انواع روش تحقیق | تعریف | ویژگی ها | روش اجرایی |
1- تحقیق آزمایشی | 1- در آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد و مثل آزمایشگاه شیمی 2- در این روش هدف تعیین رابطه علت و معلولی بین متغیر ها می باشدوآزمودنی ها در دو گروه و آزمون و کنترل قرار گیرد 3- متغیر مستقل را برای گروه تحت آزمایش اجرا می کنند نه برای گروه کنترل. 4- سود مندی و بهره دهی این روش در شرایط آزمایشگاهی است. 5- مهم ترین مسئله نمونه گیری تصادفی و کنترل متغیر مستقل و متغیرهای مشتبه کننده می باشد | 1- کنترل متغیر های مشتبه کننده. 2- نمونه گیری تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل. 3- تعمیم یافته های تحقیق به جامعه آماری 4- تعیین رابطه علت و معلولی بین متغیرها | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید. 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید. 3- روش کنترل متغیرهای ناخواسته را تعیین کنید. 4- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری تصادفی و جایگزینی تصادفی آزمودنی ها در گروه ها را مشخص کنید. 5- روش جمع آوری اطلاعات را مشخص کنید. 6- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین کنید. 7- طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید ( جه زمانی ، کجا و در چه شرایطی اجرا شود) |
2- تحقیق نیمه آزمایشی | زمانی که انسان مورد آزمایش باشد تحقیقات به روش آزمایشی در اغلب موارد مقدور نیست لذا بهتر است در تحقیقات علوم انسانی ، روش نیمه آزمایشی استفاده شود. | 1- این روش در شرایط واقعی و حقیقی اجتماعی بکار می رود و امکان کنترل همه متغیرهای موجود در حوزه آزمایش وجود ندارد. 2- نمونه گیری کاملاً تصادفی مقدور نیست. 3- تمایز بین روش آزمایشی و نیمه آزمایشی بسیار ظریف است بخصوص زمانی که آزمودنی از نوع بشر باشد. | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید. 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید. 3- روش کنترل متغیرهای ناخواسته را تعیین کنید. 4- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری تصادفی وجایگزینی تصادفی آزمودنی ها در گروه ها را مشخص کنید. 5- روش جمع آوری اطلاعات را مشخص کنید. 6- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین کنید. 7- طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید ( چه زمانی ، کجا و درچه شرایطی تحقیق اجرا شود) |
3- تحقیق همبستگی یا همخوانی | دراین روش رابطه بین متغیرها مورد نظر محقق است و یا هدف تعیین حدود تغییرات میان یک یا چند متغیر با تغییرات یک یا چند متغیر دیگر می باشد در بررسی همبستگی بین متغیرها در هر دو حالت ( اخذ یک دسته اطلاعات از دو گروه یا اخذ دو دسته اطلاعات از یک گروه ) سه نکته زیر باید روشن شود: الف- آیا رابطه و همبستگی بین متغییرها وجود دارد؟ ب- جهت همبستگی و رابطه بین متغییرها چگونه است؟ ج – چنانچه رابطه و همبستگی وجود نداشته باشد ادامه تحقیق منتفی است و اگر رابطه و همبستگی وجود داشته باشد باید شدت مقدار آن را بدست آ ورد. | 1- این روش زمانی بکار می رود که تعداد متغیرهای بازیگر زیاد باشد و محقق قادر نباشد به روش آزمایشی آنها را دستکاری و کنترل کند 2- آنچه ازطریق روش همبستگی حاصل می شود فقط میزان همبستگی و ارتباط بین متغیرهاست و نه رابطه علت و معلولی. 3- دریک همبستگی چند متغیری می توان از طریق تجزیه و تحلیل چند متغیری و سهم هر کدام از متغیرهای پیش بینی کننده را تعیین نمود. | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید. 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید. 3- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری تصادفی و جایگزینی تصادفی آزمودنی ها در گروه ها را مشخص کنید. 4- روش جمع آوری اطلاعات را مشخص کنید. 5- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین کنید. 6- طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید . (چه زمانی ، کجا و در چه شرایطی تحقیق ا جرا شود) |
