوتند و اين متضمن صحبت كردن بسيار سريع و اغلب غير قابل فهم مي باشد اختلال زبان ( لكنت ) شايع ترين نوع اختلال زبان شناسي دانش آموزان مي باشد .
لكنت زبان به چهار صورت حادث مي شود .
1 ـ تكرار 2 ـ مكث 3 ـ گير 4 ـ كشيده گويي آواها و هجاها
لكنت زبان در دانش آموزان پسر بيشتر از دانش آموزان دختر است و نقطه شروع آن بيشتر بين 5 ـ 7 سالگي است . بنابراين آموزگار پايه اول و دوم ابتدايي بيشتر با اين پديده روبرو مي شود .
1 ـ تكرار : در اين نوع لكنت زبان دانش آموز هنگام سخن گفتن آوا يا هجاي آغازين كلمه را چندين بار تكرار مي كند مثلاً : مي خواهم، ك ك كتاب، ب ب بخونم به جاي مي خوام كتاب بخونم .
2 ـ مكث : در اين نوع لكت زبان دانش آموزان آوا يا هجاي كلمه اي رامي گويد سپس به صورت غير طبيعي مكث مي كند و بعد آوا و هجا و كلمه بعد را به زبان مي آورد. مثال : مي خواهم كتاب بخوانم ... مي ... خواهم ك ... تاب ب ... خوانم .
3 ـ گير : دراين نوع لكنت زبان دانش آموز بر روي آوا يا هجاي خاصي ازكلمه گير
مي كند و نمي تواند آن را با سرعت طبيعي ادا كند. گاه ممكن است اداي يك صامت چند ثانيه طول بكشد. در مثال زير گير دانش آموز روي صامت ميم است . مي خواهم مداد بخرم .... م .... خوام م .... داد بخرم .
4 ـ كشيده گويي آوا و هجاها: در اين نوع لكنت زبان دانش آموز آوا و هجا را بيش از حد معمول و طبيعي مي كشد به همين علت سرعت سخن گفتن او كم مي شود. مثال :
مي خواهم برم خونه... مي خواهم برم خونه ..
اختلال صوتي كه ماده اوليه آواهاي زبان صوت است كه حاصل خروج هواي بازدهي از شش ها و فعل و انفعالات برون كه اندامهاي گفتار مي باشد. گفتار انسان از لحاظ صوت شناسي داراي چند ويژگي است
1 ـ شدت كه موجب بلندي يا كوتاهي صدا مي شود.
2 ـ طنين كه موجب زير و بم بودم صدا مي شود.
3 ـ سرعت كه موجب تندگويي يا كندگويي گفتار مي شود.
4 ـ دامنه صوت موجب تنوع يا يكنواختي گفتار مي شود.
5 ـ كيفيت كه موجب خوشايند بودن يا بند آهنگي صدا مي شود.
اختلال در اين ويژگي ها انواع اختلال صوتي را موجب مي شود كه در برخي موارد مشكلاتي براي تعامل صحيح فعاليت هاي ياددهي و يادگيري بين معلم و دانش آموز به وجود مي آورد. اختلال صوتي عبارتند از :
1 ـ گفتار نفس آلود 2 ـ گرفتگي صدا 3 ـ سكته صدايي 4 ـ صداي دو رگه 5 ـ شكست طنين صوت 6 ـ صداي زير غير طبيعي 7 ـ شكست صدا 8 ـ گفتار يكنواخت 9 ـ بي صدايي 10 ـ گفتار تو دماغي
از آنجا كه شايع ترين اختلال صوتي گفتار دتو دماغي يا اختلال خيشومي است توضيحات مختصري در اين باره ميدهيم .
در اختلال خيشومي آواها ه در حالت طبعيي از راه دهان توليدمي شوند از بيني خارج
مي گردند ودرنتيجه گفتار دانش آموز تو دماغي مي گردد. در زبان فارسي فقط در صامت م و ن كه از راه بيني توليد مي شود و 21 صامت ديگر دهاني هستند. در گفتار خيشومي تعداد زيادي از صامت هاي دهاني نيز از راه بيني توليد مي شوند و در نتيجه گفتار دانش آموز براي شنونده نامفهوم مي گردد . ( آيزنستون، 1980 )
10 ـ 1 ـ 2 ـ بريده گويي و لكنت
لكنت را مي توان اختلالي در ساختن گفتار كه فاقد رواني طبيعي است به حساب آورد . اين ويژگي به واسطه تكرار صداها و هجاها و معمولاً كل كلمه يا عبارت و نيز از طريق انسداد صداها يا هجاها يا واژگان اوليه و كشش صداها به وجود مي آيد و از طريق « قطع » عبارت مشخص مي شود. احتمالاً جز در مراحل نخست، و در اكثر موارد كودكان داراي لكنت زبان از مشكل خود رد ساخت و كاربرد گفتار سليس و روان آگاهي دارند. از تعاريف بريده گويي كاملاً روش است كه اين اختلال در برخي از جوانب ويژگيهاي مشابهند به همين دليل بسياري از آسيب شناسان زبان گفتار متخصصان اروپايي كه به مشكلات صوتي پرداخته اند اين اختلال را در اصل يكي مي دانند. اختلال در رواين گفتار به عنوان مثال پركيز اظهار مي دارند كه لكنت و بريده گويي در اصطلاح كلي همپوش هستند. از لحاظ رفتاري بريده گويي اصطلاحي است كه براي مشخص كردن مشكلات سرعت و آهنگ كلام مفيد مي نمايد و ضمناً در مواردي كه افراد بر مشكلات رواني گفتار مبتلا باشند، با لكنت همپوشي پيدا مي كنند و همچنين او عنوان مي كند كه هر فرد مبتلا به بريده گويي پيش تر بروند مشكل آنها هم بيشتر مي شود و گفتارشان هم به هم مي ريزد ودر نتيجه گفتارشان ضعيف تر و نامشخص تر و غير قابل فهم تر مي شود و در نتيجه گفتارشان ناجور و آشفته مي شود. شايد يكي از تفاوت هاي اساسي ميان افراد لكنتي و مبتلايان به بريده گويي در نوع پاسخ ها و طرز تلقي و برداشت آنان از گفتار خودشان باشد. نوجوانان و بزرگسالان را مي شناسم كه در طول دوران زندگيشان همواره گرفتار بريده گويي بوده اند. در واقع افراد مبتلا به بريده گويي بوده اند اما هرگز اضطراب، ترس، و بيمي كه اغلب افراد مبتلا به لكنت زبان دارند را در خود به وجود نياورده اند . در واقع افراد مبتلا به بريده گويي بر خلاف اكثر افراد لكنتي، اگر حرف نزنند و آمادگي آن را نداشته باشنداما به حرف ميل دارند هر چند ممكن است بريده گويي با لكنت هر دو از يك منشأ باشند در موارد بسياري افراد مبتلا به بريده گويي و يا لكنت از يك تيره خانوادگي هستند كه در اين حالت آنها در تكلم و كاربرد شفاهي زبان به دلايل ژنتيكي خانواده فرد مبتلا به بريده گويي بستگي داشته باشد مي بايست به عامل والدين در اين ميان توجه بيشتري مي كرد.
11 ـ 1 2 لكنت و انواع آن
لكنت اختلالي است كه در آن ساختار گفتار فاقد رواني طبيعي است كه از طريق تكرار صداها هجاها و اغلب كل لغات و عبارت و انسداد صداها و معمولاً هجاهاي اوليه و كشش صداها و قطع عبارت مشخص مي شود. لكنت بر دو نوع است : (1) لكنت گذرا (2) لكنت مزمن
صرف نظر از اكثر سخنگويان ماهر همه ما مي توانيم مواقعي را كه ناروان حرف مي زده ايم به ياد بياوريم مواقعي را كه كلاممان را با كلمات تكراري و پراكند هاي چون را ... « مي داني » و يا منظورم اين است كه ... همراه بوده و بيشتر از حد معمول از اين صداها و كلمات استفاده كرده ايم و در عين حال همان موقع كه به اين شكل ناروان حرف مي زديم به نظر مان آمده باشد كه هم مثل افراد مبتلا به لكنت حرف مي زنيم، چنين مواقع ييش
مي آيد و معمولاً با ميزان احتياج ، اطمينان خاطر و احساس ايمني كه نسبت به گفتن آن حرف در خود داريم ارتباط دارد. گاهي احتياج داريم فكرمان را سازمان دهيم و درهمان زمان نيز مي خواهيم فكرمان را در غالب كلمات به مخاطب و شنونده خود انتقال دهيم. اگر شنونده فردي باشد كه ما اور امهم ميدانيم در اين صورت تكرار گير و يا استفاده از كلمات و عبارات پراكنده كه صرفاً براي پركردن فضاي خالي عبارت و كلمات و جملات بكار
مي روند در صحبت ما بيشتر خواهد شد. اگر چه ممكن است بعضي ها اين نوع حرف زدن را لكنت كمي به حساب آورند اما در اصل چنين حروفي را نيم توان لكنتي دانست. فردمبتلا به لكنتي كسي است كه در مورد توانايي فرد رد حرف زدن بودن اينكه بتواند به موقع و بجا مكث و قطع مكرر داشته باشد شديداً بيمناك است و اين ترس و يا بيم يا انتقاد از خود با اضراب هايي همراه است كه مي خواهد در اين شرايط را به پيشگوئيهاي كام بخش تبديل كند.
هيچ كودكي با ترس و يا شناختي از شكست متولد نشده اما تقريباً هم قابليت كسب چنين ويژگيهايي را دارند. يكي از مشكلات گيج كنده درباره لكنت اين است كه هميشه و در همه مواقع رخ نمي دهد .
افرادي كه لكنت ندارندنيز در بعضي مواقع در صبحت هاي خود روان تر از ساير مواقع هستند. مسائلي چون خستگي، فشار عصبي، احساس فشار براي ارائه سريع پاسخ و همچنين ميزان اهميت شنونده براي گوينده همگي مواردي هستندكه مي توانند سخنگويان ماهر و مجرب را نيز دچار گير كنند. به طور كلي شرايطي كه از رواني و سلامت گفتار افراد غير لكنتي مي كاهد همان شرايطي است كه احتمالاً فرد لكنتي را بيشتر دچار لكنت مي كند. هر عامل كه منجر به تكرار گير طبيعي شود به ميزان ملاحظه اي در كودكان خردسال توليد رفتار گير دار مي كند منجر به وقفه ها و گيرهاي بسيار و بيشتر از كودكاني كه در مرحله اوليه لكنت هستند مي گردد. البته اينكه بتوان تكرارها و گيرهاي طبيعي و نارواي طبيعي و لكنت اوليه را از هم جدا تشخيص داد كار بسيار دشوار است. خوشبختانه عواملي وجود دارد كه بتوان به كمك آنها كودكي كه احتمالاً به لكنت اوليه مبتلا است از كودكي كه داراي نارواني طبيعي است و در گفتار خود هم تكرار و هم گير دارد تشخيص داد و تفكيك نمود. اين موضوع را والدين بايد بدانند كه عوامل مربوط به لكنت الزاماً به لكنت منتهي نمي گردد.
و گاهي ممكن است كودكي ظاهراً و باتوجه به سوابق رشد عطافي و از خود نشان دهد كه شبيه به سوابق افراد لكنتي و احتمالاً استعداد ابتلا به لكنت را داشته ب اشد اما هرگز لكنتي نشود به عبارت ديگر اگر كودكي مورد توجه دقيق و مراقبت كامل اطرافيان باشد مي تواند از ابتلاي او به لكنت جلوگيري كرد.
12 ـ 1 ـ 2ـ گيرهاي طبيعي در مقابل لكنت
در اينجا به مقايسه تفاوتهاي موجود ميان گيرها و تكرار هاي طبيعي و يا نارواين طبيعي و لكنت مي پردازيم اگر كودكي در سازمان دهي جريان گفتار خود با اشكال مواجه باشد ظاهراً او را مي توان لكنتي به حساب آورد در واقع مشكل گفتاري او را مي توان بر مبناي مواردي زير مشخص نمود؟
1 ـ گيرهاي تند و ناگهاني
2 ـ تكرار مكرر يك واژه با يك هجا يا صدا
3 ـ باقي ماندن عوامل و ابزارهاي توليد گفتار ياهر گونه تركيبي از اين رفتارها در صحبت كردن
در ابتدا ممكن است كودك از غير معمول بودن نحوه صحبت خود آگاه نباشد و اما خيلي زود خواهد فهميد كه گفتار او با ديگران متفاوت و يك كودك متفاوت محسوب
مي شود. بنابراين از همين مرحله روش هاي دفاعي براي اجتناب از حرف زدن توسعه
مي يابند ويا او حتي پس از شروع گفتار نيز از ارائه آن خودداري مي كند و اين تلاش را به بعد موكول مي كند در نتيجه مكن است كودك در دوران خود جدالي را آغاز نمايد كه به گفتار بعدي او حالت شروع و قطع ناگهاني و شروع و قطع دوباره بدهد. اما همه گيرها و تكرار لكنت نيستند وهم كساني كه هم گير دارند و هم تكرار الزاماً نمي تواند حتي مبتلا به لكنت اوليه دانست تا چه مي رسد به اينكه لكنت كامل .
بيش از 99 درصد كودكان هنگام بيان افكار خود با مخاطبان تا حدي دچار گير و تكرار مي شوند. اجازه ميدهيد اين گيرها و تكرار ها را رفتار طبيعي بناميم و اين تقريباً حالتي است كه ماهنگام حرف زدن و تبادل افكار خود با مخابان و شنوندگاني كه در نظر ما از احترام برخوردار هستند دچار مي شويم در ميان ما افرادكمي وجود دارند كه از نوعي رواني و سلامت فوق العاده برخوردارند و قادرند به راحتي و زيادحرف بزنند اما اكثر بزرگسالان و تقريباً تمام كودكان در بيشتر 10% از صداها و كلماتي كه بر زبان مي آورند گير يا نارواني نشان ميدهند البته نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان از موفقيت بهتري برخوردارند. اما بعضي از بزرگسالان بطور قابل ملاحظه اي بيشتر از كودكان گير تكرار دارند. مع الزالك هنوزنمي توان آنها را لكنتي به شمار آورد. اكثر گيرها و تكرار ها طبيعي به صورت كلمات يا عبارات كلي يا كلمات پراكنده اي نظير آه، اه يا خوب خو يا منظورم اين است كه مي داني هستند. چگونه كودك لكنتي از كودكي كه در گفتارش گير يا تكرار طبيعي دارد تشخيص دهيم. يكي از وجوه متمايز آنها در وزن و آهنگ و جريان گفتار است. ساده تر بگوئيم تكرار ها هر چند گاهي حتي گيرها كوتاه از وزن و آهنگ و جريان گفتار اختلال چنداني ايجاد نمي كنند. در واقع ممكن است اين تكرار ها كودك را در حفظ ادامه حالت جريان گفتاري ياري دهند تا از اين طريق بتواند افكار خود را بيان كند. معمولاً اينگونه تكرارها در يك هيجان كامل يا كلمه اگر كلمه كوتاه باشد يا حتي يك عبارت كامل رخ ميدهد، بنابراين « من، من » يا « مي خواهم ، مي خواهم ، ... را
نمي توان براي يك كودك روش هاي غير عادي شروع يك جمله دانستع اما « ب ب ببين » يا « دا ، داد، دا، داداش » بيشتر برلكنت دلالت دارند. بطور كلي مي توانيم بگوئيم كه تكرار هجا يا هرگونه « واژه شكسته » در جهت بروز لكنت قرار دارد. اما تكرار كل كلمه يا عبارت كوتاه، گفتار طبيعي به حساب مي آيند. در مجموع هرگونه تكراري كه با « چسبندگي » يا تنش آشكار توليده كننده ها همراه باشد نشانه لكنت است .
