تربيت‌بدنى و ورزش در مدارس
تربيت‌بدنى و ورزش در مدارس
کودک از ابتداى ورود به‌دنياى مدرسه، پيوسته در اين تلاش است که به زندگى خوب، سالم و پرطراوت دست يابد. در تأمين اين نياز و تحقق چنين هدفي، بهر‌ه‌مندى دانشآموزان از امکانات ورزشي، در کنار ساير عوامل تربيتي، بسيار سازنده و مفيد خواهد بود و لذا معلمان آگاه تربيت‌بدنى مدارس، بايستى به آموزش صحيح تربيت‌بدنى به دانشآموزان همت گمارند و در اين راه از هيچ کوشش ثمربخشى دريغ ننمايند. کليه تلاش‌ها بايد در جهت توسعه آموزش تربيت‌بدنى و دانش نوين اين رشته در بين دانشآموزان باشد چرا که از گذشته‌هاى دور، اعتقاد ما بر اين است که “روح سالم در بدن سالم است”. پس چه بهتر که اين کار، از مدارس آغاز گرديده و به‌نحو صحيح و اصولى دنبال گردد.
روش‌هاى آموزش مهارت‌هاى ورزشى در مدارس
براى آموزش مهارت‌هاى ورزشي، روش‌هاى مختلفى بکار مى‌رود. اين روش‌ها با توجه به تأثير و شرکت حس‌هاى مختلف در يادگيري، در سه گروه به‌شرح زير تقسيم‌بندى مى‌گردند:
- روش تکلمى:
يکى از رايج‌ترين روش‌هاى آموزش مهارت‌ها يا شيوه اجراء يک فعاليت، استفاده از روش تکلمى است. در اين نوع شيوه، معلم مرحله به مرحله يا به‌طور خلاصه، چگونگى اجراء يک فعاليت در مراحل مختلف را فقط بهوسيله زبان بازگو مى‌کند. او به‌عنوان يک وسيله کمکى اوليه، يادگيرنده را به آنچه در قالب عمل بايد پياده کند آگاهى مى‌دهد و در حقيقت يک تصوير کلى از فعاليت مورد نظر را در ذهن فرد به‌وجود مى‌آورد. در آموزش با اين روش، دانشآموزان مراحل مختلف حرکت‌ها را از طريق شنيدن و گوش دادن ياد مى‌گيرند.
- روش مشاهده‌اى:
يکى از مهم‌ترين و سودمند‌ترين راه‌هاى آموزش يک حرکت، نشان دادن آن به دانشآموزان است. نشان دادن مهارت يا حرکت معمولاً همراه با توضيح دادن است. نشان دادن حرکت بهوسيله معلم يا دانشآموزان يا وسايل کمک‌آموزشى نظير فيلم و پوستر و عکس مى‌تواند انجام پذيرد.
- روش احساس حرکت:
اين روش عبارت است از به‌وجود آوردن احساس حرکتى صحيح با هدايت کردن يک قسمت يا قسمت‌هاى مختلفى از بدن که در حرکت به‌کار گرفته مى‌شود. اين عمل به‌وسيلهٔ معلم يا فرد ماهرى انجام مى‌گيرد. در بسيارى از موارد ديده شده است که برخى از افراد تا زمانى‌که اين حس را پيدا نکرده‌اند، مهارت مربوطه را به‌خوبى انجام نمى‌دهند. به‌عنوان مثال اين عمل براى کسى که وزنه پرتاب مى‌کند و حرکت دست را در موقع پرتاب به‌خوبى نمى‌داند يا کسى که چگونگى پرتاب وزنه را ياد نمى‌گيرد بسيار قابل استفاده است. مورد استفادهٔ ديگر اين روش زمانى است که شخصى دچار نقص عضوى مثل کرى يا کورى باشد. معلم با هدايت کردن اجراء کنندگان حرکت، چگونگى انجام دادن آن را به‌وسيلهٔ به‌وجود آوردن احساس حرکت بدني، به فرد مى‌آموزد.
بهداشت و ايمنى در برنامه‌هاى ورزش مدارس
رعايت بهداشت و ايمنى از موارد مهمى است که در اجراء هر رشته ورزشي، از نظر حفظ سلامت دانشآموزان بايد به‌عمل آيد. ايمنى و حفظ بهداشت، خود به‌خود به‌دست نمى‌آيد و بايد ضمن تعليمات هر رشته ورزشي، مقررات ايمنى آن نيز تعليم داده شود. پس از آموزش مقررات ايمنى و بهداشتى رشته‌هاى ورزشي، بر مربيان لازم است که بر اجراء صحيح و کامل آن نظارت کنند تا همه افراد، تمامى توصيه‌ها را بدون کم و کاست رعايت نمايند.
اولين مسئوليت مربيان ورزش، انتخاب زمين و محوطه ورزشى مناسب از نظر حفظ سلامت دانشآموزان است. محوطه ورزشى بايد، داراى وسعت کافى بوده و از برجستگى‌ها، موانع و اشيائى که براى سلامت افراد خطرناک است، عارى باشد.
مسئوليت بعدى مربى ورزش اين است که بر رعايت مقررات ايمنى هر رشته خاص از طرف شرکت‌کنندگان نظارت داشته باشد. نظارت و اجراء مقررات ايمنى از مهم‌ترين وظايف هر مربى ورزش به‌شمار مى‌رود. جو بازى بايد ملايم و دوستانه باشد و بر مربيان است که با تمام قدرت، از خشونت در بازى‌هاى ورزشى جلوگيرى کنند، زيرا خشونت در ورزش جائى ندارد.
شايان ذکر است، مقررات ايمنى رشته‌هاى ورزشى بايد در همه جا و در همه مدارس يکسان باشد و همه معلمان بايد در اين موارد هماهنگ عمل کنند. بهتر آن است که مقررات ايمني، در تابلوى اعلانات مدارس نصب گردند تا همواره در معرض ديد و مطالعه دانشآموزان قرار گيرد.
استراحت و تمدد اعصاب پس از فعاليت‌هاى ورزشى
استراحت از نظر حفظ سلامت و کارآئى بدن امر مهمى است که بايد به‌خصوص در مورد جوانان که فعاليت آنها بسيار زياد است، مورد توجه قرار گيرد. استراحت و تمدد اعصاب، موجب آرامش‌خاطر و رهائى از عصبانيت و ناراحتى‌هاى روحى است. تحقيقات اخير نشان داده است که عادت دادن دانشآموزان به استراحت و تمدد اعصاب، به يادگيرى و آموزش آنان کمک مى‌کند و اضطراب آنان را مى‌زدايد و به‌دقت و قدرت يادگيرى آنان مى‌افزايد. بنابراين لازم است، دانشآموزان به ارزش و اهميت استراحت و تمدد اعصاب آگاه شوند. استراحت بعد از هر فعاليت ورزشى بايد جزء عادات دانشآموزان قرار گيرد تا به نيرومندى و سلامت آنان لطمه وارد نشود. بايد توجه داشت که بدن از نظرى قواى ذهنى و جسمي، بعد از هر فعاليت به استراحت نياز دارد و هر عضو بدن که بيشتر فعاليت کرده باشد، به‌همان نسبت به استراحت بيشترى نياز دارد. تمرينات زير به استراحت و تمدد اعصاب شما دانشآموزان عزيز، پس از فعاليت‌هاى زياد و خسته‌شدن، کمک مؤثرى مى‌نمايد:
۱. در هر نقطه‌اى که هستيد بدن را مانند شيئى که به آرامى به طرف زمين فرود مى‌آيد، با کمک دست‌ها روى زمين قرار دهيد و به‌راحتى بنشينيد.
۲. وقتى روى زمين نشستيد، پاها را به راحتى دراز کنيد و بدن را مانند شاخه‌اى که در اثر ورزش نسيم تکان مى‌خورد به آرامى به طرف راست و چپ به نوسان در آوريد.
۳. به آرامى دراز بکشيد و چشم‌هاى خود را ببنديد و به هيچ‌چيز فکر نکنيد.
۴. به پشت دراز بکشيد و فکر کنيد که پلک‌هاى چشم شما لحظه به لحظه سنگين‌تر و سنگين‌تر مى‌شود.
۵. به پشت بخوابيد و تصور کنيد که دست‌ها و پاهاى شما به سنگينى آهنى است که به آرامى به زمين فرو مى‌رود.
۶. به پشت دراز بکشيد و با شل کردن عضلات، بدن را با سنگينى روى زمين رها کنيد و فکر کنيد که کم‌کم داريد به زمين فرو مى‌رويد.
اگر موارد چهار به بعد را پس از حرکت و فعاليت‌هاى بدن با راحتى و بى‌خيالى (و به قول معروف با خارج بودن از اين دنيا) اجراء کنيد مسلماً به خواب عميقى هم فرو مى‌رويد. موارد بالا، هماهنگى قواى ذهنى و جسمى را براى تأمين استراحت و دستيابى به تمدد اعصاب و رفع خستگى پس از فعاليت‌هاى جسمى ثابت مى‌کند.
اثرات فيزيولوژيک ورزش بر بدن
اثر روی تغذیه و دستگاه گوارش
اثر روی سیستم عصبی
اثر روی دستگاه حرکتی
اثر در دستگاه تنفس
اثر در گردش خون
اثر روى تغذيه و دستگاه گوارش
انرژى لازم براى انجام ورزش از اکسيده شدن مواد غذائى که قسمت عمده آن از سوختن مواد قندى و چربى‌ها به‌دست مى‌آيد حاصل مى‌گردد که نتيجهٔ آن زياد شدن اشتها و خوردن غذاى بيشتر و بالاخره زيادتر شدن دفع مواد زائد بدن خواهد بود و در نتيجهٔ آن، فعاليت‌هاى غددى توسعه يافته، اشتها تحريک شده و عمل هضم تسريع مى‌شود. براى اشخاص خانه‌نشين و بى‌حرکت و افرادى که در اثر پرخورى خسته مى‌شوند، ورزش داراى اثرى نيکو است و نزد اين افراد عمل دفع فضولات سرعت مى‌يابد. نزد افراد در سنين مختلف پس از چند هفته تمرين ورزشي، کاهش مقدار کلسترول، اسيداوريک و اوره خون مشاهده شده است. هم‌چنين ادرار که عمل دفع اساسى فضولات را تأمين مى‌کند غليظ‌تر گرديده و مواد دفعى آن بيشتر شده است.
ورزش مانع جمع‌شدن مواد زائد در بدن مى‌گردد. چون معده و کبد و روده‌ها مى‌بايد پيوسته غذاى لازم را به عضلات برسانند و براى اين کار فعاليت مى‌کنند، سلول‌هاى تشکيل‌دهنده آنها هميشه شاداب و سالم باقى مى‌ماند. بالعکس در اشخاصى که بى‌حرکت هستند و حتى از راه رفتن هم دريغ مى‌ورزند، فضولات مواد غذائى به زحمت خارج مى‌شود و علاوه بر آن که سموم اين فضولات گاه از راه روده جذب بدن مى‌شود و در واقع يک نوع مسموميت مختصر و دائم ايجاد مى‌کند، پس از مدتى سبب گشادشدن معده و روده‌ها نيز مى‌گردد و کبد و ساير غدد مترشحه هاضمه نيز به مناسبت کار زياد خسته و فرسوده مى‌شود و همه اين عوامل دست به‌دست هم داده، اختلال شديدى در دستگاه گوارش به‌وجود مى‌آورند. لازم به ياد‌آورى است که معده و روده و ساير قسمت‌هاى داخلى شکم بهوسيله يک جدار عضلانى سفت و محکم که از عضلات مورب ساخته شده و از استخوان جناغ سينه تا بالاى زهار کشيده شده و روى شکم را پوشانيده است، با کمک يک عضله مدور داخلى به‌طور افقى اعضاء دستگاه گوارش را در وضع خود نگاه مى‌دارد. اين عضلات که به محکمى چوب و قدرت ارتجاعى شبيه به فنر هستند، مانع از آن مى‌شوند که محتويات شکم جاى خود را تغيير دهند و به‌واسطه وزنى که دارند در حالت ايستادگى به طرف پائين متمايل شوند ولى گاه اتفاق مى‌افتد که اين عضلات ضعيف و نازک مى‌شوند و سلول‌هاى چربى جاى کمبود آن را پر مى‌کند و به اين ترتيب استحکام عضلات کم مى‌شود به‌طورى‌که ديگر نمى‌توانند مثل سابق جلو افتادگى احشاء را بگيرند و عوارض مختلفى مثل پائين افتادن معده و گاه بيرون آمدن روده از محل تقاطع عضلات پيدا مى‌شود.
