تاثیر وسایل کمک آموزشی در یادگیری
چكيده
پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير وسايل كمك آموزشي در يادگيري بر روي 64 نفر از دانش آموزان دورة راهنمايي انجام شد و جهت گردآوري داده ها يك پرسشنامة 18 سئوالي محقق *** ويژة معلمان و يك پرسشنامة 16 سئوالي ويژة دانش آموزان دورة راهنمايي تهيه شده و پس از اجرا نتايج نشان داد كه 77% دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر پيشرفت تحصيلي خود موثر دانسته اند و همچنين 94% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش يادگيري دانش آموزان موثر دانسته اند.
فصل اول
طرح مسئله
بيان مسئله:
پيشرفت سريع و توأم با جهش هاي بلند در علوم و تكنولوژي در نيمة دوم سدة اخير وظيفة سنگيني در مقايسه با دوره هاي گذشته بر دوش همة مسئولان اجتماعي در سطح تصميم گيري به ويژه به عهدة مسئولان آموزش و پرورش كشور قرار داده است. بنابراين برنامه ريزي در زمينة آموزش و پرورش از نظر زماني به روز، ماه و سال محدود نمي شود، بلكه علاوه بر چاره انديشي براي مسائل روز هميشه بايد آينده را مورد توجه قرار داد و از آنجا كه تحولات جنبه هاي مختلف زندگي جوامع بشري با سرعتي شگفت انگيز در حال توسعه و تغييرند و اين تحولات دانشهاي جديدي را مطرح مي سازد كه نيازهاي جديدي را نيز براي انسانها در بر مي گيرد، بنابراين آموزش بايد با سرعت و كيفيت بيشتر انجام شود. به همين دليل بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل و مواد كمك آموزشي را توصيه مي كنند چرا كه تكنولوژي آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد. آموزش مستلزم تمرين و يادگيري است و تكنولوژي، كاربرد موثر وسايل كمك آموزشي است و تكنيك هاي مختلف زماني به مدارس ما راه خواهند يافت كه معلمان به آن آشنا و معتقد شوند و به اعتقاد خود عمل كنند. زيرا استفاده بهينه و كسب مهارت در هر كاري مستلزم استفاده و به اجرا گذاشتن آن امر مي باشد. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواسّ خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكّر و ساختن مفاهيم فراهم مي سازد و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. امروزه مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفادة وسايل و مواد كمك آموزشي را بيش از هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. تا جامعة فردا به سعادت بيشتر دست يابد. بنا به اهميّت وسايل و مواد كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود، اين تحقيق در پي آن است كه دريابد وضعيت موجود كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در دانش آموزان راهنمايي چگونه است؟
هدف كلّي: بررسي مقايسه وضع موجود و وضع مطلوب كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در مقاطع راهنمايي
اهداف جزئي:
1- بررسي ميزان استفاده از وسايل آموزشي در تدريس توسط معلّمان
2- بررسي ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي
3- بررسي تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
4- بررسي ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان
5- بررسي تأثير آگاهي معلمان در كاربرد وسايل كمك آموزشي
6- بررسي ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه با معلّمان در استفاده از وسايل كمك آموزشي
7- بررسي ميزان ابزارهاي موجود آموزشي در مدرسه
اهميّت و ضرورت مسأله:
بي شك آينده هر جامعه اي كه به كيفيّت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد «از اين روي هر چه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثر برتر و مفيد تر باشند جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت» (يغما، ص 3)
از آن زمان كه توجه بشر به مسئلة آموزش و پرورش و يادگيري در قالب استفاده از مطالب چاپي جلب شد روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان به دليل تكامل مداوم و روزمرة دانش بشري موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورد و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش نمي تواند جوابگوي نيازها و ضرورت هاي دانش آموزان باشد، به همين جهت است كه دگرگوني هاي آموزش و پرورش پابه پاي تغييرات در زمينه هاي ديگر تحقيق و ابزارها و وسايل و مواد كمك آموزشي در خدمت اين ضرورت و احتياج قرار گرفت. شاگردان مدارس در خارج از كلاس درس در جريان فراگيري ناخودآگاه قرار مي گيرند. معلّمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هر چيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. امروزه وقتي صحبت از حرفة معلّمي مي كنيم هرگز انتظاراتي نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانانت و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري است، كسي كه سعي مي كند بداند علم از كجا و با چه روشي و مسائلي آسانتر و بهتر مي توان ياد داد و آموخت.
سئوالات پژوهش:
1- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
2- ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي تا چه اندازه است؟
3- ميزان استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟
4- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟
5- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟
6- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
7- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟
8- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
9- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
10- ميزان امكانات و ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه اي است؟
11- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟
پيشينة تحقيق:
گنجاندن آموزش فناوري در جدول برنامة درسي تاريخچه اي كوتاه دارد و سابقة آن از دهة 1990 فراتر نمي رود، انگلستان، ژاپن و آمريكا پيش قراولان طي اين طريق بوده اند و بسياري از كشورهاي اروپايي و بعضي از كشورهاي آسيايي چون كره، هندوستان و مالزي نيز امروزه به نوعي آموزش فناوري و تكنولوژي آموزشي را در مجموعه برنامه هاي درسي مدارس خود لحاظ كرده اند، گسترده ترين تلاش در اين زمينه از آن «انجمن بين المللي آموزش فناوري» است كه از سال 1994 با اجراي «پروژة فناوري براي همة آمريكايي ها» به تهيه و تدوين بنيادهاي فلسفي و منطقي ارائة برنامه و نيز پيشنهاد چارچوب استانداردها و بالاخره محتواي آموزش فناوري در سطوح گوناگون تحصيلي پرداخته است.
1- خلخالي (1355) در يك بررسي در مورد كتابهاي علوم دورة راهنمايي ضمن مقايسة اجمالي برنامة درسي علوم تجربي كشورهاي آمريكا و انگلستان به اين نتيجه رسيده است كه زمان آموزش برخي از مفاهيم علمي كتابهاي علوم دورة راهنمايي در ايران، با زمان فراگيري همان مفاهيم در برنامه هاي درسي آمريكا و انگلستان مغايرت دارد.
يعني در كشورهاي ياد شده اين مفاهيم به گروه هاي سني بالاتري آموخته مي شود وي در ادامة مطالعات بررسي خود تعدادي از مشكلات معلمان را در انتقال مطالب كتاب به دانش آموزان اين گونه بيان داشته است.