13 ـ 1 ـ 2 ـ انواع مكثهاي زماني
1 ) مكثهاي تنفسي :
اين نوع مكثها نسبتاً روشن هستند تعداد آنها نسبتاً كم است ( چون هنگام حرف زدن ميزان تنفس كاهش مي يابد ) و فقط 5 درصد از خلأهاي بين گفتار را تشكيل مي دهند.
2 ) مكثهاي تأملي :
از مكثهاي تأملي چيزهاي بيشتري مي توان دريافت تعداد اين نوع مكثها در گفتار بيشتر است و برخلاف مكثهاي تنفسي كه براي رساندن هوا به ششها انجام مي گيرد، اين مكثها هيچ گونه هدف معين جسمي ندارند. مكثهاي تأملي معمولاً بين 3/1 تا نصف زمان گفتار انسان را اشغال مي كنند.
لغزش زباني :
هر كسي گاه و بيگاه دچار لغزش زباني مي شود و اين بيشتر هنگامي پيش مي آيد كه انسان خسته، تحت تأثير مواد الكلي، يا تا اندازه اي عصبي است.
زبان پريشي:
زبان پريشي با لغزش زباني نسبتاً متفاوت است چون مانند لغزش زباني از يك حالت طبيعي برخوردار نيست نام اين آشفتگي از يك كلمه يوناين به معني « گفتار بد » گرفته شده و بنابراين با aphasia به معني « بيزباني » تفاوت دارد.
اصطلاح « بيزباني » را براي انواع بسيار شديدتر مورد استفاده قرار ميدهند.
2 ـ 2 پيشينه عملي
1 ـ 2 ـ 2 : تحقيقات داخلي :
تحقيقي با عنوان بررسي اختلالات گفتاري دانش آموزان ابتدايي در اصفهان توسط آقاي رضا همايي انجام شده است كه داده ها و اطلاعات زير بدست آورده شده است.
ج ) تعيين ميزان و انواع اختلالات گفتاري دردانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك جنسيت .
د ) تعيين ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك نواحي پنجگانه آموزش و پرورش اصفهان .
سئوالهاي پژوهش:
نواقصي هستند كه هنگام توليد و كاربرد زبان شفاهي بوجودمي آيند و شامل ناتوانيهايي است كه فرد در ايجاد صوت ، توليد اصوات گفتاري ( توليد و تلفظ شهر ده ) و اشكال در ارائه گفتار به گونه اي طبيعي ( رواني و سلامت گفتار ) با آن مواجه است ( هالان وكامنن، ترجمه جواديان، 1372، ص 325 )
جامعه آماري، نمونه وروش نمونه گيري :
جامعه آماري : كليه دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان كه تعداد آنها 103925 نفر مي باشد.
نمونه آماري : شامل 1039 نفر از دانش آموزان 5 ناحيه آموزش و پرورش شهر اصفهان
مي باشد.
روش نمونه گيري : طبقه اي متناسب با حجم جمعه آماري .
ابزار جمع آوري اطلاعات و روش تجزيه و تحليل داده ها :
ابزار جمع آوري اطلاعات : در اين پژوهش جهت ارزيابي دانش آموزان از يك ميان 250 كلمه اي محقق ساخته استفاده شد و جهت تعيين نوع اختلالات گفتاري در دانش آموزان مبتلا از سه ابزار بي صدا، توليد و رواني استفاده شد.
روشهاي تجزيه و تحليل داده ها : جهت تجزيه و تحليل داده هاي به دست آمده از شاخصهاي آماري فراواني و درصد و روش آماري « كاي اسكور » استفاده شد.
جدول شماره (1) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان
هماطور كه نتايج جدول شماره (1) نشان ميدهد، ميزان اختلالات گفتاري دانش آموزان دوره ابتديي شهر اصفهان 55/16 درصد مي باشد و بيشترين نوع اختلالات گفتاري شامل اختلال توليد و تلفظ با 05/9 درصد و پس از آن اختلال صوت ( صدا ) با 91/4 درصد
مي باشد. كترين نوع اختلال گفتاري در بين دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان اختلال رواني ( لكنت ) با 59/2 درصد مي باشد.
جدول شماره 21 ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك پايه تحصيلي
طبق نتايج جدول شماره (2) بيشترين فراواني اختلال گفتاري با 96/5 درصد در
دانش آموزان پايه دوم ابتدايي و بعد ا زآن با 58/5 درصد در دانش آموزان پايه اول و در آخر در دانش آموزان پايه سوم ابتدايي با 5 درصد مشاهده مي شود بيشترين نوع اختلال گفتاري، اختلال توليد مي باشد كه در هر سه پايه بيشترين فراواني را دارد و كمترين نوع اختلالات گفتاري، اختلال رواني يا سلامت لكنت يم باشد كه در هر سه پايه كمترين فراواني را دارد.
جدول شماره (4) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك جنسيت
طبق نتايج جدول شماره (4) ميزان اختلالات گفتاري با 43/9 درصد در پسران بيشتر از دختران 83/6 درصد مي باشد اختلال توليد با 48/5 درصد در دانش آموزان پسر دوره ابتدايي و با 56/3 درصد دانش آموزان دختردوره ابتدايي داراي بالاترين درصد نوع اختلال گفتاري مي باشد و اختلال لكنت ( رواني ) با 83/1 درصد در پسران و 77/0 درصد در دختران دانش آموز دوره ابتدايي داراي كمترين نوع اختلال گفتاري مي باشد.
اختلال صوت يا صدا در دانش آموزان دختر بيشتر از دانش آموزان پسر مي باشد.
جدول شماره (6) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك نواحي
همانطور كه نتايج جدول شماره (6) نشان ميدهد، بيشترين ميزان اختلالات گفتاري ( 38/5 درصد ) در بين دانش آموزان دوره ابتدايي ناحيه پنج آموزش و پرورش شهر اصفهان مشاهده مي شود.
و بعد ازآن در ناحيه چهار با 33/4 درصد بيشترين فراواني اختلالات گفتاري وجود دارد كمترين ميزان اختلالات گفتاري در ناحيه دو با 54/1 درصد وجود دارد. بيشترين نوع اختلالات گفتاري، اختلال توليد است كه با 50/2 درصد در نايحه پنچ و با 41/2 درصد در ناحيه چهار مشاهده مي شود به طور كلي، اختلال توليد ( تلفظ ) بيشترين نوع اختلال گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي نواحي پنجگانه آموزش و پرورش شهر اصفهان
مي باشدو كمترين نوع، اختلال رواني با لكنت مي باشند.
2 ـ 2 ـ 2 تحقيقات خارجي
آزمايش نوك زباني : آزمايش نوك زباني يك آزمايش ساده بود اما نتايج بسيار اعجاب انگيز ببار آورد در اين آزمايش، براون و مك نيل گروهي دانشجو را جمع آوري كرده وتعريف چند كلمه نسبتاً غير متداول را براي آنها قرائت نمودند. مثلاً، براي كلمه SEXTANT ( دستگاه زاويه سنج ) تعريف زير براي دانشجويان خوانده شد n يك دستگاه دريانوردي كه در درياها براي اندازه گيري فواصل زاويه دار، مخصوصاً ارتفاع خورشيد، ماه، و ستارگان مورد استفاده قرار ميگيرد برخي از دانشجويان كلمه مورد نظر
( يعني SEXTANT) را فوراً تشخيص دادند اما بقيه دچار يك حالت « نوك زباني » شدند چون احساس مي كردند اين كلمه « نوك زبان » آنهاست و در شرف پيدا كردن آن هستند اما نمي توانند درست به آن دسترسي پيدا كنند در همين حالت، محققين از دانشجويان خواستند پرسشنامه اي را پركنند كه سئوالات آن به چگونگي جستجوي ذهني آنها براي يافتن لغات مورد نظر مربوط مي شد با كمال تعجب، روشن گرديد كه دانشجويان مي توانند اطلاعات بسيار زيادي در مورد اين اسمي فرار بدست بدهند. اين اطلاعات گاه جنبه معنايي داشت و گاه جنبه آوايي. مثلاً در پاسخ به تعريف كلمه SEXTANT ( زاويه سنج ) چندين تن از دانشجويان كلماتي مانند ASTORLABE ( اسطرلاب )، COMPASS ( قطب نما ) و PROTRACTOR ( نقاله ) را نوشتند كه معني هر كدام از آنها تقريباً نظير كلمه مورد نظر بود. ساير دانشجويان هم به خاطر
مي آوردند كه آن كلمه ( SEXTANT) دو هجا دارد و املاي آن باحرف S شروع
مي شود و حدس مي زدند كه بايد چيزي شبيه SECANT، SEXTON يا SEXTET باشد.
از جنبه معنايي، اين آزمايش چنين مي رساند كه الفاظ به صورت « حوزه هاي معنايي » در ذهن انسان ذخيره مي گردند يعني عليه لغايت كه معني مشابهي دارند در يك جا جمع
مي شوند. وقتي « مفهوم » كلمه اي را براي بيان آن درنظر مي گيريم. قبل از انتخاب يك كلمه خاص به همان ناحيه كلي از ذهن خود كه اين مفهوم در آن « زندگي ميكند» وارد مي شويم. خطاهاي گفتار هنگامي رخ ميدهند كه در پيدا كردن الفاظ دقيق مورد نياز دقت كافي به عمل نيامده است، چنانچه به جاي ديروز مي گوئيم « فردا » به جاي پيراهن
مي گوئيم « بلوز » و غيره.
از جنبه آوايي ( يا صوتي )هم آزمايش بالا تصوير مشابهي را نشان ميدهد چنين بر مي آيد كه در اين مورد هم آنان قبل از انتخاب يك كلمه خاص به همان ناحيه كلي كه الفاظ ذخيره شده اند مراجعه مي كند. خطاهاي تشابهي ( مانند استفاده از ماشين آتش نشاني بجاي ماشين آتش نشاني ) مي رسانند كه افراد پيش از به خاطر آوردن صورت آوايي كامل يك لغت ابتدا بعضي از خصوصيات كلي آن را در ذهن خود جستجو مي كنند.
در اين جستجو، بزرگسالان به همخوان اول كلمه اهميت بيشتري ميدهند تابه تعداد هجاهاي آن. لذا خطاهاي تشابهي آنها در هجاي اول كلمات بسيار كمتر از ساير هجاهاست. اما كودكان در جستجوهاي ذهني خوب ظاهراً بيش از حد معمول به تعداد هجاها توجه دارند و در نتيجه اشتباهات آنها بيشتر در هجاي اول هر كلمه است . البته، وضعيت به اين درجه از سرراستي هم كه گفتيم نيست، زيرا تعدادي عوامل ديگر مانند پيوندهاي موزون و غيره نيز دركلمه حافظه انسان دخالت دارند. همانطور كليه پديده هاي رواني ـ زباني در اين زمينه هم متغيرهاي بسيار فراوان و درهم بافته اي وجود دارد كه بايد در بررسي مسائل مورد توجه قرار گيرند. اما تفكيك ساختن آنها از يكديگر چندان ساده نيست.
فصل سوم
1 ـ 3 ـ روش تحقيق
در اين پژوهش از روش تحقيق توصيفي ـ پيمايشي استفاده شده است كه يكي از روشهاي پژوهشي يا بررسي مي باشد . تحقيق توصيفي شامل مجموعه روشهايي است كه هدف آنها توصيف كردن شرايط يا پديده هاي مورد مطالعه است . اجراي تحقيق توصيفي مي تواند صرفاً براي شناخت بيشتر شرايط موجود يا ياري دادن به فرآيند تصميم گيري مي باشد .
تحقيق توصيفي را مي توان به دسته هاي زير تقسيم كرد .
1 ـ تحقيق پيمايش 2 ـ تحقيق همبستگي 3 ـ اقدام پژوهشي 4 ـ بررسي موردي 5 ـ تحقيق پس رويدادي
تحقيق پيمايشي : براي بررسي توزيع ويژگيهاي يك جامعه آماري روش تحقيق پيمايشي بكار مي رود تحقيق پيمايشي را برحسب حجم جامعه مورد مطالعه مي توان به تحقيق پيمايشي در مقياس كوچك يا بزرگ نام نهاد .
2 ـ 3 ـ جامعه تحقيق
جامعه مورد مطالعه در اين تحقيق را كليه دانش آموزان دختر و پسر پايه اول دبستان در سطح شهر نيشابور تشكيل مي دهند .
3 ـ 3 ـ نمونه تحقيق
نمونه مورد مطالعه در اين تحقيق شامل 30 نفر از دانش آموزان دختر و پسر پايه اول دبستان در سطح شهر نيشابور مي باشد كه از 10 مدرسه و از هر مدرسه 1 كلاس انتخاب و به 3 دانش آموز پرسشنامه داده شده است .
4 ـ 3 ـ روش نمونه گيري
در اين پژوهش با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي 10 مدرسه از نقاط مختلف شهر انتخاب و با استفاده از نمونه گيري تصادفي 30 نفر انتخاب شده اند .
5 ـ 3 ـ ابزار تحقيق
در اين پژوهش براي شناخت مشكلات گفتاري دانش آموزان از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است كه شامل 17 سئوال مي باشد كه آخرين سئوال به نظر خواهي از پاسخ دهنده درباره مراجعه به مراكز مشاوره و گفتاردرماني مي پردازد .
پرسشنامه محقق ساخته از يك سو به ارزيابي زمينه ارثي لكنت زبان ، نقش دوزبانگي ، نقش زبان مادري و گويش هاي محلي ، ميزان ترس و اضطراب در كودك و ميزان توجه خانواده به كودك مي پردازد .
پرسشنامه فوق از ديگر سو به شناخت انواع اختلالات گفتاري و بررسي نشانه هاي آن همچون لكنت ، زبان ، بريده گويي ، گير ، مكث ، صحبت نوك زباني ، تكرار كلمات ، گفتار تو دماغي ، جابجايي كلمات و گفتار كودكانه در ميان كودكان مي پردازد .
6 ـ 3 ـ روش جمع آوري اطلاعات و اجراء
براي جمع آوري اطلاعات در اين تحقيق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است . همچنين براي شناسايي كودكان داراي مشكلات گفتاري از معلمين مدارس كمك گرفته شده است .