بعضى از اشخاص تصور مى‌کنند که راه رفتن تنها مى‌تواند جايگزين ورزش‌هاى روزانه بشود، اين نظريه صحيح نيست و راه‌رفتن نمى‌تواند عضلات شکم را به‌کار وادارد. بديهى است که به هرحال راه رفتن بهتر از نشستن و خوابيدن است ولى اگر قرار بشود، کسى بخواهد در عين به‌دست آوردن سلامت کامل از تناسب اندام هم برخوردار شود بايد حتماً به تمرينات بدنى و ورزش‌هاى شکمى نيز بپردازد. افتادگى اعضاء دستگاه گوارش به شکل شديد آن خوشبختانه خيلى زياد نيست با اين حال در اشخاصى که فعاليت بدنى ندارند انواع خفيف آن فراوان است و اشخاص مبتلاء هميشه دچار نفخ معده و يبوست مزاج مى‌باشند. تنها راه علاج، تمرينات بدنى و شکمى خيلى کوتاه و سبک روزانه است که مى‌تواند اين عوارض را براى هميشه برطرف سازد. بديهى است اگر در عين حال، پيروى از رژيم غذايى رعايت شود بيمار خيلى زودتر بهبودى مى‌يابد.
مسلم است که ورزش براى اينکه داراى نتيجه رضايت‌بخشى باشد. بايد به‌وسيلهٔ اشخاصى که به‌حد کافى و به‌طور متنوع غذا مى‌خورند تمرين شود. در دوران محدوديت غذائى يا در مواردى که غذاى شخص ناکافى باشد، توصيه مى‌شود که حتى‌المقدور از تمرينات ورزشى که سبب مصرف شدن کالرى خيلى زياد مى‌شود پرهيز گردد.
با توجه به آنچه گذشت، تأثير ورزش بر سلامت جسم و روان را به شرح زير مى‌توان خلاصه نمود:
۱. ازدياد حجم ريه‌ها
۲. کمک به دفع سموم بدن
۳. نظافت پوست و تأمين سلامت آن
۴. تنظيم حرارت بدن
۵. بهبود گردش خون
۶. ازدياد گلبول‌هاى قرمز و هموگلوبين خون
۷. تقويت کار قلب
۸. تقليل خطرات بروز بيمارى‌هاى قلب و عروق
۹. تسهيل خواب و استراحت در دنبال خستگى جسمي
۱۰. جلوگيرى از پرخونى احشاء
۱۱. کمک به هضم و جذب غذا
۱۲. تقويت دستگاه عضلانى - عصبى و تنظيم تعادل آن
۱۳. بهبود سلامت روان
اثر روى سيستم عصبى
ورزش عملى است ارادى و در عين حال که سبب تنظيم و درستى حرکات مى‌گردد، خونسردي، مهارت، نرمش و سرعت در کار را نيز باعث مى‌شود.
اثر روى دستگاه حرکتى
واضح‌ترين تأثير ورزش، زياد شدن قدرت عضلانى است. هيچ عضوى به اندازهٔ عضلات در نتيجه بى‌حرکتى و عدم فعاليت ناتوان نمى‌شود. کند بودن جريان خود در بافت‌هاى عضلانى اشخاصى که ورزش نمى‌کنند و تحرک کمترى دارند باعث مى‌گردد که از وزن عضلات بدن نسبت به وزن طبيعى به مقدار زياد کاسته شود. بدين ترتيب ۵۰ درصد وزن عضلانى بدن به ۳۰ تا ۳۵ درصد تنزل مى‌کند. در اين هنگام يک عدم تعادل در متابوليسم بافت‌هاى بدن پيدا مى‌شود بدين معنى که جاى عضلات از دست رفته را چربى و سلول‌هاى ناتوان پر مى‌کنند و منجر به چاقى مرضى و نرمى عضلات مى‌گردد. بعضى از اشخاص پس از اين که وزن عضلات آنها کاسته شد آن عضلات به همان حال باقى مى‌ماند و شخص لاغر و استخوانى مى‌گردد و در هر دو صورت يعنى چاقى و يا لاغرى زياد هر دو، هم از نظر زيبائى و هم از نظر سلامت جسمانى عواقب نامطلوبى دارند.
افزايش نيروى عضلانى سبب تکميل و طبيعى شدن وضعيت بدن مى‌گردد و به‌همين سبب بهترين وسيله براى جلوگيرى از خميدگى ستون مهره‌ها به‌شمار مى‌رود. تقويت عضلانى شکم به‌وسيلهٔ ورزش براى اشخاص مبتلا به افتادگى شکم و سوءهاضمه مفيد و بهتر از بستن شکم‌بند مى‌باشد و حرکت مفاصل تسهيل مى‌گردد.
اثر در دستگاه تنفس
دستگاه تنفس که مأمور رسانيدن اکسيژن به بافت‌ها است، در حالت معمولى بدون اينکه شخص توجه داشته باشد، در هر تنفس نيم‌ليتر هوا داخل ريه او مى‌کند. يعنى در واقع از ظرفيت کلى ريه‌ها فقط حدود ۱۰/۱ آن به کار مى‌افتد و همين‌امر سبب مى‌شود که بسيارى از مواد زائد بدن که بايد به‌وسيلهٔ ترکيب شدن با اکسيژن خارج شوند در بدن باقى بماند. در هنگام ورزش احتياج فراوان به اکسيژن افزايش فوق‌العادهٔ تبادلات ريوى را ايجاب مى‌کند و اين کيفيت به‌صورت زياد شدن تعداد حرکات تنفسى و افزايش ظرفيت قفسه صدرى ظاهر مى‌شود. به‌عبارت ديگر در اثر ورزش تنفس عميق‌تر گشته، گازکربنيک و ساير سموم بدن سريع‌تر دفع مى‌گردند.
اثر در گردش خون
در اثر ورزش و حرکات عضلات، ضربان قلب بيشتر و قوى‌تر مى‌گردد. در نتيجه اکسيژن و غذاى بيشترى به بافت‌هاى بدن مى‌رسد و سبب تقويت آنها مى‌شود. به‌عقيدهٔ متخصصين قلب، ورزشى که به‌طور مرتب و صحيح انجام شود، باعث جلوگيرى از سکته‌هاى قلبى مى‌شود. به‌طورى که اشخاص فعال کمتر از اشخاص تنبل سکته مى‌کنند و در صورت بروز سکته زودتر خوب مى‌شوند.
تربيت‌بدنى ويژه دانشآموزان معلول
تربيت‌بدنى به‌عنوان يکى از ارکان اصلى آموزش و پرورش، با فراهم کردن زمينه‌هاى حرکتى و فعاليتى متنوع، مى‌تواند بسيارى از ناتوانى‌هاى دانشآموزان معلول را کاهش داده و يا بهبود بخشد. بازى و ورزش، توانائى و شوق يادگيرى را در دانشآموزان عقب‌مانده ذهنى و جسمي، ايجاد نموده و براى رفع خستگى و تقويت قواى آنان بسيار مؤثر است. افزون بر اين، ورزش موجب مى‌شود که اين افراد با ديگران آشنائى پيدا نموده و خود را با زندگي، با محيط و اجتماع سازگارى دهند.
تربيت‌بدنى براى معلولان ذهنى
بررسى روى گروه‌هاى مختلف عقب‌مانده ذهني، با توجه به هدف‌هاى تعليم و تربيت، نشان مى‌دهد که هر چه عقب‌ماندگى ذهنى بيشتر باشد، هدف‌هاى فيزيکى مهم‌تر است. در طرح و برنامه‌ريزى فعاليت‌ها، بايد سه مرحله فعاليتى در نظر گرفته شود. اين سه مرحله شامل: توسعه توانائى‌هاى حرکتى و پايه، توسعه آمادگى جسمانى و توسعه مهارت‌هاى تخصصى مى‌باشد. توسعه آمادگى جسمانى مهم‌ترين هدف تربيت‌بدنى براى عقب‌ماندگان ذهنى است. زيرا توسعه و پيشرفت قابليت‌هاى جسمانى براى عقب‌ماندگان ذهني، موقعيتى به‌وجود مى‌آورد که آنها بتوانند بر شرايط محيطى خود از نظر فيزيکى غلبه کنند. از اين گذشته اين امر اشتياق و علاقهٔ بيشترى براى زندگى به آنها مى‌بخشد و سبب مى‌شود که اين افراد وظايف روزمرهٔ خود را با قدرت هر چه بيشتر انجام دهند.
افزايش قابليت‌هائى چون قدرت، سرعت، استقامت عضلاني، انعطاف‌پذيري، استقامت عمومى بدن (دستگاه گردش خون و تنفس)، تعادل و هماهنگي، سبب توسعهٔ قابليت‌هاى جسمانى اين افراد مى‌شود. همهٔ فعاليت‌هاى رقابتي، بازى‌هاى دو نفرى و گروهى مانند دوهاى امدادي، بازى‌هاى امدادي، طناب‌بازي، بازى‌هاى با توپ و حرکت‌هاى ژيمناستيک مى‌توانند دستيابى به اين هدف را امکان‌پذير کنند.
تربيت‌بدنى براى معلولان جسمى
تنوع فعاليت‌هاى حرکتى و ورزشى در تربيت‌بدنى به اندازه‌اى است که مى‌تواند کليه نيازهاى حرکتى معلولات جسمى را تأمين کند. چگونگى برنامه‌ريزى براى اين نوع افراد، شامل دو بخش عمده زير است:
۱. فعاليت‌هاى ورزشى مناسب براى معلولانى که معلوليت جسمى دارند:
اين گروه از معلولان کسانى هستند که بر اثر حوادثى مانند تصادفات، زلزله و غيره، عضو يا اندام‌هائى از بدن خود را از دست داده‌اند. براى اين گروه، به‌طور کلى فعاليت‌هائى در نظر گرفته مى‌شود که سبب افزايش قابليت‌هاى بدنى آنها در اندام‌هاى سالم مى‌شود. بالا رفتن قدرت عضلاني، استقامت عمومى بدن و سرعت از جمله قابليت‌هائى است که بايد براى اين نوع افراد در نظر گرفته شود. به‌همين دليل براى کسانى که دچار قطع عضو در اندام‌هاى بالائى هستند، انواع دوها، پرش‌ها، فعاليت‌هاى قدرتي، حرکت‌هاى ريتميک، فوتبال و شنا مناسب است. گذشته از آن بسکتبال، بدمينتون، تنيس روى ميز براى معلولانى که فقط يک دست خود را از دست داده‌اند بسيار مفيد و مناسب است. براى کسانى که نقص عضو در اندام‌هاى تحتانى دارند بازى‌هائى مانند واليبال نشسته يا بازى‌هائى با استفاده از صندلى چر‌خ‌دار، بازى‌هائى چون بسکتبال، تنيس روى ميز، انواع پرتاب‌ها، مانند پرتاب وزنه و غيره، تيراندازي، فعاليت‌هاى مختلف با وزنه يا مسابقات رقابتى مانند ويلچررانى مناسب مى‌باشد. کسانى که از يک پا معلول هستند مى‌توانند با استفاده از وسيلهٔ کمکى مانند عصا يا پاى مصنوعى در اغلب فعاليت‌هاى ورزشى شرکت کنند.
۲. فعاليت‌هاى مناسب براى معلولانى که بر اثر اختلالات مغزي، دچار ناتوانى حرکتى شده‌اند:
در اندازه‌گيرى‌هاى قابليت‌هاى جسمانى اين افراد چنين نتيجه‌گيرى شده است که اين افراد کم و بيش از نظر حرکتى در بسيارى از قابليت‌هاى جسمانى دچار ناتوانى حرکتى هستند. اين نوع معلولان معمولاً در حرکت‌هاى ارادى دچار ضعف هستند. بسيارى از اين افراد به سبب کم‌تحرکى دچار ضعف عضلانى مى‌شوند. هم‌چنين در بسيارى از انواع اين نوع معلوليت‌ها، نارسائى ادراکى به خوبى مشاهده مى‌شود. مجموعهٔ اين عوامل سبب منزوى شدن اين نوع معلولان در جامعه مى‌شود. بنابراين فعاليت‌هاى مناسب براى اين گروه از معلولان فعاليت‌هائى هستند که شرکت آنها را در جمع ممکن کنند. حرکت‌هاى تعادلي، انواع بازى‌هاى با وسيله يا بدون وسيله و به شکل بسيار ساده، از آن جمله هستند.
آمادگى جسمانى در دانشآموزان
براى تدريس تربيت‌بدنى در مدارس همواره به معلمان تأکيد مى‌شود که سعى کنند فعاليت‌ها، متناسب با ويژگى‌ها و توانائى‌هاى جسمانى دانشآموزان باشد. براى اينکه معلمى بتواند بر اساس ويژگى‌ها و توانائى‌هاى دانشآموزان برنامه‌ريزى کند، بايد از آمادگى جسمانى آنان در سنين مختلف آگاهى داشته باشد. آمادگى جسمانى عبارت است از قدرت و استقامت موضعى (عضلاني) و عمومى (گردش خون و تنفس) يک فرد براى حداقل فعاليت با استفاده از کمترين انرژي، به‌عبارت ديگر آمادگى بدنى و ويژگى‌هاى يک فرد را که سبب مؤثر و مفيد بودن او در محيط مى‌شود، آمادگى جسمانى مى‌گويند.