الف- نداشتن امكانات آزمايشگاهي ب- زياد بودن تعداد دانش آموزان ج- كم بودن زمان آموزش و زياد بودن حجم محتوا
وسايل كمك آموزشي عامل افزاي بازدة آموزشي از لحاظ كمي و كيفي است و نيز اينگونه وسايل عامل عينيّت بخشيدن به محتواي دروس مي باشد. (ادگارديل1، 1969، به نقل از احديان، 1364)
معلمين نيز طرفدار استفاده از روش هاي فعال در تدريس علوم هستند و اين روش ها پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را ارتقا مي دهد (روبرت ال. هارتشورن ورامونا ال. نكسون2 (1990))
معلمين علوم تجربي به روش هاي علمي و فناوري توجه نشان نمي دهند و اين مطلب بيانگر مشكلات زياد روش تدريس علوم تجربي است كه از طريق آموزش هاي مداوم و كارگاه هاي روش تدريس برطرف مي شود (حميدارتي پنيار و عمرگيان3 1996)
به دلايل متعدّد و متنوّع فرهنگي، آموزشي، اقتصادي و حتي سياسي ورود فناوري به آموزش به منظور ايجاد قابليت هاي فناورانه و آماده كردن دانش آموزان، براي مشاركت موفقيت آميز در اخذ تصميمات براي استفاده از فناوري، گرايش تعليم و تربيت براي منظور كردن طرح هاي فناوري در برنامه هاي درسي و برنامه هاي آموزش مدرسه اي را بيش از پيش ضروري مي باشد. (گاستافسون4 ماروول و داون 1999)
منطق ارائة برنامه هاي آموزشي مبتني بر فناوري، متكي بر آرا و عقايديست كه بر نياز دانش آموزان به برخورداري از تجربيات كلاسي در استفاده از فناوري براي حل مسائل آموزشي و جستجوي راه حل هاي عملي و كاربردي براي حلّ مسائل تأكيد دارد. اين منطق تهيه برنامه هايي شامل اطلاعات و آگاهي هاي لازم دربارة دانش و مهارت هاي لازم براي حمايت و تأمين اعمال و فعاليت هاي مبتني بر فناوري را توصيه مي كند (آموزش و پرورش آلبرتا5، 1996، انجمن ملي تحقيقات آموزشي، 1996)
تعيين نيازها، برنامه ريزي براي تأمين نيازها و ارزيابي نتايج با استفاده از مدلهاي حل مسأله، برخي از مهارت هاي فنّاورانه اند كه بايد در برنامه هاي آموزشي مدارس لحاظ شوند (جانسي 1995، ليتون 1993)
برنامه ريزان درسي بايد بپذيرند كه فقط از طريق ارائة برنامه هاي آموزشي غني –با هدف توليد اطلاعات و مهارت هاي لازم مي توان دانش آموزان توانمند در استفاده از فناوري و قابل و توانا براي حل مسائل فناورانه را تربيت كرد. (كيمبل و استيبل و گرين 1996 و ليتون 1993)
از آنجا كه فناوري در جامعة امروز امري بسيار مهم است، ضرورت دارد كه هر فرد از سواد فناوري به ميزان لازم برخوردار شود و نيز از آنجا كه هدف از آموزش فناوري ارائة دانش و اطلاعات فناوري به عنوان بخشي از آموزش هاي رسمي و پايه اي براي همة مردم است مدرسه مناسبترين مكان براي ايجاد و گسترش سواد فنّاوري است. (يغما، عادل، 1380)
دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي در تمام حوزه هاي اصلي موضوعي اثرات مثبت محيط را در پيشرفت تحصيلي خود تجربه كرده اند. دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي از طريق آموزش با فناوري سطح بالا، پيشرفت فزاينده اي در دوره هاي تحصيل داشته اند. (جي سيوين- كاچا6 1988)
براي به نتيجه رسيدن در تجربقه هاي جديد يادگيري به سطح بالاتري از استدلال و قدرت حل مسئله نياز است. كاربرد تكنولوژي آموزشي اثر مثبتي بر نگرش دانش آموزان دارد و به تغيير شيوه هاي تدريس در جهت مشاركت، كار گروهي بيشتر و سخنراني كمتر معلم در كلاس درس مي شود. (بيكر، گيرهارت و هرمن7 1994)
براي مادة درسي در هر پاية تحصيلي يك كتاب درسي، تأليف و توزيع مي شود. معلمان با استفاده از شيوه هاي تدريس و امكانات آموزشي سعي دارند از طريق انتقال محتواي اين كتابها، معرفت و بينشهاي جديدي در دانش آموزان ايجاد كنند دانش آموزان نيز از طريق خواندن، فهميدن و درك محتواي كتابها به حقايقي پي مي برند كه در صورت به كارگيري آن اطلاعات مي توانند كيفيت زندگي خود را بهبود ببخشند. (يارمحمديان، 1377)
از ارسطو تا جان ديوئي خطر استفاده از كلمات و لغات به تنهايي در تدريس، به كار بردن لغات بدون توجه به معاني آنها و فراگيري مفاهيم از راه حفظ كردن، هميشه يادآوري و تأكيد شده است (رشيد پور، 1350، ص 26)
يادگيري امري بسيار پيچيده است و مستلزم دخالت عوامل متعدّد است. امر يادگيري در كلاس به طور اخص داراي اهميّت و حساسيّت بيشتر است و محيط كلاس به سبب تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوانتر است. در كلاس درس عوامل متعددي از جمله وضع جسمي، روحي، علمي و شخصيّتي معلم- فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي و... در امر يادگيري دخالت دارند. در بين اين عوامل وسايل كمك آموزشي به دليل اينكه تئولي و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد و دانش آموزان مي توانند مطالب مطرح شده را با استفادة معلم از وسايل كمك آموزشي در ساخت شناختي خود جاي دهند و به يادگيري معناداري نائل شوند. (احديان، محمد، مقدّمات تكنولوژي آموزشي، نشر بشر، چاپ هفتم، 1371)
فصل سوم: روش تحقيق
در اين تحقيق از روش توصيفي استفاده شده است و مي دانيم كه پژوهش توصيفي مانند عكسبرداري از ابعاد گوناگنون يك ارگانيسم يا يك پديده عيني است و پژوهشگر در اين گونه تحقيقات سعي مي كند تا آنچه هست را بدون هيچگونه دخالت يا استنتاج ذهني گزارش دهد و نتايج عيني از موقعيت بگيرد موضوع تحقيق مورد نظر چون با تحقيق توصيفي متناسب است و همچنين تحقيق توصيفي هزينه و دقت كمتري را مي طلبد به همين دليل اين روش انتخاب گرديد.
