- تلفیق درس علوم تجربی و ورزش در دوره راهنمایی برای افزایش رغبت و ایجاد انگیزه در دانش آموزان
پژوهنده :
ندا خداداده
رشته و مدرک تحصیلی :
کارشناسی زیست شناسی
 

 
 
 
 
 
 
 
چکیده :
ابن سینا هدف تعلیم و تربیت را ایمان ، اخلاق نیکو ، تندرستی ، سواد ، هنر و آماده شدن برای پیشه ای می دانست . او علم و ورزش را برای حفظ تندرستی و سلامت بدن ضروری می دانست . او عقیده داشت که نوع ورزش و بازی باید با توجه به سن دانش آموز باشد .^*
استفاده از روش های نوین تدریس مبتنی بر نظریه های یادگیری در راستای کیفیت بخشی به فرایند یاد دهی _ یادگیری به عنوان تنها منبع انحصاری ، خط کم رنگ سازی اقدام پژوهی در جهت ابداع روش های ابتکاری تدریس و تولید دانش در کلاس درس را به دنبال خواهد داشت .
در این پژوهش سعی من بر آن بوده است تا با تلفیقی از درس علوم تجربی و ورزش روشی نو در تدریس این درس بیافرینم تا از این طریق به اهداف مورد نطر خودم یعنی درگیر کردن دانش آموزان در فرایند یادگیری ، از بین بردن حالت تک بعدی و معلم محوری کلاس درس ، ایجاد علاقه و انگیزه به یادگیری فعال و ... برسم .
یکی از فواید این روش ، آموزش کار جمعی و فعالیت گروهی از طریق استفاده از حرکات ورزشی است . که به تربیت شهروندانی آگاه ، فعال ، مسئول ، قانون پذیر و خلاق کمک می کند و ما را به هدف غایی آموزش و پرورش یعنی اجتماعی کردن صحیح دانش آموزان نزدیک می کند .
امید است بهره گیری از این روش تدریس که برای کتاب های درس
علوم تجربی دوره راهنمایی طراحی شده است . تحولی نو در این عرصه ایجاد کند و در سال نوآوری و شکوفایی گامی باشد در جهت ایجاد نوآوری در امر تدریس
علوم تجربی .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
توصیف و ضعیت موجود و تشخیص مسأله :
 
اینجانب دبیر علوم تجربی مدارس راهنمایی منطقه بیستون استان کرمانشاه
می باشم . امسال
 
_– سال تحصیلی 87-1386 _{-
به علت پاره ای مشکلات و مسائل به عنوان متصدی آزمایشگاه مشغول به کار و فعالیت شدم . چون مدت 6 سال است که در کلاسهای درس علوم مشغول به تدریس این درس می باشم محیط آرام و خالی آزمایشگاه محل کارم که هر چند وقت یکبار و حتی گاهی به ندرت دانش آموزان در آن به انجام آزمایش می پردازند ، من را بر آن داشت تا برای علاقه مند کردن
دانش آموزانم به درس علوم تجربی که پایه تمام دروس است دست به شیوه ای جدید بزنم و با ارائه آن دانش آموزانم را فعالانه و علاقه مند در کلاسهای درس
بیابم .
مدت 3 سال پیش که به عنوان دبیر حق التدریس مشغول به کار بودم . ساعاتی از برنامه تدریس غیر موظف خود را به عنوان دبیر تربیت بدنی درمدارس ابتدایی و راهنمایی مشغول به کار بودم بنابراین مطالعات و تجربه ی من در زمینه درس تربیت بدنی تا حدودی کافی به نظرمی رسید . البته چون رشته تحصیلی من نیز کارشناسی زیست شناسی است نزدیکی زیادی بین این دو رشته تحصیلی را احساس می کنم .
این خاطره در ذهن من همیشه وجود داشت که بچه ها به درس ورزش و خصوصاٌ زنگ ورزش در مدرسه علاقه بسیاری دارند ( البته به جز عده محدودی از دانش آموزان ) و معلم ورزش محبوب ترین معلم آنهاست . آنان همیشه مشتاقانه منتظر زنگ ورزش هستند تا در آن زنگ به بازی و فعالیت بپردازند و در آنجا به دور از قوانین خشک کلاس درس انرژی های درونی خود را به گونه ای خالی کنند .
از طرفی دانش آموزان دوره راهنمایی به ویژه دختران در این سن که معروف
به سن رشد می باشد به علت گذراندن دوران بلوغ و نوجوانی دچار تغییرات ناگهانی در رشد اندام ها و نوساناتی در حالات روحی و روانی خود می شوند .
از جمله بلوغ شرعی ، جسمی ، روحی ، اقتصادی و ... همین عامل در بعضی دختران نوجوان باعث می شود که گوشه نشینی اختیار کرده و در فعالیت های ورزشی شرکت فعال نداشته باشند .
گذشته از آن مدرسه ای که من در آن تدریس می کنم به علت آنکه تعدادی از دختران روستایی در آن مشغول به تحصیل هستند ، به علت اعتقادات خاص خود و این طرز تفکر که به اندازه کافی بزرگ هستند شرکت در فعالیت های ورزشی و
بازی های کودکانه مثل وسط وسط و ... را زشت می پندارند .
( طبق تحقیقات به عمل آمده ، در کشورهای مترقی بیش از 70 درصد کودکان ، نوجوانان وبزرگسالان به ضعف های اندام تحتانی و بیش از 35 درصد به ضعف های ارگانیکی و ستون فقرات و در حدود 15 درصد به ضعف های هم آهنگی و درصد کمتری نیز به انواع ضعف های اندام فوقانی دچار هستند . لازم به ذکر است که علائم ضعف های مذکور در جوامع شهری بزرگ بیشتر از جوامع شهری کوچک و ... روستایی به چشم می خورد . با نگاهی به علل بروز این ناهنجاریها عواملی که بیشتر به چشم
می خورند عبارتند از :
عادات نادرست ، سوء تغذیه ، حالات روحی و روانی و کم تحرکی که در سنین خاصی با انجام تعدادی از حرکات اصلاحی رفع خواهد شد . هدف از حرکات اصلاحی و ورزشهای درمانی به طور کلی شناخت دقیق ضعف ها و ناهنجاریهای بدنی و هماهنگی و تعادل بوده و در وهله ی دوم انتخاب حرکات و تمرینات مناسب و اعمال آنها برای درمان و اصلاح ناهنجاریهای موجود می باشد . )}^*
_{بنابراین دوری گرفتن بچه ها ا ز ورزش و حرکات ورزشی عاملی خواهد بود که این مشکلات همچنان با آنان باقی مانده و حتی بدتر هم بشود .
همه اینها در حالی بود که من هر وقت وارد کلاسهای درس می شوم از طریقه نشستن دانش آموزان احساس تأسف می کردم چرا که تقریباً بیش از هفتاد درصد بچه ها به علت های مختلف مثل خرابی نیمکت ها و غیر استاندارد بودن آنها و یا حتی عدم آشنایی بچه ها با روش های صحیح نشستن بر روی نیمکت ها و ... به طریقه ای اشتباه بر روی نیمکت های خود می نشستند .
آیا این درست است که دختران نوجوان امروز که مادران جامعه فردا را تشکیل می دهند به علت مشکلات تغذیه ای ، حرکتی و ... که با انجام چند حرکت ساده به راحتی قابل حل می باشد در آینده دچار مشکلات غیر قابل حل شوند ؟
البته نباید این موضوع را از نظر دور داشت که برنامه ریزی های دولت مثل افزایش ساعات ورزش در مدارس و زیر نظر دبیر متخصص ، افزایش مکانهای ورزشی برای دختران ، تغذیه رایگان با شیر و ... تا حدودی باعث بهبود اوضاع شده است . اما این نمی تواند دلیل خوبی باشد تا دبیرانی مثل من که شاهد این مشکلات هستند نقش کوچکی در سازندگی نداشته باشند . بنابراین من وظیفه خود می دانم تا به عنوان عضوی کوچک از جامعه در نقش یک دبیر علوم تغییری ایجاد کنم و با این کار باعث خشنودی خدا و خلق او شوم .
بنابراین طرح خود را به عنوان طرح تلفیقی علوم و ورزش یا صریح تر آشتی علوم و ورزش ارائه می نمایم . مدرسه ای که در آن مشغول به تدریس می باشم از لحاظ امکانات آموزشی و ورزشی موقعیت نسبتا
 
" مناسبی دارد.
 
هرگاه کیفیت کلی آموزش ضعیف باشد تنها معدودی از دانش آموزان فعالانه در یادگیری شرکت می جویند و پس از کاهش میزان مشارکت فعال دانش آموزان در یادگیری انتظار می رود که مشکل حفظ انضباط و اداره کلاس پیش آید ، که آنگاه باید از روش های مختلف تغییر رفتار بنا به نیاز استفاده کرد ، یعنی گاهی از روش های کاهش رفتار نامطلوب ، گاهی از روش های افزایش رفتارهای مطلوب ، گاهی ایجاد رفتارهای تازه و گاهی از روش های نگهداری رفتار بهره گرفت .
من نیز روش مشارکتی را برای اجرای طرح جدید خود مناسب دیدم ولی براساس یک تجربه می دانستم که قبل از از اجرای عمل طرح در کلاس درس باید اطلاعاتم را در این زمینه تا می توانم افزایش دهم .
بنابراین باید مطالعات خود را در رابطه با درس تربیت بدنی ، مثل انواع
نرمش ها ، حرکات استقامتی ، حرکات اصلاحی و چگونگی اجرای صحیح آنها تکمیل
می کردم . علاوه بر آن باید کتابهای درسی علوم تجربی را نیز ه طور کامل بررسی می کردم و مباحث مورد نظر و نوع اثر بخش آن را با ریزه کاری و مهارت خاصی انتخاب می کردم .
بنابراین شروع به مطالعه کردم و بعد از بررسی دقیق کتابهای علوم تجربی و راهنمای تدریس آنها متوجه شدم که بیشتر مباحث انتخابی مربوط به قسمتهای فیزیک و شیمی می باشد البته سعی من بر آن بود تا موضوعاتی را انتخاب کنم که هم دانش آموزان در فهم آن دچار مشکل بودند و هم قابل تدریس به وسیله روش تلفیقی و مشارکتی بود . البته من تجربه قبلی در زمینه تدریس دروس با کمک بچه ها را داشتم . اما برای اجرای یک طرح همگانی باید زمینه سازی بیشتری می کردم و به کار خود جنبه علمی می دادم .
 
 
پرسش نامه هایی تهیه کردم و در اختیار دانش آموزانم قرار دهم تا
دانش آموزانم را در مباحث منتخب بررسی کنم . میزان علاقه آنها را در ارائه طرح جویا شوم . همچنین نمرات درسی و میزان ضعف نمونه پرسش نامه ها و نمرات ضمیمه می باشد .
بعد از جمع آوری پرسش نامه ها ( هر چند جوابها از پیش معلوم بود ) و بررسی نمرات به این نتیجه رسیدم که دانش آموزانم دوست دارند فعالانه در فرایند آموزش شرکت کنند و خودشان یاد بگیرند . آنها از اینکه خودشان را در یادگیری سهیم ببینند لذت می برند بنابراین اهداف قبل از اجرا یادگیری اهداف خود را برای اجرای طرح بررسی کردم .
اهداف اجرای طرح تلفیق علوم – ورزش :
 
1-افزایش توان یادگیری دانش آموزان از طریق مشارکت در امر یادگیری .
2- علاقه مندی دانش آموزان به درس علوم تجربی و فعالیت های آن .
3- رفع مشکلات رشدی
 
–
حرکتی بعضی دانش آموزان از طریق انجام
فعالیت های ورزشی و حرکات اصلاحی .
4- ایجاد نشاط و سرزندگی در کلاس درس علوم و بقیه دروس .
5- ایجاد انگیزه برای یادگیری و ادامه هر چه بهتر مطالب درسی در محیط خارج از کلاس .
6- آشتی میان درس سخت علوم و درس راحت ورزش .
7- افزایش فرصت یادگیری و تفکر در هنگام اجرای حرکات ورزشی .
8- بالا رفتن نمرات درسی علوم تجربی با روش تلفیق و ماندگاری دروس .
9- آشنایی دانش آموزان با توانایی های بالقوه خود .
10- مشارکت دانش آموزان ضعیف و غیر فعال کلاس در فعالیت های آموزشی
 
–
حرکتی و ورزشی .
11- ارائه روش های نوین تدریس برای استفاده همکاران .
12- ماندگاری عمیق مطالب آموخته شده در ذهن دانش آموزان با تکرار حرکات .
13- نزدیکی بیشتر بین معلم و دانش آموزان و ایجاد صمیمت .
14- فرار از محیط خشک کلاس درس و یادگیری هر چه بهتر مطالب در محیط آرام و شاد .
15- خارج کردن دانش آموزان منزوی از حالت انزوا .
 
