موضوع:
تاثیر برنامه ریزی در درس خواندن
استاد ارجمند:
جناب آقای ---
محقق :
---
دانشگاه تربیت معلم بجنورد
تاثیر برنامه ریزی در درس خواندن
چکیده:
وقتي سخن از برنامه ريزي درسی به ميان مي آيد، برخي افراد از عدم موفقيت در برنامه خود، گله مي كنند و مي گويند: «برنامه ريزي كرديم، ولي پيشرفتي در درسم  و تحصيلمان حاصل نشد و به هدف خود و موفقیت در درس ها  نرسيديم!» بايد به اين گونه افراد يادآور شد: هميشه بايد در برنامه ريزي، اصولي را رعايت و از اموري اجتناب كرد، وگرنه نمي توان اين برنامه را برنامه اي پايدار و مفيد دانست.
 
 
 
 
 
 
 
مقدمه:
حتماً همه ی شما به خوبی اهمیت برنامه ریزی را درک میکنید و متوجه هستید که برای رسیدن به هدف مطلوب، داشتن برنامه ای مناسب و البته پیش رفتن مطابق آن، ضروری است مطمئن می دانید برنامه ریزی تاثیر مستقیم در درس شما دارد؛ پس با گفتن اهمیت های آن، سرتان را درد نمی آورم. فقط همین قدر بگویم که برنامه ریزی مناسب، علاوه بر بالا بردن بازده ی مطالعه و تمرکز، آرامش تان را هم بیشتر میکند و بی دقتی تان را نیز کاهش میدهد!
برنامه به 3 نوعِ بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت تقسیم می شود. در اینجا بیشتر میخواهم راجع به برنامه ی کوتاه مدت (هفتگی) که البته تقریباً از روی برنامه ی میان مدت (آزمونی یا ماهانه) تعیین میشود.
کسانی که به نحوی با تحصیل و درس خواندن ارتباط دارند ، از دانش آموزان ابتدایی گرفته تا دانشجویان دانشگاهها ، همه دارای یک دغدغه اساسی می باشند . این دغدغه و نگرانی همان چگونه درس خواندن وافزایش بهره وری از زمان مطالعه می باشد .
اغلب با خانواده هایی روبرو می شویم که بیان می کنند ، فرزندم خیلی درس می خواند اما نتیجه لازم را نمی گیرد . مشکل چگونه درس خواندن، زمانی که حجم دروس زیاد می شود مانند آمادگی برای کنکور به حداکثر مقدار خود می رسد . در مواجهه با این مشکل ، همه به دانش آموزان می گویند "درس بخوانید " اما چگونه بخوانید را هیچ کس به آنها نمی گوید .

کلیدواژه:برنامه ریزی ،عوامل موفقیت

متاسفانه در مدارس ما فقط به تدریس دروس پرداخته می شود و حتی اشاره ای به نحوه مطالعه و برنامه ریزی  نمی شود و یا اگر هم صحبتی توسط دبیر صورت گیرد بر اساس تجربیات خود او خواهد بود و نمی تواند یک طرح جامع باشد .
برای حل این مشکل و مشکلات نظیر آن چه باید کرد ؟
مسلماً قدم اول در این راه خواستن وهدفمند بودن است ، پس از آن باید با پشت کار و اراده و پیگیری روز افزون به همراه برنامه ریزی دقیق حرکت نمود . در این حرکت داشتن مشاور خوب و با تجربه و بهره گیری از اساتید مجرب می تواند روند حرکت را بهبود بخشد .
حال به بررسی سه فاکتور عمده در درس خواندن می پردازیم این سه فاکتور عبارتند از :
1- برنامه ریزی درسی
2-  روش های مطالعه
3- تقویت حافظه