روش جمع آوري اطلاعات: پژوهش مذكور دربارة تأثير و كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي بر روي يادگيري دانش آموزان در مقاطع راهنمايي و به دليل محدوديّت امكانات، بخش عمده اطلاعات از طريق پرسشنامه جمع آوري شده است چون عملي تر و آسانتر است.
ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه مي باشد (دانش آموزان، معلمان) و گروه آزمودني معلمان و دانش آموزان راهنمايي مدارس رويش و مهر مي باشند براي اجراي پرسشنامه پس از هماهنگي با مسئولين ادارة كل آموزش و پرورش نيشابور به مدارس مذكور مراجعه شد. پس از آگاه نمودن مسئولين نسبت به انجام تحقيق و موضوع تحقيق و رشتة تحصيلي و اينكه پژوهش فعلي گامي در جهت شناخت بيشتر امكانات و وسايل و مواد آموزشي مي باشند. تعداد ___ پرسشنامه زير نظر استاد راهنما تهيه شده بود به معلمان و دانش آموزان داده شده و همچنين باعث شد كه معلمان را آگاه نموده و اينكه هدف از تكميل پرسشنامه آگاهي از مشكلات و خواسته هاي آنان است را به آنها بگوييم و ما بدان منظور بتوانيم پاسخ درست و دقيقي به دست بياوريم.
جمعيّت آماري: جمعيت آماري كلية دبيران مدارس دخترانه رويش و مهر و هاشمي نژاد و كليه معلمان در گروه هاي آموزشي شهرستان نيشابور مي باشند كه اين تعداد 64 نفر مي باشند و تعداد 64 نفر از دانش آموزان مدارس راهنمايي مهر و رويش است.
«متغيّرها»
1- مواد و وسايل كمك آموزشي: عبارتست از كلية وسايلي كه معلم را بر نحوة تدريس بهتر كمك مي كند از قبيل چارت، پوستر، گچ رنگي
2- ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان: عبارتست از ميزان رسيدن به اهداف آموزشي مورد نظر از پيش تعيين شده كه از طريق دادن پرسشنامة پيشرفت تحصيلي به دانش آموزان مي توان به پيشرفت تحصيلي آنها پي برد.
3- وسايل سمعي و بصري: شامل مواد ديداري و شنيداري مثل راديو، تلويزيون، ضبط، فيلم و غيره كه معلّم را در امر آموزش ياري مي كنند.
4- ارزشيابي: به معني داوري و قضاوت دربارة عملكرد فراگيران به منظور تشخيص نقاط قوّت و ضعف كه معلّم با استفاده از آزمون و استفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات عملكرد هر يك از فراگيران كلاس خود را ارزيابي مي كند.
5- خلّاق: به معني آفريننده، ابداع و ابتكار مي باشد كه شاگرد با قرار گرفتن در يك موقعيّت آموزش مناسب و با استفاده از حسّ كنجكاوي و ابزار مناسب مي تواند استعدادهاي نهفتة خود را شكوفا نموده و به پديده هاي جديد دست يابد.
«فهرست منابع و مأخذ»
1- احديان- محمد- مقدّمات تكنولوژي آموزشي- ناشر مركز نوآوري هاي آموزشي در ايران- چاپ 1364.
2- تقدسيان، شكوه- رشد تكنولوژي آموزشي- مهر 70.
3- حمصي فردوسي- شخصيتي دخت عالي. تكنولوژي آموزشي- طرح و تهيه- توليد- حفظ و نگهداري- مواد ديداري و شنيداري- انتشارات اصفهان- چاپ 71.
4- خوئي نژاد، غلامرضا- برنامه ريزي درسي براي تدريس و يادگيري بهتر- انتشارات آستان قدس رضوي- چاپ 72.
5- يغما- عادل- كارآيي و بهره دهي تكنولوژي آموزشي- رشد تكنولوژي آموزشي- بهمن 69.
فصل چهارم
يافته هاي تحقيق
تجزيه و تحليل داده ها:
1- ميزان آشنايي معلمين با روش هاي فعال كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از معلمان دورة راهنمايي شهرستان نيشابور 8% معلمين آگاهي خود را از روش هاي فعال آموزشي در حدّ خيلي زياد، 44% در حدّ زياد، 44% در حدّ متوسط و 4% در حد كم ارزيابي كرده اند.
به اين مفهوم كه حدود نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روش هاي فعال تدريس دارند.
2- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟
94% معلمين معتقدند كه آگاهي آنان در كاربرد ابزارهاي آموزشي تأثير بسيار زيادي در تدريس دارد.
3- ميزان ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه است؟
49% معلمان ابزارهاي موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حد بسيار زياد ارزيابي كرده اند. (14% كم و 3% خيلي كم)
به اين مفهوم كه نيمي از معلمان وسايل كمك آموزشي مدارس را كافي نمي دانند.
4- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
64% معلمان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه را در استفاده از وسايل كمك آموزشي در حدّ زياد موثر دانسته اند. به اين مفهوم كه مديران و عوامل اجرايي مدرسه همكاري لازم را در ارائه وسايل به ملمان داشته اند.
5- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
23% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در امر ارزشيابي دانش آموزان در حدّ خيلي زياد، 39% در حدّ زياد، 25% در حدّ متوسط و 3% در حد كم ارزشيابي كرده اند.
6- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟
95% معلمان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش يادگيري در حدّ خيلي زياد ارزيابي كرده اند. 97% آنان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در جذابيت امر تدريس خود بسيار ضروري دانسته اند.
7- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
94% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش انگيزه و علاقه در دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند.
8- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حدّ خيلي زياد موثر دانسته اند.
9- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟
89% معلمين معتقدند استفاده از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان تأثير زيادي دارد.
به اين مفهوم كه اكثر معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر روابط بين خودشان و دانش آموزان موثر دانسته اند.