پس از انجام دادن تست‌ها و اندازه‌گيرى آمادگى جسمانى افراد، معلم بايد دانشآموزان را بر حسب آمادگى جسمانى فرد ارزشيابى کند. به‌طور حتم در نخستين دورهٔ اندازه‌گيري، معلمان کمتر مى‌توانند به همهٔ توانائى‌هاى جسمانى دانشآموزان پى ببرند. اندازه‌گيرى‌هاى مراحل بعدى به معلم کمک مى‌کند که نتايج کلى را به‌دست آورد. گاهى نتيجهٔ بعضى از قابليت‌هاى جسمانى دانش‌آموز در همان مرحلهٔ اول تست و اندازه‌گيرى چنان ضعيف است که معلم مى‌تواند به آسانى اين افراد را در مقايسه با افراد عادى تشخيص دهد. بنابراين بايد در برنامه‌ريزى کلى دقت کامل به‌عمل آيد. براى اينکه برنامه‌هاى دقيق و متناسب با نيازهاى کودکان طرح‌ريزى شود، بايد سبب ضعف‌هاى بدنى را شناخت. گاهى سبب برخى از ضعف‌ها، وجود يک بيمارى است. گاهى وجود نقص‌هاى مختلف (پشت گرد، پاى صاف) مربوط به ساختمان بدن است و گاهى کمبود حرکت و تحرک افراد است که به مرور زمان نقص‌هاى بدنى و در نتيجه بعضى بيمارى‌ها را به‌دنبال دارد.
اگر وجود ضعف‌ها ناشى از بيمارى باشد، معلم بايد آن را با کمک و راهنمائى پزشک برطرف کند. البته تعداد اين‌گونه افراد در يک کلاس بسيار کم است با اين حال مربيان و معلمان بايد با دقت بيشترى آنها را زير نظر داشته باشند. اگر ضعف بدنى ناشى از نقص‌هاى موجود در ساختمان بدن باشد، معلم مى‌تواند ضعف‌هاى اين افراد را در کلاس حرکت‌هاى اصلاحى برطرف کند. هر قدر سن افرادى که در اين کلاس قرار مى‌گيرند کم باشد، برطرف کردن ضعف‌ها و متناسب شدن فرم بدنى آنها آسان‌تر و زودتر انجام مى‌شود. نوع سوم کسانى هستند که فقط بر اثر کمبود تحرک، دچار ضعف مى‌شوند. کيفيت بدنى اين‌گونه افراد را مى‌توان با برنامه‌ريزى دقيق و تمرين‌هاى مختلف، در مدتى بسيار کوتاه بهبود بخشيد. لازم است که افراد، نوع ضعف بدنى خود را بدانند تا تمايل بيشترى نسبت به فعاليت‌هاى ورزشى و رفع آنها، نشان دهند.
مسابقات ورزشى در مدارس
اگر چه گنجاندن مسابقات ورزشى در برنامه‌هاى مدارس سابقه نسبتاً طولانى دارد ولى بايد اذعان کرد که آنچه تاکنون در اين زمينه اقدام شده، بيشتر مسابقات ورزشى پسران را مورد توجه قرار داده است، در صورتى که اين برنامه‌ها بايد براى تمام پسران و دختران تنظيم گرديده و همه آنان را در برگيرد.
معلمان ورزش و مربيان تربيت‌بدنى بايد به اين مسئله توجه داشته باشند که نتايج تربيتى بسيارى در ضمن اجراء مسابقات ورزشى عايد دانشآموزان خواهد شد. مسابقات ورزشى موجب مى‌شود که دانشآموزان، شخصيت فردى و استعداد ذاتى خود را بروز دهند و نيز در اثر برخورد جدى با يکديگر، فوايد اجتماعى با ارزشى بدست آورند. البته آثار غيرقابل ترديد جسمى و روحي، که از راه اجراء مسابقات ورزشى نصيب نسل جوان مى‌شود، به‌قدرى روشن و مسلم است که جاى بحثى باقى نمى‌گذارد. ذهن معلمان ورزش در اجراء مسابقات ورزشى بايد بر آموزش فنون و مهارت‌ها و رعايت مقررات و قواعد ورزش متمرکز گردد، تا دانشآموزان از هر جهت براى فعاليت‌هاى سالم ورزشى و حتى روبرو شدن با پيشامد‌ها و مشکلات زندگى و مقاومت در مقابل آنها آماده شوند. در مورد اجراء برنامه‌هاى مربوط به مسابقات ورزشى در مدارس، نکات چندى را بايستى بشرح زير مورد توجه قرار داد:
اولين گام در جهت رعايت ايمني، متناسب بودن فعاليت و مسابقه ورزشى با سن و سال و توانايى جسمى شرکت‌کنندگان است. بدين معنى که در نظر گرفتن رشته‌هاى سنگين ورزشى بدون توجه به قوا و وضع جسمانى شرکت‌کنندگان، افزون بر اينکه به حال آنان مفيد نخواهد بود، ضررهاى جسمى و روحى جبران ناپذيرى نيز به سلامت آنها وارد خواهد ساخت. نکته ديگر اين است که معلم و مربى ورزش همواره بايد به خستگى شديد بدنى و روحى دانشآموزان در مسابقات ورزشى توجه داشته باشد و قبل از اينکه اين حالات به شرکت‌کنندگان و يا تعدادى از آنان دست دهد، از آن به شدت جلوگيرى کند.
معلم و مربى آگاه ورزش، از قبل براى شرکت‌کنندگان و دانشآموزان، اساس ايمنى هر رشته و مسابقه ورزشى را شرح مى‌دهد و آنان را به رعايت اصول ايمنى هر مسابقه مؤظف مى‌سازد. البته نکته مهم ديگر از نظر ايمنى شرکت‌کنندگان در فعاليت‌ها و مسابقات ورزشي، در نظرگرفتن و بکار بردن وسايل مناسب ورزشي، حفظ ايمنى و سلامت دانشآموزان از نظر زمين‌ها و ميدان‌هاى بى‌خطر ورزشى است.
روشن است که داورى مسابقات ورزشى بايد به وسيله مربيان آگاه ورزشى و يا متخصصان با تجربه به عمل آيد. در اين مورد، مهم‌ترين اصلى که داوران مسابقات ورزشى بايد به آن توجه نمايند، حفظ اصل بى‌طرفى و پاى‌بندى به ابراز علاقه عادلانه است.
در خاتمه اضافه مى‌نمايد مسابقات ورزشى در مدارس، براى پسران و دختران، بايد به‌طور جداگانه تنظيم گرديده و اجراء آن، بهيچ‌وجه نبايد فشار روانى بر شرکت‌کنندگان وارد نمايد، چرا که نتيجه بازي، چه بُرد و چه باخت، چندان مهم نبوده و آنچه حائز اهميت است، اشاعه روح جوانمردي، حفظ و گسترش موازين اخلاقي، در سايه برگزارى اين قبيل از مسابقات در بين دانشآموزان مدارس مى‌باشد.
سرپرستى و اداره کردن فعاليت‌هاى ورزشى در مدارس
اداره صحيح فعاليت‌هاى ورزشى مستلزم طرح قبلى است. بدين معنى که مربى قبل از اجراء فعاليت‌هاى ورزشى بايد بداند که چه بايد بکند، تا با توجه به‌وقت موجود، بتواند حداکثر استفاده را به دانشآموزان برساند. رعايت نکات چندى در اين زمينه، به‌شرح زير مى‌تواند مفيد و مؤثر واقع گردد:
- در ورزش مانند هر طرح آموزشي، مهم اين است که ابتدا طرح و برنامه کار تهيه و آماده شود و سپس بر مبناى آن، طرح ميدان‌ها و سالن‌ها و مکان‌هاى مورد نظر مناسب جهت فعاليت‌هاى ورزشى دانشآموزان ايجاد شود.
- مربى بايد توجه داشته باشد که هر دانش‌آموز، فرصت شرکت عملى در فعاليت‌ها و برنامه‌هاى ورزشى را داشته باشد چرا که شرکت عملى دانشآموزان در فعاليت‌هاى ورزشي، يا هر رشته ديگر، پايه و اساس يادگيرى آنان را تشکيل مى‌دهد. براى رسيدن به اين مقصود، اول بايد وسايل ورزشى به اندازه کافى در اختيار دانشآموزان باشد تا فرصت براى استفاده فردى همه تأمين شود. ثانياً، شرط کارکردن دسته‌جمعى اين است که دانشآموزان را بايد تا جائى که امکان دارد، به گروه‌هاى کوچک تقسيم کرد تا کسى يا گروهى منتظر نوبت نباشد و بيکار نايستد. بيکار ايستادن و تماشاچى و منتظر بودن دانشآموزان در ساعات و کلاس‌هاى ورزشي، بايد از بين برود و يا به حداقل خود برسد.
- مربى بايد همه دانشآموزان، اعم از استثنائي، ناتوان، کم‌استعداد، چاق و ... را به فعاليت‌هاى ورزشى مشغول سازد و به هر يک از آنان، بر مبناء شرايط بدنى و ذهني، رسيدگى و نظارت داشته باشد.
- مربى ورزش مى‌تواند در چند دقيقه اول ساعات ورزش، توضيحات لازم درباره فعاليت‌هاى ورزش مربوطه را به دانشآموزان بدهد و حتى چگونگى اجراء فعاليت‌ها را به کمک نوشتن روى تخته‌سياه، تصاوير، اسلايد، فيلم‌هاى آموزشى و خود دانشآموزان، روشن سازد.
- مربى ورزش بايد فعاليت‌هاى ورزشى را از نظر حرکات و مهارت‌هاى لازم آن، تجزيه و تحليل کند تا دانشآموزان بتوانند با مبانى آن ورزش و حرکات و مهارت‌هاى مربوطه به خوبى آشنا شوند.
- مربى بايد در آموزش مقررات ورزشي، موضوعات را واضح و صريح بيان کند و اگر شيوه‌هاى مختلفى در اجراء يک فعاليت وجود دارد، اقسام مختلف آن را توضيح داده و برترى يک روش را به ديگرى با ذکر دليل بيان کند و به‌گونه‌اى عمل کند که بيان وى درباره مقررات و مهارت‌هاى ورزشى مورد تعليم، رسا و موفقيت‌آميز باشد.
- مربى در ارائه اصول و مبانى ورزش و آموزش آن، نبايد بيش از حد سخت‌گير باشد. بايد به دانشآموزان فرصت دهد که تجربه‌ها و نظرات خود را در يادگيرى اصول و مهارت‌هاى ورزشي، به‌کار گيرند.
- مربى بايستى هميشه نکات مهم هر فعاليت ورزشى را توضيح داده و روى آن نکات تأکيد کند. در هر ورزشي، نکات ظريف و خاصى وجود دارد که از نظر پيشرفت در آن ورزش، بسيار مؤثر و مهم بوده و دانستن اين نکات براى دانشآموزان، از نظر تبحر آنان ضرورى است.
- مربى ورزش بايد اصول علمى و حرکات را در آموزش خود رعايت کند و مهارت‌هاى ورزشى را با در نظر گرفتن وضع جسمانى و روحى دانشآموزان و ارتباط فنون ورزشى با يکديگر، به آنان بياموزد.
- ساعات ورزش بايد با نشاط و شادى دانشآموزان همراه باشد، زيرا سر و صداى طبيعي، از علاقه‌مندى آنان به ورزش و لذت از فعاليت‌هاى ورزشى سرچشمه مى‌گيرد، که امرى عادى است.
- مربيان بايد مواظب باشند که علاقه‌مندى شخصى آنان به يک يا چند فعاليت ورزشي، بر برنامه‌هاى ورزشى که با دانشآموزان اجراء مى‌کنند، سايه نيافکند.
برخى از مربيان ورزش، بيشتر مايل به فعاليت‌هاى ورزشى هستند که در مورد آنها بيشتر مى‌دانند و آنها را بهتر انجام مى‌دهند، در حالى‌که علاقه‌مندى دانش‌آموز به رشته‌هاى مختلف ورزشي، مى‌بايست مد نظر بوده و بايد به آنها توجه شود.
- هنگام ورزش، همه دانشآموزان بايستى حتى‌المقدور از لباس ورزشى و کفش مناسب استفاده نموده و در صورت وجود امکانات، پس از پايان فعاليت‌هاى ورزشي، دوش بگيرند.