برنامه ریزی درسی :
همیشه وقتی به بچه ها می گوئیم درس بخوانید یا خودشان تصمیم به درس خواندن می گیرند ، اولین چیزی که به ذهن می رسد ، برنامه ریزی درسی می باشد .
اما چطور برای درس خواندن برنامه ریزی کنیم ؟
آیا اصلاً نیازی هست که برنامه ریزی کنیم ؟
برای این که برنامه ی خوبی داشته باشیم چه چیزهایی را در نظر بگیریم ؟
بیشتر بچه ها هنگامی که تصمیم به شروع مطالعه می نمایندبرای خود یک برنامه درسی می نویسند تا مطابق آن حرکت کنند اما اغلب این برنامه فقط روی کاغذ می ماند و اجرا نمی شود چون برنامه واقعی و منطبق با توانایی و شرایط نیست و فقط ایده آل ها در نظر گرفته شده است.
برنامه ریزی صحیح یعنی حداکثر استفاده از وقت وامکانات موجود .
در این مورد هر کدام از اطرافیان شما توصیه ای خواهند کرد ، اما فقط برنامه هایی قابل اجرا می باشند که از افراد مطلع و خبره این کار دریافت شده باشد ومطابق شرایط روحی و جسمی شما باشد.
چیزی که کاملاً مشخص است ، این واقعیت می باشد که اگر برنامه نداشته باشیم وقت خود را تلف خواهیم کرد . خیلی ها فکر می کنند داشتن برنامه باعث می شود که لذت های زندگی محدود شود ویا به عبارتی دست وپای ما برای انجام آزادانه کارها بسته شود و عده ای که عمدتا از بچه های درس خوان می باشند با خود فکر می کنند" من که درس خود را به خوبی می خوانم پس چه نیازی برای برنامه ریزی وجود دارد هر چه قدر وقت دارم درس می خوانم". اما در واقع این طور نیست ، چرا که مهم ترین چیز در یک برنامه ریزی نظم وترتیب است . این نظم و ترتیب باعث می شود ، اولویت انجام کارها مشخص شده ودر نتیجه سردرگمی و آشفتگی کم شود یعنی بتوانیم تمام کارها را انجام دهیم بدون اینکه مشکلی برای سایر فعالیت ها ایجاد شود اگر درست دقت کنیم همین امر است که باعث می شود بعضی موفق باشند و برخی ناموفق !
قراردادن اولویت کاری ( برنامه ریزی درسی ) نیروی تمرکز حواس رازیاد می کند ، زندگی را متعادل می کند ، زمان فراغت ما را بیشتر می کند ، تکالیف محوله روی هم انباشته نمی شود و رغبت ادامه کار در ما کم نمی شود و به طور خلاصه باعث حرکت به سوی موفقیت می شود .
در عوض عدم برنامه ریزی باعث ایجاد سر درگمی ، دلهره شکست وعدم موفقیت ، کم آوردن زمان و انجام کار ناموزون و به هدر رفتن انرژی و دقت و خلاصه حرکت به سوی عدم موفقیت می شود .
حال اگر تصمیم گرفتیم برنامه ریزی کنیم چه باید کرد ؟
انسانهای موفق ابتد ا خود را می شناسند وسپس متناسب با قدرت و توانایی های و همچنین نیازهای خود قدم بر می دارند با توجه به این که شرایط عمومی ، فردی و خانوادگی افراد مختلف با هم متفاوت است پس حتماً باید برنامه ها هم متفاوت باشد اما چطور ؟
مسلماً در هر برنامه ریزی باید یکسری اصول رعایت شود که عبارتند از :
1- توان فیزیکی
2- توان روحی
3- برنامه کلاس و مدرسه
4-  خواب
5- فعالیت های فوق برنامه
6- ضریب هوش
7- موقعیت خانوادگی
بسیاری از بچه ها بدون در نظر گرفتن این موارد فکر می کنند برنامه ریزی یعنی این که یک نفر برای آنها از صبح تا شب را تقسیم بندی کتد و به آنها بگوید در چه ساعتی درس بخوانند ،درچه ساعتی استراحت کنند و در چه ساعتی بخوابند.اما در واقع این طور نیست و هدف از برنامه ریزی نظم بخشیدن به امور و استفاده بهینه از زمان است.در این راه باید با توجه به اصول کلی و تجربیات دیگران و با توجه به شرلیط خودشروع به کار نمود زیرا هر کسی با لین شرایط می تواند بهترین برنامه ریز برای خود باشد.
به طور کلی ما دونوع برنامه ریزی داریم :
1-  تقویم مطالعاتی ( برنامه کلی)
2-  برنامه فردی
برنامه کلی(تقویم مطالعاتی)
در این برنامه ریزی ابتدا باید استراتژی کلی خودمان را برای درس خواندن مشخص کنیم یعنی این که
1- چه درسهایی را باید بخوانیم
2-  برای هریک چقدر زمان در نظر بگیریم
3- چه حجمی از دروس در هر بار خوانده شود