10- ميزان استفاده ي معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از دانش آموزان مقطع راهنمايي شهرستان نيشابور 98% آزمايش درس علوم را انجام مي دهند و 88% از وسايل آزمايشگاهي در كلاس علوم استفاده مي كنند.
11- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟
77% دانش آموزان تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر پيشرفت تحصيلي خود زياد و 23% در حدّ متوسط ارزيابي كرده اند.
به اين مفهوم كه استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تأثيرگزار است.
(در پژوهش حاضر نتايج مطابق جداول عنوان شده خلاصه مي گردد)
***
فصل پنجم
«بحث و نتيجه گيري»
اين پژوهش با هدف بررسي كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي انجام شده است كه در ادامه به صورت زير از اطلاعات جمع آوري شده بحث و نتيجه گيري مي شود:
44% از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند.
بي شك آيندة هر جامعه اي كه به كيفيت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد از اين رو هرچه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثرتر و مفيدتر باشد جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت.
روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورده و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش جوابگوي نيازها و ضرورتها براي دانش آموزان باشد. معلمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. و امروزه وقتي صحبت از حرفة معلمي مي كنيم هرگز انتظار نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانات و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري باشد. اما با توجه به پژوهش انجام شده تنها نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند كه اين مي تواند به دليل انگيزه و نگرش منفي معلمان نسبت به وسايل كمك آموزشي و ديگر اينكه چون با وسايل كار نكرده اند اطلاعات محدودي هم دارند.
49% معلمان ابزارها و امكانات موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حدّ بسيار زياد ارزيابي كرده اند.
بنا به اهميت مواد و وسايل كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود مسئولان آموزش و پرورش و معلمان باتجربه در كنار هم ضرورت استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي را براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هرچيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند اما با توجه به پژوهش انجام شده: نيمي از معلمين امكانات و وسايل كمك آموزشي را كافي نمي دانند كه اين مي تواند به دليل اين باشد كه مسئولين برنامه ريزي آموزشي و دست اندركاران تعليم و تربيت كشور بودجة كافي براي مدارس كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را در اختيار مدارس قرار نداده اند.
91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را كه سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند. بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي را توصيه مي كنند. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواس خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكر و ساختن مفاهيم فراهم مي كنند و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. و به اين ترتيب تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد.
77% دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود ارزيابي كرده اند.
يادگيري امري بسيار پيچيده و مستلزم دخالت عوامل متعدد است و امر يادگيري در محيط كلاس به طور اخص داراي اهميت و حساسيت بيشتري است. محيط كلاس به نسبت تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوان تر است. در كلاس درس عوامل اساسي دخيل در امر يادگيري عبارتند از وضع جسمي- روحي- علمي و شخصيّتي معلم، محتواي منابع آموزشي، قوانين و مقررات آموزشي، فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي در بين اين عوامل و وسايل كمك آموزشي از حيث اينكه تئوري و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد. استفاده از وسايل كمك آموزشي از طرف معلم در جريان تدريس باعث مي شود كه مطالب مطرح شده در ساخت شناختي دانش آموزان جا بگيرد و دانش آموز به يادگيري معنادار نائل شود.
با توجه به اينكه 75% يادگيري از طريق كاربرد حس بينايي صورت مي گيرد وسايل كمك آموزشي يادگيري را مي تواند سريعتر، موثرتر، پايدارتر كند. با توجه به اين مطلب بيشتر دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود مي دانند.
پيشنهادات:
1- در جهت آگاهي معلمان از مفهوم و فلسفة تكنولوژي آموزشي و وسايل كمك آموزشي، برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت مي تواند جو مناسبي براي به كارگيري وسايل كمك آموزشي توسط معلمين بوجود آورد.
2- اختصاص بودجه اي براي مدارس داده شود كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را داشته باشند.
3- توجه به وضعيت اقتصادي و رفاهي دبيران، برقراري ارتباط دبيران با دانشگاه ها به طوري كه از يافته هاي جديد همواره با اطلاع باشند و در افزايش كيفيّت تدريس خود بكوشند.
4- استفاده از وسايل كمك آموزشي جزء وظايف قانوني معلمان باشند.
5- معلماني كه از وسايل كمك آموزشي استفاده مي كنند به نحو شايسته اي مورد قدرداني و حمايت قرار گيرند.
6- در نظام ارزشيابي از فعاليت هاي معلمان (ارزشيابي تكويني و ارزشيابي تراكمي) يكي از معيارهاي مهم و اساسي، استفاده از وسايل كمك آموزشي باشند.
7- به معلمان پيشنهاد مي شود كه براي استفاده از وسايل كمك آموزشي علاقه و اشتياق فراوان از خود نشان دهند.
8- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه در جهت افزايش معلومات و آمادگي معلمان و براي استفادة بهينه و مطلوب از وسايل كمك آموزشي، نشريات علمي و تخصّصي را تهيه و در اختيار معلّمان قرار دهند و نيز جلسات و همايش هايي در سطح كشور برگزار كنند.
9- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه جايگاه وسايل كمك آموزشي را در نظام آموزشي مشخص كنند و به اطلاع معلمان برسانند تا حالت رسمي و نهادينه پيدا كند.
فهرست منابع:
- ريس دانا، فرخ لقا، آموزش فناوري (تعاريف ويژگي ها و استانداردها)، نشريه رشد تكنولوژي آموزشي شماره 140
- ___________، بررسي نقش و جايگاه وسايل كمك آموزشي در برنامة درسي علوم تجربي دورة راهنمايي، نشريه دانش و پژوهش در علوم تربيتي، تابستان 79
- اسكاكتر، جان. ترجمة سليمانپور، محمدرضا. اثر فناوري آموزشي بر موفقيت دانش آموزان. نشريه رشد تكنولوژي آموزشي، شماره 41
- قهرماني، جعفر، تأثير وسايل كمك آموزشي در تدريس يادگيري. نشريه پيوند، 294- 295
- احديان، محمد. مقدمات تكنولوژي آموزشي. ناشر مركز نوآوري هاي آموزشي در ايران. چاپ 1364
- تقدسيان، شكوه. رشد تكنولوژي آموزشي. مهر 70
- حمصي، فردوس، شهين دخت عالي. تكنولوژي آموزشي. طرح و تهيه توليد- حفظ و نگهداري مواد ديداري و شنيداري. انتشارات اصفهان جاپ 71
پژوهش حاضر با هدف بررسي تأثير وسايل كمك آموزشي در يادگيري بر روي 64 نفر از دانش آموزان دورة راهنمايي انجام شد و جهت گردآوري داده ها يك پرسشنامة 18 سئوالي محقق *** ويژة معلمان و يك پرسشنامة 16 سئوالي ويژة دانش آموزان دورة راهنمايي تهيه شده و پس از اجرا نتايج نشان داد كه 77% دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر پيشرفت تحصيلي خود موثر دانسته اند و همچنين 94% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش يادگيري دانش آموزان موثر دانسته اند.