- تهيه وسايل ورزشى بايد بر مبناى مطالعات دقيق و با توجه به نيازهاى موجود و قيمت‌هاى مناسب به عمل آيد و کيفيت وسايل و مناسب بودن آنها در نظر گرفته شود. تهيه کلى وسايل ورزشى براى مدت يک‌سال تحصيلي، به اجراء برنامه‌ها کمک نموده و از تلف‌شدن وقت مربيان ورزش و دانشآموزان مى‌کاهد.
- در هر آموزشگاه بايد يک اتاق براى نگاه‌دارى وسايل ورزشى اختصاص داده شود. اين اتاق را بايد با کمدها و وسايل فلزى يا چوبى طبقه‌بندى کرده و از هر طبقه آن، براى يک نوع وسيله ورزشى استفاده نمايند. ليست کليه وسايل ورزشى موجود بايد در اختيار مربيان ورزش قرار گيرد. خارج کردن و برگرداندن وسايل ورزشى از انبار ورزش، بايد بسيار منظم و تحت نظر معلم ورزش و با کمک دانشآموزان صورت پذيرد.
- معلمان ورزش در نگه‌دارى وسايل ورزشى بايد دقت کافى نموده و دانشآموزان را به حفظ آنها تشويق کنند تا آنجا که حفظ وسايل ورزشى مدرسه را وظيفه خود بدانند.
- يکى از مشکلات معلمان ورزش اين است که وجود هواى سرد و نامناسب، آنان را وادار مى‌سازد که برنامه‌هاى خود را در اتاق‌هاى درسى و ساير فضاهاى موجود اجراء نمايند. البته استفاده از سالن‌هاى سرپوشيده ورزشى در اين‌گونه موارد اولويت داشته و هم‌چنين مطلوب نيز است، ولى سالن‌هاى ورزشى با توجه با تعداد دانشآموزان براى اجراء برنامه‌هاى ورزشى آنان غالباً کافى نيست و چه بسا در بسيارى از نقاط کشور اصلاً سالن ورزش وجود نداشته باشد و در نتيجه استفاده از کلاس‌هاى درس و محيط‌هاى سرپوشيده ديگر مانند راهروها و ناهارخورى‌ها، به‌منظور برنامه‌ريزى مورد توجه معلمان ورزش قرار مى‌گيرد. معلمان ورزش بايد توجه نمايند که استفاده از کلاس درس و ساير فضاهاى نامناسب براى اجراء فعاليت‌هاى ورزشى جز در مواقع ضرورى نبايد صورت پذيرد و اگر چنين ضرورتى به‌خصوص از نظر مساعد نبودن هوا پيش آيد، برنامه‌هاى ورزشى بايد متناسب با محدوديت فضا و آزاد نبودن دانشآموزان در اجراء حرکات، تنظيم شود.
- مربى ورزش بايد در همه حال شخصيت دانشآموزان خود را حفظ و براى آنان احترام قائل شود و اگر آنان در هنگام عمليات ورزشى خطائى مرتکب شوند، نبايد با خشونت با آنان رفتار نمايد.
- ادب و نزاکت و بازى صادقانه و حفظ امانت از هدف‌هاى مهم ورزش است که مربيان بايد در دانشآموزان ايجاد و تقويت کنند. اين نکات به‌قدرى مهم است که مربيان ورزش بايد در آموزش‌هاى ورزشى خود، از هر فرصت مناسب، براى ايجاد و تقويت اين صفات در دانشآموزان استفاده نمايند.
- ارزشيابى در هر برنامه ورزشى لازم است چرا که تنها از طريق ارزشيابى است که مربيان ورزش، مى‌توانند متوجه ميزان پيشرفت کار در ورزش دانشآموزان خود باشند.
نکات بهداشتى به‌هنگام فعاليت ورزشى
۱. سعى کنيد در هواى آزاد و بدون آلودگى ورزش نمائيد. در صورتى‌که تمرينات ورزشى در مکان‌هاى سرپوشيده انجام مى‌گيرد، تهويه هواى داخل اين‌گونه اماکن الزامى است.
۲. هنگام ورزش از لباس‌هاى مناسب همان رشته ورزشى استفاده نمائيد. هرگز با لباس‌هاى معمولى و روزانه خود به ورزش نپردازيد.
۳. در خريد کفش ورزشى توجه بيشترى نشان دهيد و سعى کنيد اندازه کفش را مناسب انتخاب نمائيد تا پا در آن به راحتى قرار گيرد. کفش‌هاى بزرگ‌تر يا کوچک‌تر از اندازه پا به هيچ‌عنوان توصيه نمى‌گردد.
۴. سعى کنيد هنگام ورزش از جوراب‌هاى نايلوني، کمتر استفاده نمائيد. استفاده از جوراب‌هاى نخى با الياف طبيعى مناسب‌تر است.
۵. در هنگام ورزش در زمين يا سالن‌ها دقيقاً به موانع و خطراتى که امکان دارد پيش بيايد توجه کنيد و از برجستگى و يا فرورفتگى‌هاى محيط بازى اطلاع داشته باشيد و سعى کنيد براى همنوعان و همبازى‌هاى خود خطرى ايجاد نکنيد.
۶. هنگام استفاده از ابزار و وسايل ورزشى هوشيار باشيد و چگونگى استفاده از آن را بدانيد تا از ورزش خود لذت ببريد.
۷. سعى کنيد ورزش و تمرينات را با توجه به فصل انجام دهيد. اگر در فصل گرما هستيد، ورزش‌ها و حرکات را سبک، ملايم و با فاصله انجام دهيد و اگر در فصل سرما هستيد، حرکات و تمرينات را پى‌درپى و به تندى انجام دهيد.
۸. از نوشيدن آب زياد يا آشاميدنى‌هاى بسيار سرد در خلال ورزش بپرهيزيد.
۹. در فصل تابستان جهت استفاده از استخر و شنا، حتماً قبل از داخل آب شدن، دوش بگيريد تا بدن نسبت به آب سرد عادت نمايد.
۱۰. پس از فعاليت‌هاى ورزشى در معرض جريان هواى سرد قرار نگيريد زيرا احتمال ابتلا به امراض مختلف منجمله بيمارى‌هاى کليوى همواره وجود دارد.
۱۱. پس از ورزش، جهت نظافت بدن، دوش با آب گرم را فراموش ننمائيد، ضمناً از حوله مخصوص به‌خود استفاده کنيد.
۱۲. سعى کنيد پس از تمرين و بازي، لباس‌هاى ورزشى خود را شسته و در زير نور آفتاب خشک کنيد. زيرا لباس‌هاى ورزشى آغشته به عرق بدن، محيط مناسبى براى رشد قارچ‌هاى بيمارى‌زائى است که در صورت استفاده مجدد از آنها مى‌توانند انسان را مبتلا نمايند.
۱۳. بهتر است فاصله مصرف غذا تا شروع تمرينات ورزشي، کمتر از ۳ ساعت نباشد تا هضم و جذب مواد غذائى انجام گرفته و خون به مقدار کافى در دسترس ماهيچه‌ها باشد. ضمناً از نيم ساعت مانده به تمرين يا يک ربع بعد از تمرين، از صرف نوشيدنى خيلى سرد بايد خوددارى شود.
۱۴. احساس خستگى و کوفتگى در پايان تمرين مخصوصاً در مسابقات ورزشى دست مى‌دهد. در اين حالت بدن کاملاً به حالت عادى برنگشته و آمادگى هضم معمولى غذا را ندارد و مدتى طول مى‌کشد تا پس از فعاليت شديد، اشتها به‌وجود آيد. بنابراين بعد از تمرينات و مسابقات، تنها مواد غذايى مناسب، نوشيدنى مخصوصاً آب‌ميوه است.
۱۵. پيوسته اصول انسانى و احترام به ديگران را مدنظر داشته و همانند يک ورزشکار واقعى رفتار نمائيد.
تعريف و اهداف تربيت‌بدنى در مدارس
تربيت‌بدنى در لغت به‌معنى پرورش بدن بهوسيله ورزش‌هاى گوناگون است و مجموعه فعاليت‌هائى است که اگر متناسب با ويژگى‌هاى سنى انجام شود، فرد را براى يادگيرى مهارت‌هاى مختلف ورزشى آماده مى‌سازد. اين اصطلاح امروزه براى شاخه‌اى از علم نيز به‌کار برده مى‌شود که در آن، شيوه‌هاى گوناگون پرورش بدن بهوسيله ورزش، در مراحل مختلف رشد، بررسى مى‌شود. اهداف تربيت‌بدنى را در دو گروه اهداف اختصاصى و اجتماعى مى‌توان تقسيم‌بندى و مطالعه نمود:
هدف‌های اختصاصی
هدف‌های اجتماعی
هدف‌هاى اختصاصى
هدف‌هاى اختصاصى به هدف‌هائى گفته مى‌شود که به افزايش قابليت‌هاى جسمانى مى‌پردازد. اين هدف‌ها با در نظر گرفتن نيازهاى رشدي، در سه دسته به شرح زير قابل بررسى هستند:
۱. توسعه توانائى‌ها و مهارت‌هاى بنيادى در کودکان:
کودکان با مجموعه‌اى از توانائى‌هاى حرکتى وارد دبستان مى‌شوند. بنابراين فراهم کردن موقعيت‌هاى مختلف حرکتى در جهت توسعه هر چه بيشتر اين توانائى‌ها، سبب پايه‌ريزى مهارت‌هاى بنيادى آنها مى‌شود. توسعه اين توانائى‌ها به شکل‌هاى مختلف امکان‌پذير است که عبارتند از: فعاليت‌هاى حرکتى مانند انواع راه رفتن، دويدن، جهيدن و لِى‌لِى کردن، فعاليت‌هاى مهارتى مانند پرتاب کردن، شوت کردن، دريبل کردن، گرفتن توپ، طناب‌بازي، بالا رفتن و پائين آمدن، آويزان شدن و حمل وسايل اشياء، فعاليت‌هاى غيرحرکتى مانند خم شدن، پيچ و تاب دادن بدن، کشش بدن، حفظ تعادل بدن، فعاليت‌هاى ژيمناستيکى و شيرين‌کارى مانند حرکت‌هاى تطبيقى و شکل‌سازي.
۲. توسعه قابليت‌هاى جسمانى در کودکان و نوجوانان:
کودکان، به‌ويژه در دوران دبستان، مراحل رشد و تکامل را طى مى‌کنند و اندام‌هاى گوناگون بدن آنها در حال رشد است. بنابراين افزايش و توسعه قابليت‌هاى جسمانى در اين دوران لازم و ضرورى است، و بايد اين هدف در برنامه‌هاى حرکتى کودکان گنجانده شود. اين قابليت‌هاى جسمانى عبارتند از: قدرت عضلاني، استقامت عضلاني، استقامت عمومى بدن، سرعت، تعادل، هماهنگي، چابکي، عکس‌العمل و حفظ حالت بدن در شکل طبيعي. اگر کودکان اين قابليت‌ها را در دبستان افزايش دهند، وقتى که به دوره راهنمائى مى‌رسند، وضع جسمانى مناسبى خواهند داشت. در اين صورت هدف آموزشى دوره راهنمائى بايد بيشتر بر يادگيرى مهارت‌ها تأکيد داشته باشد.
۳. توسعه مهارت‌هاى ورزشى در نوجوانان و جوانان:
دوران نوجواني، به‌ويژه جواني، مناسب‌ترين زمان براى يادگيرى و توسعه مهارت‌هاى ورزشى است. بنابراين در برنامه آموزشى نوجوانان و جوانان بايد آن را هدف اصلى قرار داد.
هدف‌هاى اجتماعى
پيگيرى هدف‌هاى اختصاصى تربيت‌بدني، دستاوردهاى اجتماعى نيز در بردارد که مى‌تواند از هدف‌هاى تربيت‌بدنى باشد. دبستان نخستين جامعه بزرگى است که کودک پس از خانه، به آن وارد مى‌شود. در اين جامعه است که نهال‌هاى همبستگى با شرکت در فعاليت‌هاى حرکتى و بازى‌هاى گروهى در کودک پايه‌ريزى مى‌شود. در اين فعاليت‌ها است که کودک ياد مى‌گيرد که براى رسيدن به يک هدف بايد تلاش و کوشش کند، از قوانين و مقررات خاصى پيروى نموده و در راه رسيدن به پيروزي، راستى و صداقت و نظم و انضباط را پيشه خود سازد، از شکست‌ها پند گيرد و همراه با پرورش جسم خود، به تزکيه نفس نيز بپردازد.
لازم به ذکر است، هدف‌هاى اختصاصى و اجتماعى تربيت‌بدنى از هم تفکيک ناپذير هستند و هرگز نبايد در برنامه‌هاى آموزشي، هدفى اختصاصى بدون در نظر گرفتن هدف اجتماعى تنظيم و اجراء گردد.