مطلب مهمی که در برنامه کلی وفردی باید در نظر بگیریم این است که اهداف خود را به دو دسته تقسیم بندی نمائیم:
الف ) اهداف کوچک ( کوتاه مدت )
ب ) اهداف بزرگ ( بلند مدت )
همواره با در نظر گرفتن هدف بزرگ ( برای دانش آموزان همان موفقیت تحصیلی ) ، اهداف کوچک خود را انتخاب و دسته بندی نمائیم به طور ی که دست یابی به هریک از این اهداف کوچک قسمتی از راه ما برای رسیدن به هدف بزرگ را کوتا ه می نماید این دقیقاً مانند شخصی است که می خواهد به قله ای مانند دماوند برسد . وی برای رسیدن به قله در میان راه ایستگاههایی ( پناهگاههایی ) در نظر می گیرد و در هر قسمت از مسیر فقط به هدف رسیدن به پناهگاهها حرکت می کند ( نه قله ) اما در نهایت رسیدن به هریک از این پناهگاه ها قسمتی از راه شخص برای رسیدن به قله را کوتاه می کند .
پس برای موفقیت ، انتخاب هماهنگ هدف ها ی کوچک بسیار حائز اهمیت است چرا که باعث پرهیز از آشفتگی می شود . برای دانش آموزان این هدف های کوچک همان انتخاب دروس ، کلاس ، مدرسه ، کتاب کمک درسی ، دبیر خصوصی و ... می باشد .
پس از انتخاب اهداف کوچک ، ایجاد تعادل بین این اهداف بسیار مهم و حیاتی است . می دانیم در دوران تحصیل (مخصوصاً کنکور ) حجم کار بسیار زیاد است و تنوع آن بسیار کم ،در نتیجه کار ناموزون ( افراط وتفریط ) باعث اخلال در اجرای برنامه می شود .
همیشه باید در نظر گرفت که موفقیت در تحصیل مانند موفقیت در یک مسابقه دوی ماراتن است وشرط موفقیت ، حرکت آهسته و پیوسته است .
معمولاً یکی از مسائلی که در حین برنامه ریزی درسی نمود پیدا می کند ، کم آوردن زمان است اکثر ما دقت به اندازه کافی داریم اما از آن به طور بهینه استفاده نمی کنیم ، همیشه قبل از اینکه باید به سرعت فکر کنیم به کیفیت انجام فکر کنیم .
آدم اول باید بتواند خوب شنا کند وبعد به فکر مسابقه باشد .