فصل اول
طرح مسئله
بيان مسئله:
پيشرفت سريع و توأم با جهش هاي بلند در علوم و تكنولوژي در نيمة دوم سدة اخير وظيفة سنگيني در مقايسه با دوره هاي گذشته بر دوش همة مسئولان اجتماعي در سطح تصميم گيري به ويژه به عهدة مسئولان آموزش و پرورش كشور قرار داده است. بنابراين برنامه ريزي در زمينة آموزش و پرورش از نظر زماني به روز، ماه و سال محدود نمي شود، بلكه علاوه بر چاره انديشي براي مسائل روز هميشه بايد آينده را مورد توجه قرار داد و از آنجا كه تحولات جنبه هاي مختلف زندگي جوامع بشري با سرعتي شگفت انگيز در حال توسعه و تغييرند و اين تحولات دانشهاي جديدي را مطرح مي سازد كه نيازهاي جديدي را نيز براي انسانها در بر مي گيرد، بنابراين آموزش بايد با سرعت و كيفيت بيشتر انجام شود. به همين دليل بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل و مواد كمك آموزشي را توصيه مي كنند چرا كه تكنولوژي آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد. آموزش مستلزم تمرين و يادگيري است و تكنولوژي، كاربرد موثر وسايل كمك آموزشي است و تكنيك هاي مختلف زماني به مدارس ما راه خواهند يافت كه معلمان به آن آشنا و معتقد شوند و به اعتقاد خود عمل كنند. زيرا استفاده بهينه و كسب مهارت در هر كاري مستلزم استفاده و به اجرا گذاشتن آن امر مي باشد. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواسّ خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكّر و ساختن مفاهيم فراهم مي سازد و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. امروزه مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفادة وسايل و مواد كمك آموزشي را بيش از هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. تا جامعة فردا به سعادت بيشتر دست يابد. بنا به اهميّت وسايل و مواد كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود، اين تحقيق در پي آن است كه دريابد وضعيت موجود كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در دانش آموزان راهنمايي چگونه است؟
هدف كلّي: بررسي مقايسه وضع موجود و وضع مطلوب كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در مقاطع راهنمايي
اهداف جزئي:
1- بررسي ميزان استفاده از وسايل آموزشي در تدريس توسط معلّمان
2- بررسي ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي
3- بررسي تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان
4- بررسي ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان
5- بررسي تأثير آگاهي معلمان در كاربرد وسايل كمك آموزشي
6- بررسي ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه با معلّمان در استفاده از وسايل كمك آموزشي
7- بررسي ميزان ابزارهاي موجود آموزشي در مدرسه
اهميّت و ضرورت مسأله:
بي شك آينده هر جامعه اي كه به كيفيّت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد «از اين روي هر چه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثر برتر و مفيد تر باشند جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت» (يغما، ص 3)
از آن زمان كه توجه بشر به مسئلة آموزش و پرورش و يادگيري در قالب استفاده از مطالب چاپي جلب شد روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان به دليل تكامل مداوم و روزمرة دانش بشري موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورد و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش نمي تواند جوابگوي نيازها و ضرورت هاي دانش آموزان باشد، به همين جهت است كه دگرگوني هاي آموزش و پرورش پابه پاي تغييرات در زمينه هاي ديگر تحقيق و ابزارها و وسايل و مواد كمك آموزشي در خدمت اين ضرورت و احتياج قرار گرفت. شاگردان مدارس در خارج از كلاس درس در جريان فراگيري ناخودآگاه قرار مي گيرند. معلّمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هر چيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. امروزه وقتي صحبت از حرفة معلّمي مي كنيم هرگز انتظاراتي نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانانت و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري است، كسي كه سعي مي كند بداند علم از كجا و با چه روشي و مسائلي آسانتر و بهتر مي توان ياد داد و آموخت.
سئوالات پژوهش:
1- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
2- ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي تا چه اندازه است؟
3- ميزان استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟
4- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟
5- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟
6- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
7- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟
8- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
9- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
10- ميزان امكانات و ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه اي است؟
11- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟
پيشينة تحقيق:
گنجاندن آموزش فناوري در جدول برنامة درسي تاريخچه اي كوتاه دارد و سابقة آن از دهة 1990 فراتر نمي رود، انگلستان، ژاپن و آمريكا پيش قراولان طي اين طريق بوده اند و بسياري از كشورهاي اروپايي و بعضي از كشورهاي آسيايي چون كره، هندوستان و مالزي نيز امروزه به نوعي آموزش فناوري و تكنولوژي آموزشي را در مجموعه برنامه هاي درسي مدارس خود لحاظ كرده اند، گسترده ترين تلاش در اين زمينه از آن «انجمن بين المللي آموزش فناوري» است كه از سال 1994 با اجراي «پروژة فناوري براي همة آمريكايي ها» به تهيه و تدوين بنيادهاي فلسفي و منطقي ارائة برنامه و نيز پيشنهاد چارچوب استانداردها و بالاخره محتواي آموزش فناوري در سطوح گوناگون تحصيلي پرداخته است.
1- خلخالي (1355) در يك بررسي در مورد كتابهاي علوم دورة راهنمايي ضمن مقايسة اجمالي برنامة درسي علوم تجربي كشورهاي آمريكا و انگلستان به اين نتيجه رسيده است كه زمان آموزش برخي از مفاهيم علمي كتابهاي علوم دورة راهنمايي در ايران، با زمان فراگيري همان مفاهيم در برنامه هاي درسي آمريكا و انگلستان مغايرت دارد.
يعني در كشورهاي ياد شده اين مفاهيم به گروه هاي سني بالاتري آموخته مي شود وي در ادامة مطالعات بررسي خود تعدادي از مشكلات معلمان را در انتقال مطالب كتاب به دانش آموزان اين گونه بيان داشته است.