 
انتخاب راه جدید به صورت موقت:
 
اصطلاح «تلفیق» در ساده ترین شکل خود به فرایند ادغام و یکپارچه سازی اشاره می کند. (همفری}⁽¹⁾ _{1990). این تعریف بدین معنی است که بخش های مختلف موقعیت یادگیری در یک واحد یادگیری منسجم گردهم آورده می شوند. تلفیق تربیت بدنی می تواند به دو طریق اساسی صورت پذیرد. (الف) تلفیق محتوای
تربیت بدنی با سایر موضوعات (برای مثال، یادگیری موضوع درسی ضریب سطح اصطکاک که در قوانین حرکت نیوتن وجود دارد به وسیله غلتاندن توپ های متفاوت بر روی سطوح مختلف قابل مشاهده است. (ب) تلفیق سایر موضوعات درسی با تربیت بدنی (برای مثال: آموزش جمع در کلاس ریاضی با استفاده از مهارت های متنوع طناب زنی). تلفیق در زمینه تربیت بدنی اساساً مستلزم استفاده از حرکت یا فعالیت های حرکتی به منظور آموزش محتوای درس آکادمیک مثل ریاضی، فیزیک و غیره است. هدف از تلفیق یا ایجاد یکپارچگی و انسجام، این است که دریابیم چگونه
می توان فعالیت های حرکتی را برای درک سایر دروس آکادمیک به کار برد.
یادگیری از طریق حرکت قدیمی ترین شیوه آموزشی است. هنگامی که
فعالیت های جسمانی به عنوان ابزاری آموزشی مورد استفاده قرار می گیرند، سازگاری و هماهنگی بین بچه ها و موضوع درسی بسیار کامل خواهد بود. دلیل این امر حضور فعالانه دانش آموز می باشد. (ورنر وبرتون}⁽²⁾ _{1979):
یافته های تحقیقی که توسط فاث}⁽³⁾ _{انجام شده نشان می دهد که ما زمانی
   
 
مطالب درسی را خوب به خاطر می سپاریم که جسم ما همچون فکرمان با موضوع مورد نظر درگیر شود. ما با عمل کردن بهتر می آموزیم. بنابراین، آن چنان که مشهود است ارتباط قوی بین معلمان تربیت بدنی و معلمان سایر دروس امری ضروری می باشد.
فلوید بوچی}⁽¹⁾ _{1989 اهمیت تلفیق را چنین بیان می کند که «آموزش در کلاس باید به گونه ای باشد که یادگیری در آن فعال باشد و نه غیر فعال». معلمین دروس غیر تربیت بدنی نیازمند درک ارزش حاصل از آموزش ادغام شده می باشند: اهمیت تلفیق برای معلمین تربیت بدنی در بسیاری از استانداردها و ملاک های ملی که به وسیله سازمان ملی ایفرد}⁽²⁾
 
 
_{توسعه پیدا کرده اند، لحاظ شده است. ایفرد اهداف را مطابق با نتایج حاصل از برنامه های تربیت بدنی تدوین کرده است. این اهداف بر عناصر تلفیق یا یکپارچه سازی تأکید دارند.
برنامه درسی تلفیق شده می تواند ما را به فراتر از معیارهای تعیین شده رهسپار سازد. برای مثال، می توان از بچه های پیش دبستانی درخواست نمود بخش هایی از بدنشان را مورد شناسایی قرار دهند یا از دانش آموزان کلاس ششم خواست که نقش بازی و ورزش را در دیگر فرهنگ ها بیان کنند.
راچن باخ}⁽³⁾ _{(1996) می گوید: «فعالیت های تلفیقی، یادگیری در تمام حوزه هایی را که ایجاد روابط بین آنها ضروری است، ارتقاء می دهد.» شاید بتوان این اصل را به بهترین شکل خود در ضرب المثل معروف چینیان یافت: «من می شنوم و فراموش
می کنم . من می بینم و به خاطر می آورم. من انجام می دهم و می فهمم ! »}^*
  _{بدیهی است که شکوفایی این رویکرد جدید ، مستلزم اندکی تمرین و بردباری
 
ا
است . اما از آنجا که راهبردهای آموزش اثربخش بر یافته های علمی و
تجربه های علمی بر دو مکتب رفتار گرایی و شناختی متکی هستند . می توان از آن به عنوان رویکردی مناسب و اطمینان بخش در آموزش مفاهیم استفاده کرد . چه بسا بسیاری از همکاران من نیز آگاهانه یا ناخودآگاه ، از چنین رویکردی بهره می جستند که در این صورت می توانند با مطالعه این تجارب با اطمینان بیشتر شیوه خود را توسعه دهند .
در اجرای عملی طرح خود باید با برنامه ریزی های قبلی مراحل زیر را در کلاس به اجراء در می آوردم :
1- بررسی دقیق و انتخاب مباحثی از کتاب های درسی علوم تجربی که می توان آنها را با استفاده از شیوه ی جدید در کلاس آموزش داد .
2- مطالعه تعدادی از کتابهای تربیت بدنی که نوع حرکات و چگونگی آنها در آن قرار داشت و من می توانستم به کمک آنها حرکات مناسب و اثر بخش را انتخاب کنم .
3- شناخت شایع ترین ناهنجاریهای حرکتی در دانش آموزان و آشنایی با حرکات اصلاحی مربوطه .
4- آماده سازی محیط کلاس ، حیاط و دانش آموزان قبل از ورود به کلاس .
5- قبل از اجرای طرح باید مراحل اجرا ، چگونگی شروع ، نوع حرکت و هدف از اجراء را به دانش آمورانم کاملاً آموزش می دادم و آنها را توجیه می کردم .
6- شرکت فعالانه حتی الامکان تمامی دانش آموزان در اجرای حرکات .
7- بعد از اجرای حرکات و بررسی نوع حرکات که با نظارت من انجام می شد
بچه ها باید راجع به مبحث علمی مورد نظر با هم بحث و گفتگو کنند و نظرات خود را بیان کنند .
8- بچه ها باید به ننیجه مورد نظر در آن موضوع خاص از مبحث علوم رسیده باشند .
9- در کنار اجرای حرکت می توانستم از انواع روش های تدریس مثل سخنرانی ، بحث ، و گفتگو ، بارش مغزی و ... نیز استفاده کنم .
10
 
–
بعد از پایان تدریس با استفاده از روش تلفیقی ارزشیابی پایانی به عمل آید تا میزان اثر بخش طرح مشخص شود .
11- معایب کار مشخص گردد تا در مراحل بعدی اثر بخشی بیشتری داشته باشد.
 
 
 
اجرای راه جدید و نظارت بر آن :
 
( تدریس با شروع خوب می تواند مانع بسیاری از مشکلات کنترل نشدن کلاس شود . شیوه عمل معلم در تدریس ، عاملی برای هدایت دانش آموزان است و خود موجب پیشگیری از بروز مشکلات رفتاری دانش آموزان می شود . نظم و انضباط خوب کلاس ، نتیجه یک تدریس خوب است . )} ^*
<sub>آیا توجه کرده اید که نحوه ی یادگیری دانش آموزان امروزی نسبت به
دانش آموزان حتی یک دهه پیش متفاوت است ؟ آیا دانش آموزان امروز نسبت به دیروز در درس و مشق و یادگیری ، بی حوصله تر و بی توجه تر نیستند؟ آیا
هدف ها و انتظارات دانش آموزان امروز از یادگیری و درس مدرسه همان است که دیروز بود ؟ واقعیت این است که دانش آموزان امروز در محیطی متفاوت از محیط پرورش اولیای خود بزرگ شده و پرورش یافته اند . بنابراین ، تاثیرات محیطی
مداخله گر در رشد و یادگیری آنها ، به گونه ای دیگر عمل می کنند و موجبات تغییر انتظارات دانش آموزان امروزی از آموزش و یادگیری را فراهم می کنند .
 
در اجرای روش تلفیقی علوم و ورزش بعد از مطالعه هر سه کتاب علوم تجربی مباحث انتخاب شده بری اجرای طرح به شرح زیر می باشند
 
که به علت حجم زیاد مطالب نمونه هایی از مطالب تدریس
شده به روش تلفیق را به عنوان نمونه ذکر میکنم :
علوم پایه اول راهنمایی
 
1 -ویژگی های ماده :
مواد در اطراف ما به سه حالت دیده می شوند . این سه حالت عبارتند از : جامدات ، مایعات و گازها .
جنبش ذره های سازنده ماده در این سه حالت عبارتند از :
حرکت ارتعاشی در جامدات ، حرکت چرخشی در مایعات و حرکت انتقالی در گازها . نوع حرکت ذرات به علت وجود فضاهای خالی در بین آنهاست . فضاهای خالی در جامدات خیلی کم ، در مایعات کمی بیشتر و در گازها فضاهای خالی بیشتر است.
 
 
 
تدریس درس :
دانش آموزان را درسه گروه تقسیم بندی می کنیم و از آنها می خواهیم هر گروه شبیه به یک نوع از حالات ماده استقرار پیدا کرده و نوع حرکت را در آن نوع از ماده به نمایش در آورند . سپس ویژگی های ماده را با توجه به این نوع استقرار شرح می دهیم .
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) –
دویدن و راه رفتن
- حرکات پایه ( غیر انتقالی ) : چرخیدن
 
  حرکت ارتعاشی جامدات
 
 
  حرکت چرخشی مایعات
 
 
 
2-اثر گرما بر حجم مواد</sub>
:
 
 
<sub>شود تا جنبش مولکولهای سازنده ماده افزایش پیدا کند . با افزایش جنبش مولکولها اصطکاک میان آنها کم تر شده و فاصله میان آنها افزایش می یابد در نتیجه حجم ماده افزایش پیدا می کند . بنابراین گرما باعث افزایش حجم مواد و بالعکس سرما باعث کاهش حجم مواد می شود .
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) –
راه رفتن و دویدن
 
تدریس درس :
 
تعدادی از دانش آموزان درون یک خط بسته می ایستند . با گرم شدن هوا شروع به حرکت کرده و از هم دور شده و فاصله می گیرند در نتیجه از خط خارج شده و فضای بیشتری را اشغال می کنند . ( دانش آموزان در حکم ذرات تشکیل دهنده ماده هستند . ) و بالعکس با سرد شدن هوا دوباره به هم نزدیک شده و حجم کاهش پیدا می کند .
 
   
 
 
 
 
- اثر گرما بر حالت مواد :
 
 
با افزایش گرما و افزایش جنبش ذره های سازنده ماده و کم شدن اصطکاک میان ذرات مواد از حالتی به حالت دیگر تبدیل می شوند . و بالعکس با کاهش گرما و افزایش سرما دوباره به حالت اولیه تبدیل می شوند . این تغییر حالات عبارتند از :
 
ذوب :
 
( تبدیل جامد به مایع )
انجماد ( تبدیل مایع به جامد )
تبخیر :
 
( تبدیل مایع به گاز )
میعان ( تبدیل گاز به مایع )
تصعید :
 
( تبدیل جامد به گاز )
چگالش ( تبدیل گاز به جامد )
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) –
راه رفتن و دویدن
 
تدریس درس :
 
دانش آموزان را در سه گروه تقسیم بندی کرده و از آنها می خواهیم تا هر کدام از گروهها نقش یکی از حالات ماده را بر عهده بگیرند . با افزایش گرما و جنبش مولکولها فاصله میان آنها بیشتر شده و از حالتی به حالت دیگر تبدیل می شوند و بالعکس با از دست دادن گرما دوباره به حالت اولیه برمی گردند.
 
   
   
 
 
 
5- حرکت: تعریف مسافت و جابجایی:
 
به فاصله مستقیم میان مبدأ و مقصد جابجایی می گویند و مجموعه طول هایی را که متحرک برای رفتن از مبدأ به مقصد طی می کند را مسافت می نامند.
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) –
راه رفتن و دویدن ، لی لی کردن .
 
تدریس درس:
 
دانش آموزان را در چند گروه طبقه بندی می کنیم و در حیاط مدرسه تعدادی مسیر را بر هر گروه مشخص می کنیم و از آنها می خواهیم تا این مسیرها را طی کرده و به وسیله اندازه گیری مشخص کنند که هر گروه چه اندازه راه را طی کرده است سپس با مشخص کردن کم ترین راه جابه جایی و مسافت را تعریف می کنیم .
 
 
 
   
 
 
   
 
6- انحلال پذیری به معنای قابلیت حل شدن است . هر چه فضاهای خالی میان ذرات یک ماده بیشتر باشد قابلیت حل شدن در آن ماده بیشتر است .
 
 
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) –
دویدن و جهیدن ، و با پرش رفتن .
 
تدریس درس :
 
دانش آموزان در دو گروه طبقه بندی می شوند و یک گروه به عنوان ماده جامد در میان فضاهای خالی گروه دیگر که مایع است . قرار می گیرند ( چگونگی حل شدن )
7-نیرو : در به وجود آمدن یک نیرو دو عامل عمده نقش دارند مقدار نیرو و جهت نیرو
 
نوع حرکات :
 
- حرکات استقامتی و انعطاف پذیری و کششی .
 
تدریس درس :
 
بچه ها را در چند گروه طبقه بندی کرده و میان آنها مسابقه طناب کشی اجرا می کنیم . هر گروهی که نیروی بیشتری وارد کند . گروه مخالف را در جهت وارد کردن نیرو به سمت خود می کند . ( اندازه و جهت نیرو مشخص می شود )
 
 
 
کتاب علوم پایه دوم راهنمایی :
 
-تشکیل سایه ( پدیده خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی ) :
 
می دانید که کره ماه به دور زمین می گردد و ماه و زمین نیز با هم به دور خورشید می گردند . هر گاه در چرخش ماه به دور زمین و هر دو به دور خورشید مرکزهای آن سه روی یک خط راست واقع شود . به طوری که ماه در وسط باشد ماه جلوی نور خورشید را می گیرد و سایه آن روی زمین می افتد به این پدیده خورشید گرفتگی می گویند . حال اگر زمین بین ماه خورشید واقع شود زمین جلوی نور خورشید را می گیرد و سایه آن روی ماه می افتد در این صورت می گوییم ماه گرفتگی رخ داده است .
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) : راه رفتن
- حرکات پابه ( غیر انتقالی ) : چرخیدن و پیچیدن
تدریس درس :
 
دانش آموزان را در گروههایی تقسیم بندی می کنیم و از آنها می خواهیم مانند زمین و ماه به دور خورشید بچرخند . هرگاه هر سه آنها روی یک خط راست واقع شدند . به ترتیب پدیده خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی را با توجه به وضعیت قرار گرفتن آنها شرح می دهیم .
 
 
 
 
 
 
 
ماه گرفتگی خورشید گرفتگی
 
 
3- موج
1-3 تعریف دوره و بسامد :
 
دوره : مدت زمانی که طول می کشد تا نوسانگر یک نوسان کامل انجام دهد .
بسامد :
تعداد نوساناتی که نوسانگر در مدت یک ثانیه انجام می دهد .
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) : دویدن
 
 
2-تدریس درس :
 
از چند تن از دانش آموزان می خواهیم حد فاصل میان دو خط را به صورت رفت و برگشت حرکت کنند . و از بقیه دانش آموزان می خواهیم دوره و بسامد را در آنها اندازه گیری کنند .
 