7 ـ 3 ـ تجزيه و تحليل داده ها
اجراي اين پژوهش بر روي جامعه مورد نظر با هدف بررسي يك فرضيه و 3 سئوال انجام شده است كه براي توصيف داده هاي پرسشنامه از روش هاي آمار توصيفي بخصوص نمودارهاي ميله اي و هيستوگرام استفاده شده است .
فصل چهارم
1 ـ 4 ـ تجزيه و تحليل داده ها
داده هاي آماري جامعه مورد مطالعه
در تجزيه داده هاي آماري در اين پژوهش از روشهاي آمار توصيفي استفاده شده است كه در بخش آمار توصيفي بيشتر از نمودارهاي هيستوگرام براي توصيف داده ها استفاده شده است در جدول (1 ـ 4 ) همانطور كه مشخص شده است پرسشنامه توسط 3 نفر والد كه فرزندان آنها در پايه اول دبستان مشغول تحصيل هستند پاسخ داده شده است در جدول فوق پاسخهاي مثبت والدين به سئوالات پرسشنامه با علامت (£ ) مشخص شده است پرسشهايي كه جواب منفي به آنها داده شده است بدون علامت مي باشند .
در پرسشنامه محقق ساخته براي سئوال 6 ، 4 گزينه طراحي شده بود كه گزينه هاي
( لكنت ) ( گير ) ( مكث ) و ( بريده گويي ) به ترتيب با شماره هاي 1 ـ 2 ـ 3 ـ 4 ـ مشخص شده اند و در جدول (1 ـ 4 ) در قسمت سئوال ششم با توجه به گزينه انتخابي والدين از اعداد استفاده شده است .
با توجه به نمودار (1 ـ 4 ) مشخص شده است كه نمونه مورد مطالعه 18 نفر بيان كرده اد كه فرزندان آنها از ابتدا دچار مشكل بوده اند و 13 نفر از نمونه مورد مطالعه به وجود زمينه ارثي در لكنت زبان اشاره داشته اند در نمونه مورد مطالعه 25 نفر از والدين به يك زبان صحبت مي كنند و تنها 5 نفر از والدين مورد مطالعه به دو زبان صحبت مي كنند در نمونه مورد مطالعه 19 نفر
از والدين ابراز داشته اند داراي فرزندي با مشكل لكنت زبان هستند و بايد گفت كه 29 نفر از اعضاء گروه مورد مطالعه در پاسخ به سئوال شش پرسشنامه بيان كرده اند كه فرزند آنها داراي يكي از مشكلات لكنت ، گير ، مكث ، و بريده گويي مي باشد كه لكنت و گير به ترتيب بيشتر از موارد ديگر مي باشد .
در گروه مورد مطالعه تعداد 20 نفر بيان كرده اند كه فرزندان آنها يا سرزباني صحبت
مي كند يا كلمات را چند بار تكرار مي كند تعداد 11 نفر از والدين ابراز داشته اند كه در همسايگي آنها مردم به لهجه و گويش خاصي صحبت مي كنند و تعداد 6 نفر از والدين نيز گفته اند كه فرزندان آنها دچار ترس و اضطراب مي باشد و تمام گروه مورد مطالعه اجازه صحبت كردن در جمع را به فرزندانشان مي دهند و تعداد 14 نفر از والدين بيان كرده اندكه فرزندان ديگر آنها نيز دچار مشكلات زباني مي باشند . تعداد 18 نفر زا والدين معتقدند كه فرزند آنها كودكانه صحبت مي كند و تعداد 15 نفر نيز معتقدند كه كودك آنها گفتار تودماغي دارد و 16 نفر از والدين نيز مي گويند كه فرزند آنها را جابجا مي كند .
جدول (1 ـ 4 ) داده هاي آماري نمونه مورد مطالعه
بلي : £ سئوال شماره 6 : لكنت : 1 مكث : 3
خير: .... گير: 2 بريده گويي : 4
نمودار ( 1 ـ 4 ) فراواني و توزيع پاسخهاي نمونه مورد مطالعه به سئوالات پرسشنامه
نمودار (2 ـ 4 ) فراواني و توزيع پاسخهاي نمونه مورد مطالعه در پاسخ به سئوال 6 پرسشنامه همانطور كه در نمودار (2 ـ 4 ) مشخص شده است .
در نمونه مورد مطالعه افراد در پاسخ به اين سئوال كه فرزند آنها كداميك از مشكلات فوق را دارد .
به ترتيب 10 نفر به شكل لكنت 7 نفر به مشكل گير و 6 نفر نيز به مشكل مكث و
بريده گويي اشاره كرده اند .
در نمونه مورد مطالعه همانطور كه در نمودار مشخص است انواع اختلالات زباني كه كودكان دچار آن مي باشند مشخص شده است . نتايج حاصل از بررسي پرسشنامه نشان مي دهد كه 14 نفر از والدين مورد مطالعه معتقدند كه فرزند آنها داراي گفتار كودكانه
مي باشد .
16 نفر ديگر به جابجايي كلمات توسط كودكشان اشاره كرده اند گفتار تو دماغي توسط 15 نفر از والدين اشاره شده است . بيشترين فراواني در اختلالات زباني متعلق به تكرار كلمات و صحبت نوك زباني با 20 نفر مي باشد . 19 نفر از والدين به لكنت زبان در فرزندانشان اشاره كرده اند و 7 نفر از آنها معتقدند كه فرزندشان داراي گير در زبان
مي باشد كمترين فراواني در اختلالات زباني متعلق به مكث و بريده گويي مي باشد .
فصل پنجم :نتیجه گیری و منابع
1 ـ 5 ـ بحث و نتيجه گيري
اين پژوهش با هدف بررسي و شناخت انواع اختلالات زباني در كودكان پايه اول دبستان شهر اسفراین انجام شده است . جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان سال اول دبستان شهر اسفراین تشكيل مي دهند كه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي تعداد 30نفر از 10 مدرسه از نقاط مختلف شهر انتخاب و پرسشنام به آنها ارائه شده و توسط والدين كودكان كامل گرديده است . نتايج حاصل از پرسشنامه در فصل چهارم تحقيق مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است . اكنون با توجه به نتايج حاصل از داده هاي آماري به بحث در رابطه با نتايج فرضيه و سئوالات تحقيق مي پردازيم .
فرضيه تحقيق بر اين نظر استوار است كه لكنت زبان شايعترين اختلال زباني در كودكان مي باشد نتايج حاصل از تحقيق نيز نشان دهنده مطلب فوق است . اما اين نتايج با نتيجه تحقيق آقاي همايي كه دراصفهان انجام شده است همخواني ندارد يكي از دلايل كسب چنين نتيجه اي اين است كه پرسشنامه محقق توسط دانش آموزان به والدين داده شده تا تكميل گردد و محقق بر آن نظارت كامل نداشته است . دومين دليل اين است كه در ميان مدارس پرسشنامه به دانش آموزاني كه داراي لكنت زبان بوده اند و يا سابقه اي از اختلال را داشته اند داده شده است و سومين دليل اين است كه نمونه مورد مطالعه بسيار كوچك است و توانايي مقايسه تعداد زيادي از دانش آموزان در آن وجود ندارد .
2 ـ 5 نتيجه گيري كلي
در ارتباط با اين سئوال كه بين اختلال و مشكلات گويايي دانش آموزان و اختلال در سيستم رواني و جسماني آنها رابطه وجود دارد كودكاني كه تا حدي كند هستند و تأخير دارند و هيچ يك به بيماري هم مبتلا نيستند و در ظاهر سالم به نظر مي رسند ممكن است از نظر رواني در حد اعتدال نباشد و هميشه با تهديد پدر و مادر و بزرگترها روبرو هستند چنين فردي نمي توانند از لحاظ رواني در وضعيت مطلوب باشد تا بتواند مراحل رشد طبيعي زبان را طي كند و معمولاً به او اجازه صحبت كردن در جمع رانمي دهند و كودك زماني كه صحبت مي كند مخصوصاً زماني كه در جمع صحبت مي كند دچار اضطراب مي شود و به دليل اضطراب اشكالاتي در توليد صداها ايجاد مي شود. بايد متذكر گرديد اينگونه اختلال كه در كودك ايجاد مي گردد به صورت لكنت زبان ظاهر مي گردد. براي انيكه تكلم و خواندن به طور طبيعي انجام گيرد بايد مراحل ذيل را براي كودك به طور هماهنگ ايجاد شود كودك بايد اصوات را از طريق گوش بشنود و از طريق مغز انحساس كند در مرحله بعد صداهايي كه توسط گوش دريافت مي شود به وسيله مغز تفسير و تعبير گردد. آنچه توسط گوش شنيده مي شود و توسط مغز تعبير مي گردد بايد توسط دستگاه صوتي شامل حنجره، تارهاي صوتي و لب و زبان بيان شود. زماني كه كودك به طور موقت با دائمي در تلفظ كلمات و سيلاب ها دچار مشكل مي گردد بدون اينكه اختلال عضو و يا فلجي در كار باشد اينگونه اختلال را گويا مي گويند. همچنين اكثر اعضاء گروه مورد مطالعه اظهار كرده اند كه فرزندانشان يكي از نشانه هاي اختلال زبان را دارا مي باشد كه با توجه به مقايسه نتايج مي توان گفت كه ترس و اضطراب در ايجاد اختلال زبان نقشي ندارد.
3 ـ 5 ـ مشكلات و موانع تحقيق :
محقق توسط دانش آموزان با والدين آنها در ارتباط بوده و پرسشنامه توسط دانش آموزان به اولياء خود داده شده تا تكميل گردد و محقق بر آن نظارت كافي نداشته است و در ثاني
( ثانياً ) توانائي مقايسه تعداد زيادي از دانش آموزان داراي اختلال به دليل وجود محدوديت زماني و همكاري نكردن خانواده ها و كلاسهاي آموزشي با يكديگر وجود ندارد.
منابع و مآخذ :
تحقيق حاضر با هدف مطالعه ميزان اختلالات گفتاري در دانش آموزان پايه اول ابتدايي شهر اسفراین مدرسه ابتدایی حرا انجام شده است كه جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان پايه اول ابتدايي شهر اسفراین و مدرسه حرا تشكيل مي دهند .
فصل اول
طرح تحقيق و بیان تجربیات
1 ـ 1 ـ مقدمه :
دوره ابتدايي يكي از مهمترين دوره هاي تحصيلي است كه در تكوين شخصيت افراد نقش بسزايي دارد و به خاطر همين اهميت و نقش مهم آن است كه آموزش آن براي كودكان رايگان و اجباري مي باشد .
در اين دوره دانش آموزان براي ورود به دوره هاي بالاتر تحصيلي و افرادي مسئول و متعهد نسبت به جامعه تربيت مي شوند . بايد دانش آموزان در اين دوره دانش و مهارتهاي لازم را براي زندگي آينده را فرا گيرند و به افرادي مفيد براي اجتماع تبديل گردند . كمال انسان در گرو تعليم و تربيت صحيح است و دوره ابتدايي مقدمات رسيدن انسانها را به اين مرتبه فراهم مي سازد و به همين دليل بايد معلمان دلسوز با تجربه متعهد همراه با دانش و مهارتهاي شغلي لازم اين وظيفه خطير را برعهده گيرند و با عشق و علاقه به اين كار دل دهند و هدف آنها تعليم و تربيت دانش آموزان مي باشد .
همچنين معلم پايه اول نقش مهم تري دارد ، زيرا دانش آموزاني وارد دبستان مي شوند كه ابتدا توانائيها و استعدادها و مشكلات آنها قبلاً شناخته شده است و اين وظيفه معلم است كه در ابتدا مشكلات دانش آموزان را شناسايي و در جهت رفع آن اقدام نمايد .
خصوصاً بسياري از مشكلات دانش آموزان از ظاهر آنها شناخته نمي شود و به مرور شناسايي مي گردند . مشكلات گفتاري دانش آموزان از اين جمله است . زيرا
دانش آموزان با وجود داشتن ظاهري سالم و هوش طبيعي قادر به ارائه تحصيل نيستند يا ارائه تحصيل برايشان مشكل است به همين دليل معلمان بايد در ابتداي سال اين مشكلات را شناسايي كرده و نسبت به درمان اقدام نمائيد .
2 ـ 1 ـ بيان مساله :
از آنجايي كه عنوان تحقيق مربوط به مشكلات گفتاري دانش آموزي پايه اول است اكثر معلمين پايه اول در ابتداي سال با اين مشكل مواجه هستند معلميني كه از تجربه و دانش كافي برخوردارند .
در برخورد با اين مشكلات فوق هستند و به راحتي مي توانند به دانش آموزان كمك كنند اما چه بسا معلمين كه به علت نداشتن اطلاعات كافي قادر به تشخيص اين مشكلات نبوده و با برخورد ناصحيح خود باعث سرخوردگي و فرار از آنها مي گردند به همين دليل اين تحقيق بر آن است تا با انتخاب اين موضوع كمكي به اين دانش آموزان كرده باشد .
لازم به تذكر است كه اكثريت اين دانش آموزان بيماري خاصي ندارند و به خاطر برخورد تربيتي نادرست دچار چنين مشكلاتي شده اند كه آن هم با عنايت به اصل تاثير پذيري انسان قابل جبران مي باشد كه در اين رابطه نقش معلمان از اهميت فوق العاده اي برخوردار است . كار معلم تنها نبايد درس دادن و درس خواندن باشد بلكه مانند طبيب در صدد شناسايي دردهاي روحي ، جسمي دانش آموزان و درمان آنها باشد . تا مسئله تعليم و تربيت مثمرثمر و مورد استفاده و پذيرش عموم دانش آموزان قرار بگيرد و يكي از انگيزه هايي كه سبب گرديده كه اين احساس نياز در برنامه ريزان آموزش و پرورش ايجاد گردد و به فكر ايجاد فرصتهايي براي كسب مهارتها و آگاهيهاي تخصصي براي معلمان از طريق دوره هاي ضمن خدمت باشد و كمك به حل مسائل و مشكلات روحي و رواني دانش آموزان است كه اميد مي رود با ايجاد مراكز روان درماني و كلينيك هاي تخصصي گفتار درماني در راستاي فعاليتهاي آموزشي اين مشكل اساسي در بين همه دانش آموزان مرتفع گردد .
3 ـ 1 ـ اهميت و ضرورت تحقيق
با توجه به اهميت دوره ابتدايي و به ويژه سال اول كه پايه و اساس يادگيري انسان شكل
مي گيرد .
لازم است معلمين اين پايه به مهارتهاي زباني آنها براي ايجاد ارتباط سالم با همسالان توجه كمتر چون هر مهارت پيش نياز مهارت بعدي است . شنيدن ، گفتن و خواندن و نوشتن اركان آموزي هستند كسي كه مشكلات گويايي دارد در خواندن و نوشتن هم پيشرفت نداشته و باعث تاخير در يادگيري او مي گردد لذا بايد معلمين با مشكلات آشنا بوده و راه درمان آن را بدانند تا در صورت برخوردن به چنين مشكلاتي قادر به حل آن باشند تا مبادا باعث سرخوردگي و يا فرار دانش آموزان گردند .