آدرس سایت : www.aftab.ir
کودک از ابتداى ورود به‌دنياى مدرسه، پيوسته در اين تلاش است که به زندگى خوب، سالم و پرطراوت دست يابد. در تأمين اين نياز و تحقق چنين هدفي، بهر‌ه‌مندى دانشآموزان از امکانات ورزشي، در کنار ساير عوامل تربيتي، بسيار سازنده و مفيد خواهد بود و لذا معلمان آگاه تربيت‌بدنى مدارس، بايستى به آموزش صحيح تربيت‌بدنى به دانشآموزان همت گمارند و در اين راه از هيچ کوشش ثمربخشى دريغ ننمايند. کليه تلاش‌ها بايد در جهت توسعه آموزش تربيت‌بدنى و دانش نوين اين رشته در بين دانشآموزان باشد چرا که از گذشته‌هاى دور، اعتقاد ما بر اين است که “روح سالم در بدن سالم است”. پس چه بهتر که اين کار، از مدارس آغاز گرديده و به‌نحو صحيح و اصولى دنبال گردد.
روش‌هاى آموزش مهارت‌هاى ورزشى در مدارس
براى آموزش مهارت‌هاى ورزشي، روش‌هاى مختلفى بکار مى‌رود. اين روش‌ها با توجه به تأثير و شرکت حس‌هاى مختلف در يادگيري، در سه گروه به‌شرح زير تقسيم‌بندى مى‌گردند:
- روش تکلمى:
يکى از رايج‌ترين روش‌هاى آموزش مهارت‌ها يا شيوه اجراء يک فعاليت، استفاده از روش تکلمى است. در اين نوع شيوه، معلم مرحله به مرحله يا به‌طور خلاصه، چگونگى اجراء يک فعاليت در مراحل مختلف را فقط بهوسيله زبان بازگو مى‌کند. او به‌عنوان يک وسيله کمکى اوليه، يادگيرنده را به آنچه در قالب عمل بايد پياده کند آگاهى مى‌دهد و در حقيقت يک تصوير کلى از فعاليت مورد نظر را در ذهن فرد به‌وجود مى‌آورد. در آموزش با اين روش، دانشآموزان مراحل مختلف حرکت‌ها را از طريق شنيدن و گوش دادن ياد مى‌گيرند.
- روش مشاهده‌اى:
يکى از مهم‌ترين و سودمند‌ترين راه‌هاى آموزش يک حرکت، نشان دادن آن به دانشآموزان است. نشان دادن مهارت يا حرکت معمولاً همراه با توضيح دادن است. نشان دادن حرکت بهوسيله معلم يا دانشآموزان يا وسايل کمک‌آموزشى نظير فيلم و پوستر و عکس مى‌تواند انجام پذيرد.
- روش احساس حرکت:
اين روش عبارت است از به‌وجود آوردن احساس حرکتى صحيح با هدايت کردن يک قسمت يا قسمت‌هاى مختلفى از بدن که در حرکت به‌کار گرفته مى‌شود. اين عمل به‌وسيلهٔ معلم يا فرد ماهرى انجام مى‌گيرد. در بسيارى از موارد ديده شده است که برخى از افراد تا زمانى‌که اين حس را پيدا نکرده‌اند، مهارت مربوطه را به‌خوبى انجام نمى‌دهند. به‌عنوان مثال اين عمل براى کسى که وزنه پرتاب مى‌کند و حرکت دست را در موقع پرتاب به‌خوبى نمى‌داند يا کسى که چگونگى پرتاب وزنه را ياد نمى‌گيرد بسيار قابل استفاده است. مورد استفادهٔ ديگر اين روش زمانى است که شخصى دچار نقص عضوى مثل کرى يا کورى باشد. معلم با هدايت کردن اجراء کنندگان حرکت، چگونگى انجام دادن آن را به‌وسيلهٔ به‌وجود آوردن احساس حرکت بدني، به فرد مى‌آموزد.
بهداشت و ايمنى در برنامه‌هاى ورزش مدارس
رعايت بهداشت و ايمنى از موارد مهمى است که در اجراء هر رشته ورزشي، از نظر حفظ سلامت دانشآموزان بايد به‌عمل آيد. ايمنى و حفظ بهداشت، خود به‌خود به‌دست نمى‌آيد و بايد ضمن تعليمات هر رشته ورزشي، مقررات ايمنى آن نيز تعليم داده شود. پس از آموزش مقررات ايمنى و بهداشتى رشته‌هاى ورزشي، بر مربيان لازم است که بر اجراء صحيح و کامل آن نظارت کنند تا همه افراد، تمامى توصيه‌ها را بدون کم و کاست رعايت نمايند.
اولين مسئوليت مربيان ورزش، انتخاب زمين و محوطه ورزشى مناسب از نظر حفظ سلامت دانشآموزان است. محوطه ورزشى بايد، داراى وسعت کافى بوده و از برجستگى‌ها، موانع و اشيائى که براى سلامت افراد خطرناک است، عارى باشد.
مسئوليت بعدى مربى ورزش اين است که بر رعايت مقررات ايمنى هر رشته خاص از طرف شرکت‌کنندگان نظارت داشته باشد. نظارت و اجراء مقررات ايمنى از مهم‌ترين وظايف هر مربى ورزش به‌شمار مى‌رود. جو بازى بايد ملايم و دوستانه باشد و بر مربيان است که با تمام قدرت، از خشونت در بازى‌هاى ورزشى جلوگيرى کنند، زيرا خشونت در ورزش جائى ندارد.
شايان ذکر است، مقررات ايمنى رشته‌هاى ورزشى بايد در همه جا و در همه مدارس يکسان باشد و همه معلمان بايد در اين موارد هماهنگ عمل کنند. بهتر آن است که مقررات ايمني، در تابلوى اعلانات مدارس نصب گردند تا همواره در معرض ديد و مطالعه دانشآموزان قرار گيرد.
استراحت و تمدد اعصاب پس از فعاليت‌هاى ورزشى
استراحت از نظر حفظ سلامت و کارآئى بدن امر مهمى است که بايد به‌خصوص در مورد جوانان که فعاليت آنها بسيار زياد است، مورد توجه قرار گيرد. استراحت و تمدد اعصاب، موجب آرامش‌خاطر و رهائى از عصبانيت و ناراحتى‌هاى روحى است. تحقيقات اخير نشان داده است که عادت دادن دانشآموزان به استراحت و تمدد اعصاب، به يادگيرى و آموزش آنان کمک مى‌کند و اضطراب آنان را مى‌زدايد و به‌دقت و قدرت يادگيرى آنان مى‌افزايد. بنابراين لازم است، دانشآموزان به ارزش و اهميت استراحت و تمدد اعصاب آگاه شوند. استراحت بعد از هر فعاليت ورزشى بايد جزء عادات دانشآموزان قرار گيرد تا به نيرومندى و سلامت آنان لطمه وارد نشود. بايد توجه داشت که بدن از نظرى قواى ذهنى و جسمي، بعد از هر فعاليت به استراحت نياز دارد و هر عضو بدن که بيشتر فعاليت کرده باشد، به‌همان نسبت به استراحت بيشترى نياز دارد. تمرينات زير به استراحت و تمدد اعصاب شما دانشآموزان عزيز، پس از فعاليت‌هاى زياد و خسته‌شدن، کمک مؤثرى مى‌نمايد:
۱. در هر نقطه‌اى که هستيد بدن را مانند شيئى که به آرامى به طرف زمين فرود مى‌آيد، با کمک دست‌ها روى زمين قرار دهيد و به‌راحتى بنشينيد.
۲. وقتى روى زمين نشستيد، پاها را به راحتى دراز کنيد و بدن را مانند شاخه‌اى که در اثر ورزش نسيم تکان مى‌خورد به آرامى به طرف راست و چپ به نوسان در آوريد.
۳. به آرامى دراز بکشيد و چشم‌هاى خود را ببنديد و به هيچ‌چيز فکر نکنيد.
۴. به پشت دراز بکشيد و فکر کنيد که پلک‌هاى چشم شما لحظه به لحظه سنگين‌تر و سنگين‌تر مى‌شود.
۵. به پشت بخوابيد و تصور کنيد که دست‌ها و پاهاى شما به سنگينى آهنى است که به آرامى به زمين فرو مى‌رود.
۶. به پشت دراز بکشيد و با شل کردن عضلات، بدن را با سنگينى روى زمين رها کنيد و فکر کنيد که کم‌کم داريد به زمين فرو مى‌رويد.
اگر موارد چهار به بعد را پس از حرکت و فعاليت‌هاى بدن با راحتى و بى‌خيالى (و به قول معروف با خارج بودن از اين دنيا) اجراء کنيد مسلماً به خواب عميقى هم فرو مى‌رويد. موارد بالا، هماهنگى قواى ذهنى و جسمى را براى تأمين استراحت و دستيابى به تمدد اعصاب و رفع خستگى پس از فعاليت‌هاى جسمى ثابت مى‌کند.
اثرات فيزيولوژيک ورزش بر بدن
اثر روی تغذیه و دستگاه گوارش
اثر روی سیستم عصبی
اثر روی دستگاه حرکتی
اثر در دستگاه تنفس
اثر در گردش خون
اثر روى تغذيه و دستگاه گوارش
انرژى لازم براى انجام ورزش از اکسيده شدن مواد غذائى که قسمت عمده آن از سوختن مواد قندى و چربى‌ها به‌دست مى‌آيد حاصل مى‌گردد که نتيجهٔ آن زياد شدن اشتها و خوردن غذاى بيشتر و بالاخره زيادتر شدن دفع مواد زائد بدن خواهد بود و در نتيجهٔ آن، فعاليت‌هاى غددى توسعه يافته، اشتها تحريک شده و عمل هضم تسريع مى‌شود. براى اشخاص خانه‌نشين و بى‌حرکت و افرادى که در اثر پرخورى خسته مى‌شوند، ورزش داراى اثرى نيکو است و نزد اين افراد عمل دفع فضولات سرعت مى‌يابد. نزد افراد در سنين مختلف پس از چند هفته تمرين ورزشي، کاهش مقدار کلسترول، اسيداوريک و اوره خون مشاهده شده است. هم‌چنين ادرار که عمل دفع اساسى فضولات را تأمين مى‌کند غليظ‌تر گرديده و مواد دفعى آن بيشتر شده است.
ورزش مانع جمع‌شدن مواد زائد در بدن مى‌گردد. چون معده و کبد و روده‌ها مى‌بايد پيوسته غذاى لازم را به عضلات برسانند و براى اين کار فعاليت مى‌کنند، سلول‌هاى تشکيل‌دهنده آنها هميشه شاداب و سالم باقى مى‌ماند. بالعکس در اشخاصى که بى‌حرکت هستند و حتى از راه رفتن هم دريغ مى‌ورزند، فضولات مواد غذائى به زحمت خارج مى‌شود و علاوه بر آن که سموم اين فضولات گاه از راه روده جذب بدن مى‌شود و در واقع يک نوع مسموميت مختصر و دائم ايجاد مى‌کند، پس از مدتى سبب گشادشدن معده و روده‌ها نيز مى‌گردد و کبد و ساير غدد مترشحه هاضمه نيز به مناسبت کار زياد خسته و فرسوده مى‌شود و همه اين عوامل دست به‌دست هم داده، اختلال شديدى در دستگاه گوارش به‌وجود مى‌آورند. لازم به ياد‌آورى است که معده و روده و ساير قسمت‌هاى داخلى شکم بهوسيله يک جدار عضلانى سفت و محکم که از عضلات مورب ساخته شده و از استخوان جناغ سينه تا بالاى زهار کشيده شده و روى شکم را پوشانيده است، با کمک يک عضله مدور داخلى به‌طور افقى اعضاء دستگاه گوارش را در وضع خود نگاه مى‌دارد. اين عضلات که به محکمى چوب و قدرت ارتجاعى شبيه به فنر هستند، مانع از آن مى‌شوند که محتويات شکم جاى خود را تغيير دهند و به‌واسطه وزنى که دارند در حالت ايستادگى به طرف پائين متمايل شوند ولى گاه اتفاق مى‌افتد که اين عضلات ضعيف و نازک مى‌شوند و سلول‌هاى چربى جاى کمبود آن را پر مى‌کند و به اين ترتيب استحکام عضلات کم مى‌شود به‌طورى‌که ديگر نمى‌توانند مثل سابق جلو افتادگى احشاء را بگيرند و عوارض مختلفى مثل پائين افتادن معده و گاه بيرون آمدن روده از محل تقاطع عضلات پيدا مى‌شود.