 
 
 
2-3 نمایش موج مکزیکی : انتشار موج
 
در انتشار موج ذرات تشکیل دهنده مواد از جایی به جای دیگر منتقل نمی شوند و فقط انرژی است که منتقل می شود .
 
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( غیر انتقالی ) : نشستن و برخاستن .
 
تدریس درس :
تعدادی دانش آموز کنار هم می ایستند . هر دانش آموز بعد از نفر قبلی خود بلند می شود و می نشیند . این عمل نفر به نفر تکرار می شود ( مانند تماشاچیان در جایگاه فوتبال ) اگر از دور به آنها نگاه کنیم موجی را می بینیم که از یک طرف به طرف دیگر پیش می رود . یعنی بدون آنکه کسی از جایگاه خودش به چپ یا راست حرکت کرده باشد . ما حرکت موج را می بینیم .
 
1-روش های انتقال گرما :
 
1-4 رسانایی :
در این روش انرژی گرمایی از طریق جنبش مولکول های ماده و ضربه زدن هر مولکول به : مولکول های مجاور خود به تدریج در تمام ماده منتقل
می شود : روشن است که هر چه فاصله میان مولکول ها کم تر باشد ، یعنی به هم نزدیک تر باشند گرما با سرعت بیشتری منتقل می شود .
 
 
 
نوع حرکات :
- حرکات پایه ( انتقالی ) : دویدن
- حرکات پابه ( غیر انتقالی ) : دریافت کردن یا گرفتن
 
روش تدریس :
 
دانش آموزان را در سه گروه تقسیم بندی می کنیم . ( جامد
 
– مایع –
گاز ) گروه اول مانند جامدات به هم نزدیک می ایستند . گروه دوم با کمی فاصله و گروه سوم با فاصله بیشتر قرار می گیرند . توپی را به عنوان گرما به نفر اول هر گروه می دهیم و از آنها می خواهیم با صدای سوت توپ را جابه جا کنند . گروه اول توپ را سریع تر جابه جا می کنند . با توجه به عملکرد بچه ها نتیجه را بررسی می کنیم .
گروه اول : جامدات
 
گروه دوم : مایعات
 
گروه سوم : گازها
2-4- روش همرفت :
 
در این روش قسمتی از ماده که گرم شده است به طرف بالا حرکت می کند و قسمت های اطراف که هنوز گرم نشده اند جای آن را می گیرند . به این ترتیب انرژی گرمایی از یک نقطه به نقاط دیگر منتقل می شود .
 
 
 
نوع حرکات :
- حرکات پایه ( انتقالی ) : راه رفتن و دویدن
- حرکات پابه ( غیر انتقالی ) : پرتاب کردن و گرفتن توپ
 
 
 
 
روش تدریس :
 
 
مسیری از قبل مشخص شده را برای بچه ها مشخص می کنیم . آنها را در جاهای تعیین شده قرار می دهیم . توپ نشان دهنده گرما است . هر دانش آموزی که توپ را دریافت کرد به طرف بالا و نفر بعد از خود حرکت می کند و آن را به نفر بعدی
می دهد و به همین ترتیب تا گرما در تمام مسیر تعیین شده حرکت کند .
   
 
 
 
   
5-کار قلب :
 
قلب انسان دو تلمبه مجاور هم دارد که یکی خون کربن دی اکسید دار را از بدن به شش ها و دیگری خون اکسیژن دار را به سلول های بدن می رساند .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) : راه رفتن و دویدن
 
روش تدریس :
 
بچه ها در دو گروه تقسیم بندی می شوند . یک گروه لباس آبی و گروه دیگر لباس قرمز می پوشند و از روی مسیرهای تعیین شده حرکت می کنند تا مسیر گردش خون را به نمایش در آورند .
لباس قرمز :
خون اکسیژن دار
لباس آبی :
خون کربن دی اکسید دار
 
کتاب علوم پایه سوم راهنمایی
 
1- شکل اتم :
بعد از ارائه نظریه هایی در مورد شکل اتم توسط دموکریت و دالتون که اتم را ذره ای تجربه ناپذیر می شمردند . و نظریه های جوزف تامسون ، ارنست را در فورد در مورد چگونگی قرار گرفتن پروتون ها و الکترون ها نیلزبور دانشمند دانمارکی مدل اتمی را در خورد را برای توجیه برخی ویژگی های اتم نادرست شمرد و مدل خود را که کامل ترین مدل بود به نام مدل منظومه شمسی ارائه نمود .
 
 
نوع حرکات :
 
- حرکات پایه ( انتقالی ) : راه رفتن و دویدن
- حرکات پابه ( غیر انتقالی ) : چرخیدن
 
روش تدریس :
 
تعدادی از دانش آموزان به عنوان پروتون با بار مثبت در هسته قرار
می گیرند و به همان تعداد دانش آموز به عنوان الکترون با بار منفی در روی مدارهای دایره ای شکل اطراف هسته حرکت می کنند .
2- ایزوتوپ ها :
 
اتم هایی هستند که عدد اتمی یکسان و عدد جرمی متفاوت دارند و در یک خانه از جدول تناوبی عناصر قرار می گیرند . و به همین دلیل به آنها هم مکان می گویند .
 
روش تدریس :
 
دانش آموزان را در سه گروه تقسیم بندی می کنیم ( مانند شکل زیر ) و از آنها می خواهیم تا تفاوت این 3 گروه را بیان کنند .
 
 
 
 
 
11- مفصل های بدن و ناهنجاری های شایع:
هدف :
 
آشنایی با وضعیت های بدن هنگام فعالیت های ورزشی ، حمل اشیاء و حرکات خطرناک کمر و گردن .
از دانش آموزان می خواهیم تا در یک تحقیق گروهی ناهنجاری های شایع در دوران بلوغ (مثلاً در کلاس خود) را بررسی کرده و حرکات اصلاحی برای رفع آنها را کشف کنند. و به صورت روزنامه دیواری در اختیاردیگران قرار دهند.
علاوه بر موارد فوق و انتخاب نوع حرکت، مناسب با حرکات اصلاحی و استقامتی در کلاس درس نیز بر حرکات دانش آموزانم نظارت کامل داشتم. مثلاً با نصب بروشورها یا عکس هایی بر روی دیوار کلاس یا راهرو مدرسه طرز صحیح نشستن بر روی نیمکت ها یا صندلی ها را به دانش آموزان آموزش می دادم و ورزش های کمکی برای رفع خستگی را به آنها می آموختم و از آنها می خواستم تا برای حفظ سلامتی خود این گونه نشستن را آموخته و به دیگران نیز بیاموزند. بعضی از
دانش آموزان نیز با همکاری معلم ورزش یا از رسانه ها حرکات اصلاحی را یاد می گرفتند و به همدیگر آموزش می دادند. همچنین از مدیر مدرسه تقاضا کردیم تا برای دانش آموزان چپ دست صندلی مخصوص تهیه کند. در این بین با همکاری
دانش آموزان ناهنجاری های شایع در بین بچه ها را شناسایی کردیم و سعی کردیم تا از این نوع حرکات اصلاحی بیشتر استفاده کنیم.
البته ناگفته نماند که خود دانش آموزان در این امر همکاری زیادی داشتند به خصوص اینکه طبق اظهار نظرهای خودشان قبلاً در کلاس درس علوم به جز در هنگام انجام آزمایش
 
…
احساس کسالت و بی حوصلگی داشتند اما اکنون از بودن در این کلاس درس لذت می برند و مطالب درسی را بهتر و عمیق تر به خاطر می سپارند.
تلفیق به خاطر سپاری را افزایش می دهد، سبب تنوع موقعیت آموزشی می شود، یادگیری را از طریق
حیطه های مختلف امکان پذیر می سازد و بالاخره امکان موفقیت را افزایش می دهد. تلفیق ارتباط بین اطلاعات، تجارب و مهارت ها را در زندگی روزمره کودک تسهیل
می کند. تلفیق مفهومی است که از مرزهای طرح درسهای مختلف عبور می کند و آنها را در هم می آمیزد. زمانی که تلفیق صورت می گیرد ارتباط بین مفاهیم درسی به وقوع می پیوندد و مشکل یکپارچه سازی مفاهیم زبانی به سادگی صورت خواهد پذیرفت .</sub>
 
^*
_{در ابتدای اجرای طرح انجام حرکات حالتی نمادین و نمایش برای دانش آموزان داشت، اما بعد از اینکه مطالب بیشتری از کتاب های درسی آنها در طرح گنجانده شد باعث شد تا دانش آموزان خودشان موضوعات جدیدی را پیشنهاد دهند که در آن موضوع خاص می توان از کدام حرکت استفاده کرد. مثلاً وقتی که برای انجام حرکتی به تعداد کمی از دانش ‎آموزان نیاز داشتم، تقریباً همه بچه ها داوطلب انجام آن نوع حرکت خاص می شدند و با شور و شوق فراوانی حرکت مورد نظر را انجام می دادند و جالب تر آنکه خیلی سریع به نتیجه دلخواه من می رسیدند و نیاز به توضیح بیشتر توسط من در آن زمینه وجود نداشت.
بعد از مدتی متوجه شدم که رغبت دانش آموزانم برای این نوع تدریس بیشتر شده است. حتی گاهی که در حیاط آموزشگاه بودیم مدیر، معاون و دیگر همکاران تماشاگر این نوع تدریس می شدند و به گفته خودشان از این نوع تدریس لذت
می برند.
بعد از مقایسه نمرات درسی دانش آموزان و کشیدن نمودار متوجه شدم که
نمرات درسی دانش آموزان نیز در آن مباحث خاص پیشرفت قابل توجهی داشته است.
.
بعد از اتمام زنگ علوم نیز بچه ها با نشاط بیشتری در سر کلاس دیگر معلمان و سایر دروس حاضر می شدند و همین موضوع باعث بهبود وضعیت روحی و روانی آنها نیز شده بود.
پرسش نامه هایی (ضمیمه می باشد) تهیه کردم و برای بار دوم در اختیار دانش آموزانم قرار دادم تا میزان پیشرفت طرح و رسیدن به اهداف مورد نظرم را در آنها جویا شوم، با کمال ناباوری متوجه شدم که تقریباً بیش از 90% دانش آموزانم از اجرای طرح و روش نوین تدریس رضایت کامل داشتند و آن را عاملی برای پیشرفت تحصیلی خود می دانستند.
نتیجه گیری
:}
تلفیق امکانی برای تغییر شیوه آموزشی معلم و روش یادگیری دانش آموزان است. ما معلمین باید دست به کار شویم و به دیگران نشان دهیم که به منظور افزایش یادگیری می توان مهارت ها و راهبردهای آموزشی را به یکدیگر پیوند زد. در این کار معلمین تربیت بدنی باید به معلمین دروس دیگر در استفاده از مهارت های حرکتی یا به طور کلی حرکت در تفهیم دروس یاری رسانده و خودشان نیز حتی الامکان از محتوای دروس دیگر در تکامل مهارت های حرکتی بهره جویند.
گذشته از آن نقش ورزش در پیشگیری از ناهنجاریهای بدن ، ورزش درمانی و برنامه ریزی و گسترش تربیت بدنی در سطوح مختلف زندگی باید مورد توجه قرار بگیرد و چه بهتر آنکه ما معلمان در کلاس های درس خود این شیوه را پیش بگیریم . من اکنون می توانم با جرأت بیان کنم که در کلاس درس خود نشاط و سر زندگی را به ارمغان آورده ام گذشته از آن در امر تدریس نیز موفق بوده و میزان یادگیری را دانش آموزانم افزایش داده ام .
علاوه بر آن ضرورت توجه به تفاوت های فردی بین دانش آموزان و فراهم ساختن تجربه های یادگیری متناسب با هر یادگیرنده در فرایند یاددهی
 
–
یادگیری بر کسی پوشیده نیست که در این روش کاملاً به آن توجه شده است . در کنار آنها فراهم بودن جو با نشاط و فعال ، درگیر کننده ، تعاملی ، مسئله مدار ، مشارکتی و نیز مبتنی به هر دانش آموز که نوید بخش ایجاد یادگیری معنی دار است از مزایای دیگر این روش می باشد .
 