تحقيق حاضر مي تواند كمكي باشد در راستاي شناسايي كودكاني كه به طور مثال به كلينيك هاي گفتار درماني مراجعه مي كنند يا در مراكز روان درماني مورد استفاده قرار بگيرد يا كمكي باشد به مشاوران مدارس ابتدايي براي تشخيص سريع كودكان داراي مشكل و ارجاع آنها به مراكز مربوطه براي اقدام و درمان فوري اين دانش آموزان و حل سريع آن باشد .
4 ـ 1 ـ اهداف پژوهش
1 ـ شناخت انواع مشكلات گفتاري دانش آموزان
2 ـ تعيين مهمترين مشكلات گفتاري دانش آموزان و راه درمان آنها
3 ـ چگونگي كمك به اين دانش آموزان براي غلبه بر اين مشكلات
5 ـ 1 ـ فرضيه و سئوالات تحقيق
فرضيه : لكنت زبان شايعترين اختلال زباني است .
سئوالات تحقيق :
1 ـ آيا دو زبانگي در ايجاد اختلالات زباني در كودكان تاثير دارد ؟
2 ـ آيا لكنت زبان ريشه ارثي دارد ؟
3 ـ آيا ترس و اضطراب در ايجاد اختلال زبان تاثيري دارد ؟
6 ـ 1 ـ تعاريف مفهومي و عملياتي
لكنت : اختلالي را گويند كه در آن ساختار گفتار فاقد رواني طبيعي است كه از طريق تكرار صداها ، هجا و اغلب كل لغات و عبارات و انسداد صداها و كشش صداها و قطع عبارت مشخص مي گردد .
تاخير در گفتار : كسي كه به دليل مشكلات گفتاري منظور خود را كمي مكث و تاخير بيان مي كند .
لالي : شخصي كه به دليل نداشتن تجربه شنوايي قادر به گفتن نيست .
بريده گويي : شخصي كه يك كلمه را نمي تواند يكبار ادا كند و بخش بخش ادا مي كند .
مكث در گفتار : بررسي گفتار از طريق مكث ( يعني چيزهاي غير گفتاري ) شايد در صورت ظاهر درست جلوه نكند اما انجام اين كار آن طور هم كه ظاهر قضيه نشان مي دهد بي اساس نيست حدود 40 الي 50 درصد از گفتار عادي خلق الساعه را سكوت تشكيل مي دهد و هر چند اين نسبت به نظر شنونده به اين زيادي نيست چون وي به قدري سرگرم شنيدن موضوعات مورد گفتگوست كه به سكوتهاي بين گفتار كمتر توجه دارد .
مكثهاي گفتاري بر دو نوعند :
1 ـ مكثهاي تنفسي
2 ـ مكثهاي تأملي
فصل دوم
پيشينه تحقيق
1 ـ 2 ـ پيشينه نظري تحقيق
1 ـ 1 ـ 2 ـ كلياتي درباره زبان
سخن گفتن كه مهمترين رفتار بشري است كاركردها و سودمندي هاي گوناگوني را براي انسان دارد . انسان از طريق زبان و بيان شفاهي مي تواند مقاصد خود را به ديگران منتقل كند همچنين به وسيله زبان مي تواند هيجانهاي خود را تخليه كند و زبان به برون ريزي هيجانها كمك مي كند همچنين زبان به انديشيدن كمكي كند زبانهاي در قالب كلمات و اصطلاحات به انسان كمك مي كند تا در مورد پديده هاي گوناگون بينديشد .
رشد زبان پس از يك دوره از صداهاي دلخواه كه كودكان متعلق به تمام فرهنگهاي جهان در سنين 10 ـ 6 ماهگي از خود در مي آورند و پس از يك دوره ديگري كه همراه با آواهاي تقليدي مشخص تر است و در سن 12 ـ 11 ماهگي از كودك صادر مي شود بالاخره در پايان مرحله حركتي است كه زبان محاوره اي به صورت جملات يك كلمه اي ظاهر مي گردد .
اين كلمات ساده ممكن است براي بيان خواسته ها و حالات و مشاهدات كودك به كار مي رود .
كودك در پايان سال دوم زندگي جملاتي دو كلمه اي را به كار مي برد و سپس جملات كوتاه كامل را كه فاقد ويژگيهاي صرفي دستوري است بيان مي كند و بعداً به تدريج ساختمانها دستوري زبان را فرا مي گيرد مطالعات جالبي در دانشگاهها صورت گرفته حاكي از آن است كه سخن نحوي جملات در كودكان 4 ـ 2 سال مشاهده مي شود .
2 ـ 1 ـ 2 ـ رشد زبان و گفتار كودك
نتايج پژوهشهاي روانشناسي رشد حاكي از اين است كه ظرفيتها و استعدادهاي گوناگون انسان همراه با رشد جسمش معمولاً تغيير مي يابند . در طول سالهاي متمادي از شيرخوارگي تا پايان دوره دبيرستان اين تغييرات ديده مي شود . پيش از آنكه رشد زبان آغاز شود اولين ارتباطهاي اجتماعي او شكل مي گيرد كودك تازه متولد شده را نمي توان موجود اجتماعي دانست . اگر كودك گريه نمي كرد براي مادر مشكل بود كه با كودك ارتباط برقرار كند . در هفته اول ملاحظه مي شود كودك چشم خود را به جهتي مي دوزد . هر گاه اين جهت به سوي مادر باشد اولين رابطه چشم در چشم كودك و مادر ظاهر مي شود ليكن وقتي مادر سرخود را به طرف ديگري بر مي گرداند فرزند او باز به همان نقطه اول چشم دوخته و نمي تواند حركت چشم خود را با مادر هماهنگ سازد .
تدريجاً در هفته سوم ممكن است حالت جالب و ظريف تري از خنده و خواب آلودگي در چهره او مشاهده شود در ابتداي هفته چهارم هرگاه مادر صداي محبت آميزي از خود صادر كند كودك واكنش خنده از خود بروز مي دهد . در هفته پنجم كودك به چهره مادر خيره مي شود و در هفته 6 و 7 مستقيماً به چهره مادر نگاه مي كند و مي خندد و گاه صداي نرم و مبهمي از خود بروز مي دهد ، بدين گونه اولين ارتباط اجتماعي و گفتاري او تشكيل مي شود .
خنده كودك يك واقعه مهم در رشد كودك است والدين نسبت به آن توجه زيادي نشان مي دهند . اما نگاه و صداي كودك و ارتباطي كه بدين گونه ايجاد مي شود از خنده كودك مهم تر است لحظه ايجاد ارتباط نگاهي است كه والدين به فرزند خود به چشم يك شخص مي نگرد . چه بسا كه از لحاظ شروع اين ارتباط است كه عملاً عشق والدين نسبت به فرزندانشان ظاهر مي شود و علاوه بر مراقبت از كودك با او بازي مي كنند .
رفتار مادرانه اجتماعي كردن ، ايجاد امنيت و اعتماد به نفس و رشد شناختي و زبان آموزي كودك و اجر اهميت بسيار است صحبت و هيجان و صداها و زبان مادر باعث تقويت كودك در ابراز و پيچيده تر شدن ارتباط اجتماعي اوست .
رشد ارتباطي موقعي حاصل مي شود كه به علاقه هاي ارتباطي كودك پاسخ داده شود . رشد ارتباطي كودك موجب تعلق وي به والدين است اين احساس تعلق معمولاً در 9 ـ 6 ماهگي ظاهر مي شود و در حدود يك سالگي كاملاً مشخص است .
در حدود 18 ماهگي تحول بزرگي در قدرت زبان آموزي كودك پيدا مي شود و كلمات را با سرعت بيشتري فرا مي گيرد . در اين هنگام كودك در حدود 50 كلمه به كار مي برد البته اوكلمات را جانشين جمله مي كند موقعيكه مي گويند نان يعني من نان نمي خواهم .
عوامل موثر در رشد طبيعي گفتار
به طور كلي اين عوامل بر دو دسته تقسيم مي گردند .
الف ـ عوامل ارثي و ژنتيكي
ب ـ عواملي كه درصورت ايجاد اختلال امكان درمان و بهبودي تا حدي وجود دارد .
كه اين عوامل عبارتند از :
1 ـ هوش
2 ـ جنسيت
3 ـ رشد فيزيكي ـ سلامت جسمي و حركتي ـ سلامت حسي
4 ـ وضعيت اقتصادي ـ اجتماعي ، فردي كه در رفاه است در اجتماعات بيشتري حاضر شده بيشتر لمس مي كند ، مي بيند و مي شنود .
5 ـ عوامل عاطفي
6 ـ احساس امنيت
7 ـ انگيزه
توجه بيشتر از حد خانواده ممكن است مانع فعاليتهاي زماني كودك شود كم توجهي والدين نيز اثر منفي دارد .
كودك در خانواده پر جمعيت بهتر زبان مي آموزد زيرا در محيط او اجتماعي از افراد است و او بيشتر در معرض تحريك زبان است .
دو زبانه بودن پدر و مادر كه در اين حالت پدر و مادر هر يك اصرار به آموختن زبان را دارند معمولاً آموزش زبان بايد بعد از 5 سالگي باشد زيرا تا قبل از آن اسامي معنا و لغات ذهني مخصوصي ندارد . اگر انگيزه در كودك نباشد ياد نمي گيرد و اگر لغات را ديكته وار و قالبي به كودك بگوييم بايد بدانيم يادگيري عميق در او صورت نمي گيرد .
توليد گفتار
توليد گفتار متضمن جريان هوايي است كه قابل عبور بوده و بتواند در فرآيندهاي آوايي تشديد گري و توليد گفتار مشاركت داشته باشد . همچنين گفتار قابل فهم متضمن آن است كه اصوات گفتار به طور متوالي و همراه با آهنگي توليد شود كه قابل ارجاع به عنوان يك جريان گفتاري باشد .
فرآيند اصلي در توليد گفتار فرآيند آوايي است « آوا گري » مستلزم كنترل جريان تنفس براي توليد اصوات گفتار است برخي از اصوات گفتار توسط باز شدن حنجره مثل تنفس معمولي ساخته مي شوند اين اصوات گفتاري بي صدا ( مثل حرف ت ـ پ ـ س ) با گرفتن و رها كردن جريان هوا در نبضها از طريق ايجاد ارتعاش در جريان هوا در موقع گذر از گلو و حفره دهاني ساخته مي شوند . ديگر گفتاري با صدا هستند ( الف ـ و ـ ي ) يعني امواج صوتي به موازي كه جريان تنفس از حنجره مي گذرد و موجب باز و بستن سريع در نتيجه جريان هوا مي گردد توليد مي گردند .
آوا سازي نتيجه اين ارتعاشات تارهاي صوتي است . فراواني ارتعاشاتي تارهاي صوتي در زيري و بمي است ، صوت را كه قابل شنيدن است تعيين مي كند ديگر فرآيندهاي آواگري شامل فرآيندهايي مي شوند كه كم و زياد يا كيفيت صدا را مشخص مي نمايند .
علت ايجاد مشكلات گويايي براي دانش آموزان چيست ؟
1 ـ اختلال مربوط به صدا
صداها به عنوان اصواتي كه داراي بلندي ، كيفيت و زيري و بمي است ادراك مي شوند تغيير در زير و بمي و بلندي بخشهايي از الگوهاي فشار گفتار هستند . كيفيت صدا نيز نه تنها به توليد اصوات گفتاري بلكه همچنين بر جنبه هاي غير زباني شناختي گفتار مربوط
مي شود . اين سه بعد صورت بر روي هم براي آشكار سازي هويت شخص سبزه اند و اغلب نيز نشانگر منزلت و وضع جسماني و هيجاني مشخص مي باشند . اختلالات صدا كه متضمن بدكاري در حنجره است و ناظر بر اختلالات آواگري و اختلالات مربوط كه بدسازي گذر هوا از بيني و دهان مي باشد « اختلال طنين صدا » ناميده مي شود .
زير و بمي
صداي بزرگسالان از لحاظ زير و بمي نسبت به كودكان پايين تر است بعد از بلوغ صداي مردان معمولاً از لحاظ زير وبمي نازكتر از زنان است . اگر زير و بمي كسي به طور برجسته پايين تر يا بالاتر از آنچه انتظار مي رود باشد ـ با توجه به سن و جنس ـ آن شخص ممكن است به تجربه سرزنش اجتماعي مراجعه شده و امكان دارد ارتباط او با ديگران به خاطر اين نقص قطع شود . در خلال تكلم بهنجار انتقالات آرام زير و بمي بر اصوات بالاتر و پايين تر مشاهده مي شود . اين اختلالات يا لحن و آهنگ ها به تحقق تاكيد و جالبتر سازي گفتار شنونده كمك مي كند . گوش دادن به شخص كه هيچگاه زير و بمي صدايش را تغيير
نمي دهد . گوش خراش و آزار دهنده است .
4 ـ 1 ـ 2 ـ طرح ريزي و توليد گفتار
واحد طرح ريزي همان چيزي است كه آن را گروه نواختي ناميده اند يعني بخش كوتاهي از گفتار كه فقط با يك خط آهنگ بر زبان مي آيد مثلاً 1 ـ ساعت چنداست ؟ //2 ـ شنبم چند تا كتاب خريد ؟ // 3 ـ قبل از رفتن به مهماني // لباسهاي تازه اش را پوشيد . دو جمله ( 1 و 2 ) هر كدام از يك بند واجي و جمله (3) از دو بند واجي تشكيل گرديده است .
بطور خلاصه طرح ريزي گفتار را مي توان به دو مرحله اصلي تقسيم كرد .
1 ـ طرح ريزي كلي
2 ـ طرح ريزي تفصيلي
طرح ريزي كلي : انتخاب كلمات مهم ، ساخت نحوي و الگوي آهنگ جمله را در بر
مي گيرد اما طرح ريزي تفصيلي : به جور كردن الفاظ و ساختن نحوي كه هر دو قبلاً انتخاب شده اند مربوط مي گردد روشنترين قرائن مربوط به وجود مرحله اول يعني طرح ريزي كلي را مي توان ا زخطاهاي جابجايي و خطاهاي انتظاري بدست آورد . اگر انسان هنگام كدسازي در انتظار چيزي است يا آن را جابجا مي كند ، كاملاً واضح است كه قبل از كاربرد واقعي آن چيزي دارد به آن فكر مي كند تحقيقات اين واقعيت را نشان داده اند كه هر چه عنصر مورد نظر بزرگتر ( برحسب اين كه يك صدا ، يك هجا ، يا يك كلمه ) باشد انتظار آن هم زودتر انجام مي گيرد هر چه عنصر مورد نظر بزرگتر باشد و فاصله ميان جايي كه اشتباهاً ظاهر مي شوند وجايي كه واقعاً بايد ظاهر گردد بيشتر است وقتي دو كلمه باهم اشتباه مي شوند. معمولاً اين فاصله بيشتر از هنگامي است كه دو صدا يا دو هنجار ايجاد اشتباه كردها ند اما نكته اساسي در اينجا ميزان واقعي اين فاصله نيست. موضوع مهمي كه بايد بدان توجه داشت اين است كه اگر چه لغزشهاي زباني معمولاً در درون گروه نواختي ( بنرواجي ) پيش مي آيند اما در صورت نقض اين قانون فقط كلمات كامل
مي توانند دربندواجي قبلي ظاهر شوند نه واحدهاي صوتي يعني اگر يك جمله از دو بند درست شده باشد كلمات مي توانند از مرز ميان اين دو بند، عبور كنند.