الف- نداشتن امكانات آزمايشگاهي ب- زياد بودن تعداد دانش آموزان ج- كم بودن زمان آموزش و زياد بودن حجم محتوا
وسايل كمك آموزشي عامل افزاي بازدة آموزشي از لحاظ كمي و كيفي است و نيز اينگونه وسايل عامل عينيّت بخشيدن به محتواي دروس مي باشد. (ادگارديل1، 1969، به نقل از احديان، 1364)
معلمين نيز طرفدار استفاده از روش هاي فعال در تدريس علوم هستند و اين روش ها پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را ارتقا مي دهد (روبرت ال. هارتشورن ورامونا ال. نكسون2 (1990))
معلمين علوم تجربي به روش هاي علمي و فناوري توجه نشان نمي دهند و اين مطلب بيانگر مشكلات زياد روش تدريس علوم تجربي است كه از طريق آموزش هاي مداوم و كارگاه هاي روش تدريس برطرف مي شود (حميدارتي پنيار و عمرگيان3 1996)
به دلايل متعدّد و متنوّع فرهنگي، آموزشي، اقتصادي و حتي سياسي ورود فناوري به آموزش به منظور ايجاد قابليت هاي فناورانه و آماده كردن دانش آموزان، براي مشاركت موفقيت آميز در اخذ تصميمات براي استفاده از فناوري، گرايش تعليم و تربيت براي منظور كردن طرح هاي فناوري در برنامه هاي درسي و برنامه هاي آموزش مدرسه اي را بيش از پيش ضروري مي باشد. (گاستافسون4 ماروول و داون 1999)
منطق ارائة برنامه هاي آموزشي مبتني بر فناوري، متكي بر آرا و عقايديست كه بر نياز دانش آموزان به برخورداري از تجربيات كلاسي در استفاده از فناوري براي حل مسائل آموزشي و جستجوي راه حل هاي عملي و كاربردي براي حلّ مسائل تأكيد دارد. اين منطق تهيه برنامه هايي شامل اطلاعات و آگاهي هاي لازم دربارة دانش و مهارت هاي لازم براي حمايت و تأمين اعمال و فعاليت هاي مبتني بر فناوري را توصيه مي كند (آموزش و پرورش آلبرتا5، 1996، انجمن ملي تحقيقات آموزشي، 1996)
تعيين نيازها، برنامه ريزي براي تأمين نيازها و ارزيابي نتايج با استفاده از مدلهاي حل مسأله، برخي از مهارت هاي فنّاورانه اند كه بايد در برنامه هاي آموزشي مدارس لحاظ شوند (جانسي 1995، ليتون 1993)
برنامه ريزان درسي بايد بپذيرند كه فقط از طريق ارائة برنامه هاي آموزشي غني –با هدف توليد اطلاعات و مهارت هاي لازم مي توان دانش آموزان توانمند در استفاده از فناوري و قابل و توانا براي حل مسائل فناورانه را تربيت كرد. (كيمبل و استيبل و گرين 1996 و ليتون 1993)
از آنجا كه فناوري در جامعة امروز امري بسيار مهم است، ضرورت دارد كه هر فرد از سواد فناوري به ميزان لازم برخوردار شود و نيز از آنجا كه هدف از آموزش فناوري ارائة دانش و اطلاعات فناوري به عنوان بخشي از آموزش هاي رسمي و پايه اي براي همة مردم است مدرسه مناسبترين مكان براي ايجاد و گسترش سواد فنّاوري است. (يغما، عادل، 1380)
دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي در تمام حوزه هاي اصلي موضوعي اثرات مثبت محيط را در پيشرفت تحصيلي خود تجربه كرده اند. دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي از طريق آموزش با فناوري سطح بالا، پيشرفت فزاينده اي در دوره هاي تحصيل داشته اند. (جي سيوين- كاچا6 1988)
براي به نتيجه رسيدن در تجربقه هاي جديد يادگيري به سطح بالاتري از استدلال و قدرت حل مسئله نياز است. كاربرد تكنولوژي آموزشي اثر مثبتي بر نگرش دانش آموزان دارد و به تغيير شيوه هاي تدريس در جهت مشاركت، كار گروهي بيشتر و سخنراني كمتر معلم در كلاس درس مي شود. (بيكر، گيرهارت و هرمن7 1994)
براي مادة درسي در هر پاية تحصيلي يك كتاب درسي، تأليف و توزيع مي شود. معلمان با استفاده از شيوه هاي تدريس و امكانات آموزشي سعي دارند از طريق انتقال محتواي اين كتابها، معرفت و بينشهاي جديدي در دانش آموزان ايجاد كنند دانش آموزان نيز از طريق خواندن، فهميدن و درك محتواي كتابها به حقايقي پي مي برند كه در صورت به كارگيري آن اطلاعات مي توانند كيفيت زندگي خود را بهبود ببخشند. (يارمحمديان، 1377)
از ارسطو تا جان ديوئي خطر استفاده از كلمات و لغات به تنهايي در تدريس، به كار بردن لغات بدون توجه به معاني آنها و فراگيري مفاهيم از راه حفظ كردن، هميشه يادآوري و تأكيد شده است (رشيد پور، 1350، ص 26)
يادگيري امري بسيار پيچيده است و مستلزم دخالت عوامل متعدّد است. امر يادگيري در كلاس به طور اخص داراي اهميّت و حساسيّت بيشتر است و محيط كلاس به سبب تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوانتر است. در كلاس درس عوامل متعددي از جمله وضع جسمي، روحي، علمي و شخصيّتي معلم- فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي و... در امر يادگيري دخالت دارند. در بين اين عوامل وسايل كمك آموزشي به دليل اينكه تئولي و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد و دانش آموزان مي توانند مطالب مطرح شده را با استفادة معلم از وسايل كمك آموزشي در ساخت شناختي خود جاي دهند و به يادگيري معناداري نائل شوند. (احديان، محمد، مقدّمات تكنولوژي آموزشي، نشر بشر، چاپ هفتم، 1371)
فصل سوم: روش تحقيق
در اين تحقيق از روش توصيفي استفاده شده است و مي دانيم كه پژوهش توصيفي مانند عكسبرداري از ابعاد گوناگنون يك ارگانيسم يا يك پديده عيني است و پژوهشگر در اين گونه تحقيقات سعي مي كند تا آنچه هست را بدون هيچگونه دخالت يا استنتاج ذهني گزارش دهد و نتايج عيني از موقعيت بگيرد موضوع تحقيق مورد نظر چون با تحقيق توصيفي متناسب است و همچنين تحقيق توصيفي هزينه و دقت كمتري را مي طلبد به همين دليل اين روش انتخاب گرديد.