 
ایجاد خلاقیت در تغییر روشهای تدریس درس علوم تجربی:
روشهای تدریس بسیار متنوع اند و در منابع گوناگون شرح داده شده اند . اما روشهای مناسب برای هر برنامه درسی به تناسب اصول ، اهداف و رویکردهای آن انتخاب و توصیه میشوند . توصیه ی روشهای متفاوت برای تدریس سبب می شود که هر یک از معلمان بتوانند با توجه به امکانات و توانایی های خود روش مناسبی را برای آموزش انتخاب کنند اصول زیر شما را در انتخاب روش راهنمایی می کند :
1-تأکید بر انجام فعالیتهای متنوع توسط دانش آموزان و محو کردن مسئولیت یادگیری به آنها ؛
2- تأکید بر نقش نظارتی و هدایتی معلم و کاستن از نقش او به عنوان انتقال دهنده دانش ؛
3-توجه به پرورش روحیه انتقادی در دانش آموزان ؛
4-اهیمت دادن به کار گروهی ؛
 
-توجه داشتن به تفاوتهای فردی ؛
6-در هم تنیدگی آموزش و ارزش یابی ؛
7-استفاده بهینه از زمان و مکان برای آموزش بهتر ؛
8-ایجاد فضای نشاط آور در کلاس درس ؛
9-تأکید بر تسلط دانش آموزان بر فرایند یادگیری ؛
در درسی که من عهده دار تدریس آن بودم یعنی درس علوم تجربی این اصول عبارتند از :
1-درنظر گرفتن دقیق اهداف برنامه درسی ؛
2-در نظر گرفتن سطح دانش آموزان؛
3-مشارکت دادن دانش آموزان در انجام فعالیتها؛
4-تأکید بر روش حل مسئله ؛
علاوه بر موارد فو ق توانایی معلم نیز در انتخاب روش مؤثر است از طرف دیگر دانش آموزان هر دوره تحصیلی از لحاظ سنی ویژگیهای خاصی دارند که این مورد نیز در انتخاب روش تدریس تأثیر مستقیم         دارد .
چون دانش آموزان پایه اول راهنمایی به دوره ابتدایی نزدیک ترند بهتر است از روش هایی که دارای تنوع و بازی و انگیزه محورند استفاده کرد .
روشهایی که من بر آن تأکید داشتم و نتایج خوبی هم کسب کردم عبارتند از :
1-سفر خیالی در تدریس ساختمان اتم – آب در هوا ؛
2-کاوشگری در تدریس اثر گرما بر حجم مواد ؛
3-ایفای نقش در تدریس اثر گرما بر حالت مواد ؛
4-آموزش تفکر در تدریس دسته بندی مواد ؛
5-الگوی ساخت گرا ( E 5 ) در تدریس انرژی ها و نیروها ؛
6-کارت واژه ها در تدریس آب در روی خشکی ؛
7- طرح های شبکه ای در تدریس جهان جانداران ؛
8-تدریس نقاب در تدریس آدمی و میکروب ها ؛
علاوه بر آن از روش تلفیق درس علوم و ورزش ( طرح پیشنهادی خودم در سال 1387 ) نیز بهره برداری گرفتم
روش تدریس کارت واژه ها در تدریس مبحث آب در خشکی

مراحل تدریس	فرایند یاددهی – یادگیری ( فعالیت های معلم و دانش آموزان )
1- آماده سازی	در این مرجله به تعداد دانش آموزان کلاس کارت تهیه ، روی هر کارت یک نوشته با تصویر مربوط به درس وجود دارد . مثال : چشمه ، آبرفت ، قنات ، آب شور ، سد ، امواج ، رود ، غار ، دره ، یخچال قطبی ، چاه ، یخ و دریا . کارت ها را به طور تصادفی بین دانش آموزان توزیع کنید و از آنها بخواهید کارت را به لباس خود وصل کنند .
2- پیدا کردن گمشده	از دانش آموزان بخواهید به دنبال کارت هایی بگردند که با کارت آنها هم راستا باشد ( کارت های هم راستا کارت هایی هستند که با هم یک تعریف یا یک مفهوم یا ، ... را می سازند ) و پس از پیدا کردن کارت ها یک گروه تشکیل دهند .
3- بحث و گفت و گو	در این مرحله اعضای هر گروه کارت ها را از لباس خود جدا کرده و آنها را کنار هم قرار می دهند و با یکدیگر درباره تعریف یا مفهوم بحث و گفت و گو کنند .
4- جمع بندی	در این مرحله اعضای هر گروه کارت ها را روی یک برگه ی بزرگ چسبانده و گزارش خود را درباره ی آن تعریف یا مفهوم را زیر آن می نویسند .
5-  ارائه ارزشیابی	در مرحله آخر نماینده هر گروه با نصب برگه خود در روی تابلوی کلاس به ارائه آن تعریف یا مفهوم می پردازد و با طرح پرسش توجه کلاس را به موضوع مورد نظر جلب کرده و هم چنین به سئوالات معلم یا دیگر دانش آموزان پاسخ می دهد .

 
روش تدریس ایفای نقش در تدریس اثر گرما بر حالت مواد :
1-    دانش آموزان را به سه گروه تقسیم کنید .
2-    محیط مناسب برای اجرای نمایش آماده کنید ( بهتر است در حیاط باشد ) .
3-    یک کارگردان برای هر گروه انتخاب کنید .
4-    20 دقیقه زمان برای تمرین در نظر بگیرید .
5-    صحنه آرایی را به عهده دانش آموزان قرار دهید .
6-     متن نمایش های زیر را در اختیار کارگردان های سه گروه قرار دهید .
گروه اول : ذوب و انجماد
1-    همه شما آرام در کنار هم قرار بگیرد ، به طوری که لباس هایتان با هم تماس داشته باشند و نیز بتوانید فقط در جای خود بجنبید . جمع شما در حال گرم شدن است . این حالت گرم شدن را نوعی نشان دهید . سپس دو تا دو تا یا سه تا سه تا دستان هم را بگیرید و از جمع کم کم دور شوید . حالا راحت تر می توانید حرکت کنید . شما حالا به مایع تبدیل شدید .
2-    شما که در مرحله قبل از هم دیگر دور شده بودید حالا در حال سرد شدن هستید . دوباره به هم نزدیک شوید به صورتی که حرکت شما کمی سخت شود . این حالت را ادامه داده تا لباس هایتان با هم تماس پیدا کند و در جای خود بجنبید . حال شما جامد شدید
گروه های دوم و سوم را نیز به ترتیب تبخیر و میعان – تصعید و چگالش قرار دهید .
پس از اجرای نمایش برگه ی آزمون را در اختیار دانش آموزان قرار دهید .
 
 
رعایت اصول زیر می توانددرانتخاب روش مناسب مارایاری کند:
1-تأکید بر انجام فعالیت های متنوع توسط دانش آموزان و محول کردن مسئولیت یادگیری به آنان
2-تأکید بر نقش نظارتی هدایتی معلم و کاستن از نقش او به عنوان انتقال دهنده دانش
3-توجه به پرورش روحیه انتقادی در دانش آموزان
4-اهمیت دادن به کار گروهی
5-توجه داشتن به تفاوتهای فردی
6-در هم تنیدگی آموزش و ارزشیابی
7-استفاده بهینه از زمان و مکان برای آموزش بهتر
8-ایجاد فضای نشاط آور در کلاس درس
9-تأکید بر تسلط دانش آموزان بر فرایند یادگیری
اینجانب براساس تجربه چند ماهه اول تاکیدبراصول زیر را درانجام طرح لازم می دانم که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد :
1-     در نظر گرفتن دقیق اهداف برنامه درسی :
درشروع هردرس اهداف آن درس راکاملا وبه طور واضح وروشن برای خودم مشخص کردم (اهداف آموزشی ،نگرشی ومهارتی )
2-     در نظر گرفتن سطح دانش آموزان :
بعدازمشخص کردن اهداف قدرت درک وتوانائی متفاوت دانش آموزان کلاسم رادر فراگیری دانش ها،مهارت ها ونگرش  ها درنظر گرفتم. دراین جاتوجه به این نکته ضروری است که تا زمانی که دانش آموزان یک مفهوم تجربی رابه خوبی نیاموخته اند نبایدمفهوم بعدی را شروع کرد .
3-مشارکت دادن دانش آموزان در انجام فعالیت ها :
بعضی اوقات کلاسم را در آزمایشگاه وکارگاه برگزار می کنم وازدانش آموزان می خواهم تا باساخت مواد ووسایل آزمایشی ویا کمک آموزشی در آنها میل به یادکیری ،هیجان وعلاقه راایجاد کنم وبه این ترتیب یادگیری معنی داروپایدار رادرکلاس ایجاد کنم.
4-تاکید بر روش حل مسئله :
انجام فعالیتهای جمع آوری اطلاعات ،آزمودن آنها،پیش بینی نتایج آزمایش ،نتیجه گیری وجمع بندیازجمله فعالیتهایی هستندکه نقش عمده ای رادر پرورش مهارتها ونگرشهای مورد انتظار در آموزش علوم دارند.
درکنار تدریس خوب چیزی که دراجرای طرح بسیار مهم وقابل اجرا است ،تعیین جایگاه ارزشیابی دراین برنامه می باشد،به گونه ای که به نظر من انتخاب روش نا مناسب ارزشیابی برای تعیین میزان آموخته های دانش آموزان ممکن است تحقق اهداف برنامه درسی را با مشکل مواجه کندانتخاب شیوه های ارزشیابی نیز متفاوت است وبرحسب روشی که برای تدریس در نظر گرفته شده است فرق می کند. آزمونهای کتبی خوب است اما فقط قادر است میزان تحقق اهداف رادر حیطه دانشی بسنجد،علاوه بر آزمون های کتبی به کمک طرح نقشه مفهومی ،پرسش های شفاهی وتهیه سؤال توسط دانش آموزان نیز می تواند میزان تحقق اهداف دانشی رابسنجد.
استفاده از آزمونهای عملکردی مثل کار پوشه ،پرو‍‍ژه ازجمله ابزارهایی برای ارزشیابی در دو حیطه مهارت ونگرش هستند که درهریک ازآن آزمونها مهارتهای دانش آموزان ارزیابی می شود.
نکته دیگری که ذکر آن را لازم می دانم این است که استفاده از روشهای فعال ویاددهی اگر درست وبه جا مورد استفاده معلم قرارگیرد ،باعث می شود که معلم با روحیه بهتر وصرف انرژی کمتر درکلاس درس فعالیت خود راانجام برساند برای انتخاب روش علاوه بر موارد ذکر شده باید به تفاوتهای فردی دانش آموزان توجه کافی رامبذول داریم .
  
             تدریس جهان جانوران با استفاده از طرح های شبکه ای
استفاده ازاین روش درتدریس  جهان جانوران به خصوص در طبقه بندی جانوران بی مهره ومهره دار بسیارمورد توجه مباشد،چراکه علاوه بر آن باانواع مدلهای طرح شبکه ای آشنا می شوندبا موضوعات  کم اهمیت وپراهمیت آشنا شده ومی توانند درآینده با مواجه شدن واژه های ردیف،رده،راسته و..... بسیار خوب برخورد کنند.
استفاده از مدل چارت سازمانی وهم پوشی برای مقایسه گروهها بسیار خوب ومفید است . علاوه برآن استفاده ازاین روش افزایش میزان علاقه به مطالعه وافزایش سرعت مطالعه رابه همراه خواهد داشت .
تدریس آب درروی خشکی با استفاده از روش بارش  فکری
دانش آموزان در مورد مطالب موجود در این درس در کتاب جغرافیا اطلاعاتی داشتند. سؤالات موجود درابتدای فصل نیز سؤالات خوبی بود . اما چون تا به حال از این روش استفاده نکرده بودم ،قوانین این روش را برای آنها شرح داد م وکلاس خود رابه 7 گروه 4 نفره تقسیم کردم وبرای هر کدام یک سر گروه انتخاب کردم. از دانش آموزان خوایتم تا نظرات خود رادر مورد منابع آب شیرین ،یخچالها، عوامل تشکیل دره ها وآبرفت ها اعلام کنند ومنشی نیز مطالب ارائه شده را یادداشت میکرد. خودم نیز بر کارگروه ها نظارت کامل داشتم وبه آنها حدود 20 تا 25 دقیقه وقت دادم . سپس به آنها فرصت بحث  گروهی دادم وخواستم تا از هر گروه یک نفر نظرات خود را بخواند وآنهایی که دارای اشکال بود حذف کرده ونظرات جالب رانوشته و زیر آنها خط شیدم ومطالب باقیمانده را خودم برای بچه ها توضیح دادم .
 
 
منابع و مأخذ :
 
 
- سیف الهی ، وجه الله ، راهنمای اقدام پژوهی در آموزش و پرورش ، انتشارات گیلان ، 1381 ، چاپ اول .
2-کاشف ، میر محمد ، حرکات اصلاحی و ورزش درمانی ، دانشگاه ارومیه ،
1380 ، چاپ اول .
3- حلاجی ، محسن ، برنامه درسی تلفیقی در یادگیری درس تربیت بدنی ، ماهنامه ورزش و ارزش ، دی ماه 1384 ، شماره 174 ، اصفهان 24، 25 .
4- خوئینی ، فاطمه ، آموزش برای همه ، رشد آموزش راهنمایی تحصیلی ، مهرماه 1385 . صفحه 35 . سراج
5- رئیس دانا ، فرخ لقا ، جو عاطفی کلاس درس ، رشد تکنولوژی آموزشی 3 ، آذر ماه 1386 ، صفحات24 و 40 .
6- رئیس دانا ، فرخ لقا ، برنامه درسی سازگار با عملکرد مغز ، رشد تکنولوژی آموزشی 7 ، فروردین 1387 ، صفحه 2 .
7-
سراج زاده ، غلامرضا - آزمون ، جواد ، تربیت بدنی ابتدایی ( راهنمایی تدریس ) ، اداره چاپ و توزیع کتابهای ، 1384 ، چاپ اول
چند روش تدریس فعال و پویایی علوم تجربی
چکیده :
 
انسان که موضوع تعلیم وتربیت و به عنوان یک عامل فعال در فرآیند تدریس مورد نظر است ، نیازها و رغبتهای متفاوتی دارد که بر اساس گفته ی تایلر (اگر برنامه ها و سایر فعالیت های مدرسه با توجه به رغبت های محصلان تنظیم شوند در این صورت به طور فعال در آنها شرکت می کنند و در نتیجه نه تنها بهتر و آسان تر یاد می گیرند بلکه می آموزند که چگونه خود را با شرایط مدرسه وفق دهند )
لذا در این مقاله به چند روش تدریس و سنجش تکوینی بر اساس نیاز و رغبت دانش آموزان اشاره شده است.
مقدمه :
معلمی حرفه ای متشکل از دانش و مهارت های گوناگون است . یک معلم باید برای تدریس مطلوب ، همزمان  مجموعه ای از دانش ها را به طور هنرمندانه در هم بیامیزد تا در مسیر ترکیب و بکارگری آنها تدریسی اثر بخش طراحی و در کلاس درس ارائه کند. اهداف آموزشی بر اساس چنین فعالیتی امکان تحقق می یابند . در واقع حرفه ی معلمی با تعامل مفهومی طیف متنوعی از دانش ها شکل می گیرد . در عصر جدید که معلم و دانش آموز در اقیانوسی از اطلاعات غوطه ورند ، معلم نقش سکان داری را دارد که کشتی و عوامل آن را به سمت مطلوبی هدایت می کند.
هایم گینوت (استاد تعلیم و تربیت کودک و نویسنده کتاب را بطه ی معلم و دانش آموز )       
 می گوید:
{من به این نتیجه ی قاطع رسیدم که عامل تعیین کننده ی کلاس ، من هستم . این روش شخصی من است که این جو را بوجود می آورد . حال و هوای کلاس را روحیه ی روزانه ی من می سازد. من به عنوان معلم قدرتی دارم که می توانم زندگی شاگردانم را شیرین و تلخ کنم ، می توانم تحقیر یا تمسخر کنم ، صدمه بزنم یا درمان کنم ، روی هم رفته این پاسخ من است که تشدید یا تخفیف یک بحران ، و انسان یا نا انسان شدن یک کودک را معین می کند}.
معلم به عنوان هدایت گر باید نیاز محصل خود را بشناسد و بر اساس آن کلاس درس را اداره کند.
رالف تایلر (1970) می گوید { اگر برنامه ها و سایر فعالیت های مدرسه با توجه به رغبت های محصلان تنظیم شوند در این صورت دانش آموزان به طور فعال در آنها شرکت می کنند و در نتیجه نه تنها بهتر و آسانتر یاد می گیرند بلکه می آموزند که چگونه خود را با شرایط مدرسه وفق دهند}.
در این مقاله چند روش تدریس و کلاس داری بر اساس رغبت و نیاز به با هم زیستن و دانستن برای زیستن که از شیوه های فعال و پویای درس علوم تجربی است ،طی سالهای گذشته آموخته و بکار گرفته ام ،  را برای شما گرامیان بیان می کنم . امیدوارم همکاران و استادان گرامی اشکالهای کارم را بررسی و بنده را در این امر خطیر راهنمایی و یاری نمایند.
 