با توجه به رقابت شدید میان داوطلبان و همچنین حجم زیاد منابع مطالعاتی بهتر است هر چه زودتر کار مطالعه را شروع کنیم ، در این راه باید یک تقویم مطالعاتی در نظر گرفته ودر آن از زمانی که مطالعه برای کنکور را شروع می کنیم تا زمان کنکور را به بخشهای مختلف تقسیم کرده وهر قسمت از کار را در زمان خاصی انجام دهیم . قسمتی از این کار در تابستان انجام می شود در این زمان دانش آموزان هنوز درگیر کلاسهای جدی مدرسه نیستند و زمان بیشتری در دسترس دانش آموزان می باشد وبا این کار می توان قسمتی از بار کاری را در زمستان وپائیز کاهش داد .
دراین تقویم مطالعاتی باید این واقعیت را در نظر گرفت که فرصت بسیار محدود است پس هر مقدار آن به هدر رود قسمتی از آنچه که می توانست در دسترس باشد از بین می رود .
حجم بالای مطالب در کنکوز و زمان محدود ایجاب می کند که برنامه ای منسجم و قوی داشته باشیم در این برنامه باید روالی معقول ، نه شتابزده و هیجان آلود داشته باشیم وبه تدریج به ساعات مطالعه اضافه کنیم .
در برنامه مطالعاتی باید آهسته وپیوسته حرکت کرد وابتدا به بررسی مفهومی و در ک عمیق مطالب پرداخت وسپس با نزدیک شدن به کنکور از تشریحی خواندن کاسته و مهارت را در راه حل های کوتاه بالا ببریم نه اینکه با شروع مطالعه کنکور به فکر تست زنی وسرعت در حل تست بیافتیم .
در اینجا یک مثال ساده برای درک بهتر موضوع ارائه می شود :به عنوان مثال اگر بخواهیم بین دونقطه از شهر حرکت کنیم ابتدا راه معمول آن را طی می کنیم و پس از چند بار طی این مسیر با آشنا شدن به کوچه وپس کوچه های مسیر ، راه خود را کوتاه می کنیم . ولی اگر از ابتدا به دنبال کوچه هایی برای کوتاه شدن مسیر باشید (بدون داشتن اطلاعات کامل از مسیر حتماً در این کوچه پس کوچه ها گم می شوید)
درس خواندن هم بدین گونه است ، ابتدا مطالب را تشریحی بیاموزید وبعد از تسلط به راه حل های تشریحی به راه حل های تستی بپردازید .
در این تقویم مطالعاتی باید سعی کنید دروس را در زمان مناسب آن یعنی حتی الامکان تا اواخر اسفند تمام کرده و در ایام عید که یک فرصت مناسب است به دوره کلی دروس بپردازید این روند مطالعه تشریحی حداکثر می تواند تا اواسط اردیبهشت ادامه یابد . در اواسط اردیبهشت دانش آموزچه دروس را تمام کرده باشد چه تمام نکرده باشد باید به جای مطالعه عمقی و تشریحی دروس ،به حل زمان بندی شده سئوالات کنکور سالهای قبل( 5 سال اخیر ) بپردازد. در این مرحله پاسخ تست ها ، خود یک دوره دروس محسوب می شود . در این مرحله تنها می توان به مرور خلاصه نویسی ها پرداخت ( این امر برای دانش آموزان پیش دانشگاهی و کنکور یکسان است )
در این راه باید توجه کنید شروع کار مشکل است و به تعویق انداختن آن آسان . اثر این تعویق زمانی مشخص می شود که از رسیدن به موفقیت هایی که لایق آن هستیم محروم شویم .

مشخص بودن هدف :
همه میدانیم که هیچ چیز دلپذیر تر از رسیدن به هدف نیست اما انتخاب هدف باید کاملاً متناسب با شرایط و توانایی های شما باشد پس باید حتماً از توانایی های خود واین که با شناختی که از خودتان دارید چقدر می توانید تغییر کنید هدف خود را مشخص کنید .
بعد از مشخص شدن هدف باید با توجه به علاقه و امکانات موجود راههای رسیدن به آن را بررسی نمائید . همه می دانیم پیشرفت در راه رسیدن به هدف ملزوماتی می خواهد که بدون در نظر داشتن آنها جریان کارها بسیار دشوار می شود در این مقطع ورود به دانشگاه جزو مهمترین هدفهای ماست پس خودتان را برای رسیدن به این هدف باید تجهیز کنید .

آمادگی روحی وروانی :
باید بدانیم که کنکوریک مسابقه کلی است که موفقیت در آن منوط به داشتن همه شرایط است و فقط با دانسته های علمی کتب درسی نمی توان در آن موفق شود . دانش آموزان وقتی تصمیم به شرکت در کنکور می گیرد باید شرایط و قابلیت های زیر را در خود افزایش دهد .
الف ) تمرکز بالا
ب ) قدرت انتخاب
ج) قدرت تجزیه وتحلیل
د ) درک موفقیت
و ) زمان سنجی