اما صداها يا هجاها عموماً از اين مرز نمي گذرد. مثلاً : الف ) وقتي لباس چركها را
مي خري // چند تا سيگار هم برام ببر ب ) وقتي لباس چركها را مي بري // چند تا سيگار هم برام بخر
5 ـ 1 ـ 2 ـ مراحل اختلالات گفتاري :
براي اينكه تكلم به طور طبيعي رشد كند بايد كودكان مراحل زير را طي كنند : الف ) دريافت اصوات : كودك بايد اصوات را از گوش بشنود و به وسيله مغز احساس كند . ب ) مرحله دركي : صداهاي شنيده شده با گوش بوسيله مغز تعبير و تفسير شده معني و مفهوم آن درك مي شود در انسان وجود قشر مغز باعث اين حالت مي شود و در حيوانات به دليل نبودن اين قشر اين مرحله انجام نمي گيرد . ج ) مرحله بياني : آنچه به وسيله گوش شنيده و به وسيله مغز درك شده است و نيز به وسيله دستگاه گويايي مانند حنجره و تارهاي صوتي ، لب و دهان بيان مي شود همچنان كه در مرحله دركي مشاهده مي شود مغز يا كرتكس مخ نقش بسزايي را دارد . كرتكس دستگاهي است كه جريانات عصب حسي را مي گيرد و جريان حركتي را به اندامهاي بدن مي فرستد اختلالات و اشكالات درك معني به علت اختلالات سلسله اعصاب مركزي مي باشد . كودكاني كه عقب ماندگي ذهني دارند به علت اختلال دستگاه عصبي مركزي قادر به تكلم نيستند و براي بيان افكار خود به فرياد و صداهاي نامفهوم متوسل مي شوند در اختلالات عروقي مغز انتقاليتها فلج و نيز ضربه هاي مغزي ارتباط بين كلمات صحيح انجام نمي شود و معني و مفهوم كلمات شنيده شده درك نمي شود و مانند اين است كه با شخصي با زبان بيگانه صحبت مي شود اختلالات تكلمي دسته اخير را آفازيان مي نامند آفازيان ممكن است حركتي يا بياني باشد در اين صورت كودك سخن ديگران را به خوبي مي شنوند و مفهوم آن را درك مي كند ولي چون قسمت حركتي دستگاه مركزي كه در نقطه پيشاني و جلو شيار قرار دارند مختل گشته است لذا كودك از بيان آنچه شنيده است عاجز است نوع دوم آغازي ممكن است حسي يا حركتي باشد در اين نوع صدا شنيده مي شود ولي كودك معني يا مفهوم سخنان شنيده شده را نمي فهمد زيرا در تركيب و درك معني و مفهوم اختلال دارد اگر در كودك توانايي آنچه شنيده مي شود از بين رفته باشد به آن « كري كلامي » يا « آفازي شنوايي » مي گويند ممكن است كودك چند كلمه اي را كه ياد گرفته است صحبت كند كه مفهوم ندارد ناچار از تكلم خودداري كند اين كودكان قادر به نوشتن نيستند . اين اختلال غير قابل علاج است . آفازي كلامي يا كوري كلامي ديسكي به حالتي گفته مي شود كه شخص معناي نوشته اي را كه مي خواند نمي فهمد در اين حالت ضايعه در منطقه پشت سري ايجاد گرديده است . اين دسته از كودكان اشكالات فراواني در يادگيري الفباء و كلمات نوشته شده دارند ، تشخيص كلمات به وسيله اصوات كلمات انجام مي گيرد نه شكل نوشتاري آن يادگيري اعداد در اين دسته كودكان معمولاً اشكالي ندارد و حافظه بياني و تكلم طبيعي است اين كودكان حروف را بطور برعكس مي خوانند لذا خواندن كلمات و حروف ازراه آئينه به درستي انجام مي گيرد .
كساني كه به آفازي دچار مي شوند گاه در نتيجه معالجه با تمرين هاي ويژه اي شبيه به آنچه در معالجه نقايص حركتي به كار مي رود بهبود حاصل مي كند .
اگر اختلال در تكلم به علت ناراحتي در عمل دستگاه صوتي زبان لبها ، دهان و ... باشند به آن ( ديس آرتري ) گويند در اينجا شنوايي ، فهم و تركيب كلمات و حتي بيان طبيعي سالم است فقط اشكال ضعف عمل در طرز تكلم مي باشد به علت انقباض غير عادي عضلاني در دستگاهها محيطي تكلم به وجود مي آيد ديس آرتري ممكن است به علت عضوي باشد ( زرين قلم 1378 )
6 ـ 1 ـ 2 ـ برآورد مربوط به اختلال صوت
مربوط به آن است كه چه گروه سني مورد پيمايش قرار گرفته شود و چه ملاكهايي براي تعريف ناهنجاريها در نظر گرفته شده است .
كودكان سطوح پايين تر بيش از كودكان ديگر به ناتوانائيها و مشكلات صدا دچار هستند . در بين كودكان مبتلا به ديگر ناتوانائيها مشكلات صدا بسيار بيشتر از رواج آن در كل جمعيت مي باشد مورد برآورد مي كند كه حدود 6 درصد كودكان مدرسه اي از مشكلات صدا رنج مي برند .
علل بوجود آورنده اختلال صوت
اختلال صدا مي تواند ناشي از علتهاي گوناگون بيولوژيك و غيره بيولوژيك باشد . رشد غدد در حنجره مثل نودرلهاي پوليپر يا بافت سرطاني عفونتهاي حنجره ، آسيب به عصب هاي حنجره يا صدمه هاي تصادفي حنجره مي تواند علل اين اختلال باشد و يا گاهي عدم استفاده درست از صداي نابهنجار مي كند .
در مان مشكلات صدا در مورد دوم :
1 ـ شناسايي عدم استفاده يا استفاده نادرست از صوت
2 ـ كاهش عدم استفاده يا استفاده نادرست از صوت
3 ـ كار بستن رويكردهاي مختلف براي حفظ صداي بهينه
4 ـ جستجوي همراه با بيمار براي يافتن بهترين صدايي كه قادر به توليد آن است .
7 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال توليد گفتار
در بيشتر مواقع تميز بين اختلالات توليد گفتار و اختلال واج شناسي بسيار مشكل است توليد گفتار ناظر است بر حركات عضلات توليد صدا در ايجاد اصوات گفتاري كه كلمات زبان را مي سازند اما واج شناسي ناظر است بر مطالعه قواعد استفاده از اصوات زبان حتي مشكل ارتباطي مشخص به لحاظ عدم استفاده از اصوات گفتاري برحسب قواعد معيار
مي باشد كه اختلال واج شناسي تلقي مي شود تميز بين اختلال توليد گفتار واج شناسي تميز فني است و حتي زبان گفتار درمانگران ممكن است در مورد نحوه طبقه بندي مشكل فردي هم راي نباشند .
به طور كلي در صورتي كه فرد بتواند نحوه ساختن اصوات گفتار را بفهمد ، مشكل مربوط به توليد گفتار تلقي مي شود . آنگاه معاني را به طور دقيق به ديگران تفهيم كند ، مشكل واج شناسي تلقي مي شود ، خواه اختلال از نوع اختلال در گفتار باشد ، خواه از نوع زبان
( واج شناسي ) فرد ممكن است يك يا چند نوع از خطاها را در ايجاد كلمات داشته باشد . اصوات كلمه ممكن است حذف ، جايگزين ، تحريف يا اضافه تاخير در گفتار ، لكنت زبان ، عقب ماندگي در خواندن ، ضعف در هجي كردن و نوشتن گردد .
متغيرهاي اصلي در گفتار عبارتند از :
1 ـ حذف ( به طور مكرر بعضي از حروف حذف مي گردند ) مثلاً (ت) مدام حذف شود يعني ( رفتم همينه را ببينم ) به جاي ( رفتم تهمينه را ببينم ) يا حرف (ل) جز در مواقعي كه كلمه به آن ختم مي شود .
2 ـ جايگزيني ( بعضي حروف بجاي حروف ديگر تلفظ مي گردند ) مثلاً حرف (ق ) يا (س ) بجاي (ش) جايگزين هاي رايج مثلاً ورداشتم بجاي برداشتم يا گرمز بجاي قرمز ، سكست بجاي شكست .
3 ـ تحريف ها [ كژديسكي ]
اصوات ممكن است نزديك به حد قبول باشد اما كاملاً درست نباشد . در زبان فارسي يك حرف (ح) از انتهاي گلو در مي آيد ولي (ها) از درون سينه صداي آن مي آيد در ظاهر هر دو صداي (ح) مي دهد و اين دو تلفظ خيلي در بين دانش آموزان رايج است .
4 ـ اصوات ممكن است به كلمه اي اضافه شود يا به آن الحاق گردد . براي مثال : او دو دوست من است . به جاي او دوست من است كه به اين نوع اختلال تكرار هم مي گويند در اين نوع اختلال دانش آموزان هنگام سخن گفتن آوا يا هجاي آغازي كلم چندين بار تكرار مي كند . حدوداً 75 درصد اين مشكلات مربوط به توليد گفتار و واج شناسي است تعداد كودكاني كه در ايجاد اصوات كلم دچار مشكل اند در طول سه يا چهار سال اول دوره ابتدايي به شدت كاهش مي يابد . در ميان كودكان مبتلا به ديگر ناتواني ها به ويژه عقب ماندگي ذهني و اختلال عصب شناختي مثل فلج مغزي ـ رواج اختلال توليد گفتار بالاتر از رواج آن در كل جمعيت است .
علل به وجود آورنده اختلال توليد گفتار
فقدان توانايي توليد اصوات گفتاري مي تواند معلول عوامل بيولوژيك باشد براي مثال آسيب مغزي يا آسيب عصب هايي كه عضلات مورد استفاده در گفتار را كنترل مي كند ممكن است توليد اصوات را مشكل يا غير ممكن نمايد . تغييرات ساختاري كم و بيش جزئي مثل از دست دادن دندان ها ممكن است موجب بروز خطاهايي موقتي گردد مخصوصاً براي دانش آموزان پايه اول كه در حال افتادن دندانهاي شيري هستند .
رشد در نگيره فرنولوژيك نيز ممكن است به زوال منجر گردد . اما اغلب اختلالات توليد گفتار كودكان ناشي از عوامل بيولوژيك نيست .
با اطمينان نمي تواند گفت كه آن اختلافات منبعث از مشكلات ادراكي حركتي است يا عوامل رواني اجتماعي ، والدين كودكان پيش دبستاني ممكن است آنگاه كه فهم گفتار كودك خود را مشكل مي يابند اولاً براي ارزيابي به متخصص مراجعه كنند . اغلب مدارس هم دانش آموزان تازه وارد را براي شناسايي مشكل هاي زبان و گفتار تحت آزمايش قرار مي دهند و در اغلب موارد كودكي را كه در سطح سوم يا چهارم دچار خطاي توليد گفتار مي شوند براي ارزشيابي ارجاع مي دهند .
يك زبان ـ گفتار درمان نه تنها خصوصيات واج شناسي بلكه تاريخ اجتماعي و رشد كودك ، شنيدن توانايي كلي زبان و مكانيست گفتار را تحت آزمون قرار ميدهند .
ارزيابي توليد گفتار ممكن است متضمن ارائه و اجراي آزمون هاي آماده شده و يا استفاده از وسايل و مواردي باشد . كه خود گفتار ـ درمان طراحي كرده است . آزمون براي مقايسه واج شناسي كودك با ديگران از طريق توجه تلفظ كلمه ها ، اسمها يا توصيف تصاوير از سوي كودك انجام مي شود .
تقسيم درباب اينكه كودك به يك برنامه مداخله گر نيازمند است يا نه منوط به سن كودك ، ديگر خصوصيات رشدي و نوع استمرار خطاهاي توليد گفتاري است . همچنين تقسيم منوط به ارزيابي درمان گر از احتمالي است كه كودك خود مي تواند به تصحيح خطاها اقدام نمايد و نيز منوط به جرايم اقتصادي مثل آزار ديدن و شرمندگي تحصيل شده بر كودك است .
اگر كودك تنها چند صدا را به غلط توليد كند اما به طور مستمر سرزنش يا طرد را بدان لحاظ تجربه نمايد معمولاً يك برنامه مداخله نياز دارد . مداخله براي كودكي كه دچار گفتار شديداً تاخير يافته است .
در سنين پيش دبستاني يا سال اول ورود به مدرسه آغاز مي گردد . پاتالوژيست به كودك نشانه هاي لمس ، ديداري و شنيداري را كه در توليد درست صداها در گيرند آموزش
مي دهد . اين ماجرا از طريق تدارك مدل ها ، ارائه دستورها ، گوش دادن به تفاوتها در اصوات و كمك به كودك براي درك حركات زبان و لب ها در ايجاد اصوات تحقق
مي يابد . هنگامي كه اصوات به طور پايا و به درستي در موقعيت باليني توليد مي شوند ، توجه مداخله با انتقال آموزش به محيط روزمره معطوف مي گردد .
براي كسب اطمينان از اينكه كودك اصوات را درست در مكالمات معمولي تلفظ مي كند يا نه درمانگر ممكن است كمك والدين و معلمان را طلب كند . والدين و معلمان
مي توانند به كودك يادآورها را خاطر نشان كنند .
جلسات ويژه تمرين كه تربيت دهنده از كودكان بخواهند كه خطاها را كم كرده و شيوه هاي پاسخ به خطاهاي كودك در توليد صدا را تغيير دهند .
8 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال مربوط به رواني
وجه مشخصه گفتار به هنجار وجود برخي بريدگيها در سلامت گفتار است همه ما در تمامي اوقات گفتاري را در نظمي نادرست پياده مي كنيم . افلاسك به جاي فلاسك ، چنان سريع حرف مي زنيم كه قابل فهم نيست . اسم را در مكان نادرست در جمله بكار
مي بريم و الگوي نادرست براي كلام ها استفاده كرده يا بدون سلامت حرف مي زنيم ، دچار لغزش ها و خطاهايي شده و سيل آبها و كلمه ها را تكرار مي كنيم و مكث ها را آه يا اه پر مي كنيم تنها زماني كه گوينده تحت فشار است يا بريدگي در يكدستي گفتار چنان زياد فراگير مي باشد كه فهم شنونده راغير ممكن ساخته يا توجه بسيار ديگران را به جهت احتمال وجود اختلال جلب مي كند مداخله درماني لازم مي آيد .