 
 
چند روش :
تدریس پویای علوم تجربی بر اساس  آموزش فعال علوم
ازنیاز تا عمل
درس علوم تجربی ، درس یادگیری بعضی از دانشها برای استفاده عملی بهتر در زندگی است . بنابراین . بخش تئوری باید به گونه ای با بخش عملی آمیخته شود که هم قوه ی جستجو گری را در دانش آموزان شکوفا  نماید و هم دانستن و کشف مجهولات را برای آنها نشاط آور سازد و هم آنچه را برای زندگی در دنیای امروز و فردا به آن نیازمندند به آنها بیاموزد .
آموزش فعال و پویای درس علوم تجربی فرد را قادر می سازد راه حل مسائل و کشف مجهولات را بیابد که این آموختن برای زیستن است .
اکنون توجه شما را به چند روش تدریس و سنجش تکوینی در کلاس درس خویش جلب  می کنم.
1- تدریس بخش دنیای زنده بصورت گروهی با شرکت در یک پیک نیک .
   - هدف : آشنایی با موجودات زنده ، رشد ، تکثیر و نحوه زندگی آنها
   - عملکرد : برای این منظور قبلاً از دانش آموزان خواسته می شود اگر موجود زنده ای اعم از گیاه یا جانور در منزل دارند برای جلسه آینده به کلاس بیاورند.
برای این منظور کلاس درس به حیاط مدرسه انتقال داده می شود و به روش پیک نیک و دور هم نشستن کلاس اداره می شود ، چون انسان فطرتاً موجودی  طبیعت گراست ، اغلب دانش آموزان با انگیزه و رغبت بیشتری در این فعالیت شرکت می کنند .
جلسه درس پس از حضور و غیاب و پرسش از دروس گذشته به این روش آغاز می شود که ؛ از دانش آموزان پرسیده می شود موجود زنده به چه موجودی گفته می شود ؟ دانش آموزان با شرکت در بحث ، نظرات خود را بیان می کنند . سخنان آنان را روی تخته نوشته تا از نتیجه ی آنها مشخصات و ویژه گی های موجود زنده بدست آید . سپس از آنها خواسته می شود هدف از این ویژه گی ها چیست ؟ برای فعال تر نمودن دانش آموزان از آنها خواسته می شود برای جلسه آینده هدف از این ویژه گی ها را با پرسش از بزرگتر ها – کتاب هایی که خوانده اند و یا کسب اطلاعات از اینترنت نوشته و به کلاس بیاورند . تا در بحث جدید شرکت نمایند .
در مرحله بعدی ، موجودات زنده دانش آموزان توسط خودشان معرفی شده ، و هر دانش آموز موظف است در مورد موجود زنده ای که به کلاس آورده  است و در مورد نحوه زندگی ، تغذیه ، روش تولید مثل و یا تکثیر- نحوه نگهداری از آن موجود و .... مطالبی را برای همکلاسیهای خود بیان کند.
نتیجه اینکه ، دانش آموزان با موجودات زنده ی متفاوتی که می توانند آنها را در محیط زندگی خود همراه داشته باشند ، آشنا شده و با کسب اطلاعات درصورت تمایل از آنها نگهداری کنند .
 
 
2- تدریس اندامها و دستگاههای بدن با تشریح اندامهای طبیعی توسط معلم و دانش آموزان .
  - هدف : مشاهده و تشریح بصورت گروهی .
- عملکرد : برای این منظور جهت تدریس دستگاههای گردش خون و دفع ادرار و تنفس ابتدا در حین تدریس توسط معلم تشریح شده و ضمن آنکه تصویر آن روی تخته کشیده می شود ، قسمتهای مختلف آن توضیح داده شده و ساختمان آن  بررسی می شود . سپس دانش آموزان گروههای مختلف ، اندام مورد نظر را که به آزمایشگاه آورده اند ، تشریح می کنند و ساختمان و نوع کار هر قسمت را شرح می دهند . در این روش دانش آموزان اندامها را به عینه مشاهده نموده و امر یادگیری – یاد دهی تسهیل می یابد .
3- سنجش عملکردی :
-هدف : با لا بردن سطح دقت و کنجکاوی دانش آموزان در کارهای علمی – آزمایشگاهی
- عملکرد: در این آزمونها که به دو صورت عملی و کتبی برگزار می شود دانش آموز آزمایشهای انجام شده را مجدد با دستور کار انجام داده و یا به سوالات تئوری مربوطه که بر اساس هفت سطح حیطه ی یادگیری بصورتهای متفاوت مطرح می شود پاسخ می دهد .
در بعضی از موارد از دانش آموزان خواسته می شود در صورت تمایل ماکت اندام ها را با خمیر کاغذ که طرز تهیه آن نیز آموزش داده می شود را درست کنند و به کلاس بیاورند نمره ی این کارها بعنوان نمره ی مستمر و سنجش تکوینی محسوب می شود .
4- سنجش مشارکتی  و گروهی :
- هدف : مبادله اطلاعات بین دانش آموزان یک گروه با بنیه ی عملی متفاوت .
- عملکرد : در این روش دانش آموزان در گروههای مختلف با بنیه ی علمی متفاوت سازمان دهی می شوند ، سوالات مطرح می شود و گروهها به صورت مشورتی با هم پاسخ می دهند . دراین روش اطلاعات بین دانش آموزان مبادله شده و سپس معلم از بین برگه های افراد گروه ، فقط یک برگه را تصحیح نموده نمره را برای کل گروه ثبت می نماید .
در ارزشیابی گروهی و یا به عبارتی مشارکتی ، این امکان فراهم می شود تا یاران آموزشی ( افراد ذیربط ، ذینفع و ذیعلاقه ) در فرآیند قضاوت نسبت به برنامه مورد ارزیابی سهمی بر عهده داشته باشند . کاربرد این الگو  در نظام آموزشی ابزاری برای بدست آوردن تجربه و فراگیری از تجربیات است . و شرکت کنندگان در برنامه را قادر می سازد که از تجارب ، موفقیتها و نا کامی های پیش آمده ، درس بیاموزند تا بتوانند بهتر عمل کنند .
5- سنجش با استفاده از تقلب :
- هدف : راهنمایی دانش آموزان به سوی مطالبی که احساس می کنند فراگیری آن دشوار است .
- عملکرد : از دانش آموزان خواسته می شود تمامی مطالبی را که می خواهند بصورت تقلب از آن استفاده کنند روی یک چهارم برگه ی A4 نوشته و به کلاس بیاورند . طبیعی است که دانش آموز مطلبی را که از نظر فراگیری با آن مشکل دارد برای مرور و تقلب روی برگه می نویسد و تمام توجه او به آن معطوف شده تا بتواند از آن به نحوه احسن استفاده نماید .
در این فعالیت دانش آموز با رغبت در فرآیند یادگیری – یاد دهی شرکت نموده و نهایتاً نتیجه ی مطلوبی هم بدست می آورد که میل به حل مشکل او را ارضاء می کند .
سوالات در سطوح بالا تر حیطه ی یادگیری از جمله درک ، فهم ، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی مطرح شده تا دانش آموزان آموخته های خود را مورد ارزشیابی قرار دهند .
6- سنجش به وسیله ی همکلاسی ها :
- هدف : شناخت سطح یادگیری دانش آموز ارزشیابی کننده و ارزشیابی شونده .
- عملکرد : در این روش از دانش آموزان خواسته می شود سوالات متعددی از دانش آموزان مورد ارزشیابی داشته باشند که معلم به این ترتیب هر دو گروه را مورد ارزشیابی و سنجش قرار می دهد.
7- جمع آوری اطلاعات در مورد موضوعات مرتبط با درس و مورد بحث روز :
- هدف : آشنایی با مشکلات جدید بر سر راه انسانها و استفاده از تکنولوژی و فن آوری
- عملکرد : در این زمینه از دانش آموزان خواسته می شود در مورد جدید ترین اخبار مرتبط با موضوع درس تحقیق نموده و نتیجه را به کلاس گزارش کنند . دانش آموزان بسته به علاقه و موضوع مورد تحقیق به صورت انفرادی یا گروهی از کتاب یا اینترنت جدید ترین مطالب را جمع آوری نموده به کلاس ارائه می دهند . پس از مطالعه ی مقالات ، بهترین انتخاب شده برای استفاده عموم دانش آموزان در برد مدرسه نصب می شود . روش دیگر اینکه برای  ارج نهادن به زحمات دانش آموزان و ماندگاری اثر کار آنها ، یک موضوع به چند بخش تقسیم شده و هر گروه مسئول تحقیق در مورد یک بخش آن می شوند . پس از بررسی اطلاعات جمع آوری شده ، فهرست بندی شده و به نام هر گروه با موضوعی واحد در کتابچه ای صحافی می شود . با این کار دانش آموزان اولاً راههای تحقیق و جمع آوری اطلاعات را تجربه می کنند و ثانیاً با صحافی تحقیقاتشان نتیجه ی این آثار را عملاً مشاهده می نمایند .
فهرست جداول :
 
 
 
             عنوان                                                                                                             صفحه
- شبکه وظایفی که باید انجام شود. جدول شمارۀ (1) ........................................... 17
 - چک لیست ،  جدول شمارۀ (2)............................................................................ 19
 
قدردانی :
 
حمد و سپاس یگانه ای را سزاست که چراغ هدایت فراروی ما نهاد تا درپرتو آن راه کمال پوئیم و ذات بی همتایش را جوئیم .
و
 تشکر فراوان از استاد گرانقدر سرکار خانم زبردستان که با راهنماییهای صمیمانه و بی دریغش ما را در رسیدن به اهداف این پژوهش صبورانه و گام به گام یاری وراهنمایی فرمودند .
و
سپاس و تشکر از کلیه ی همکاران شاغل در دبستان رودکی 1 پسران  ناحیه ی یک شیراز و متخصصان امر که مارا در این مسیر دوستانه یاری و همراهی وبا نظرات خود ارشاد و راهنمایی فرمودند.
 
و
 در خاتمه از ریاست محترم شهید رجایی شیراز ، بخش اینترنت و کتابخانه آن مرکز، صمیمانه تشکر می نمایم و برای همه ی آن عزیزان از درگاه خداوند منان توفیق روز افزون را خواستارم .
 
 
 
 
مقدمه :
روش تدریس علوم  تجربی و فراگيري آن به كودكان كمك مي كند تا روش هاي شناخت دنياي اطراف خود را بهبود بخشند. براي اين منظور آن ها بايد مفاهيمي كسب كنند كه به آن ها كمك كند تا تجارب خود را با يكديگر مرتبط سازند مثلاً : «نگاه كن گياهي كه در نزديك پنجره بوده، خوب رشده كرده ولي گياهي كه در آن اتاق تاريك بوده پژمرده شده است، چون گياه به نور احتياج دارد تا رشد كند.» آن ها بايد روش هاي كسب اطلاعات، سازماندهي ، كاربرد و آزمايش كردن را بياموزند. اين فعاليت ها توانايي آن ها را در درك دنياي اطراف تقويت مي كند و آنان را براي تصميم گيري هاي هوشمندانه و حل مسايل زندگيشان ياري مي دهد. «گلدان را از اتاق كم نور به پشت پنجره ي روبه آفتاب بگذارم، ببينم چه مي شود؟»
امروزه آموختن علوم تجربي همچون سوادآموزي و حساب كردن امري اساسي و ضروري است كه با زندگي روزمره ي ما در ارتباط است و با پيشرفت تكنولوژي اهميت آن بيشتر شده است. به عبارت ديگر روش تدریس علوم تجربی  بيشتر به آموزش راه يادگيري مي پردازد كه آگاهي از آن براي هر كودكي لازم است،‌چرا كه او در دنيايي زندگي مي كند كه سريعاً در حال تغيير است و وي بايد قادر باشد خود را دايم با آن تغييرات هماهنگ سازد.
از آنجائیکه سالانه  میلیارد ها ریال سرمایه ی میهن عزیز اسلامی ما ایران صرف آموزش و پرورش نو نهالان این مرز و بوم می شود و متاسفانه المپیادهای مختلف  داخلی وخارجی از جمله المپیاد رایانه و ریاضی و علوم تحت عنوان سوالات تیمز با توجه به آمار و ارقام بدست آمده (برای مثال در سال 74 کشور ما ایران از بین 70 کشور شرکت کننده در رده 69 قرار داشته است ) حاکی از این مسئله است که باید برنامه ریزان و طراحان  و مجریان آموزشی  خصوصا معلمان عزیز دوره ی ابتدایی در فرآیند آموزش و تدریس خود بازنگریی کلی و اساسی بنمایند تا با یاری و مدد از خداوند یکتا و همت مسئولان عزیز آموزش و پرورش بتوانیم پرچم پرافتخار ایران اسلامی را در سراسر جهان  به اهتزاز  در آوریم و بدینوسیله هم از هدر رفتن سرمایه های ملی و معنوی این سرزمین و هم از اشاعه ی فرهنگ حفظیات و هم یادگیری طوطی وار مطالب توسط آینده سازان این کشور جلوگیری نماییم . چرا که درغیر اینصورت به آرمانهای بزرگ امام راحل و شهیدان این مرز و بوم که همانا استقلال و عدم وابستگی به کشورهای بیگانه است ، دست پیدا نخواهیم کرد ، از این جهت به نظر می رسد که باید راه حلی برای حل این معضل پیدا نمود که به عقیده ی این حقیر یکی از این راه حل ها تشویق و ترغیب همکاران فرهنگی و دیگر احاد ملت اسلامی ، به امر پژوهش و تحقیق پیرامون مسائل آموزشی است وبه همین جهت انجام این پژوهش و امثال آن ضروری به نظر       می رسد و آز آنرو است که مارا به انجام آن تحت عنوان ((بهینه سازی روش تدریس علوم پایه پنجم ابتدایی )) وادار نمود  .
 