بعضى از اشخاص تصور مى‌کنند که راه رفتن تنها مى‌تواند جايگزين ورزش‌هاى روزانه بشود، اين نظريه صحيح نيست و راه‌رفتن نمى‌تواند عضلات شکم را به‌کار وادارد. بديهى است که به هرحال راه رفتن بهتر از نشستن و خوابيدن است ولى اگر قرار بشود، کسى بخواهد در عين به‌دست آوردن سلامت کامل از تناسب اندام هم برخوردار شود بايد حتماً به تمرينات بدنى و ورزش‌هاى شکمى نيز بپردازد. افتادگى اعضاء دستگاه گوارش به شکل شديد آن خوشبختانه خيلى زياد نيست با اين حال در اشخاصى که فعاليت بدنى ندارند انواع خفيف آن فراوان است و اشخاص مبتلاء هميشه دچار نفخ معده و يبوست مزاج مى‌باشند. تنها راه علاج، تمرينات بدنى و شکمى خيلى کوتاه و سبک روزانه است که مى‌تواند اين عوارض را براى هميشه برطرف سازد. بديهى است اگر در عين حال، پيروى از رژيم غذايى رعايت شود بيمار خيلى زودتر بهبودى مى‌يابد.
مسلم است که ورزش براى اينکه داراى نتيجه رضايت‌بخشى باشد. بايد به‌وسيلهٔ اشخاصى که به‌حد کافى و به‌طور متنوع غذا مى‌خورند تمرين شود. در دوران محدوديت غذائى يا در مواردى که غذاى شخص ناکافى باشد، توصيه مى‌شود که حتى‌المقدور از تمرينات ورزشى که سبب مصرف شدن کالرى خيلى زياد مى‌شود پرهيز گردد.
با توجه به آنچه گذشت، تأثير ورزش بر سلامت جسم و روان را به شرح زير مى‌توان خلاصه نمود:
۱. ازدياد حجم ريه‌ها
۲. کمک به دفع سموم بدن
۳. نظافت پوست و تأمين سلامت آن
۴. تنظيم حرارت بدن
۵. بهبود گردش خون
۶. ازدياد گلبول‌هاى قرمز و هموگلوبين خون
۷. تقويت کار قلب
۸. تقليل خطرات بروز بيمارى‌هاى قلب و عروق
۹. تسهيل خواب و استراحت در دنبال خستگى جسمي
۱۰. جلوگيرى از پرخونى احشاء
۱۱. کمک به هضم و جذب غذا
۱۲. تقويت دستگاه عضلانى - عصبى و تنظيم تعادل آن
۱۳. بهبود سلامت روان
اثر روى سيستم عصبى
ورزش عملى است ارادى و در عين حال که سبب تنظيم و درستى حرکات مى‌گردد، خونسردي، مهارت، نرمش و سرعت در کار را نيز باعث مى‌شود.
اثر روى دستگاه حرکتى
واضح‌ترين تأثير ورزش، زياد شدن قدرت عضلانى است. هيچ عضوى به اندازهٔ عضلات در نتيجه بى‌حرکتى و عدم فعاليت ناتوان نمى‌شود. کند بودن جريان خود در بافت‌هاى عضلانى اشخاصى که ورزش نمى‌کنند و تحرک کمترى دارند باعث مى‌گردد که از وزن عضلات بدن نسبت به وزن طبيعى به مقدار زياد کاسته شود. بدين ترتيب ۵۰ درصد وزن عضلانى بدن به ۳۰ تا ۳۵ درصد تنزل مى‌کند. در اين هنگام يک عدم تعادل در متابوليسم بافت‌هاى بدن پيدا مى‌شود بدين معنى که جاى عضلات از دست رفته را چربى و سلول‌هاى ناتوان پر مى‌کنند و منجر به چاقى مرضى و نرمى عضلات مى‌گردد. بعضى از اشخاص پس از اين که وزن عضلات آنها کاسته شد آن عضلات به همان حال باقى مى‌ماند و شخص لاغر و استخوانى مى‌گردد و در هر دو صورت يعنى چاقى و يا لاغرى زياد هر دو، هم از نظر زيبائى و هم از نظر سلامت جسمانى عواقب نامطلوبى دارند.
افزايش نيروى عضلانى سبب تکميل و طبيعى شدن وضعيت بدن مى‌گردد و به‌همين سبب بهترين وسيله براى جلوگيرى از خميدگى ستون مهره‌ها به‌شمار مى‌رود. تقويت عضلانى شکم به‌وسيلهٔ ورزش براى اشخاص مبتلا به افتادگى شکم و سوءهاضمه مفيد و بهتر از بستن شکم‌بند مى‌باشد و حرکت مفاصل تسهيل مى‌گردد.
اثر در دستگاه تنفس
دستگاه تنفس که مأمور رسانيدن اکسيژن به بافت‌ها است، در حالت معمولى بدون اينکه شخص توجه داشته باشد، در هر تنفس نيم‌ليتر هوا داخل ريه او مى‌کند. يعنى در واقع از ظرفيت کلى ريه‌ها فقط حدود ۱۰/۱ آن به کار مى‌افتد و همين‌امر سبب مى‌شود که بسيارى از مواد زائد بدن که بايد به‌وسيلهٔ ترکيب شدن با اکسيژن خارج شوند در بدن باقى بماند. در هنگام ورزش احتياج فراوان به اکسيژن افزايش فوق‌العادهٔ تبادلات ريوى را ايجاب مى‌کند و اين کيفيت به‌صورت زياد شدن تعداد حرکات تنفسى و افزايش ظرفيت قفسه صدرى ظاهر مى‌شود. به‌عبارت ديگر در اثر ورزش تنفس عميق‌تر گشته، گازکربنيک و ساير سموم بدن سريع‌تر دفع مى‌گردند.
اثر در گردش خون
در اثر ورزش و حرکات عضلات، ضربان قلب بيشتر و قوى‌تر مى‌گردد. در نتيجه اکسيژن و غذاى بيشترى به بافت‌هاى بدن مى‌رسد و سبب تقويت آنها مى‌شود. به‌عقيدهٔ متخصصين قلب، ورزشى که به‌طور مرتب و صحيح انجام شود، باعث جلوگيرى از سکته‌هاى قلبى مى‌شود. به‌طورى که اشخاص فعال کمتر از اشخاص تنبل سکته مى‌کنند و در صورت بروز سکته زودتر خوب مى‌شوند.
تربيت‌بدنى ويژه دانشآموزان معلول
تربيت‌بدنى به‌عنوان يکى از ارکان اصلى آموزش و پرورش، با فراهم کردن زمينه‌هاى حرکتى و فعاليتى متنوع، مى‌تواند بسيارى از ناتوانى‌هاى دانشآموزان معلول را کاهش داده و يا بهبود بخشد. بازى و ورزش، توانائى و شوق يادگيرى را در دانشآموزان عقب‌مانده ذهنى و جسمي، ايجاد نموده و براى رفع خستگى و تقويت قواى آنان بسيار مؤثر است. افزون بر اين، ورزش موجب مى‌شود که اين افراد با ديگران آشنائى پيدا نموده و خود را با زندگي، با محيط و اجتماع سازگارى دهند.
تربيت‌بدنى براى معلولان ذهنى
بررسى روى گروه‌هاى مختلف عقب‌مانده ذهني، با توجه به هدف‌هاى تعليم و تربيت، نشان مى‌دهد که هر چه عقب‌ماندگى ذهنى بيشتر باشد، هدف‌هاى فيزيکى مهم‌تر است. در طرح و برنامه‌ريزى فعاليت‌ها، بايد سه مرحله فعاليتى در نظر گرفته شود. اين سه مرحله شامل: توسعه توانائى‌هاى حرکتى و پايه، توسعه آمادگى جسمانى و توسعه مهارت‌هاى تخصصى مى‌باشد. توسعه آمادگى جسمانى مهم‌ترين هدف تربيت‌بدنى براى عقب‌ماندگان ذهنى است. زيرا توسعه و پيشرفت قابليت‌هاى جسمانى براى عقب‌ماندگان ذهني، موقعيتى به‌وجود مى‌آورد که آنها بتوانند بر شرايط محيطى خود از نظر فيزيکى غلبه کنند. از اين گذشته اين امر اشتياق و علاقهٔ بيشترى براى زندگى به آنها مى‌بخشد و سبب مى‌شود که اين افراد وظايف روزمرهٔ خود را با قدرت هر چه بيشتر انجام دهند.
افزايش قابليت‌هائى چون قدرت، سرعت، استقامت عضلاني، انعطاف‌پذيري، استقامت عمومى بدن (دستگاه گردش خون و تنفس)، تعادل و هماهنگي، سبب توسعهٔ قابليت‌هاى جسمانى اين افراد مى‌شود. همهٔ فعاليت‌هاى رقابتي، بازى‌هاى دو نفرى و گروهى مانند دوهاى امدادي، بازى‌هاى امدادي، طناب‌بازي، بازى‌هاى با توپ و حرکت‌هاى ژيمناستيک مى‌توانند دستيابى به اين هدف را امکان‌پذير کنند.
تربيت‌بدنى براى معلولان جسمى
تنوع فعاليت‌هاى حرکتى و ورزشى در تربيت‌بدنى به اندازه‌اى است که مى‌تواند کليه نيازهاى حرکتى معلولات جسمى را تأمين کند. چگونگى برنامه‌ريزى براى اين نوع افراد، شامل دو بخش عمده زير است:
۱. فعاليت‌هاى ورزشى مناسب براى معلولانى که معلوليت جسمى دارند:
اين گروه از معلولان کسانى هستند که بر اثر حوادثى مانند تصادفات، زلزله و غيره، عضو يا اندام‌هائى از بدن خود را از دست داده‌اند. براى اين گروه، به‌طور کلى فعاليت‌هائى در نظر گرفته مى‌شود که سبب افزايش قابليت‌هاى بدنى آنها در اندام‌هاى سالم مى‌شود. بالا رفتن قدرت عضلاني، استقامت عمومى بدن و سرعت از جمله قابليت‌هائى است که بايد براى اين نوع افراد در نظر گرفته شود. به‌همين دليل براى کسانى که دچار قطع عضو در اندام‌هاى بالائى هستند، انواع دوها، پرش‌ها، فعاليت‌هاى قدرتي، حرکت‌هاى ريتميک، فوتبال و شنا مناسب است. گذشته از آن بسکتبال، بدمينتون، تنيس روى ميز براى معلولانى که فقط يک دست خود را از دست داده‌اند بسيار مفيد و مناسب است. براى کسانى که نقص عضو در اندام‌هاى تحتانى دارند بازى‌هائى مانند واليبال نشسته يا بازى‌هائى با استفاده از صندلى چر‌خ‌دار، بازى‌هائى چون بسکتبال، تنيس روى ميز، انواع پرتاب‌ها، مانند پرتاب وزنه و غيره، تيراندازي، فعاليت‌هاى مختلف با وزنه يا مسابقات رقابتى مانند ويلچررانى مناسب مى‌باشد. کسانى که از يک پا معلول هستند مى‌توانند با استفاده از وسيلهٔ کمکى مانند عصا يا پاى مصنوعى در اغلب فعاليت‌هاى ورزشى شرکت کنند.
۲. فعاليت‌هاى مناسب براى معلولانى که بر اثر اختلالات مغزي، دچار ناتوانى حرکتى شده‌اند:
در اندازه‌گيرى‌هاى قابليت‌هاى جسمانى اين افراد چنين نتيجه‌گيرى شده است که اين افراد کم و بيش از نظر حرکتى در بسيارى از قابليت‌هاى جسمانى دچار ناتوانى حرکتى هستند. اين نوع معلولان معمولاً در حرکت‌هاى ارادى دچار ضعف هستند. بسيارى از اين افراد به سبب کم‌تحرکى دچار ضعف عضلانى مى‌شوند. هم‌چنين در بسيارى از انواع اين نوع معلوليت‌ها، نارسائى ادراکى به خوبى مشاهده مى‌شود. مجموعهٔ اين عوامل سبب منزوى شدن اين نوع معلولان در جامعه مى‌شود. بنابراين فعاليت‌هاى مناسب براى اين گروه از معلولان فعاليت‌هائى هستند که شرکت آنها را در جمع ممکن کنند. حرکت‌هاى تعادلي، انواع بازى‌هاى با وسيله يا بدون وسيله و به شکل بسيار ساده، از آن جمله هستند.
آمادگى جسمانى در دانشآموزان
براى تدريس تربيت‌بدنى در مدارس همواره به معلمان تأکيد مى‌شود که سعى کنند فعاليت‌ها، متناسب با ويژگى‌ها و توانائى‌هاى جسمانى دانشآموزان باشد. براى اينکه معلمى بتواند بر اساس ويژگى‌ها و توانائى‌هاى دانشآموزان برنامه‌ريزى کند، بايد از آمادگى جسمانى آنان در سنين مختلف آگاهى داشته باشد. آمادگى جسمانى عبارت است از قدرت و استقامت موضعى (عضلاني) و عمومى (گردش خون و تنفس) يک فرد براى حداقل فعاليت با استفاده از کمترين انرژي، به‌عبارت ديگر آمادگى بدنى و ويژگى‌هاى يک فرد را که سبب مؤثر و مفيد بودن او در محيط مى‌شود، آمادگى جسمانى مى‌گويند.