لكنت زبان رايج ترين نوع اختلال زبان است . و يكي از معماهاي پاتولوژي گفتار است . يك فرد الكن كسي نيست كه به لكنت زبان دچار است همه ما گاه با لكنت زبان دچار
مي شويم بلكه كسي است كه از سوي خود با ديگران الكن تلقي مي شود .
اختلالات رواني و سلامت ، ميليون ها نفر را تحت تاثير قرار داده است . حدود يك درصد كودكان و بزرگسالان الكن تلقي مي شوند . پسرها بيش از دخترها لكنت زبان دارند . الكنها حداقل در 5 سالگي مورد شناسايي قرار مي گيرند با وجود اين گاه والدين لكنت زبان كودك خود را در سنين 20 تا 30 ماهگي تشخيص مي دهند .
9 ـ 1 ـ 2 ـ اختلال روان بريدگي
به نظر مي رسد كه تفاوتهاي چنداني بين لكنت زبان و بريدگي وجود نداشته باشد ، ايكه افراد مبتلا به بريده گويي نسبت به مشكل بي تفاوتند و اين متضمن صحبت كردن بسيار سريع و اغلب غير قابل فهم مي باشد اختلال زبان ( لكنت ) شايع ترين نوع اختلال زبان شناسي دانش آموزان مي باشد .
لكنت زبان به چهار صورت حادث مي شود .
1 ـ تكرار 2 ـ مكث 3 ـ گير 4 ـ كشيده گويي آواها و هجاها
لكنت زبان در دانش آموزان پسر بيشتر از دانش آموزان دختر است و نقطه شروع آن بيشتر بين 5 ـ 7 سالگي است . بنابراين آموزگار پايه اول و دوم ابتدايي بيشتر با اين پديده روبرو مي شود .
1 ـ تكرار : در اين نوع لكنت زبان دانش آموز هنگام سخن گفتن آوا يا هجاي آغازين كلمه را چندين بار تكرار مي كند مثلاً : مي خواهم، ك ك كتاب، ب ب بخونم به جاي مي خوام كتاب بخونم .
2 ـ مكث : در اين نوع لكت زبان دانش آموزان آوا يا هجاي كلمه اي رامي گويد سپس به صورت غير طبيعي مكث مي كند و بعد آوا و هجا و كلمه بعد را به زبان مي آورد. مثال : مي خواهم كتاب بخوانم ... مي ... خواهم ك ... تاب ب ... خوانم .
3 ـ گير : دراين نوع لكنت زبان دانش آموز بر روي آوا يا هجاي خاصي ازكلمه گير
مي كند و نمي تواند آن را با سرعت طبيعي ادا كند. گاه ممكن است اداي يك صامت چند ثانيه طول بكشد. در مثال زير گير دانش آموز روي صامت ميم است . مي خواهم مداد بخرم .... م .... خوام م .... داد بخرم .
4 ـ كشيده گويي آوا و هجاها: در اين نوع لكنت زبان دانش آموز آوا و هجا را بيش از حد معمول و طبيعي مي كشد به همين علت سرعت سخن گفتن او كم مي شود. مثال :
مي خواهم برم خونه... مي خواهم برم خونه ..
اختلال صوتي كه ماده اوليه آواهاي زبان صوت است كه حاصل خروج هواي بازدهي از شش ها و فعل و انفعالات برون كه اندامهاي گفتار مي باشد. گفتار انسان از لحاظ صوت شناسي داراي چند ويژگي است
1 ـ شدت كه موجب بلندي يا كوتاهي صدا مي شود.
2 ـ طنين كه موجب زير و بم بودم صدا مي شود.
3 ـ سرعت كه موجب تندگويي يا كندگويي گفتار مي شود.
4 ـ دامنه صوت موجب تنوع يا يكنواختي گفتار مي شود.
5 ـ كيفيت كه موجب خوشايند بودن يا بند آهنگي صدا مي شود.
اختلال در اين ويژگي ها انواع اختلال صوتي را موجب مي شود كه در برخي موارد مشكلاتي براي تعامل صحيح فعاليت هاي ياددهي و يادگيري بين معلم و دانش آموز به وجود مي آورد. اختلال صوتي عبارتند از :
1 ـ گفتار نفس آلود 2 ـ گرفتگي صدا 3 ـ سكته صدايي 4 ـ صداي دو رگه 5 ـ شكست طنين صوت 6 ـ صداي زير غير طبيعي 7 ـ شكست صدا 8 ـ گفتار يكنواخت 9 ـ بي صدايي 10 ـ گفتار تو دماغي
از آنجا كه شايع ترين اختلال صوتي گفتار دتو دماغي يا اختلال خيشومي است توضيحات مختصري در اين باره ميدهيم .
در اختلال خيشومي آواها ه در حالت طبعيي از راه دهان توليدمي شوند از بيني خارج
مي گردند ودرنتيجه گفتار دانش آموز تو دماغي مي گردد. در زبان فارسي فقط در صامت م و ن كه از راه بيني توليد مي شود و 21 صامت ديگر دهاني هستند. در گفتار خيشومي تعداد زيادي از صامت هاي دهاني نيز از راه بيني توليد مي شوند و در نتيجه گفتار دانش آموز براي شنونده نامفهوم مي گردد . ( آيزنستون، 1980 )
10 ـ 1 ـ 2 ـ بريده گويي و لكنت
لكنت را مي توان اختلالي در ساختن گفتار كه فاقد رواني طبيعي است به حساب آورد . اين ويژگي به واسطه تكرار صداها و هجاها و معمولاً كل كلمه يا عبارت و نيز از طريق انسداد صداها يا هجاها يا واژگان اوليه و كشش صداها به وجود مي آيد و از طريق « قطع » عبارت مشخص مي شود. احتمالاً جز در مراحل نخست، و در اكثر موارد كودكان داراي لكنت زبان از مشكل خود رد ساخت و كاربرد گفتار سليس و روان آگاهي دارند. از تعاريف بريده گويي كاملاً روش است كه اين اختلال در برخي از جوانب ويژگيهاي مشابهند به همين دليل بسياري از آسيب شناسان زبان گفتار متخصصان اروپايي كه به مشكلات صوتي پرداخته اند اين اختلال را در اصل يكي مي دانند. اختلال در رواين گفتار به عنوان مثال پركيز اظهار مي دارند كه لكنت و بريده گويي در اصطلاح كلي همپوش هستند. از لحاظ رفتاري بريده گويي اصطلاحي است كه براي مشخص كردن مشكلات سرعت و آهنگ كلام مفيد مي نمايد و ضمناً در مواردي كه افراد بر مشكلات رواني گفتار مبتلا باشند، با لكنت همپوشي پيدا مي كنند و همچنين او عنوان مي كند كه هر فرد مبتلا به بريده گويي پيش تر بروند مشكل آنها هم بيشتر مي شود و گفتارشان هم به هم مي ريزد ودر نتيجه گفتارشان ضعيف تر و نامشخص تر و غير قابل فهم تر مي شود و در نتيجه گفتارشان ناجور و آشفته مي شود. شايد يكي از تفاوت هاي اساسي ميان افراد لكنتي و مبتلايان به بريده گويي در نوع پاسخ ها و طرز تلقي و برداشت آنان از گفتار خودشان باشد. نوجوانان و بزرگسالان را مي شناسم كه در طول دوران زندگيشان همواره گرفتار بريده گويي بوده اند. در واقع افراد مبتلا به بريده گويي بوده اند اما هرگز اضطراب، ترس، و بيمي كه اغلب افراد مبتلا به لكنت زبان دارند را در خود به وجود نياورده اند . در واقع افراد مبتلا به بريده گويي بر خلاف اكثر افراد لكنتي، اگر حرف نزنند و آمادگي آن را نداشته باشنداما به حرف ميل دارند هر چند ممكن است بريده گويي با لكنت هر دو از يك منشأ باشند در موارد بسياري افراد مبتلا به بريده گويي و يا لكنت از يك تيره خانوادگي هستند كه در اين حالت آنها در تكلم و كاربرد شفاهي زبان به دلايل ژنتيكي خانواده فرد مبتلا به بريده گويي بستگي داشته باشد مي بايست به عامل والدين در اين ميان توجه بيشتري مي كرد.
11 ـ 1 2 لكنت و انواع آن
لكنت اختلالي است كه در آن ساختار گفتار فاقد رواني طبيعي است كه از طريق تكرار صداها هجاها و اغلب كل لغات و عبارت و انسداد صداها و معمولاً هجاهاي اوليه و كشش صداها و قطع عبارت مشخص مي شود. لكنت بر دو نوع است : (1) لكنت گذرا (2) لكنت مزمن
صرف نظر از اكثر سخنگويان ماهر همه ما مي توانيم مواقعي را كه ناروان حرف مي زده ايم به ياد بياوريم مواقعي را كه كلاممان را با كلمات تكراري و پراكند هاي چون را ... « مي داني » و يا منظورم اين است كه ... همراه بوده و بيشتر از حد معمول از اين صداها و كلمات استفاده كرده ايم و در عين حال همان موقع كه به اين شكل ناروان حرف مي زديم به نظر مان آمده باشد كه هم مثل افراد مبتلا به لكنت حرف مي زنيم، چنين مواقع ييش
مي آيد و معمولاً با ميزان احتياج ، اطمينان خاطر و احساس ايمني كه نسبت به گفتن آن حرف در خود داريم ارتباط دارد. گاهي احتياج داريم فكرمان را سازمان دهيم و درهمان زمان نيز مي خواهيم فكرمان را در غالب كلمات به مخاطب و شنونده خود انتقال دهيم. اگر شنونده فردي باشد كه ما اور امهم ميدانيم در اين صورت تكرار گير و يا استفاده از كلمات و عبارات پراكنده كه صرفاً براي پركردن فضاي خالي عبارت و كلمات و جملات بكار
مي روند در صحبت ما بيشتر خواهد شد. اگر چه ممكن است بعضي ها اين نوع حرف زدن را لكنت كمي به حساب آورند اما در اصل چنين حروفي را نيم توان لكنتي دانست. فردمبتلا به لكنتي كسي است كه در مورد توانايي فرد رد حرف زدن بودن اينكه بتواند به موقع و بجا مكث و قطع مكرر داشته باشد شديداً بيمناك است و اين ترس و يا بيم يا انتقاد از خود با اضراب هايي همراه است كه مي خواهد در اين شرايط را به پيشگوئيهاي كام بخش تبديل كند.
هيچ كودكي با ترس و يا شناختي از شكست متولد نشده اما تقريباً هم قابليت كسب چنين ويژگيهايي را دارند. يكي از مشكلات گيج كنده درباره لكنت اين است كه هميشه و در همه مواقع رخ نمي دهد .
افرادي كه لكنت ندارندنيز در بعضي مواقع در صبحت هاي خود روان تر از ساير مواقع هستند. مسائلي چون خستگي، فشار عصبي، احساس فشار براي ارائه سريع پاسخ و همچنين ميزان اهميت شنونده براي گوينده همگي مواردي هستندكه مي توانند سخنگويان ماهر و مجرب را نيز دچار گير كنند. به طور كلي شرايطي كه از رواني و سلامت گفتار افراد غير لكنتي مي كاهد همان شرايطي است كه احتمالاً فرد لكنتي را بيشتر دچار لكنت مي كند. هر عامل كه منجر به تكرار گير طبيعي شود به ميزان ملاحظه اي در كودكان خردسال توليد رفتار گير دار مي كند منجر به وقفه ها و گيرهاي بسيار و بيشتر از كودكاني كه در مرحله اوليه لكنت هستند مي گردد. البته اينكه بتوان تكرارها و گيرهاي طبيعي و نارواي طبيعي و لكنت اوليه را از هم جدا تشخيص داد كار بسيار دشوار است. خوشبختانه عواملي وجود دارد كه بتوان به كمك آنها كودكي كه احتمالاً به لكنت اوليه مبتلا است از كودكي كه داراي نارواني طبيعي است و در گفتار خود هم تكرار و هم گير دارد تشخيص داد و تفكيك نمود. اين موضوع را والدين بايد بدانند كه عوامل مربوط به لكنت الزاماً به لكنت منتهي نمي گردد.
و گاهي ممكن است كودكي ظاهراً و باتوجه به سوابق رشد عطافي و از خود نشان دهد كه شبيه به سوابق افراد لكنتي و احتمالاً استعداد ابتلا به لكنت را داشته ب اشد اما هرگز لكنتي نشود به عبارت ديگر اگر كودكي مورد توجه دقيق و مراقبت كامل اطرافيان باشد مي تواند از ابتلاي او به لكنت جلوگيري كرد.
12 ـ 1 ـ 2ـ گيرهاي طبيعي در مقابل لكنت
در اينجا به مقايسه تفاوتهاي موجود ميان گيرها و تكرار هاي طبيعي و يا نارواين طبيعي و لكنت مي پردازيم اگر كودكي در سازمان دهي جريان گفتار خود با اشكال مواجه باشد ظاهراً او را مي توان لكنتي به حساب آورد در واقع مشكل گفتاري او را مي توان بر مبناي مواردي زير مشخص نمود؟
1 ـ گيرهاي تند و ناگهاني
2 ـ تكرار مكرر يك واژه با يك هجا يا صدا
3 ـ باقي ماندن عوامل و ابزارهاي توليد گفتار ياهر گونه تركيبي از اين رفتارها در صحبت كردن
در ابتدا ممكن است كودك از غير معمول بودن نحوه صحبت خود آگاه نباشد و اما خيلي زود خواهد فهميد كه گفتار او با ديگران متفاوت و يك كودك متفاوت محسوب
مي شود. بنابراين از همين مرحله روش هاي دفاعي براي اجتناب از حرف زدن توسعه
مي يابند ويا او حتي پس از شروع گفتار نيز از ارائه آن خودداري مي كند و اين تلاش را به بعد موكول مي كند در نتيجه مكن است كودك در دوران خود جدالي را آغاز نمايد كه به گفتار بعدي او حالت شروع و قطع ناگهاني و شروع و قطع دوباره بدهد. اما همه گيرها و تكرار لكنت نيستند وهم كساني كه هم گير دارند و هم تكرار الزاماً نمي تواند حتي مبتلا به لكنت اوليه دانست تا چه مي رسد به اينكه لكنت كامل .