پس می توان گفت لزوماً کسی که فقط درس را بهتر می خواند موفق تر نیست بلکه در این راه باید محیط اطراف خود مسلط شوید و با روحیه واعتماد به نفس باشید به پیروزی خود اطمینان داشته باشید " شما می توانید ، چون می خواهید "
 باید در طول مطالعه با نشاط باشید و در دقایق استراحت بین دوزمان مطالعه به موسیقی ملایم گوش کنید .v
v باید برنامه تفریحی مشخص برای اواخر هفته داشته باشید این برنامه بهتر است با خانواده ودر کنار آنها باشد وقسمت کوچکی از برنامه تفریحی خود رابه دوستان هم رده خود که ترجیحاً کنکوری می باشند اختصاص دهید .
 باید بهv قدرت بی نهایت خود وهمچنین انرزی پتانسیل نهفته در درون خود باور داشته باشید و آن را شکوفا کنید با این کار به هدف خود می رسید فقط قدم اول را بردارید وتصمیم بگیرید .
 ایمان به خدا وتوکل به او در کنار فعالیت شما عامل موفقیت خواهد بود .v
 برای خود ذهنیت مثبت ایجاد کنید ، تلقین عامل مهم در موفقیت است به این واقعیت توجه کنید که به هرچه فکر کنید به آن می رسید .v
 جملات زیر را مدام با خود تکرار کنیدv
من میتوانم ، من موفق می شوم ،سخت کار کردن مرا یاری خواهد کرد ،پیشرفت من خارق العاده است ، ترس بزرگترین دشمن انسان است .
 همواره سعی کنید در زمان حال زندگی کنید ، نه گذشته یا آینده .v
v باید نقاط ضعف خود را بشناسید و نسبت به رفع آن اقدام نمائید اما مهم تر از نقاط ضعف ، نقاط قوت شماست که باید به آنها تکیه نمایید .

مشاوره آموزشی – آشنایی با روش های مطالعه :
یکی از نیازهای اساسی دانش آموزان آشنایی با روش های مطالعه است که ضمن آن بتوانند راندمان مطالعه خودرا افزایش دهند و اضطراب خود را برای ادامه مسیرکاهش دهند چرا که این عوامل روند حرکت را بهتر و سرعت را بیشتر می کند . در این روند نظارت و کنترل آموزشی در طول سال و تصحیح مرحله به مرحله آن از وظایف مشاور آموزشی است .
البته باید توجه نمود مشاوره هایی که از سر دلسوزی و محبت و به منظور آگاهی دادن به دانش آموز از طرف افراد غیر مطلع ارائه می شود بسیار زیان بار است .
مشاور آموزشی می تواند اطلاعات صحیح را در مورد کنکور ، نحوه ی سئوالات ، نحوه آزمون ، انتخاب رشته صحیح و میزان مطالعه را به شما ارائه دهد و شما را از تفاوتهای زیاد میان آزمون مدرسه وکنکور از قبیل حجم و دامنه مطالعات ، نوع و کامل بودن پاسخ ها ، نمره منفی ، رقابت و مقایسه با سایر داوطلبان و اتفاق نظر آزمون مدرسه وکنکور در تشریحی خواندن مطالب مطلع سازد .

آمادگی خانواده برای کمک به دانش آموز :
متاسفانه اکثر خانواده ها با دلسوزی ها و فشارهای نابجا و یا آزاد گذاشتن بیش از حد ویا بادادن اطلاعات نادرست به دانش آموز روند حرکتی آنها ر ا مختل و باعث افزایش نگرانی و کم شدن بازدهی دانش آموز می شوند با آماده شدن دانش آموز برای کنکور اولیا نیز باید برای این امر آماده شده و به کمک وی بشتابند .