به امید آنروز که تلاشهای تمامی محققان عزیز به نتیجه ی مطلوب انسانی و خداپسندانه ختم شود .
********************************************************
تیمز : عنوان المپیادی است که هر چند سال یکبار در بین دانش آموزان کشورهای مختلف جهان به منظور مقایسه ی بنیه ی علمی دانش آموزان در دروس بخصوصی از جمله ریاضیات و علوم تجربی بگونه ای متفاوت از امتحانات تئوری مرسوم در مدارس بصورت کاربردی برگزار  و براساس نمرات مکتسبه دانش آموزان شرکت کننده در آزمون فوق کشورها و دانش آموزان شرکت کننده طبقه بندی می شوند . ( برای کسب اطلاعات بیشتر به قسمت پیوندها که ضمیمه این پژوهش می باشد ، مراجعه فرمایید . )
بیان مسئله :
توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله :
          پس از 15 سال تجربه ی آموزشی  اینجانب که بخشی از آن حدود 8سال بعنوان آموزگار پایه ی پنجم ابتدایی مشغول به خدمت بوده ودر حال حاضر نیز توفیق خدمتگزار ی به دانش - آموزان  عزیز در این مقطع را دارم  و همچنین تجارب دیگر همکاران محترم در مقطع ابتدایی ، نشانگر این موضوع می باشدکه هر ساله تعدادی از دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی ، نه تنها به اهداف کلی درس علوم تجربی دست نمی یابند بلکه در یادگیری بیشتر مباحث درس علوم تجربی ، خصوصا بخش ماشینها و نور ورنگ که از مباحث فیزیکی این کتاب است ، با توجه به آزمونها و المپیادهای علمی – عملی  که در این زمینه برگزار شده ، نیز با مشکل روبرو هستند و در سالهای بعدی نیز در زمینه ی یادگیری این درس با مشکلات عدیده ای روبرو بوده  و هستند . کلاس پنجم  30 نفری دبستان رودکی یک پسران که در خیابان شمس تبریزی واقع شده و یکی از مدارس پسرانه ی اداره ی آموزش و پرورش ناحیه ی یک شیراز محسوب می شود و دارای دو طبقه ساختمان و 9 عدد کلاس که به غیر از پایه ی پنجم آن که یک کلاسه می باشد ، بقیه ی پایه های آن ( اول تا چهارم ) دو کلاسه می باشد و همچنین دارای اتاق آزمایشگاه  و امکانات محدود آزمایشگاهی و یکدستگاه رایانه و تلویزیون و ویدئو سی دی می باشد و  من در آن بعنوان آموزگار پایه ی پنجم مشغول به تدریس هستم نیز از این قاعده مستثنی نبوده  و دانش آموزان این کلاس نیز بنابه اظهار نظر معلم و اولیاء مربوطه در یادگیری مفاهیم علوم مشکل دارند لذا در این راستا ارزشی که نادیده گرفته شده ، عدم استفاده آموزگار از امکانات آزمایشگاهی و رایانه و عدم استفاده از روشهای دیگر تدریس به غیر از سخنرانی و عدم توجه به تواناییهای فردی و علاقه مندی دانش آموزان به درس علوم تحربی بوده است  . بنابه گفته ی مدیر یت محترم این آموزشگاه که دارای سابقه ی مدیرت 10ساله در این آموزشگاه می باشد ، دیگر دانش آموزان سالهای گذشته که عمدتا از بستگان همین دانش آموزان بوده اند نیز از نظر یادگیری درس علوم تجربی دچار مشکل بوده و هستند وبا توجه به اینکه پایه ی پنجم ابتدایی بعنوان اساس و زیر بنای پایه های بعدی خصوصا دوره ی راهنمایی و درس علوم تجربی است به همین جهت تصمیم گرفتم که در صورت امکان راه حلی برای رفع مشکل بیابم و انشاء ا... با حل این مشکل ، فراگیری دانش آموزان در این درس و دروس دیگر بهینه شده و موثر واقع گردد .  
سوال پژوهش :
     1- با چه روش تدریسی می توانم یادگیری درس علوم تجربی را در کلاس پنجم ابتدایی دبستان رودکی یک شیراز بهتر کنم ؟
2- برای بهینه سازی روش تدریس علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی در آموزشگاه فوق از چه وسایل و امکاناتی باید استفاده کنم ؟
 
گردآوری اطلاعات (شواهد 1) :
مساله عدم علاقه مندی دانش آموزان به درس علوم تجربی را با جمعی از همکاران با سابقه در میان گذاشته و با هم به بحث و گفتگو پرداختیم .همه ی همکاران با علاقه ی بسیار در بحث شرکت کردند و نظرات مفیدی ارائه نمودند. با یکی از اساتید صاحب نظر شهرمان نیز موضوع را در میان گذاشتم ایشان مشتاقانه مطالب نوشته شده را مطالعه و نظر خود را بیان نمودند .با مراجعه به کتاب ها و نشریات گوناگون هم به مطالب جالب و قابل توجه در این زمینه دست یافتم، که در ادمه بدانها اشاره خواهم نمود:
نکاتی چند در باره آموزش علوم تجربی :
در حین مطالعه و جمع آوری اطلاعات در پی مطالبی بودم که مرا در امر تدریس و رفع مشکلات یادگیری کودکان راهنما باشد که به نظریه اسکینر در کتاب نظریه های یادگیری برخوردم او معتقد است یادگیری در صورتی به بهترین وجه انجام می گیردکه  :
الف ) اطلاعاتی که قرار است آموخته شوند در گام های کوچک ارائه گردد.
ب ) به یادگیرندگان درباره ی یادگیریشان بازخورد فوری داده شود. یعنی بلافاصله پس از یک تجربه یادگیری به آنان گفته شود که اطلاعات مورد نظر را درست یادگرفته اند یا از آن لحاظ اشکالاتی دارند.
ج) یادگیرندگان بتوانند با سرعت متناسب خود یاد بگیرند.
او با تجربه ی دست اول متوجه شد که این اصل در کلاس های درس به کار برده نمی شوند . او در رابطه با دیداری که از یکی از کلاس های درس دخترش در سال 1935 به عمل آورد چنین اظهار نظر کرد :<< در 11 نوامبر من به عنوان پدری که از کلاس درس فرزندش دیدار می کند در صندلی آخر یک کلاس درس نشسته بودم .ناگهان وضعیت کاملا مبهم به نظر رسید درآن جا بیست موجود فوق العاده با ارزش وجود داشتند معلم کلاس تقریبا بر خلاف تمامی آنچه که ما درباره یادگیری می دانیم عمل کرد>> .
قابل ذکر است که معمول ترین روش یادگیری روش سخنرانی است و در این روش هر سه اصل بالا زیر پا گذاشته می شود .در زمان حال و در بعضی از مدارس فعلی ما نیز غالبا از کودکان مدارس ابتدایی خواسته می شود به جای یادگیری مفاهیم علوم از طریق بررسی ماهیت مفاهیم و نیز تفهیم مفاهیم به کمک معلم ، مفاهیم تازه ،لغات و متون جدید را به ذهن بسپارند .در امر تدریس هر مفهوم درس علوم تجربی ،  سیر تفکر دانش آموزان را نیز باید مدنظر قرار داد که مراحل آن به شرح زیر می باشد:
آمادگی : در این مرحله از تدریس معلم می کوشد :
-         اولا :  رغبت دانش آموزان را نسبت به موضوع درس برانگیزد .
-         ثانیا :  هدف درس را روشن نماید.
-         ثالثا : معلومات فبلی دانش آموزان را بررسی کرده و مطالب جدید را بر پایه معلومات قبلی آنان تدریس کند .
ارائه :معلم درس تازه را عرضه می کند و به اصطلاح موضوع جدید را با توجه به هدف هایی که پیش بینی کرده است به دانش آموزان تدریس می کند .
مقایسه : ارتباط بین معلومات قبلی و درس جدید  برقرار شده  و مقایسه به عمل می آید و در این مقایسه است که به اصول کلی دست پیدا می کنند در تدریس علوم تجربی  معلم در این مرحله به قاعده دست پیدا می کند و تعاریف را به دست می آورد .
تعمیم : نتایج به دست آمده در مرحله سوم که در علوم تجربی ،  مفاهیم گفته می شود در مواقع مقتضی و همانند ،تعمیم داده می شود .
کاربرد و تطبیق: مانند حل مسائل ریاضی بعد از یادگرفتن قاعده روابط ریاضی. در این جا لازم است به این موضوع نیز توجه داشته باشیم که روش های شهودی و فعال ، از جمله روش های جدید تدریس علوم تجربی در دوره ابتدایی هستند که در چند سال اخیر بر اثر تحولات به وجود آمده در علم و هم چنین پیشرفت های روان شناسی و تعلیم و تربیت به وجود آمده و در کشورهای پیشرفته جهان در زمینه تدریس علوم تجربی مورد استفاده قرار گرفته اند. طرفداران روش شهودی عقیده دارند سهم عمده یادگیری به خصوص در مورد انسان از طریق بینش انجام می گیرد . در این روش وسایل کمک آموزشی نقش مهمی در تدریس پیدا می کنند و معلم مراحل درس را طوری تنظیم و ارایه می کند که دانش آموزان با مشاهده مراحل به هم پیوسته کار آموزش ، پی به حل مسئله می برند که منجر به یادگیری مفاهیم درس می شود .در روش فعال دانش آموزان با تلاش خود و با راهنمایی معلم به اهداف آموزشی نایل می گردند .
تجزیه و تحلیل اطلاعات گرد آوری شده (  شواهد 1) :
پس از گفتگو های بسیار در زمینه ی علل ضعف و مشکلات یادگیری تعدادی از دانش آموزان در درس علوم تجربی ، مطالب جمع آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت مشکلاتی که در این باره وجود داشت ،نظیر روش تدریس معلم ،تفاوت های فردی دانش آموزان ،مسائل کمک آموزشی ،محیط فیزیکی کلاس و ... فهرست گردید که به شرح ذیل می باشند :
1- معلمین ما معمولا در کلاس درس متکلم وحده هستند و درس علوم تجربی  که مخصوصا در پایه پنجم ابتدایی  باید با روش های گوناگون تشریحی،تشبیهی،اکتشافی و استفاده از  وسایل و تجهیزات کمک آموزشی وطرح مثالهای گوناگون وملموس ،تجربه و مشاهده های عینی ،استفاده از مدل و کاوشگری و…) تدریس شود اما متاسفانه بیشتر به روش زبانی و قاعده گویی محدود شده است .
2- معلم آن طور که باید آموزش لازم را ندیده به طور مثال با اصول یادگیری آشنا نیست که بتواند از آن در امر تدریس بهره گیرد ( برای مثال استفاده از معلمان حق التدریس دوره ندیده در زمینه ی تدریس  ) .
3- وسایل کمک آموزشی که نقش مهمی در ارائه مفهوم علوم تجربی دارند به حد کافی در اختیار معلم و دانش آموزان نیست ( بعنوان مثال عدم وجود اهرم و ضمائم آن به تعداد دانش آموزان کلاس برای آموزش ماشینهای ساده به آنان ) .
4-نقش خود دانش آموزان در گیرایی مفاهیم از نظر رشد جسمی و هوش
5- نامناسب بودن محیط فیزیکی کلاس درس .
 راه های پیشنهادی برای تدریس علوم تجربی :
دانش آموز باید در کسب معلومات و مفاهیم علوم تجربی  خویش سهیم باشد .تا بتواند از آن معلومات در مواقع لازم بهره برداری کند . معلم باید قبل از تدریس یک مفهوم جدید معلومات قبلی دانش آموز را محک زده و تدریس مطالب جدید را بر پایه معلومات قبلی او استوار نماید .قبل از تدریس هدف درس را برای دانش آموزان روشن نماید تا بچه ها با بینش و بصیرت به یادگیری مفاهیم علوم تجربی  بپردازند با ایجاد انگیزه قوی رغبت دانش آموزان را نسبت به موضوع درس برانگیزد .یادگیری از آسان به مشکل صورت بگیرد .چون کودکان در این مقطع در مرحله ی رشد تفکر عملی هستند برای یادگیری یک مفهوم لازم است که از اشیا و وسایل عینی بیشتری استفاده کنند .در کلاس باید موقعیت های مختلف برای کودکان فراهم شود تا آن ها بتوانند اشیا را دستکاری کنند ، بازی قسمت اصلی کار است استفاده ازوسایل سمعی وبصری که موجب ایجاد انگیزه وفراگیری بیشتر وبهترمطالب توسط دانش آموزان می شود .تلفیقی از روشهای فوق .
انتخاب طرح جدید ( راه حل )به صورت موقت :
پس از پیشنهاد راهای مختلف حل مساله ومشورت با دیگران وبا توجه به پژوهشهای قبلی که در دروس مشابه در این زمینه صورت گرفته وهمچنین بررسی ویژگیها وجوانب راه حل وامکان اجرایی بودن آن با توجه به نظرسنجی به عمل آمده که از 9نفرازهمکاران وهمچنین یکی ازمتخصصان امر به این نتیجه رسیدم که روش تلفیقی که توضیح آن در ادامه خواهدآمد از بقیه ی روشها  بنا به دلایل زیر که از سوی همکاران و متخصص فوق بیان شده  بهتر به نظر می رسد:
1- چون همه ی جوانب کار  و راههای پیشنهادی در نظر گرفته می شود .
2- همه ی دانش آموزان به علت تفاوت های فردی  با یک روش یاد نمی گیرند .
3- با روش تلفیقی دانش آموزان بهتر به نتیجه ی مورد انتظار می رسند.
4- در روش تلفیقی چون ترکیبی ازروش های متفاوت است در امر تدریس و فعالیت هایی که از سوی دانش آموزان ومعلم صورت می گیرد  تنوع وجود داردکه این امر باعث یادگیری بهتر دروس می شود .
5- اگر روش تلفیقی به درستی اجرا شود مطالعه ی قبل از ورود به کلاس معلم ، دانش آموز  یا هر دو را می طلبد که این امر به علت وجود آمادگی قبلی در تفهیم و یادگیری بهتر دروس به نوبه ی خود موثر واقع خواهد شد .
6- روش تلفیقی بهتر است زیرا اکثر دروس را نمی شود فقط با یک روش تدریس نمود
 توضیح روش تلفیقی :
این روش از آوریل سال 2003 در همه ی مدارس ژاپن اجرا می شود و بازنگری در برنامه های درسی مدارس است به نحوی که فرصت لازم برای یادگیری تلفیقی یا مطالعه تلفیقی در برنامه های آموزشی و درسی فراهم می شود . این برنامه به عنوان یک ماده درسی نیست ، بلکه فرصت یادگیری است که در مدارس و برای دانش آموزان در نظر گرفته شده است و هر مدرسه با توجه به شرایط طبیعی ، فرهنگی ، جغرافیایی ، آموزشی و اجتماعی باید محتوای لازم برای آموزش آن را به كمك خود دانش آموزان فراهم كند. هدف اساسی این برنامه برقراری ارتباط موثر میان عناصر و موضوعات مختلف برنامه درسی در فعالیت های آموزشی مدارس است. معمولا و به طور سنتی در برنامه های آموزشی مدارس دیوار محكمی میان موضوعات درسی كشیده شده است و هر ماده درسی صرف نظر از دیگر مواد به طور مستقل آموزش داده می شود. این روند برآمده از گسترش موضوعات درسی و مواد آموزشی در نظام آموزش عالی است كه در برنامه های آموزشی مدارس نیز تاثیر قابل توجهی داشته است تصمیم به بازبینی برنامه های درسی و آموزشی مدارس و فراهم كردن فرصتهای جدید یادگیری در قالب برنامه درسی تلفیقی برای دانش آموزان بیشتر برای این منظور صورت گرفته است كه دیوارهای بلند و مستحكم میان موضوعات و مواد درسی را كوتاه تر و منعطف تر كند. این برنامه بیش از آن كه بخواهد دانش معینی را به دانش آموزان القا كند. به دنبال فراهم كردن زمینه های لازم برای شكوفایی قابلیت های فردی دانش آموزان و گسترش تجربه های فردی و مستقل آنهاست. بعلاوه این روش کوشش می كند تا به آنها بیاموزد چگونه فكر كنند ،  چگونه تصمیم بگیرند، چگونه اندیشه های خود را سازماندهی كنند، چگونه مهارت های یادگیری ، پژوهش ، جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات را به دست آورند. چگونه با محیط اطراف خود ارتباط بر قرار کنند و آموخته های خود را با جامعه و زندگی روزمره مرتبط كنند. در عین حال ، به مدارس توصیه شده است تا با توجه به موقعیت خود حتی الامكان موضوعاتی نظیر تفاهم و ارتباطات بین المللی ، مهارت های لازم زندگی در دنیای اطلاعات و ارتباطات ، سواد فناوری اطلاعات ، تفكر خلاق ، مسائل محیط زیست ، بهداشت و ایمنی فردی و اجتماعی ، مشاركت دانش آموزان در اداره مدرسه ، یادگیری از طریق شبكه مهارت های روابط انسانی ، مشكلات فرهنگی و اجتماعی جامعه ژاپن و غیره را مورد توجه قرار دهند. روش آموزش بیشتر كاربردی ، عینی و تجربی است و كمتر از روشهای معمول سخنرانی آن هم در فضای سنتی كلاس برای آموزش این درس استفاده می شود . نه تنها معلمان رسمی مدرسه بلكه والدین ، شهروندان ، دوستان و همبازی ها، مسوولان فرهنگی ، علمی ، اجتماعی و صنعتی نیز در این کار دخیل هستند و مكانهای آموزشی نه تنها مدرسه بلكه شامل پاركها، كارگاه های صنعتی و خدماتی ، كتابخانه ها، موزه ها، رودخانه ها، كوهها،
موسسات اجتماعی و آزمایشگاه های مختلف نیز سهیم هستند .
 در کشور ما ایران نیز همانند سایر کشورها در این روش دانش آموزان به روش فعال در فرآیند یاددهی یادگیری مشاركت می كنند و خود در تهیه و سازماندهی محتوا، ارائه درس و ارزشیابی آن بویژه در موضوعات بین رشته ای نقش اساسی دارند.
چگونگی اجرای راه های جدید :
به منظور اجرای دقیق راه حل به دست آمده و رفع مشکل یادگیری این کودکان ابتدا سعی نمودم در امر یادگیری هر مفهوم مستقیما آنان را با موضوع یادگیری درگیر نمایم و متوجه شدم برای یادگیری بیشتر مفاهیم علوم تجربی، این کودکان احتیاج به انجام یک سری فعالیت های ذهنی ساده تر در رابطه با آن مفهوم دارند، که این فعالیت ها بهتر است در کلاس های سوم وچهارم به صورت عملی و به وسیله کودکان انجام شود .به طور مثال طرحی را در رابطه با آموزش مفاهیم ماشینهای ساده ( قسمت اهرمها ) در کلاس- برای این کودکان در نظر گرفتم که با انجام این فعالیت دانش آموزان ضعیف در درک مفاهیم مربوط به اهرمها که در پایه پنجم ابتدایی کاربرد دارد ، مشکل جدی نداشته باشندچراکه مفاهیم دیگر آن به شکل ساده در اثر یادگیری دیگر مفاهیم ماشینهای ساده است که در کلاس های بالاترخصوصا در پایه ی اول دوره ی راهنمایی  مورد استفاده قرار می گیرد .
 