پس از انجام دادن تست‌ها و اندازه‌گيرى آمادگى جسمانى افراد، معلم بايد دانشآموزان را بر حسب آمادگى جسمانى فرد ارزشيابى کند. به‌طور حتم در نخستين دورهٔ اندازه‌گيري، معلمان کمتر مى‌توانند به همهٔ توانائى‌هاى جسمانى دانشآموزان پى ببرند. اندازه‌گيرى‌هاى مراحل بعدى به معلم کمک مى‌کند که نتايج کلى را به‌دست آورد. گاهى نتيجهٔ بعضى از قابليت‌هاى جسمانى دانش‌آموز در همان مرحلهٔ اول تست و اندازه‌گيرى چنان ضعيف است که معلم مى‌تواند به آسانى اين افراد را در مقايسه با افراد عادى تشخيص دهد. بنابراين بايد در برنامه‌ريزى کلى دقت کامل به‌عمل آيد. براى اينکه برنامه‌هاى دقيق و متناسب با نيازهاى کودکان طرح‌ريزى شود، بايد سبب ضعف‌هاى بدنى را شناخت. گاهى سبب برخى از ضعف‌ها، وجود يک بيمارى است. گاهى وجود نقص‌هاى مختلف (پشت گرد، پاى صاف) مربوط به ساختمان بدن است و گاهى کمبود حرکت و تحرک افراد است که به مرور زمان نقص‌هاى بدنى و در نتيجه بعضى بيمارى‌ها را به‌دنبال دارد.
اگر وجود ضعف‌ها ناشى از بيمارى باشد، معلم بايد آن را با کمک و راهنمائى پزشک برطرف کند. البته تعداد اين‌گونه افراد در يک کلاس بسيار کم است با اين حال مربيان و معلمان بايد با دقت بيشترى آنها را زير نظر داشته باشند. اگر ضعف بدنى ناشى از نقص‌هاى موجود در ساختمان بدن باشد، معلم مى‌تواند ضعف‌هاى اين افراد را در کلاس حرکت‌هاى اصلاحى برطرف کند. هر قدر سن افرادى که در اين کلاس قرار مى‌گيرند کم باشد، برطرف کردن ضعف‌ها و متناسب شدن فرم بدنى آنها آسان‌تر و زودتر انجام مى‌شود. نوع سوم کسانى هستند که فقط بر اثر کمبود تحرک، دچار ضعف مى‌شوند. کيفيت بدنى اين‌گونه افراد را مى‌توان با برنامه‌ريزى دقيق و تمرين‌هاى مختلف، در مدتى بسيار کوتاه بهبود بخشيد. لازم است که افراد، نوع ضعف بدنى خود را بدانند تا تمايل بيشترى نسبت به فعاليت‌هاى ورزشى و رفع آنها، نشان دهند.
مسابقات ورزشى در مدارس
اگر چه گنجاندن مسابقات ورزشى در برنامه‌هاى مدارس سابقه نسبتاً طولانى دارد ولى بايد اذعان کرد که آنچه تاکنون در اين زمينه اقدام شده، بيشتر مسابقات ورزشى پسران را مورد توجه قرار داده است، در صورتى که اين برنامه‌ها بايد براى تمام پسران و دختران تنظيم گرديده و همه آنان را در برگيرد.
معلمان ورزش و مربيان تربيت‌بدنى بايد به اين مسئله توجه داشته باشند که نتايج تربيتى بسيارى در ضمن اجراء مسابقات ورزشى عايد دانشآموزان خواهد شد. مسابقات ورزشى موجب مى‌شود که دانشآموزان، شخصيت فردى و استعداد ذاتى خود را بروز دهند و نيز در اثر برخورد جدى با يکديگر، فوايد اجتماعى با ارزشى بدست آورند. البته آثار غيرقابل ترديد جسمى و روحي، که از راه اجراء مسابقات ورزشى نصيب نسل جوان مى‌شود، به‌قدرى روشن و مسلم است که جاى بحثى باقى نمى‌گذارد. ذهن معلمان ورزش در اجراء مسابقات ورزشى بايد بر آموزش فنون و مهارت‌ها و رعايت مقررات و قواعد ورزش متمرکز گردد، تا دانشآموزان از هر جهت براى فعاليت‌هاى سالم ورزشى و حتى روبرو شدن با پيشامد‌ها و مشکلات زندگى و مقاومت در مقابل آنها آماده شوند. در مورد اجراء برنامه‌هاى مربوط به مسابقات ورزشى در مدارس، نکات چندى را بايستى بشرح زير مورد توجه قرار داد:
اولين گام در جهت رعايت ايمني، متناسب بودن فعاليت و مسابقه ورزشى با سن و سال و توانايى جسمى شرکت‌کنندگان است. بدين معنى که در نظر گرفتن رشته‌هاى سنگين ورزشى بدون توجه به قوا و وضع جسمانى شرکت‌کنندگان، افزون بر اينکه به حال آنان مفيد نخواهد بود، ضررهاى جسمى و روحى جبران ناپذيرى نيز به سلامت آنها وارد خواهد ساخت. نکته ديگر اين است که معلم و مربى ورزش همواره بايد به خستگى شديد بدنى و روحى دانشآموزان در مسابقات ورزشى توجه داشته باشد و قبل از اينکه اين حالات به شرکت‌کنندگان و يا تعدادى از آنان دست دهد، از آن به شدت جلوگيرى کند.
معلم و مربى آگاه ورزش، از قبل براى شرکت‌کنندگان و دانشآموزان، اساس ايمنى هر رشته و مسابقه ورزشى را شرح مى‌دهد و آنان را به رعايت اصول ايمنى هر مسابقه مؤظف مى‌سازد. البته نکته مهم ديگر از نظر ايمنى شرکت‌کنندگان در فعاليت‌ها و مسابقات ورزشي، در نظرگرفتن و بکار بردن وسايل مناسب ورزشي، حفظ ايمنى و سلامت دانشآموزان از نظر زمين‌ها و ميدان‌هاى بى‌خطر ورزشى است.
روشن است که داورى مسابقات ورزشى بايد به وسيله مربيان آگاه ورزشى و يا متخصصان با تجربه به عمل آيد. در اين مورد، مهم‌ترين اصلى که داوران مسابقات ورزشى بايد به آن توجه نمايند، حفظ اصل بى‌طرفى و پاى‌بندى به ابراز علاقه عادلانه است.
در خاتمه اضافه مى‌نمايد مسابقات ورزشى در مدارس، براى پسران و دختران، بايد به‌طور جداگانه تنظيم گرديده و اجراء آن، بهيچ‌وجه نبايد فشار روانى بر شرکت‌کنندگان وارد نمايد، چرا که نتيجه بازي، چه بُرد و چه باخت، چندان مهم نبوده و آنچه حائز اهميت است، اشاعه روح جوانمردي، حفظ و گسترش موازين اخلاقي، در سايه برگزارى اين قبيل از مسابقات در بين دانشآموزان مدارس مى‌باشد.
سرپرستى و اداره کردن فعاليت‌هاى ورزشى در مدارس
اداره صحيح فعاليت‌هاى ورزشى مستلزم طرح قبلى است. بدين معنى که مربى قبل از اجراء فعاليت‌هاى ورزشى بايد بداند که چه بايد بکند، تا با توجه به‌وقت موجود، بتواند حداکثر استفاده را به دانشآموزان برساند. رعايت نکات چندى در اين زمينه، به‌شرح زير مى‌تواند مفيد و مؤثر واقع گردد:
- در ورزش مانند هر طرح آموزشي، مهم اين است که ابتدا طرح و برنامه کار تهيه و آماده شود و سپس بر مبناى آن، طرح ميدان‌ها و سالن‌ها و مکان‌هاى مورد نظر مناسب جهت فعاليت‌هاى ورزشى دانشآموزان ايجاد شود.
- مربى بايد توجه داشته باشد که هر دانش‌آموز، فرصت شرکت عملى در فعاليت‌ها و برنامه‌هاى ورزشى را داشته باشد چرا که شرکت عملى دانشآموزان در فعاليت‌هاى ورزشي، يا هر رشته ديگر، پايه و اساس يادگيرى آنان را تشکيل مى‌دهد. براى رسيدن به اين مقصود، اول بايد وسايل ورزشى به اندازه کافى در اختيار دانشآموزان باشد تا فرصت براى استفاده فردى همه تأمين شود. ثانياً، شرط کارکردن دسته‌جمعى اين است که دانشآموزان را بايد تا جائى که امکان دارد، به گروه‌هاى کوچک تقسيم کرد تا کسى يا گروهى منتظر نوبت نباشد و بيکار نايستد. بيکار ايستادن و تماشاچى و منتظر بودن دانشآموزان در ساعات و کلاس‌هاى ورزشي، بايد از بين برود و يا به حداقل خود برسد.
- مربى بايد همه دانشآموزان، اعم از استثنائي، ناتوان، کم‌استعداد، چاق و ... را به فعاليت‌هاى ورزشى مشغول سازد و به هر يک از آنان، بر مبناء شرايط بدنى و ذهني، رسيدگى و نظارت داشته باشد.
- مربى ورزش مى‌تواند در چند دقيقه اول ساعات ورزش، توضيحات لازم درباره فعاليت‌هاى ورزش مربوطه را به دانشآموزان بدهد و حتى چگونگى اجراء فعاليت‌ها را به کمک نوشتن روى تخته‌سياه، تصاوير، اسلايد، فيلم‌هاى آموزشى و خود دانشآموزان، روشن سازد.
- مربى ورزش بايد فعاليت‌هاى ورزشى را از نظر حرکات و مهارت‌هاى لازم آن، تجزيه و تحليل کند تا دانشآموزان بتوانند با مبانى آن ورزش و حرکات و مهارت‌هاى مربوطه به خوبى آشنا شوند.
- مربى بايد در آموزش مقررات ورزشي، موضوعات را واضح و صريح بيان کند و اگر شيوه‌هاى مختلفى در اجراء يک فعاليت وجود دارد، اقسام مختلف آن را توضيح داده و برترى يک روش را به ديگرى با ذکر دليل بيان کند و به‌گونه‌اى عمل کند که بيان وى درباره مقررات و مهارت‌هاى ورزشى مورد تعليم، رسا و موفقيت‌آميز باشد.
- مربى در ارائه اصول و مبانى ورزش و آموزش آن، نبايد بيش از حد سخت‌گير باشد. بايد به دانشآموزان فرصت دهد که تجربه‌ها و نظرات خود را در يادگيرى اصول و مهارت‌هاى ورزشي، به‌کار گيرند.
- مربى بايستى هميشه نکات مهم هر فعاليت ورزشى را توضيح داده و روى آن نکات تأکيد کند. در هر ورزشي، نکات ظريف و خاصى وجود دارد که از نظر پيشرفت در آن ورزش، بسيار مؤثر و مهم بوده و دانستن اين نکات براى دانشآموزان، از نظر تبحر آنان ضرورى است.
- مربى ورزش بايد اصول علمى و حرکات را در آموزش خود رعايت کند و مهارت‌هاى ورزشى را با در نظر گرفتن وضع جسمانى و روحى دانشآموزان و ارتباط فنون ورزشى با يکديگر، به آنان بياموزد.
- ساعات ورزش بايد با نشاط و شادى دانشآموزان همراه باشد، زيرا سر و صداى طبيعي، از علاقه‌مندى آنان به ورزش و لذت از فعاليت‌هاى ورزشى سرچشمه مى‌گيرد، که امرى عادى است.
- مربيان بايد مواظب باشند که علاقه‌مندى شخصى آنان به يک يا چند فعاليت ورزشي، بر برنامه‌هاى ورزشى که با دانشآموزان اجراء مى‌کنند، سايه نيافکند.
برخى از مربيان ورزش، بيشتر مايل به فعاليت‌هاى ورزشى هستند که در مورد آنها بيشتر مى‌دانند و آنها را بهتر انجام مى‌دهند، در حالى‌که علاقه‌مندى دانش‌آموز به رشته‌هاى مختلف ورزشي، مى‌بايست مد نظر بوده و بايد به آنها توجه شود.
- هنگام ورزش، همه دانشآموزان بايستى حتى‌المقدور از لباس ورزشى و کفش مناسب استفاده نموده و در صورت وجود امکانات، پس از پايان فعاليت‌هاى ورزشي، دوش بگيرند.