کلاس کنکور و مدرسه :
یکی از آفت های کنکور آشفتگی است برای جلوگیری از آشفتگی در برنامه مطالعاتی بهترین روش مبنا قرار دادن برنامه مدرسه است چراکه در صورت ناهماهنگی میان چهار عامل مدرسه ، آموزشگاه ، کتاب کمک درسی و آزمونها آزمایشی ، دانش آموز دچار چنان سر درگمی می شود که اگر فقط به مدرسه می رفت وفعالیت دیگری نداشت نتیجه بهتری می گرفت .
آمار نشان می دهد که مدارس به تنهایی نمی توانند یک برنامه کنکور خوب را ساماندهی کنند چرا که تداخل برنامه های پیش دانشگاهی ودروس پایه معمولاً مشکل ساز خواهد شد مگر اینکه با یک برنامه منظم تعریف مشخصی از هرکدام ارائه شده وبرای هریک زمان خاص در نظر گرفته شده و تدریس طبق طرح در س انجام شود .
این مشکلات باعث می شود که دانش آموزان به سمت غیر حضوری تمایل پیدا کنند . اکثر کسانی که پیش دانشگاهی را به صورت غیر حضوری می خوانند معتقدند که مدارس برنامه فوق العاده ای ندارند وبسیاری از ساعات مفید که می توان در خانه از آن استفاده نمود از بین می رود زیرا در مدرسه ، دبیران فقط به حل مسائل مشخص و تمرینات خاص می پردازند که شاید برای کنکور کافی نباشد در ضمن زمان زیادی نیز صرف رفت وآمد می شود .
همه این علتها منطقی است ولی نتیجه آن کاملاً نادرست است . یک مدرسه معمولی برخوردار از امکاناتی است که همه موارد را به عنوان پیش فرض بی اعتبار می کند .مهمترین حسن مدرسه این است که هر مدرسه برنامه ای دارد دراین برنامه ممکن است مواردی غیر ضروری به نظر آید اما بسیاری از این وقتهای به اصطلاح هدر رفته چندان هم غیر مفید نیستند .
دبیر مدرسه در یک چارچوب مشخص موظف است طبق طرح درسی وبرنامه کار کند همچنین از یک دبیر متوسط وحتی ضعیف می توان چیزهایی آموخت که دبیران خوب وقوی به شما ارائه نمی دهند فضای مدرسه وقرار گرفتن در حال و هوای آن باعث حرکت بهتر وهدفمند تر شما می شود حضور دانش آموز در مدرسه باعث قرار گرفتن وی در جریان درس خواندن ورقابت می شود .

رعایت اصول برنامه ریزی جهت موفقیت در درس ها

ب) رعايت اولويت

در ميان كارهايي كه براي انسان پيش مي آيد، برخي در اولويت درجه يك و برخي در مرتبه اي پايين تر قرار دارند؛ به عبارت ديگر، بعضي كارها ارزش و سود بيشتري نسبت به كارهاي ديگر دارند ـ لذا در برنامه ريزي بايد به اولويت ها توجه كرد تا در موقع تزاحم، به برنامه و كاري كه ارزش بيشتر دارد و به انرژي و نشاط بيشتري نياز دارد، پرداخته شود. اگر برنامه ريزي بر اساس اولويت صورت نگيرد، چه بسا كارهاي اساسي و ضروري زمين بماند و به كارهاي جنبي و غير ضروري پرداخته شود. مثلاً ممكن است دانشجويي در طول ترم، براي خودش اين برنامه ها را در نظر بگيرد: گذراندن واحدهاي درسي مربوطه، همكاري با كانون هاي فرهنگي و ورزشي، همكاري در اداره خوابگاه، شركت در اردوهاي تفريحي و فرهنگي و مانند آن.

چند عنصر اساسي در برنامه ريزي اشاره مي كنيم:
الف) تعيين هدف

برنامه ريزي صحيح، هنگامي امكان پذير است كه هدف، به خوبي تعيين و تعريف شده باشد و بايد تصوير روشني از آن وجود داشته باشد تا كارها و تلاش هاي لازم، در راستاي رسيدن به آن هدف انجام شود. اهداف مي توانند بلندمدت و كوتاه مدت باشند و حتي هدف كوتاه مدت را مي توان به گام هاي كوچك تر تقسيم كرد؛ مثلاً اگر هدف بلندمدت، رسيدن به تحصيلات عالي و گرفتن درجه دكتري است، مي توان هدف كوتاه مدت را ورود به دانشگاه و هدف هاي كوچك تر را قبولي در هر سال تحصيلي و ترم تحصيلي قرار داد و براي رسيدن به آنها تلاش كرد.