روش جمع آوري اطلاعات: پژوهش مذكور دربارة تأثير و كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي بر روي يادگيري دانش آموزان در مقاطع راهنمايي و به دليل محدوديّت امكانات، بخش عمده اطلاعات از طريق پرسشنامه جمع آوري شده است چون عملي تر و آسانتر است.
ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه مي باشد (دانش آموزان، معلمان) و گروه آزمودني معلمان و دانش آموزان راهنمايي مدارس رويش و مهر مي باشند براي اجراي پرسشنامه پس از هماهنگي با مسئولين ادارة كل آموزش و پرورش نيشابور به مدارس مذكور مراجعه شد. پس از آگاه نمودن مسئولين نسبت به انجام تحقيق و موضوع تحقيق و رشتة تحصيلي و اينكه پژوهش فعلي گامي در جهت شناخت بيشتر امكانات و وسايل و مواد آموزشي مي باشند. تعداد ___ پرسشنامه زير نظر استاد راهنما تهيه شده بود به معلمان و دانش آموزان داده شده و همچنين باعث شد كه معلمان را آگاه نموده و اينكه هدف از تكميل پرسشنامه آگاهي از مشكلات و خواسته هاي آنان است را به آنها بگوييم و ما بدان منظور بتوانيم پاسخ درست و دقيقي به دست بياوريم.
جمعيّت آماري: جمعيت آماري كلية دبيران مدارس دخترانه رويش و مهر و هاشمي نژاد و كليه معلمان در گروه هاي آموزشي شهرستان نيشابور مي باشند كه اين تعداد 64 نفر مي باشند و تعداد 64 نفر از دانش آموزان مدارس راهنمايي مهر و رويش است.
«متغيّرها»
1- مواد و وسايل كمك آموزشي: عبارتست از كلية وسايلي كه معلم را بر نحوة تدريس بهتر كمك مي كند از قبيل چارت، پوستر، گچ رنگي
2- ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان: عبارتست از ميزان رسيدن به اهداف آموزشي مورد نظر از پيش تعيين شده كه از طريق دادن پرسشنامة پيشرفت تحصيلي به دانش آموزان مي توان به پيشرفت تحصيلي آنها پي برد.
3- وسايل سمعي و بصري: شامل مواد ديداري و شنيداري مثل راديو، تلويزيون، ضبط، فيلم و غيره كه معلّم را در امر آموزش ياري مي كنند.
4- ارزشيابي: به معني داوري و قضاوت دربارة عملكرد فراگيران به منظور تشخيص نقاط قوّت و ضعف كه معلّم با استفاده از آزمون و استفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات عملكرد هر يك از فراگيران كلاس خود را ارزيابي مي كند.
5- خلّاق: به معني آفريننده، ابداع و ابتكار مي باشد كه شاگرد با قرار گرفتن در يك موقعيّت آموزش مناسب و با استفاده از حسّ كنجكاوي و ابزار مناسب مي تواند استعدادهاي نهفتة خود را شكوفا نموده و به پديده هاي جديد دست يابد.
«فهرست منابع و مأخذ»
1- احديان- محمد- مقدّمات تكنولوژي آموزشي- ناشر مركز نوآوري هاي آموزشي در ايران- چاپ 1364.
2- تقدسيان، شكوه- رشد تكنولوژي آموزشي- مهر 70.
3- حمصي فردوسي- شخصيتي دخت عالي. تكنولوژي آموزشي- طرح و تهيه- توليد- حفظ و نگهداري- مواد ديداري و شنيداري- انتشارات اصفهان- چاپ 71.
4- خوئي نژاد، غلامرضا- برنامه ريزي درسي براي تدريس و يادگيري بهتر- انتشارات آستان قدس رضوي- چاپ 72.
5- يغما- عادل- كارآيي و بهره دهي تكنولوژي آموزشي- رشد تكنولوژي آموزشي- بهمن 69.
فصل چهارم
يافته هاي تحقيق
تجزيه و تحليل داده ها:
1- ميزان آشنايي معلمين با روش هاي فعال كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از معلمان دورة راهنمايي شهرستان نيشابور 8% معلمين آگاهي خود را از روش هاي فعال آموزشي در حدّ خيلي زياد، 44% در حدّ زياد، 44% در حدّ متوسط و 4% در حد كم ارزيابي كرده اند.
به اين مفهوم كه حدود نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روش هاي فعال تدريس دارند.
2- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟
94% معلمين معتقدند كه آگاهي آنان در كاربرد ابزارهاي آموزشي تأثير بسيار زيادي در تدريس دارد.
3- ميزان ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه است؟
49% معلمان ابزارهاي موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حد بسيار زياد ارزيابي كرده اند. (14% كم و 3% خيلي كم)
به اين مفهوم كه نيمي از معلمان وسايل كمك آموزشي مدارس را كافي نمي دانند.
4- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
64% معلمان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه را در استفاده از وسايل كمك آموزشي در حدّ زياد موثر دانسته اند. به اين مفهوم كه مديران و عوامل اجرايي مدرسه همكاري لازم را در ارائه وسايل به ملمان داشته اند.
5- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟
23% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در امر ارزشيابي دانش آموزان در حدّ خيلي زياد، 39% در حدّ زياد، 25% در حدّ متوسط و 3% در حد كم ارزشيابي كرده اند.
6- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟
95% معلمان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش يادگيري در حدّ خيلي زياد ارزيابي كرده اند. 97% آنان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در جذابيت امر تدريس خود بسيار ضروري دانسته اند.
7- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟
94% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش انگيزه و علاقه در دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند.
8- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟
91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حدّ خيلي زياد موثر دانسته اند.
9- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟
89% معلمين معتقدند استفاده از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان تأثير زيادي دارد.
به اين مفهوم كه اكثر معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر روابط بين خودشان و دانش آموزان موثر دانسته اند.