بيش از 99 درصد كودكان هنگام بيان افكار خود با مخاطبان تا حدي دچار گير و تكرار مي شوند. اجازه ميدهيد اين گيرها و تكرار ها را رفتار طبيعي بناميم و اين تقريباً حالتي است كه ماهنگام حرف زدن و تبادل افكار خود با مخابان و شنوندگاني كه در نظر ما از احترام برخوردار هستند دچار مي شويم در ميان ما افرادكمي وجود دارند كه از نوعي رواني و سلامت فوق العاده برخوردارند و قادرند به راحتي و زيادحرف بزنند اما اكثر بزرگسالان و تقريباً تمام كودكان در بيشتر 10% از صداها و كلماتي كه بر زبان مي آورند گير يا نارواني نشان ميدهند البته نوجوانان بزرگتر و بزرگسالان از موفقيت بهتري برخوردارند. اما بعضي از بزرگسالان بطور قابل ملاحظه اي بيشتر از كودكان گير تكرار دارند. مع الزالك هنوزنمي توان آنها را لكنتي به شمار آورد. اكثر گيرها و تكرار ها طبيعي به صورت كلمات يا عبارات كلي يا كلمات پراكنده اي نظير آه، اه يا خوب خو يا منظورم اين است كه مي داني هستند. چگونه كودك لكنتي از كودكي كه در گفتارش گير يا تكرار طبيعي دارد تشخيص دهيم. يكي از وجوه متمايز آنها در وزن و آهنگ و جريان گفتار است. ساده تر بگوئيم تكرار ها هر چند گاهي حتي گيرها كوتاه از وزن و آهنگ و جريان گفتار اختلال چنداني ايجاد نمي كنند. در واقع ممكن است اين تكرار ها كودك را در حفظ ادامه حالت جريان گفتاري ياري دهند تا از اين طريق بتواند افكار خود را بيان كند. معمولاً اينگونه تكرارها در يك هيجان كامل يا كلمه اگر كلمه كوتاه باشد يا حتي يك عبارت كامل رخ ميدهد، بنابراين « من، من » يا « مي خواهم ، مي خواهم ، ... را
نمي توان براي يك كودك روش هاي غير عادي شروع يك جمله دانستع اما « ب ب ببين » يا « دا ، داد، دا، داداش » بيشتر برلكنت دلالت دارند. بطور كلي مي توانيم بگوئيم كه تكرار هجا يا هرگونه « واژه شكسته » در جهت بروز لكنت قرار دارد. اما تكرار كل كلمه يا عبارت كوتاه، گفتار طبيعي به حساب مي آيند. در مجموع هرگونه تكراري كه با « چسبندگي » يا تنش آشكار توليده كننده ها همراه باشد نشانه لكنت است .
13 ـ 1 ـ 2 ـ انواع مكثهاي زماني
1 ) مكثهاي تنفسي :
اين نوع مكثها نسبتاً روشن هستند تعداد آنها نسبتاً كم است ( چون هنگام حرف زدن ميزان تنفس كاهش مي يابد ) و فقط 5 درصد از خلأهاي بين گفتار را تشكيل مي دهند.
2 ) مكثهاي تأملي :
از مكثهاي تأملي چيزهاي بيشتري مي توان دريافت تعداد اين نوع مكثها در گفتار بيشتر است و برخلاف مكثهاي تنفسي كه براي رساندن هوا به ششها انجام مي گيرد، اين مكثها هيچ گونه هدف معين جسمي ندارند. مكثهاي تأملي معمولاً بين 3/1 تا نصف زمان گفتار انسان را اشغال مي كنند.
لغزش زباني :
هر كسي گاه و بيگاه دچار لغزش زباني مي شود و اين بيشتر هنگامي پيش مي آيد كه انسان خسته، تحت تأثير مواد الكلي، يا تا اندازه اي عصبي است.
زبان پريشي:
زبان پريشي با لغزش زباني نسبتاً متفاوت است چون مانند لغزش زباني از يك حالت طبيعي برخوردار نيست نام اين آشفتگي از يك كلمه يوناين به معني « گفتار بد » گرفته شده و بنابراين با aphasia به معني « بيزباني » تفاوت دارد.
اصطلاح « بيزباني » را براي انواع بسيار شديدتر مورد استفاده قرار ميدهند.
2 ـ 2 پيشينه عملي
1 ـ 2 ـ 2 : تحقيقات داخلي :
تحقيقي با عنوان بررسي اختلالات گفتاري دانش آموزان ابتدايي در اصفهان توسط آقاي رضا همايي انجام شده است كه داده ها و اطلاعات زير بدست آورده شده است.
ج ) تعيين ميزان و انواع اختلالات گفتاري دردانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك جنسيت .
د ) تعيين ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك نواحي پنجگانه آموزش و پرورش اصفهان .
سئوالهاي پژوهش:
- ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان چيست ؟
- ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك پايه تحصيلي چيست ؟
- ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك جنسيت چيست ؟
- ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي به تفكيك نواحي پنجگانه آموزش و پرورش شهر اصفهان چيست ؟
نواقصي هستند كه هنگام توليد و كاربرد زبان شفاهي بوجودمي آيند و شامل ناتوانيهايي است كه فرد در ايجاد صوت ، توليد اصوات گفتاري ( توليد و تلفظ شهر ده ) و اشكال در ارائه گفتار به گونه اي طبيعي ( رواني و سلامت گفتار ) با آن مواجه است ( هالان وكامنن، ترجمه جواديان، 1372، ص 325 )
جامعه آماري، نمونه وروش نمونه گيري :
جامعه آماري : كليه دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان كه تعداد آنها 103925 نفر مي باشد.
نمونه آماري : شامل 1039 نفر از دانش آموزان 5 ناحيه آموزش و پرورش شهر اصفهان
مي باشد.
روش نمونه گيري : طبقه اي متناسب با حجم جمعه آماري .
ابزار جمع آوري اطلاعات و روش تجزيه و تحليل داده ها :
ابزار جمع آوري اطلاعات : در اين پژوهش جهت ارزيابي دانش آموزان از يك ميان 250 كلمه اي محقق ساخته استفاده شد و جهت تعيين نوع اختلالات گفتاري در دانش آموزان مبتلا از سه ابزار بي صدا، توليد و رواني استفاده شد.
روشهاي تجزيه و تحليل داده ها : جهت تجزيه و تحليل داده هاي به دست آمده از شاخصهاي آماري فراواني و درصد و روش آماري « كاي اسكور » استفاده شد.
جدول شماره (1) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان
| اختلال توليد ( تلفظ ) | اختلال صوت ( صدا ) | اختلال رواني (لكنت ) | اختلالات گفتاري | ||||
| فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد |
| 94 | 05/9 | 51 | 91/4 | 27 | 59/2 | 172 | 55/16 |
مي باشد. كترين نوع اختلال گفتاري در بين دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان اختلال رواني ( لكنت ) با 59/2 درصد مي باشد.
جدول شماره 21 ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك پايه تحصيلي
| پايه تحصيلي | اختلالات گفتاري | اختلال توليد ( تلفظ ) | اختلال صوت (صدا) | اختلال رواني ( لكنت ) | ||||
| فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | |
| اول ابتدايي دوم ابتدايي سوم ابتدايي | 58 62 52 | 58/5 96/5 5 | 30 35 29 | 88/2 36/3 79/2 | 20 19 12 | 92/1 82/1 15/1 | 10 8 9 | 96/0 76/0 86/0 |
طبق نتايج جدول شماره (2) بيشترين فراواني اختلال گفتاري با 96/5 درصد در
دانش آموزان پايه دوم ابتدايي و بعد ا زآن با 58/5 درصد در دانش آموزان پايه اول و در آخر در دانش آموزان پايه سوم ابتدايي با 5 درصد مشاهده مي شود بيشترين نوع اختلال گفتاري، اختلال توليد مي باشد كه در هر سه پايه بيشترين فراواني را دارد و كمترين نوع اختلالات گفتاري، اختلال رواني يا سلامت لكنت يم باشد كه در هر سه پايه كمترين فراواني را دارد.
جدول شماره (4) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك جنسيت
| پايه تحصيلي | اختلالات گفتاري | اختلال توليد ( تلفظ ) | اختلال صوت (صدا) | اختلال رواني ( لكنت ) | ||||
| فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | |
| پسر دختر | 98 71 | 43/9 83/6 | 57 37 | 48/5 56/3 | 24 27 | 31/2 59/2 | 19 8 | 83/1 77/0 |
اختلال صوت يا صدا در دانش آموزان دختر بيشتر از دانش آموزان پسر مي باشد.
جدول شماره (6) ميزان و انواع اختلالات گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي شهر اصفهان به تفكيك نواحي
| پايه تحصيلي | اختلالات گفتاري | اختلال توليد ( تلفظ ) | اختلال صوت (صدا) | اختلال رواني ( لكنت ) | ||||
| فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | فراواني | درصد | |
| يك دو سه چهار پنج | 20 16 32 45 56 | 92/1 54/1 08/3 33/4 38/5 | 12 9 32 25 26 | 15/1 86/0 11/2 41/2 50/0 | 5 6 6 16 18 | 48/0 57/0 57/0 54/1 73/1 | 3 3 2 8 11 | 29/0 29/0 19/0 76/0 06/1 |
و بعد ازآن در ناحيه چهار با 33/4 درصد بيشترين فراواني اختلالات گفتاري وجود دارد كمترين ميزان اختلالات گفتاري در ناحيه دو با 54/1 درصد وجود دارد. بيشترين نوع اختلالات گفتاري، اختلال توليد است كه با 50/2 درصد در نايحه پنچ و با 41/2 درصد در ناحيه چهار مشاهده مي شود به طور كلي، اختلال توليد ( تلفظ ) بيشترين نوع اختلال گفتاري در دانش آموزان دوره ابتدايي نواحي پنجگانه آموزش و پرورش شهر اصفهان
مي باشدو كمترين نوع، اختلال رواني با لكنت مي باشند.
2 ـ 2 ـ 2 تحقيقات خارجي
آزمايش نوك زباني : آزمايش نوك زباني يك آزمايش ساده بود اما نتايج بسيار اعجاب انگيز ببار آورد در اين آزمايش، براون و مك نيل گروهي دانشجو را جمع آوري كرده وتعريف چند كلمه نسبتاً غير متداول را براي آنها قرائت نمودند. مثلاً، براي كلمه SEXTANT ( دستگاه زاويه سنج ) تعريف زير براي دانشجويان خوانده شد n يك دستگاه دريانوردي كه در درياها براي اندازه گيري فواصل زاويه دار، مخصوصاً ارتفاع خورشيد، ماه، و ستارگان مورد استفاده قرار ميگيرد برخي از دانشجويان كلمه مورد نظر
( يعني SEXTANT) را فوراً تشخيص دادند اما بقيه دچار يك حالت « نوك زباني » شدند چون احساس مي كردند اين كلمه « نوك زبان » آنهاست و در شرف پيدا كردن آن هستند اما نمي توانند درست به آن دسترسي پيدا كنند در همين حالت، محققين از دانشجويان خواستند پرسشنامه اي را پركنند كه سئوالات آن به چگونگي جستجوي ذهني آنها براي يافتن لغات مورد نظر مربوط مي شد با كمال تعجب، روشن گرديد كه دانشجويان مي توانند اطلاعات بسيار زيادي در مورد اين اسمي فرار بدست بدهند. اين اطلاعات گاه جنبه معنايي داشت و گاه جنبه آوايي. مثلاً در پاسخ به تعريف كلمه SEXTANT ( زاويه سنج ) چندين تن از دانشجويان كلماتي مانند ASTORLABE ( اسطرلاب )، COMPASS ( قطب نما ) و PROTRACTOR ( نقاله ) را نوشتند كه معني هر كدام از آنها تقريباً نظير كلمه مورد نظر بود. ساير دانشجويان هم به خاطر
مي آوردند كه آن كلمه ( SEXTANT) دو هجا دارد و املاي آن باحرف S شروع
مي شود و حدس مي زدند كه بايد چيزي شبيه SECANT، SEXTON يا SEXTET باشد.
از جنبه معنايي، اين آزمايش چنين مي رساند كه الفاظ به صورت « حوزه هاي معنايي » در ذهن انسان ذخيره مي گردند يعني عليه لغايت كه معني مشابهي دارند در يك جا جمع
مي شوند. وقتي « مفهوم » كلمه اي را براي بيان آن درنظر مي گيريم. قبل از انتخاب يك كلمه خاص به همان ناحيه كلي از ذهن خود كه اين مفهوم در آن « زندگي ميكند» وارد مي شويم. خطاهاي گفتار هنگامي رخ ميدهند كه در پيدا كردن الفاظ دقيق مورد نياز دقت كافي به عمل نيامده است، چنانچه به جاي ديروز مي گوئيم « فردا » به جاي پيراهن
مي گوئيم « بلوز » و غيره.
از جنبه آوايي ( يا صوتي )هم آزمايش بالا تصوير مشابهي را نشان ميدهد چنين بر مي آيد كه در اين مورد هم آنان قبل از انتخاب يك كلمه خاص به همان ناحيه كلي كه الفاظ ذخيره شده اند مراجعه مي كند. خطاهاي تشابهي ( مانند استفاده از ماشين آتش نشاني بجاي ماشين آتش نشاني ) مي رسانند كه افراد پيش از به خاطر آوردن صورت آوايي كامل يك لغت ابتدا بعضي از خصوصيات كلي آن را در ذهن خود جستجو مي كنند.
در اين جستجو، بزرگسالان به همخوان اول كلمه اهميت بيشتري ميدهند تابه تعداد هجاهاي آن. لذا خطاهاي تشابهي آنها در هجاي اول كلمات بسيار كمتر از ساير هجاهاست. اما كودكان در جستجوهاي ذهني خوب ظاهراً بيش از حد معمول به تعداد هجاها توجه دارند و در نتيجه اشتباهات آنها بيشتر در هجاي اول هر كلمه است . البته، وضعيت به اين درجه از سرراستي هم كه گفتيم نيست، زيرا تعدادي عوامل ديگر مانند پيوندهاي موزون و غيره نيز دركلمه حافظه انسان دخالت دارند. همانطور كليه پديده هاي رواني ـ زباني در اين زمينه هم متغيرهاي بسيار فراوان و درهم بافته اي وجود دارد كه بايد در بررسي مسائل مورد توجه قرار گيرند. اما تفكيك ساختن آنها از يكديگر چندان ساده نيست.
فصل سوم
1 ـ 3 ـ روش تحقيق
در اين پژوهش از روش تحقيق توصيفي ـ پيمايشي استفاده شده است كه يكي از روشهاي پژوهشي يا بررسي مي باشد . تحقيق توصيفي شامل مجموعه روشهايي است كه هدف آنها توصيف كردن شرايط يا پديده هاي مورد مطالعه است . اجراي تحقيق توصيفي مي تواند صرفاً براي شناخت بيشتر شرايط موجود يا ياري دادن به فرآيند تصميم گيري مي باشد .
تحقيق توصيفي را مي توان به دسته هاي زير تقسيم كرد .
1 ـ تحقيق پيمايش 2 ـ تحقيق همبستگي 3 ـ اقدام پژوهشي 4 ـ بررسي موردي 5 ـ تحقيق پس رويدادي
تحقيق پيمايشي : براي بررسي توزيع ويژگيهاي يك جامعه آماري روش تحقيق پيمايشي بكار مي رود تحقيق پيمايشي را برحسب حجم جامعه مورد مطالعه مي توان به تحقيق پيمايشي در مقياس كوچك يا بزرگ نام نهاد .
2 ـ 3 ـ جامعه تحقيق
جامعه مورد مطالعه در اين تحقيق را كليه دانش آموزان دختر و پسر پايه اول دبستان در سطح شهر نيشابور تشكيل مي دهند .