برنامه ریزی فردی : هر فرد باید با توجه به توان وموقعیت خود برنامه ای برای درس خواندن داشته باشد ودر این برنامه ریزی رعایت یکسری اصول کلی لازم است . 1 – برنامه شخصی باید متناسب با برنامه کلاسی ( مدرسه وسایر کلاس ها ) باشد . 2- برنامه باید قابل انعطاف باشد وبتوان بسته به شرایط مختلف آن را تغییر داد . همواره یکسری از حوادث غیر قابل پیش بینی با عث بر هم خوردن نظم برنامه می شود . 3 –در هر برنامه یکسری کارهای ثابت ویکسری کارهای متغیر بنا به شرایط هر هفته در نظر گرفت . 4 – در برنامه باید برای هر درس تعداد ساعات کافی در نظر گرفته شود . معمولاًباید به ازای هر ساعت مدرسه ، 2 ساعت مطالعه در منزل در نظر گرفته شود . البته باید در نظر گرفت ، برای دروسی که در آن ها ضعف بیشتری وجود دارد ، باید زمان بیشتری در نظر گرفته شود . 5 - زمان مطالعه هر درس ، نزدیک به زمان کلاس آن باید باشد . ( قبل وبعد از کلاس ) 6 – برای دروس حفظی و یا مفهومی زمان های متفاوت در یظر گرفته می شود . 7 – در برنامه ریزی فردی هم مانند برنامه ریزی کلی مشخص نمود ن اولویت ها بسیار مهم می باشد . در برنامه هر دانش آموز ، اولویت اول انجام تکالیف مدرسه و آمادگی برای امتحانات مدرسه می باشد و بعد از آن کارهای فوق برنامه 8 – برنامه درسی نباید بیش از حد متراکم باشد و باید به طور هماهنگ شامل کلاس ومدرسه ، درس ومطالعه ، استراحت وتغذیه ، خواب و آسایش شبانه وبرنامه متفرقه باشد . 9 – در هر برنامه باید زمانی برای مرور هفتگی اختصاص یابد . این مرور حتی برای دروسی که تکالیف آنها به طور کامل انجام شده ، حداقل یک ساعت در هفته باید باشد . با این مرور مطالب یاد گرفته شده تازه می شود و حضور ذهن بیشتر می گردد . 10 – بین هر دودرس مشابه یک درس دیگر خوانده شود ، تا از تداخل دروس جلوگیری شود . مثلاً بین مطالعه فیزیک وریاضی درسی مانند ادبیات یا زبان انگلیسی مطالعه شود بای این عمل علاوه بر جلوگیری از تداخل مطالب ، به مغز فرصت تجدید انرزی داده می شود و از خستگی ذهنی جلوگیری می شود . 11- حجم مطالب انتخاب شده متناسب با زمان ودر جه اهمیت دروس باشد ودر حین مطالعه انسجام عمل وجود داشته باشد ( زیادروی یک مطلب تکیه نشود ) . در این عمل دشواری ویا راحتی دروس در نظر گرفته نشود ( زیرا اغلب تخمین دشواری دروس از طرف دانش آموز به درستی انجام نمی شود ). فقط باید در نظر گرفت که حجم مساوی از دروس مختلف زمانای متفاوت لازم دارد . 12 – خور را مقید به انجام برنامه کنید وبرای بهتر شدن روند انجام برنامه وداشتن انگیزه برای خود پاداش و یا جریمه در نظر بگیرید . 13 – بعد از 12 شب بیدار نمانید ، چون خستگی برروی شما اثر خواده گذاشت . 14 – پس از خوردن غذا کمی استراحت کنید وبعد از آن مطالعه را شروع نمایید . 15 – در هر روز بین 2 تا 5 درس ( عنوان کتاب ) مختلف مطالعه شود .       منابع:

• اُوصيكُم بتقوى اللّه  و نَظمِ امرِكُمْ (نهج البلاغه، ترجمه سيدجعفر شهيدى، ص320، نامه 47).
• . براى مطالعه بيشتر، ر.ك: مديريت فرهنگى مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى€، مديريت برنامه‌ريزي و زمان، قم، 1385.
• فتح اللّه شجرى، يادگيرى خلاق، ص134.
• رجينا هلير و همكاران، مهارت هاى يادگيرى، ترجمه فاطمه فاضلى و همكاران، ص2.
• ‌اللّه خادمى، مطالعه روشمند، ص71.
• على‌اكبر سيف، روان‌شناسى پرورشى، ص352.
• على اكبر سيف، روان‌شناسي پرورشي، ص354.