4- تحقیق تداومی و مقطعی | هدف از روش تحقیق مذکور ، بررسی چگونگی مراحل و نمونه های رشد یا تغیرات آن ها ، در نتیجه گذشت زمان می باشد مثل بررسی رشد در یک گروه کودک در صورتی که به منظور گذشت واقعی زمان ، نمونه های گوناگون از افراد در سنین متفاوت انتخاب کنیم و چگونگی تغییرات رشد ، حدود و کسب وپیامدهای این تغییرات را مورد مطالعه قرار دهیم این گونه مطالعه را مقطعی گویند ( مثل ده گروه سنی مختلف از جامعه نمونه 200 نفری بین شش ماهه تا 18 ساله بمنظور بررسی مراحل رشد آنها ) | 1- محقق در تحقیق تداومی به مطالعه متغیرها ورشد و گسترش آنها در اثر گذشت زمان می پردازد. 2- در این تحقیق بر اثر گذشت زمان وبه علت های مختلف ، جامعه نمونه مورد مطالعه تقلیل می یابد ( فوت آزمودنی ها ، ترک محل تحقیق ، از دست رفتن انگیزه و... ) 3- ویژگی مهم این تحقیق در استمرار و هزینه آن در طول زمان می باشد( توان محقق در ادامه یکنواخت و صحیح تحقیق تداومی ، موثر است) 4- تحقیق مقطعی در مقایسه با تحقیق تداومی تعداد بیشتری را به عنوان گروه نمونه در بر می گیرد. ولی عوامل رشد کمتری را توصیف می کند. 5- تحقیق مقطعی در مقایسه با تحقیق تداومی ارزان تر و به طول زمان کمتری نیاز دارد یعنی گذشت واقعی زمان را ، انتخاب نمونه های گوناگون از افراد در سنین متفاوت جبران می نماید. | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید. 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید. 3- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری تصادفی و جایگزینی تصادفی آزمودنی ها در گروه ها را مشخص کنید. 4- روش جمع آوری اطلاعات را مشخص کنید. 5- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین کنید. 6- طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید . (چه زمانی ، کجا و در چه شرایطی تحقیق ا جرا شود) |
5- تحقیق توصیفی | هدف محقق توصیف عینی ، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است بعبارت دیگر در این گونه تحقیقات سعی می شود تا آنچه هست را بدون هیچگونه مقایسه یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد مثل جمع آوری و بررسی نظرات مردم برای موقعیت کاندیداهای شهر و... برخلاف تحقیق آزمایشی ، محقق در اجرای یک طرح توصیفی متغیرها را دستکاری نمی کند و یا برای وقوع رویدادها ، شرایطی را به وجود نمی آورد در تحقیق توصیفی متغییرها انتخاب می شوند و مورد مشاهده قرار می گیرند. معمولاً جوامع مورد بررسی در تحقیق توصیفی وسیع و نامحدود است بنابراین نمونه گیری رکن اصلی انجام این تحقیق است . | 1- دراین تحقیق ، توجه بیشتر درجهت توصیف کردن وگزارش نویسی از موقعیت ها و وقایع بر اساس اطلاعاتی است که صرفاً جنبه وصفی دارد. 2- شناسایی و بررسی مسائل ، شرایط و وقایع جاری مورد نظر محقق است . 3- محقق سعی دارد تا آنچه هست را بدون هیچگونه دخالت و استنتاج ذهنی گزارش دهد. 4- جمع آوری اطلاعات بیشتر به روش پرسشنامه است تا مشاهده و مصاحبه . 5- غالباً از آمار توصیفی برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده می شود. 6- نتیجه گیری باید با احتمال بیان شود. 7- شروع یک تحقیق با وجود یک مسئله یا مشکل کاربردی یا صرفاً انگیزه شخصی انجام می شود. 8- محقق باید به روشنی هدف کلی و اهداف جزئی تر را مشخص کند ( دراین تحقیق می توانیم فرضیه نداشته باشیم ) | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید . 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید . 3- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری را مشخص کنید . 4- روش جمع آوری اطلاعات و ابزار اندازه گیری و تعیین اطلاعات لازم را جمع آوری نمایید. 5- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین و بیان کنید ( فقط طرح تحقیق را ندارد) توجه : بند طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید را در مقایسه با تحقیق همبستگی ندارد. |
6- تحقیق زمینه ای – موردی | ( مطالعه مورد خاص): هدف این تحقیق درک جامعی از یک دوره کامل یا قسمتی مهم از یک واحد است این واحد مورد مطالعه ممکن است فرد ، یک فامیل ، یک موسسه اجتماعی ، یا یک جامعه و یا یک رویداد و واقعه باشد و مورد مطالعه موردی یک روش مطالعه طولی است که رشد و توسعه را در طول زمان نشان می دهد. | 1- به علت محدودیت واحد مورد مطالعه ، محقق قادر است دقیقاً واحد مورد نظر را مطالعه کند. 2- به خاطر محدودیت در تعدادواحد های مورد مطالعه نمی توان یافته ها را به گروه یا وقایعی که واحد متعلق به آن است تعمیم داد. 3- اطلاعات جمع آوری شده اغلب شامل مثال ها و شرح حال ها یی است که می توان از ترکیب آنها نتایج قابل تعمیم و معنا داری ازنظر آماری در همان واحد بدست آورد. 4- محقق به دلیل آشنایی و نزدیکی موقعیت روحی و عاطفی ممکن است در نتایج حاصله تحت تأثیر تمایلات ذهنی نیز قرار گیرد. 5- این تحقبق غالباً عمیق و وسیع از یک واحد است که نتیجه آن ارائه تصویرکامل و سازمان یافته از آن واحد است . 