10- ميزان استفاده ي معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟
بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از دانش آموزان مقطع راهنمايي شهرستان نيشابور 98% آزمايش درس علوم را انجام مي دهند و 88% از وسايل آزمايشگاهي در كلاس علوم استفاده مي كنند.
11- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟
77% دانش آموزان تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر پيشرفت تحصيلي خود زياد و 23% در حدّ متوسط ارزيابي كرده اند.
به اين مفهوم كه استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تأثيرگزار است.
(در پژوهش حاضر نتايج مطابق جداول عنوان شده خلاصه مي گردد)
***
فصل پنجم
«بحث و نتيجه گيري»
اين پژوهش با هدف بررسي كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي انجام شده است كه در ادامه به صورت زير از اطلاعات جمع آوري شده بحث و نتيجه گيري مي شود:
44% از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند.
بي شك آيندة هر جامعه اي كه به كيفيت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد از اين رو هرچه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثرتر و مفيدتر باشد جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت.
روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورده و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش جوابگوي نيازها و ضرورتها براي دانش آموزان باشد. معلمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. و امروزه وقتي صحبت از حرفة معلمي مي كنيم هرگز انتظار نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانات و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري باشد. اما با توجه به پژوهش انجام شده تنها نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند كه اين مي تواند به دليل انگيزه و نگرش منفي معلمان نسبت به وسايل كمك آموزشي و ديگر اينكه چون با وسايل كار نكرده اند اطلاعات محدودي هم دارند.
49% معلمان ابزارها و امكانات موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حدّ بسيار زياد ارزيابي كرده اند.
بنا به اهميت مواد و وسايل كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود مسئولان آموزش و پرورش و معلمان باتجربه در كنار هم ضرورت استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي را براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هرچيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند اما با توجه به پژوهش انجام شده: نيمي از معلمين امكانات و وسايل كمك آموزشي را كافي نمي دانند كه اين مي تواند به دليل اين باشد كه مسئولين برنامه ريزي آموزشي و دست اندركاران تعليم و تربيت كشور بودجة كافي براي مدارس كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را در اختيار مدارس قرار نداده اند.
91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را كه سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند. بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي را توصيه مي كنند. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواس خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكر و ساختن مفاهيم فراهم مي كنند و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. و به اين ترتيب تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد.
77% دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود ارزيابي كرده اند.
يادگيري امري بسيار پيچيده و مستلزم دخالت عوامل متعدد است و امر يادگيري در محيط كلاس به طور اخص داراي اهميت و حساسيت بيشتري است. محيط كلاس به نسبت تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوان تر است. در كلاس درس عوامل اساسي دخيل در امر يادگيري عبارتند از وضع جسمي- روحي- علمي و شخصيّتي معلم، محتواي منابع آموزشي، قوانين و مقررات آموزشي، فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي در بين اين عوامل و وسايل كمك آموزشي از حيث اينكه تئوري و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد. استفاده از وسايل كمك آموزشي از طرف معلم در جريان تدريس باعث مي شود كه مطالب مطرح شده در ساخت شناختي دانش آموزان جا بگيرد و دانش آموز به يادگيري معنادار نائل شود.
با توجه به اينكه 75% يادگيري از طريق كاربرد حس بينايي صورت مي گيرد وسايل كمك آموزشي يادگيري را مي تواند سريعتر، موثرتر، پايدارتر كند. با توجه به اين مطلب بيشتر دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود مي دانند.
پيشنهادات:
1- در جهت آگاهي معلمان از مفهوم و فلسفة تكنولوژي آموزشي و وسايل كمك آموزشي، برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت مي تواند جو مناسبي براي به كارگيري وسايل كمك آموزشي توسط معلمين بوجود آورد.
2- اختصاص بودجه اي براي مدارس داده شود كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را داشته باشند.
3- توجه به وضعيت اقتصادي و رفاهي دبيران، برقراري ارتباط دبيران با دانشگاه ها به طوري كه از يافته هاي جديد همواره با اطلاع باشند و در افزايش كيفيّت تدريس خود بكوشند.
4- استفاده از وسايل كمك آموزشي جزء وظايف قانوني معلمان باشند.
5- معلماني كه از وسايل كمك آموزشي استفاده مي كنند به نحو شايسته اي مورد قدرداني و حمايت قرار گيرند.
6- در نظام ارزشيابي از فعاليت هاي معلمان (ارزشيابي تكويني و ارزشيابي تراكمي) يكي از معيارهاي مهم و اساسي، استفاده از وسايل كمك آموزشي باشند.
7- به معلمان پيشنهاد مي شود كه براي استفاده از وسايل كمك آموزشي علاقه و اشتياق فراوان از خود نشان دهند.
8- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه در جهت افزايش معلومات و آمادگي معلمان و براي استفادة بهينه و مطلوب از وسايل كمك آموزشي، نشريات علمي و تخصّصي را تهيه و در اختيار معلّمان قرار دهند و نيز جلسات و همايش هايي در سطح كشور برگزار كنند.
9- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه جايگاه وسايل كمك آموزشي را در نظام آموزشي مشخص كنند و به اطلاع معلمان برسانند تا حالت رسمي و نهادينه پيدا كند.
فهرست منابع:
- ريس دانا، فرخ لقا، آموزش فناوري (تعاريف ويژگي ها و استانداردها)، نشريه رشد تكنولوژي آموزشي شماره 140
- ___________، بررسي نقش و جايگاه وسايل كمك آموزشي در برنامة درسي علوم تجربي دورة راهنمايي، نشريه دانش و پژوهش در علوم تربيتي، تابستان 79
- اسكاكتر، جان. ترجمة سليمانپور، محمدرضا. اثر فناوري آموزشي بر موفقيت دانش آموزان. نشريه رشد تكنولوژي آموزشي، شماره 41
- قهرماني، جعفر، تأثير وسايل كمك آموزشي در تدريس يادگيري. نشريه پيوند، 294- 295
- احديان، محمد. مقدمات تكنولوژي آموزشي. ناشر مركز نوآوري هاي آموزشي در ايران. چاپ 1364
- تقدسيان، شكوه. رشد تكنولوژي آموزشي. مهر 70
- حمصي، فردوس، شهين دخت عالي. تكنولوژي آموزشي. طرح و تهيه توليد- حفظ و نگهداري مواد ديداري و شنيداري. انتشارات اصفهان جاپ 71
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