 
 
اجرای طرح جدید و نظارت برآن :
پس از انتخاب راه حل ، باید برای اجرای آن برنامه ریزی می کردم و چگونگی اجرای آن را به تصویر می کشیدم و از خود می پرسیدم چه فعالیتهایی ، توسط چه کسی ؟ در چه زمانی ؟ با چه وسایلی ؟ و چگونه انجام شود . لذا برای تسهیل برنامه ریزی به ترسیم شبکه ای مانند جدول زیر اقدام نمودم و سعی کردم که تمام ابعاد طرح را در آن مشخص نمایم و در حین اجرا همواره با استفاده از نظرات دیگران به چگونگی پیشرفت کار دقت و
نظارت داشته و در صورت لزوم ، تغییرهای لازم را ایجاد نمایم  :
 
شبکه وظایفی که باید انجام شود، جدول شمارۀ (1)

وظایف	گام ها	افراد	مواد و وسایل	مکان	زمان
1- تدریس وفعالیت و  نظارت	الف – آمادگی قبل از تدریس با مطالعه موضوع مورد تدریس ب-  تعیین اهداف درس ج- سازمانبندی مطالب از آسان به مشکل د- طبقه بندی مطالب براساس معلومات دانش آموزان و اهدف تعیین شده در درس و-تهیه ی  وسایل کمک آموزشی با همکاری مدیر آموزشگاه  و دانش آموزا ن ه-استفاده از وسایل کمک  آموزشی در زمان تدریس	معلم	الف – کتب راهنمای  معلم ب- کتب درسی ج- کاغذ و خودکارو گچ  یا ماژیک وایت برد و تابلو و وسایل آزمایشگاهی وکمک آموزشی و در صورت امکان رایانه	کلاس و آزمایشگاه و محیط طبیعی	ساعات قبل  و حین  تدریس مثال 2ساعت  اول روزهای چهارشنبه
2- فعالیت و یادگیری	الف – مطالعه ی مطلب قبل از تدریس بنا به تشخیص معلم  ب –مشارکت فعال در امر یادگیری (مشاهده دقیق –خوب گوش دادن –فعالیت ) ج –به کارگیری وسایل و امکاناتی که در اختیاراو قرار می گیرد د-تهیه ی وسایل کمک آموزشی  ساده	دانش آموز	الف – کتب درسی یا غیر درسی ب- کتاب و دفتر و خودکار ج- وسایل مورد نیاز جهت ساخت وسایل کمک آموزشی ساده	کلاس و آزمایشگاه و  محیط طبیعی	ساعات قبل و حین تدریس مثال 2ساعت اول روزهای چهارشنبه
3- تهیه وسایل و ملزومات وهمکاری و نظارت	الف-تهیه ی وسایل کمک آموزشی ب-تهیه ی امکانات مناسب جهت کلاس درس ومحیط آزمایشگاه ج-همکاری های لازم با معلم ودانش آموزان کلاس	مدیر و معاون	الف – بودجه و پشتیبانی مالی و انسانی	کلاس و آزمایشگاه و  محیط طبیعی	ساعات  قبل  وحین وبعد  ازتدریس

 
اجراي طرح جديد :
اولين قدم در پيشبرد اهداف اين پژوهش افزودن بر اطلاعات خود از طريق مطالعه کتب روش تدریس ومجلات و ماهنامه هاي رشد معلم ، فصلنامه هاي تربيت و پيوند و مشورت با آموزگاران  مدارس  دیگر و یکی از متخصصان امر بود . در گام بعدي تصميم گرفتم دانش آموزان را با وظايفشان كه در طرح درس  به تفصيل شرح داده شده بود آشنا كنم و فوايد آن را بيان كنم و با همکاری هم به طور عملی با اندک توضیحی درباره ی چگونگی استفاده از وسایل تهیه شده به  اجرای آن بپردازیم  و براي اينكه جلسات از يكنواختي و تكراري شدن موضوعات خارج شود ، از وسایل آزمایشگاهی که از آزمایشگاه مرکزی ناحیه یک به امانت گرفته بودم  و همچنین دست ساخته های ساده  ی خود دانش آموزان استفاده نمایم به همین منظور الگویی که شامل مراحل انجام آزمایشهای مربوط به اهرمها بود  به تعداد دانش آموزان ، تکثیر و در اختیار آنان قرار دادم تا پس از گروهبندی به انجام آن مبادرت نمایند و با نظارت بر کارآنان و یادداشت برداری از نحوه ی کارکرد هر گروه که البته بیشتر به دانش آموزان ضعیف توجه می شد . هر گاه براي دانش آموزان در انجام مراحل  ، مشكلاتي پيش مي آمد از توضیحات لازم از طریق دانش آموزان گروههای دیگر  و با استفاده از تجربيات آنان  در حل مشکل بوجود آمده  استفاده مي كردم  و بدینوسیله سعی نمودم به صوت غیر مستقیم تجربیات خودرا به دانش آموزان منتقل نمایم   . .
چک لیست ، جدول شمارۀ (2):
 

ردیف	سوالات	بلی	خیر
1	آیا مطالب مورد نظر را  قبل از تدریس مطالعه نموده اید ؟	*
2	آیا قبل از تدریس، اهداف مورد نظر درس را تهیه نموده اید ؟	*
3	آیا مطالب را از  ساده به مشکل سازما نبندی نمومده اید ؟	*
4	آیا وسایل لازم قبل از تدریس مهیا شده است ؟	*
5	آیا مطالب با توجه به پیش دانسته های دانش آموزان ارائه شده است؟	*
6	آیا برنامه های مورد تدریس باعث جلب توجه دانش آموزان  شده است ؟	*
7	آیا به بچه ها طرز استفاده صحیح از وسایل، آموزش داده شده است ؟	*
8	آیا فرصت کافی برای یادگیری  به دانش آموزان داده اید ؟	*
9	آیا در حین تدریس نظارت معلم کافی بوده است ؟	*
10	آیا از راهنمائی ها و باز خوردهای مناسب استفاده نموده اید ؟	*
11	آیا فعالیتها ی انجام شده برای رسیدن به هدف نهایی کافی بوده است ؟	*