- تهيه وسايل ورزشى بايد بر مبناى مطالعات دقيق و با توجه به نيازهاى موجود و قيمت‌هاى مناسب به عمل آيد و کيفيت وسايل و مناسب بودن آنها در نظر گرفته شود. تهيه کلى وسايل ورزشى براى مدت يک‌سال تحصيلي، به اجراء برنامه‌ها کمک نموده و از تلف‌شدن وقت مربيان ورزش و دانشآموزان مى‌کاهد.
- در هر آموزشگاه بايد يک اتاق براى نگاه‌دارى وسايل ورزشى اختصاص داده شود. اين اتاق را بايد با کمدها و وسايل فلزى يا چوبى طبقه‌بندى کرده و از هر طبقه آن، براى يک نوع وسيله ورزشى استفاده نمايند. ليست کليه وسايل ورزشى موجود بايد در اختيار مربيان ورزش قرار گيرد. خارج کردن و برگرداندن وسايل ورزشى از انبار ورزش، بايد بسيار منظم و تحت نظر معلم ورزش و با کمک دانشآموزان صورت پذيرد.
- معلمان ورزش در نگه‌دارى وسايل ورزشى بايد دقت کافى نموده و دانشآموزان را به حفظ آنها تشويق کنند تا آنجا که حفظ وسايل ورزشى مدرسه را وظيفه خود بدانند.
- يکى از مشکلات معلمان ورزش اين است که وجود هواى سرد و نامناسب، آنان را وادار مى‌سازد که برنامه‌هاى خود را در اتاق‌هاى درسى و ساير فضاهاى موجود اجراء نمايند. البته استفاده از سالن‌هاى سرپوشيده ورزشى در اين‌گونه موارد اولويت داشته و هم‌چنين مطلوب نيز است، ولى سالن‌هاى ورزشى با توجه با تعداد دانشآموزان براى اجراء برنامه‌هاى ورزشى آنان غالباً کافى نيست و چه بسا در بسيارى از نقاط کشور اصلاً سالن ورزش وجود نداشته باشد و در نتيجه استفاده از کلاس‌هاى درس و محيط‌هاى سرپوشيده ديگر مانند راهروها و ناهارخورى‌ها، به‌منظور برنامه‌ريزى مورد توجه معلمان ورزش قرار مى‌گيرد. معلمان ورزش بايد توجه نمايند که استفاده از کلاس درس و ساير فضاهاى نامناسب براى اجراء فعاليت‌هاى ورزشى جز در مواقع ضرورى نبايد صورت پذيرد و اگر چنين ضرورتى به‌خصوص از نظر مساعد نبودن هوا پيش آيد، برنامه‌هاى ورزشى بايد متناسب با محدوديت فضا و آزاد نبودن دانشآموزان در اجراء حرکات، تنظيم شود.
- مربى ورزش بايد در همه حال شخصيت دانشآموزان خود را حفظ و براى آنان احترام قائل شود و اگر آنان در هنگام عمليات ورزشى خطائى مرتکب شوند، نبايد با خشونت با آنان رفتار نمايد.
- ادب و نزاکت و بازى صادقانه و حفظ امانت از هدف‌هاى مهم ورزش است که مربيان بايد در دانشآموزان ايجاد و تقويت کنند. اين نکات به‌قدرى مهم است که مربيان ورزش بايد در آموزش‌هاى ورزشى خود، از هر فرصت مناسب، براى ايجاد و تقويت اين صفات در دانشآموزان استفاده نمايند.
- ارزشيابى در هر برنامه ورزشى لازم است چرا که تنها از طريق ارزشيابى است که مربيان ورزش، مى‌توانند متوجه ميزان پيشرفت کار در ورزش دانشآموزان خود باشند.
نکات بهداشتى به‌هنگام فعاليت ورزشى
۱. سعى کنيد در هواى آزاد و بدون آلودگى ورزش نمائيد. در صورتى‌که تمرينات ورزشى در مکان‌هاى سرپوشيده انجام مى‌گيرد، تهويه هواى داخل اين‌گونه اماکن الزامى است.
۲. هنگام ورزش از لباس‌هاى مناسب همان رشته ورزشى استفاده نمائيد. هرگز با لباس‌هاى معمولى و روزانه خود به ورزش نپردازيد.
۳. در خريد کفش ورزشى توجه بيشترى نشان دهيد و سعى کنيد اندازه کفش را مناسب انتخاب نمائيد تا پا در آن به راحتى قرار گيرد. کفش‌هاى بزرگ‌تر يا کوچک‌تر از اندازه پا به هيچ‌عنوان توصيه نمى‌گردد.
۴. سعى کنيد هنگام ورزش از جوراب‌هاى نايلوني، کمتر استفاده نمائيد. استفاده از جوراب‌هاى نخى با الياف طبيعى مناسب‌تر است.
۵. در هنگام ورزش در زمين يا سالن‌ها دقيقاً به موانع و خطراتى که امکان دارد پيش بيايد توجه کنيد و از برجستگى و يا فرورفتگى‌هاى محيط بازى اطلاع داشته باشيد و سعى کنيد براى همنوعان و همبازى‌هاى خود خطرى ايجاد نکنيد.
۶. هنگام استفاده از ابزار و وسايل ورزشى هوشيار باشيد و چگونگى استفاده از آن را بدانيد تا از ورزش خود لذت ببريد.
۷. سعى کنيد ورزش و تمرينات را با توجه به فصل انجام دهيد. اگر در فصل گرما هستيد، ورزش‌ها و حرکات را سبک، ملايم و با فاصله انجام دهيد و اگر در فصل سرما هستيد، حرکات و تمرينات را پى‌درپى و به تندى انجام دهيد.
۸. از نوشيدن آب زياد يا آشاميدنى‌هاى بسيار سرد در خلال ورزش بپرهيزيد.
۹. در فصل تابستان جهت استفاده از استخر و شنا، حتماً قبل از داخل آب شدن، دوش بگيريد تا بدن نسبت به آب سرد عادت نمايد.
۱۰. پس از فعاليت‌هاى ورزشى در معرض جريان هواى سرد قرار نگيريد زيرا احتمال ابتلا به امراض مختلف منجمله بيمارى‌هاى کليوى همواره وجود دارد.
۱۱. پس از ورزش، جهت نظافت بدن، دوش با آب گرم را فراموش ننمائيد، ضمناً از حوله مخصوص به‌خود استفاده کنيد.
۱۲. سعى کنيد پس از تمرين و بازي، لباس‌هاى ورزشى خود را شسته و در زير نور آفتاب خشک کنيد. زيرا لباس‌هاى ورزشى آغشته به عرق بدن، محيط مناسبى براى رشد قارچ‌هاى بيمارى‌زائى است که در صورت استفاده مجدد از آنها مى‌توانند انسان را مبتلا نمايند.
۱۳. بهتر است فاصله مصرف غذا تا شروع تمرينات ورزشي، کمتر از ۳ ساعت نباشد تا هضم و جذب مواد غذائى انجام گرفته و خون به مقدار کافى در دسترس ماهيچه‌ها باشد. ضمناً از نيم ساعت مانده به تمرين يا يک ربع بعد از تمرين، از صرف نوشيدنى خيلى سرد بايد خوددارى شود.
۱۴. احساس خستگى و کوفتگى در پايان تمرين مخصوصاً در مسابقات ورزشى دست مى‌دهد. در اين حالت بدن کاملاً به حالت عادى برنگشته و آمادگى هضم معمولى غذا را ندارد و مدتى طول مى‌کشد تا پس از فعاليت شديد، اشتها به‌وجود آيد. بنابراين بعد از تمرينات و مسابقات، تنها مواد غذايى مناسب، نوشيدنى مخصوصاً آب‌ميوه است.
۱۵. پيوسته اصول انسانى و احترام به ديگران را مدنظر داشته و همانند يک ورزشکار واقعى رفتار نمائيد.
تعريف و اهداف تربيت‌بدنى در مدارس
تربيت‌بدنى در لغت به‌معنى پرورش بدن بهوسيله ورزش‌هاى گوناگون است و مجموعه فعاليت‌هائى است که اگر متناسب با ويژگى‌هاى سنى انجام شود، فرد را براى يادگيرى مهارت‌هاى مختلف ورزشى آماده مى‌سازد. اين اصطلاح امروزه براى شاخه‌اى از علم نيز به‌کار برده مى‌شود که در آن، شيوه‌هاى گوناگون پرورش بدن بهوسيله ورزش، در مراحل مختلف رشد، بررسى مى‌شود. اهداف تربيت‌بدنى را در دو گروه اهداف اختصاصى و اجتماعى مى‌توان تقسيم‌بندى و مطالعه نمود:
هدف‌های اختصاصی
هدف‌های اجتماعی
هدف‌هاى اختصاصى
هدف‌هاى اختصاصى به هدف‌هائى گفته مى‌شود که به افزايش قابليت‌هاى جسمانى مى‌پردازد. اين هدف‌ها با در نظر گرفتن نيازهاى رشدي، در سه دسته به شرح زير قابل بررسى هستند:
۱. توسعه توانائى‌ها و مهارت‌هاى بنيادى در کودکان:
کودکان با مجموعه‌اى از توانائى‌هاى حرکتى وارد دبستان مى‌شوند. بنابراين فراهم کردن موقعيت‌هاى مختلف حرکتى در جهت توسعه هر چه بيشتر اين توانائى‌ها، سبب پايه‌ريزى مهارت‌هاى بنيادى آنها مى‌شود. توسعه اين توانائى‌ها به شکل‌هاى مختلف امکان‌پذير است که عبارتند از: فعاليت‌هاى حرکتى مانند انواع راه رفتن، دويدن، جهيدن و لِى‌لِى کردن، فعاليت‌هاى مهارتى مانند پرتاب کردن، شوت کردن، دريبل کردن، گرفتن توپ، طناب‌بازي، بالا رفتن و پائين آمدن، آويزان شدن و حمل وسايل اشياء، فعاليت‌هاى غيرحرکتى مانند خم شدن، پيچ و تاب دادن بدن، کشش بدن، حفظ تعادل بدن، فعاليت‌هاى ژيمناستيکى و شيرين‌کارى مانند حرکت‌هاى تطبيقى و شکل‌سازي.
۲. توسعه قابليت‌هاى جسمانى در کودکان و نوجوانان:
کودکان، به‌ويژه در دوران دبستان، مراحل رشد و تکامل را طى مى‌کنند و اندام‌هاى گوناگون بدن آنها در حال رشد است. بنابراين افزايش و توسعه قابليت‌هاى جسمانى در اين دوران لازم و ضرورى است، و بايد اين هدف در برنامه‌هاى حرکتى کودکان گنجانده شود. اين قابليت‌هاى جسمانى عبارتند از: قدرت عضلاني، استقامت عضلاني، استقامت عمومى بدن، سرعت، تعادل، هماهنگي، چابکي، عکس‌العمل و حفظ حالت بدن در شکل طبيعي. اگر کودکان اين قابليت‌ها را در دبستان افزايش دهند، وقتى که به دوره راهنمائى مى‌رسند، وضع جسمانى مناسبى خواهند داشت. در اين صورت هدف آموزشى دوره راهنمائى بايد بيشتر بر يادگيرى مهارت‌ها تأکيد داشته باشد.
۳. توسعه مهارت‌هاى ورزشى در نوجوانان و جوانان:
دوران نوجواني، به‌ويژه جواني، مناسب‌ترين زمان براى يادگيرى و توسعه مهارت‌هاى ورزشى است. بنابراين در برنامه آموزشى نوجوانان و جوانان بايد آن را هدف اصلى قرار داد.
هدف‌هاى اجتماعى
پيگيرى هدف‌هاى اختصاصى تربيت‌بدني، دستاوردهاى اجتماعى نيز در بردارد که مى‌تواند از هدف‌هاى تربيت‌بدنى باشد. دبستان نخستين جامعه بزرگى است که کودک پس از خانه، به آن وارد مى‌شود. در اين جامعه است که نهال‌هاى همبستگى با شرکت در فعاليت‌هاى حرکتى و بازى‌هاى گروهى در کودک پايه‌ريزى مى‌شود. در اين فعاليت‌ها است که کودک ياد مى‌گيرد که براى رسيدن به يک هدف بايد تلاش و کوشش کند، از قوانين و مقررات خاصى پيروى نموده و در راه رسيدن به پيروزي، راستى و صداقت و نظم و انضباط را پيشه خود سازد، از شکست‌ها پند گيرد و همراه با پرورش جسم خود، به تزکيه نفس نيز بپردازد.
لازم به ذکر است، هدف‌هاى اختصاصى و اجتماعى تربيت‌بدنى از هم تفکيک ناپذير هستند و هرگز نبايد در برنامه‌هاى آموزشي، هدفى اختصاصى بدون در نظر گرفتن هدف اجتماعى تنظيم و اجراء گردد.
آدرس سایت : www.aftab.ir
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