3 ـ 3 ـ نمونه تحقيق
نمونه مورد مطالعه در اين تحقيق شامل 30 نفر از دانش آموزان دختر و پسر پايه اول دبستان در سطح شهر نيشابور مي باشد كه از 10 مدرسه و از هر مدرسه 1 كلاس انتخاب و به 3 دانش آموز پرسشنامه داده شده است .
4 ـ 3 ـ روش نمونه گيري
در اين پژوهش با استفاده از روش نمونه گيري خوشه اي 10 مدرسه از نقاط مختلف شهر انتخاب و با استفاده از نمونه گيري تصادفي 30 نفر انتخاب شده اند .
5 ـ 3 ـ ابزار تحقيق
در اين پژوهش براي شناخت مشكلات گفتاري دانش آموزان از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است كه شامل 17 سئوال مي باشد كه آخرين سئوال به نظر خواهي از پاسخ دهنده درباره مراجعه به مراكز مشاوره و گفتاردرماني مي پردازد .
پرسشنامه محقق ساخته از يك سو به ارزيابي زمينه ارثي لكنت زبان ، نقش دوزبانگي ، نقش زبان مادري و گويش هاي محلي ، ميزان ترس و اضطراب در كودك و ميزان توجه خانواده به كودك مي پردازد .
پرسشنامه فوق از ديگر سو به شناخت انواع اختلالات گفتاري و بررسي نشانه هاي آن همچون لكنت ، زبان ، بريده گويي ، گير ، مكث ، صحبت نوك زباني ، تكرار كلمات ، گفتار تو دماغي ، جابجايي كلمات و گفتار كودكانه در ميان كودكان مي پردازد .
6 ـ 3 ـ روش جمع آوري اطلاعات و اجراء
براي جمع آوري اطلاعات در اين تحقيق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است . همچنين براي شناسايي كودكان داراي مشكلات گفتاري از معلمين مدارس كمك گرفته شده است .
7 ـ 3 ـ تجزيه و تحليل داده ها
اجراي اين پژوهش بر روي جامعه مورد نظر با هدف بررسي يك فرضيه و 3 سئوال انجام شده است كه براي توصيف داده هاي پرسشنامه از روش هاي آمار توصيفي بخصوص نمودارهاي ميله اي و هيستوگرام استفاده شده است .
فصل چهارم
1 ـ 4 ـ تجزيه و تحليل داده ها
داده هاي آماري جامعه مورد مطالعه
در تجزيه داده هاي آماري در اين پژوهش از روشهاي آمار توصيفي استفاده شده است كه در بخش آمار توصيفي بيشتر از نمودارهاي هيستوگرام براي توصيف داده ها استفاده شده است در جدول (1 ـ 4 ) همانطور كه مشخص شده است پرسشنامه توسط 3 نفر والد كه فرزندان آنها در پايه اول دبستان مشغول تحصيل هستند پاسخ داده شده است در جدول فوق پاسخهاي مثبت والدين به سئوالات پرسشنامه با علامت (£ ) مشخص شده است پرسشهايي كه جواب منفي به آنها داده شده است بدون علامت مي باشند .
در پرسشنامه محقق ساخته براي سئوال 6 ، 4 گزينه طراحي شده بود كه گزينه هاي
( لكنت ) ( گير ) ( مكث ) و ( بريده گويي ) به ترتيب با شماره هاي 1 ـ 2 ـ 3 ـ 4 ـ مشخص شده اند و در جدول (1 ـ 4 ) در قسمت سئوال ششم با توجه به گزينه انتخابي والدين از اعداد استفاده شده است .
با توجه به نمودار (1 ـ 4 ) مشخص شده است كه نمونه مورد مطالعه 18 نفر بيان كرده اد كه فرزندان آنها از ابتدا دچار مشكل بوده اند و 13 نفر از نمونه مورد مطالعه به وجود زمينه ارثي در لكنت زبان اشاره داشته اند در نمونه مورد مطالعه 25 نفر از والدين به يك زبان صحبت مي كنند و تنها 5 نفر از والدين مورد مطالعه به دو زبان صحبت مي كنند در نمونه مورد مطالعه 19 نفر
از والدين ابراز داشته اند داراي فرزندي با مشكل لكنت زبان هستند و بايد گفت كه 29 نفر از اعضاء گروه مورد مطالعه در پاسخ به سئوال شش پرسشنامه بيان كرده اند كه فرزند آنها داراي يكي از مشكلات لكنت ، گير ، مكث ، و بريده گويي مي باشد كه لكنت و گير به ترتيب بيشتر از موارد ديگر مي باشد .
در گروه مورد مطالعه تعداد 20 نفر بيان كرده اند كه فرزندان آنها يا سرزباني صحبت
مي كند يا كلمات را چند بار تكرار مي كند تعداد 11 نفر از والدين ابراز داشته اند كه در همسايگي آنها مردم به لهجه و گويش خاصي صحبت مي كنند و تعداد 6 نفر از والدين نيز گفته اند كه فرزندان آنها دچار ترس و اضطراب مي باشد و تمام گروه مورد مطالعه اجازه صحبت كردن در جمع را به فرزندانشان مي دهند و تعداد 14 نفر از والدين بيان كرده اندكه فرزندان ديگر آنها نيز دچار مشكلات زباني مي باشند . تعداد 18 نفر زا والدين معتقدند كه فرزند آنها كودكانه صحبت مي كند و تعداد 15 نفر نيز معتقدند كه كودك آنها گفتار تودماغي دارد و 16 نفر از والدين نيز مي گويند كه فرزند آنها را جابجا مي كند .
جدول (1 ـ 4 ) داده هاي آماري نمونه مورد مطالعه
| 16 | 15 | 14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | رديف سئوال |
| £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | 1 | |||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 2 | £ | £ | £ | 2 | |||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 2 | £ | £ | £ | £ | 3 | ||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | 3 | £ | £ | 4 | |||||||
| £ | £ | 4 | £ | £ | £ | 5 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | £ | 6 | |||
| £ | £ | £ | 4 | £ | £ | 7 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | 3 | £ | £ | £ | 8 | ||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | 4 | £ | 9 | |||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | £ | 10 | |||||
| £ | £ | £ | 2 | £ | £ | 11 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | 12 | |||||||
| £ | £ | £ | 1 | £ | £ | 13 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | £ | 14 | ||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | 15 | ||||
| £ | £ | £ | 3 | £ | £ | 16 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | £ | 17 | ||||
| £ | £ | £ | £ | 3 | £ | 18 | ||||||||||
| £ | £ | £ | £ | 4 | £ | £ | £ | 19 | ||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | 2 | £ | £ | 20 | ||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | 21 | |||||
| £ | £ | £ | 1 | £ | £ | £ | £ | 22 | ||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | 1 | £ | £ | 23 | ||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 4 | £ | £ | £ | 24 | |||||
| £ | £ | 3 | £ | 25 | ||||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 2 | £ | £ | £ | £ | 26 | ||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 2 | £ | £ | 27 | ||||||
| £ | £ | 2 | £ | 28 | ||||||||||||
| £ | £ | £ | £ | £ | £ | £ | 3 | £ | £ | £ | £ | 29 | ||||
| £ | £ | £ | £ | £ | 4 | £ | 30 |
خير: .... گير: 2 بريده گويي : 4
نمودار ( 1 ـ 4 ) فراواني و توزيع پاسخهاي نمونه مورد مطالعه به سئوالات پرسشنامه
نمودار (2 ـ 4 ) فراواني و توزيع پاسخهاي نمونه مورد مطالعه در پاسخ به سئوال 6 پرسشنامه همانطور كه در نمودار (2 ـ 4 ) مشخص شده است .
در نمونه مورد مطالعه افراد در پاسخ به اين سئوال كه فرزند آنها كداميك از مشكلات فوق را دارد .
به ترتيب 10 نفر به شكل لكنت 7 نفر به مشكل گير و 6 نفر نيز به مشكل مكث و
بريده گويي اشاره كرده اند .
در نمونه مورد مطالعه همانطور كه در نمودار مشخص است انواع اختلالات زباني كه كودكان دچار آن مي باشند مشخص شده است . نتايج حاصل از بررسي پرسشنامه نشان مي دهد كه 14 نفر از والدين مورد مطالعه معتقدند كه فرزند آنها داراي گفتار كودكانه
مي باشد .
16 نفر ديگر به جابجايي كلمات توسط كودكشان اشاره كرده اند گفتار تو دماغي توسط 15 نفر از والدين اشاره شده است . بيشترين فراواني در اختلالات زباني متعلق به تكرار كلمات و صحبت نوك زباني با 20 نفر مي باشد . 19 نفر از والدين به لكنت زبان در فرزندانشان اشاره كرده اند و 7 نفر از آنها معتقدند كه فرزندشان داراي گير در زبان
مي باشد كمترين فراواني در اختلالات زباني متعلق به مكث و بريده گويي مي باشد .
فصل پنجم :نتیجه گیری و منابع
1 ـ 5 ـ بحث و نتيجه گيري
اين پژوهش با هدف بررسي و شناخت انواع اختلالات زباني در كودكان پايه اول دبستان شهر اسفراین انجام شده است . جامعه آماري اين پژوهش را كليه دانش آموزان سال اول دبستان شهر اسفراین تشكيل مي دهند كه با استفاده از روش نمونه گيري تصادفي تعداد 30نفر از 10 مدرسه از نقاط مختلف شهر انتخاب و پرسشنام به آنها ارائه شده و توسط والدين كودكان كامل گرديده است . نتايج حاصل از پرسشنامه در فصل چهارم تحقيق مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است . اكنون با توجه به نتايج حاصل از داده هاي آماري به بحث در رابطه با نتايج فرضيه و سئوالات تحقيق مي پردازيم .
فرضيه تحقيق بر اين نظر استوار است كه لكنت زبان شايعترين اختلال زباني در كودكان مي باشد نتايج حاصل از تحقيق نيز نشان دهنده مطلب فوق است . اما اين نتايج با نتيجه تحقيق آقاي همايي كه دراصفهان انجام شده است همخواني ندارد يكي از دلايل كسب چنين نتيجه اي اين است كه پرسشنامه محقق توسط دانش آموزان به والدين داده شده تا تكميل گردد و محقق بر آن نظارت كامل نداشته است . دومين دليل اين است كه در ميان مدارس پرسشنامه به دانش آموزاني كه داراي لكنت زبان بوده اند و يا سابقه اي از اختلال را داشته اند داده شده است و سومين دليل اين است كه نمونه مورد مطالعه بسيار كوچك است و توانايي مقايسه تعداد زيادي از دانش آموزان در آن وجود ندارد .
2 ـ 5 نتيجه گيري كلي
در ارتباط با اين سئوال كه بين اختلال و مشكلات گويايي دانش آموزان و اختلال در سيستم رواني و جسماني آنها رابطه وجود دارد كودكاني كه تا حدي كند هستند و تأخير دارند و هيچ يك به بيماري هم مبتلا نيستند و در ظاهر سالم به نظر مي رسند ممكن است از نظر رواني در حد اعتدال نباشد و هميشه با تهديد پدر و مادر و بزرگترها روبرو هستند چنين فردي نمي توانند از لحاظ رواني در وضعيت مطلوب باشد تا بتواند مراحل رشد طبيعي زبان را طي كند و معمولاً به او اجازه صحبت كردن در جمع رانمي دهند و كودك زماني كه صحبت مي كند مخصوصاً زماني كه در جمع صحبت مي كند دچار اضطراب مي شود و به دليل اضطراب اشكالاتي در توليد صداها ايجاد مي شود. بايد متذكر گرديد اينگونه اختلال كه در كودك ايجاد مي گردد به صورت لكنت زبان ظاهر مي گردد. براي انيكه تكلم و خواندن به طور طبيعي انجام گيرد بايد مراحل ذيل را براي كودك به طور هماهنگ ايجاد شود كودك بايد اصوات را از طريق گوش بشنود و از طريق مغز انحساس كند در مرحله بعد صداهايي كه توسط گوش دريافت مي شود به وسيله مغز تفسير و تعبير گردد. آنچه توسط گوش شنيده مي شود و توسط مغز تعبير مي گردد بايد توسط دستگاه صوتي شامل حنجره، تارهاي صوتي و لب و زبان بيان شود. زماني كه كودك به طور موقت با دائمي در تلفظ كلمات و سيلاب ها دچار مشكل مي گردد بدون اينكه اختلال عضو و يا فلجي در كار باشد اينگونه اختلال را گويا مي گويند. همچنين اكثر اعضاء گروه مورد مطالعه اظهار كرده اند كه فرزندانشان يكي از نشانه هاي اختلال زبان را دارا مي باشد كه با توجه به مقايسه نتايج مي توان گفت كه ترس و اضطراب در ايجاد اختلال زبان نقشي ندارد.
3 ـ 5 ـ مشكلات و موانع تحقيق :
محقق توسط دانش آموزان با والدين آنها در ارتباط بوده و پرسشنامه توسط دانش آموزان به اولياء خود داده شده تا تكميل گردد و محقق بر آن نظارت كافي نداشته است و در ثاني
( ثانياً ) توانائي مقايسه تعداد زيادي از دانش آموزان داراي اختلال به دليل وجود محدوديت زماني و همكاري نكردن خانواده ها و كلاسهاي آموزشي با يكديگر وجود ندارد.
منابع و مآخذ :
- زندي، دكتر بهمن ـ روش تدريس زبان فارسي ( دوره ابتدايي ) تهران سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها جلد اول، چاپ دوم ، 1379
- كولايي نژاد، جلال الدين، روانشناسي آموزش خواندن ، دانشگاه پيام نور، جلد اول، چاپ اول اسفند 1374 نوبت سوم 1380
- زرين قلم، نيمتاج، تشخيص و درمان و دشواريهاي گفتاري، تهران، انتشارات امير كبير ، 1378
- حاجتي، دكتر عبدالخليل روان شناسي زبان، مؤسسه انتشارات امير كبير، چاپ اول، 1364
- صيف نراقي دكتر مريم نادري، دكرت عزت الله اختلالات يادگيري ، تهران انتشارات امير كبير 1363
- دانيال پي، هالان، جيمزام ، كافتن، كودكان استثنائي ( زمينه تعليم و تربيت ويژه) ترجمه فرهاد ماهر چاپ اول، 1371، انتشارات رشد، جلد اول .
- ساموئل گرك، جيمز چالفانت، اختلالات يادگيري اختلالات تحولي و تحصيلي، ترجمه سيمين رونقي، دكتر زينت خانجانجاني، مهين وثوقي رهبري، ناشر سازمان آموزش و پرورش استثنائي ، چاپ اول 1364
- جان آيزنستون، اختلالات زبان و گفتار در كودكان، ترجمه حميد عليزاده، انتشارات رشد، چاپ اول، پائزي 1373
- حيدريان مقدم، دكتر احمد، توانبخشي شنوايي و زبان آموزي، مؤسسه انتشاراتي تيمور زاده نوبت اول 1376
- سليمي اشكوري، دكتر هادي، عقب ماندگي ذهني، تهران، چاپ اول 2535
- سرمر، زهره و همكاران، روشهاي تحقيق در علوم رفتاري چاپ نهم، تهران انتشارات آگاه، 1383
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