6- نتایج این تحقیق اغلب پایه و اساس فرضیه های آگاهانه برای تحقیق های با هدف کشف روابط علت و معلولی است . 7- در مقایسه با تحقیق توصیفی که هدف آن مطالعه و بررسی تعداد معدودی متغیر در یک نمونه وسیع از واحدهاست بر عکس هدف پژوهش موردی زمینه ای بررسی تعداد بیشتری متغیر در یک نمونه محدود از واحدها ست. | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید . 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید . 3- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری را مشخص کنید . 4- روش جمع آوری اطلاعات و ابزار اندازه گیری و تعیین اطلاعات لازم را جمع آوری نمایید. 5- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین و بیان کنید ( فقط طرح تحقیق را ندارد) |
7- روش تحقیق علی - مقایسه ای | دراین روش ، محقق به دنبال کشف و بررسی روابط بین عوامل و شرایط خاص یا نوعی رفتار که قبلا وجود داشته یا رخ داده ازطریق مطالعه نتایج حاصل از آنهاست و از معلول به علت پی می بریم در این روش امکان دستکاری یا کنترل متغیر یا متغیرهای مستقل وجود ندارد و اغلب لازم است در پژوهش طی یا پس از وقوع به مطالعات تاریخی (شناخت گذشته) نیز اقدام تا تصویر بهتر و واقع بینانه تری از رویدادی که حادث گردیده بدست آید در تحقیقات علی یا پس از وقوع ، متغیرهای وابسته قابل روئت و بررسی هستند مثل بزه کاری که عوامل متعددی می تواند سبب آن باشد | 1- آنچه در این تحقیق علی مقایسه ای بدست می آید یک رابطه علت و معلولی قطعی است . 2- محقق هیچ کنترلی بر متغیرهای مستقل ندارد چون آنها از پیش اتفاق افتاده اند. (در مقایسیه با روش آزمایشی) 3- هزینه تحقیق کم است . 4- دقت کمتری می خواهد. 5- به طور همزمان ، تعداد زیادی متغیر آزاد را می توان مورد بررسی قرار داد. 6- هیچ گونه منع اخلاقی یا مخاطره برای آزمودنی ها وجود ندارد. | 1- جامعه مورد تحقیق را تعیین و تعریف کنید . 2- متغیرهای مورد تحقیق را تعریف عملیاتی کنید . 3- اندازه جامعه نمونه و روش نمونه گیری را مشخص کنید . 4- روش جمع آوری اطلاعات را مشخص کنید . 5- روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری را تعیین کنید . 6- طرح تحقیق مورد نیاز را انتخاب کنید . توجه : روش اجرا مثل همبستگی است فقط اندازه جامعه نمونه ، روش نمونه گیری (تصادفی و جایگزینی تصادفی آزمودنی های گروه ها) را مشخص کنید اضافه شده است. |
8- روش تحقیق تاریخی | محقق زمانی از روش تاریخی استفاده می کند که با مسئله ای برخورد نماید که در گذشته روی داده و در گذشته نیز خاتمه یافته است (محدوده زمان بسته شده است ) در این روش ، محقق تلاش می کند که حقایق گذشته را از طریق جمع آوری اطلاعات ، ارزشیابی و بررسی صحت وسقم این اطلاعات ، ترکیب دلایل مستدل و تجزیه و تحلیل آنها به صورت منظم و عینی ارائه کند. | 1- تحقیق تاریخی به اطلاعاتی بستگی دارد که توسط دیگران جمع آوری یا مشاهده شده است . 2- اطلاعات تحقیق تاریخی از دو منبع بدست می آید : که منابع دسته اول شامل شاهدان عینی حاضر در حوادث ، اسناد و مدارک و فسیل ها و دسته دوم نقل قول شفاهی یا کتبی شاهدان عینی واقعه توسط دیگران هستند. 3- در تحقیق تاریخی ، محقق اطلاعات بدست آمده را ازطریق دو نفد اساسی ارزشیابی می کند : نقد خارجی : با استفاده از تجارب خویش و خبرگان هر رشته معلوم می شود سند یا مدرک واقعی است یا خیر . نقد داخلی : به این سئوال پاسخ می دهد که آیا با وجود اینکه سند یا مدرک اصلی است آیا گویای واقعیتی هست یا خیر؟ 4- یافته های تحقیق تاریخی غالباً مخالف تصورات عامه مردم است پس باید منظم و دقیق باشد. | 1- شناسایی و تعیین منابع اطلاعات مورد نیاز . 2- تعیین اندازه و نمونه گیری. 3- با مطالعه دقیق اطلاعات مورد نیاز را استخراج و یادداشت برداری کنید .(از منابع دست اول و دست دوم.) 4- به ارزشیابی و تجزیه و تحلیل معکوس اطلاعات بپردازید . ( اول نقد درونی و بعد نقد بیرونی ) 5- گزارش تحقیق یا پایان نامه |