       گردآوری اطلاعات ( شواهد2 ) :
گرچه با طرح هایی که کم و بیش در کلاس درس به ابتکار خود یا با استفاده از نظرات ارائه شده توسط همکاران یا با بهره بردن از مطالعه کتاب های گوناگون اجرا نمودم پیشرفت قابل ملاحظه ای در روند یادگیری کودکان ضعیف ایجاد شداما همچنان لازم بود مقایسه ای بین دو گروه در قالب ارزشیابی از دانش آموزانی که به نظر من از ابتدا مفاهیم علوم را درک می کردند و دانش آموزانی که ضعیف قلمداد می شدند و احتیاج به تمرین خاص داشتند انجام گیرد و در این مقایسه مشاهده نمودم که به نسبت زیادی موفق به افزایش درجه تمرکز حواس این دانش آموزان بر روی یک مطلب شده ام ، موضوعی که اساس یادگیری در تمام دروس به خصوص در درس علوم می باشد . به طور نمونه در یک آزمون قبل از به کارگیری طرح ، میانگین نمرات دانش آموزان بدون مشکل 20 و میانگین نمرات دانش آموزان ضعیف 11 بود . و بعد از به کارگیری طرح میانگین نمرات این دانش آموزان به 17 ارتقا یافته بود .
ارزشیابی تاثیر اقدام جدید و تعیین اعتبار آن :
تجزیه و تحلیل اطلاعات گرد آوری شده (  شواهد 2) :
         در این مرحله به منظور ارزشیابی و قضاوت در مورد شواهد (2) پس از بررسی اتفاقات رخداده و مراحل انجام شده به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده پرداختم که اطلاعات خلاصه و دسته بندی شده تحت عنوان  " نتایج بدست آمده از پژوهش  " در ذیل ارائه می گردد:
نتایج بدست آمده از پژوهش :
  - دانش آموزان به درس علوم علاقه مند شده و درزنگ علوم فعالیت چشمگیری ازخود نشان می دادند.
     - زمینه ای برای بحث و هم فکری بین دانش آموزان و همکاران به وجود آمد .
   - یادگیری عمیق تر و پایدارتر صورت گرفت.
   - والدین از پیشرفت فرزندانشان ابراز رضایت نمودند.
   - میانگین نمرات علوم  دانش آموزان در حد قابل ملاحظه ای افزایش یافت .
   - افزايش اطلاعات ،آگاهي و تجربيات دانش آموزان را به همراه داشت .
- راه كارهاي جديد، عامل مهمي براي افزايش معلومات و مهارت هاي دانش آموزان و معلم شد.
  - جلسات تدریس از يكنواختي و تكراري شدن بيرون آمد.
  - تغيير شيوه ي اداره ي جلسه ی تدریس با توجه به تقسيم وظایف بين دانش آموزان و معلم کلاس صورت گرفت.
  - جلسات تدریس معلم با مشاركت بيشتر دانش آموزان جذاب تر و پوياتر شد.
  - افزايش انگيزه مطالعه در معلم و دانش آموزان را موجب شد .
  - دانش آموزان دريافتند فعالیت خودشان به همراه معلم باعث رشد شخصيت خود رهبري ، افزايش اعتماد به نفس و بلوغ فكري آنان مي شود .
   - نوعي احساس و قبول مسؤوليت و رضايت در دانش آموزان ايجاد شد.
اعتبار یابی :
 پس از اجرای راه طرح جدید و  یادداشت مراحل انجام کار  نشست مشورتي با آموزگاران و مدیر مدرسه  برگزار نموده و آنان را براي تصميم گيري در امور و مسائل جاري ترغيب نمودم تشكيل اين جلسه باعث شد كه از بحث در مورد موضوعات تكراري ،سطحي و خسته كننده كه در سابق برگزار مي شد كاسته شده و آموزگاران را در ارتباط با استفاده از روش تلفیقی  راغب تر  نمايم .يكي از اين راهكارها اين بود كه موضوع ،زمان و ساعت شروع وخاتمه ي یک جلسه ی تدریس به صورت روش تلفیقی و استفاده از وسایل کمک آموزشی را  5 روز قبل از تشكيل آنها بنابه صلاحدید و مشورت و کسب اجازه از مدیریت محترم آموزشگاه  مشخص نموده و در اختيار آموزگاران  قرار دادم تا آنها بر روي موضوعات مطالعه و تفكر نمايند اين كار باعث مي شد بر رغبت و انگيزه ي همكاران افزوده شود .
سپس  در موعد مقرر با حضور همکاران و  کارشناس محترم آموزش ابتدایی مبادرت به تدریس  به روش تلفیقی نمودم . و از آنان خواستم چک لیستی را که در رابطه با نحوه ی کار خود در زمان تدریس تهیه نموده بودم ، تکمیل و در جلسه ای که به همین منظور تشکیل شد مورد بررسی قراردهیم .
سپس با تشکیل جلسه ای در حدود 20 دقیقه در پایان وقت اداری مدرسه در همان روز  از بحث هاي مطرح شده يادداشت تهيه كردم و با حوصله به نظريات افراد توجه كامل نمودم  اما خوشبختانه  همه از نحوه ی تدریس راضی بودند و مشکل خاصی مشاهده نگردید و نتایج مناسبی از قبیل نتایج زیر حاصل گردید :
         - دانش آموزان  بیشتر از روزهای گذشته به درس علوم علاقه مند شده و درزنگ علوم فعالیت
              چشمگیری ازخود نشان داده بودند.     
           - زمینه ای برای بحث و هم فکری بین دانش آموزان و همکاران به وجود آمده بود.
        - یادگیری عمیق تر و پایدارتر صورت گرفته بود.
        - والدین از پیشرفت فرزندانشان ابراز رضایت نموده بودند.
     - با توجه به مقایسه نمرات علوم دانش آموزان قبل و بعد از اجرای طرح جدید ، میانگین نمرات      علوم  دانش آموزان در حد قابل ملاحظه ای افزایش یافته بود .
        - نوعي احساس و قبول مسؤوليت و رضايت در دانش آموزان ايجاد شده بود.
 
نتیجه گیری و دادن گزارش نهائی :
پس از انجام پژوهش فوق و طی مراحل آن جهت بهینه سازی روش تدریس علوم پایه پنجم ابتدایی به این نتیجه رسیدم که :
      بهتراست تدریس بر پایه انتقال معلومات صرف و انبوه به دانش آموزان استوار نباشد و به یک نظام تحقیقی و فعال همانند روش تلفیقی  که در آن کودکان محور اصلی انجام فعالیت در درس علوم باشند ، توجه نماییم و همچنین اگر محتوای مطالب آموزش علوم را با فعالیت های ذهنی کودک منطبق سازیم و کلاس درس علوم را طوری اداره نماییم  که دانش آموزان با تلاش خود و با راهنمایی معلم به اهداف آموزش نائل شوند ، یادگیری بهتر و آسان تر صورت می‌پذیرد و شاید دراین مرحله بتوان اذعان کرد که راه حلی یافته ایم برای بهینه سازی روش تدریس علوم پایه پنجم ، به امید روزی که فعالیتهای معلم و دانش آموزان و ارزشیابی و ثبت و ضبط وضعیت تلاشها و یادگیری های دانش آموزان ،تنها برای تعیین برنامه ها و فعالیت های یاددهی – یادگیری بعدی برای بهبود روش تدریس و بهینه سازی یادگیری انجام شود و نه فقط کشف و نمایان ساختن نقایص یادگیری دانش آموزان برای خودشان و دیگران .
پیشنهادها  :
پیشنهاد می گردد که :
1-  حتی الامکان سالی یکبار کلاسهای ضمن خدمت مبنی بر آموزش روشهای نوین و  فعال هر درس خصوصا علوم تجربی در نواحی و مناطق آموزش و پرورش به منظور آشنایی و افزایش قوه ی خلاقیت و ابتکار و تدریس همکاران آموزگار  به اجرا در آید .
2-  با برگزاری جشنواره ی الگوهای برتر تدریس ، آموزگاران خلاق ، شناسایی و با تشکیل کلاسهای آموزشی ، مهارتهای خود را به دیگران انتقال و آموزش دهند .
3-  جلساتی  ، حداقل سه ماه یکبار با مشارکت همکاران آموزگار ، سرگروههای آموزشی ، متخصصین امر و مسئولان محترم نواحی آموزش و پرورش پیرامون بررسی و رفع مشکلات همکاران درخصوص کمبودها و نحوه ی ساخت وسایل ساده ی آزمایشگاهی در کارگاههایا آزمایشگاههای مرکزی نواحی  ،  تشکیل و آموزشهای لازم ارائه شود.
4-  جلساتی بنابه فراخور موقعیت جهت آموزش اولیا دانش آموزان و آشنایی آنان با رویکرد و اهداف جدید تعلیم وتربیت ازجمله روش تلفیقی و رویکرد بصیرت گرا که در آن دانش آموز فعال است ، به آنان اطلاعات و آموزشهای لازم ارائه گردد تا سطح توقعات اولیا گرامی کاهش یا به نحوی مطلوب تغییر یابد .
 
 
کتابشناسی و ذکر منابع :
هرگنهان ،بی.آر.،میتوالسون.(1374). مقدمه ای بر نظریه های یادگیری (ویرایش ششم ). (عی اکبر سیف ،مترجم ).تهران : دوران . ( تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی 1993).
احمد وند ،محمد علی . (1323). روان شناسی بازی . تهران : انتشارات دانشگاه پیام نور .
 
 
 
 
پیوست ها :
نگاهي به نتايج مطالعه روند آموزش علوم ورياضي 2003 ( T IMSS)
Trend in  Intenaional  Mathematics  & science  study
سومين مطالعه بين المللي رياضي وعلوم (TIMSS  )مهم‌ترين وبزرگترين مطالعه اي است كه تا كنون I EA طراحي كرده وبه اجرا گذاشته است . هدف مطالعه  TIMSSاندازه گيري پيشرفت تحصيلي دانش آموزان كشورهاي شركت كننده در دو درس رياضي وعلوم وهمچنين بررسي تاثير عوامل مربوط به برنامه ومواد آموزشي ،مدرسه وخانواده بر ياد گيري دانش آموزان در اين دو درس مي باشد .نتايج مطالعه اطلاعات با ارزش وگسترده اي را در ارتباط با برنامه هاي رياضي وعلوم دراختيار مربيان وتعيين كنندگان خط مشي هاي آموزشي قرار مي دهد ،اطلاعاتي نظير چگونگي آموزش اين درس ها ،پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در رياضي وعلوم ،زمينه هاي اجتماعي –اقتصادي وآموزشي كه فعاليت هاي آموزشي در آن رخ مي دهد وتفاوت هاي كشور هاي مختلف از ابعاد گوناگون .تيمز چگونگي جريان ياد دهي – ياد گيري وپيشرفت دانش آموزان در رياضي وعلوم را در سه گروه سني به طور هم زمان مورد مطالعه قرار مي دهد .
TIMSSدر سال 2003 آخرين دوره از مطالعات IEAبراي اندازه گيري روند ها در ساختار پيشرفت تحصيلي علوم ورياضي است .براي كشورهايي كه در سال هاي 1995و 1999سابقه حضور در اين مطالعه داشتند ،فرصتي براي اندازه گيري پيشرفت در دروس علوم ورياضي در خلال اين سال ها به وجود آمد.
براي ا ين كه كشورهاي شركت كننده منابعي غني براي تفسير نتايج پيشرفت داشته باشند وهمچنين براي پي گيري تغييرات فعاليت هاي  آموزشي ،در مطالعه TIMSSاز دانش آموزان ،معلمان ومديران مدارس خواسته شد كه پرسشنامه هايي در باره محتوا هاي يادگيري علوم ورياضي پر كنند .روند داده هاي حاصل از اين پرسشنامه ،تصويري از تعييرات در تفاسير سياست ها وفعاليت هاي آموزشي ترسيم كرده ودر برجسته شدن موضوعات جديد مرتبط با تلاش هادر جهت بهبود كمك مي كند داده هاي TIMSSدر شكل گيري اصلاحات وتلاش هاي تحولي در رياضي وعلوم در سرتا سر جهان نقش به سزايي داشته ،در رهبري يك دست خواسته هاي مداوم در جهت تحول ،موثر بوده است .همچنيين اين اطلاعات براي اتخاذ سياست هاي بهتر ي براي هدايت وارزيابي فرايند هاي آموزشي كمك مي كند .
مهمترين نتايج مطالعه بين المللي 2003 TIMSS
 رياضيات
متوسط عملكرد دانش آموزان چهارم دبستان ج.1 . ايران 389 است در حالي كه متوسط عملكرد  بين المللي495 است فاصله عملكرد دانش آموزان پايه ي چهارم در درس رياضيات از متوسط عملكرد كشورهاي شركت كننده 106 نمره يعني يك انحراف استاندارد پايين تر از ميانگين قرار دارد .
در پايه چهارم دبستان در درس رياضيات از ميان 25 كشور شركت كننده ،تعداد 9 كشور داراي عملكرد پايين تر از ميانگين هستند . فاصله ي كشور ما تا ميانگين 5 كشور است .
كشور آسياي جنوب شرقي يعني سنگاپور ،هنگ كنگ ،ژاپن وچين تايپه در صدر جدول عملكرد رياضيات و4 كشور تونس ،مغرب ،فليپين وايران در پايين جدول قرار دارند .
متوسط عملكرد دانش آموزان در سوالات روند در درس رياضيات در تيمز 2003 معادل 389 ودر تيمز 95  معادل 387 به دست آمده است   مقايسه اين دو دوره حاكي از عملكرد كا ملا مشابه وعدم تغيير معني دار است
8كشور در تيمز 2003 نسبت به تيمز 95 عملكرد بالاتري را نشان دادند و5 كشور نيز عملكرد پايين تري را نشان دادند .  9 كشور بقيه تفاوتي را نشان ندادند .
متوسط عملكرد دختران چهارم دبستان ايران در درس رياضيات 394 است كه 8 نمره بيش تر از عملكرد پسران است . اين ميزان با توجه به جمعيت دانش آموزان جمهوري اسلامي ايران اين تفاوت معني دار نيست
از ميان 25 كشور شركت كننده در پايه ي چهارم در درس رياضيات در 4 كشور پسران ودر 5 كشور دختران عملكرد بالاتر معني داري را به دست آورده اند ودر 16 كشور بقيه تفاوت معني دار گزارش نشد ه است.
با توجه به استاندار هاي بين المللي تيمز 2003 ،55 %دانش آموزان ويا بيش از نيمي از دانش آموزان پايه چهارم دبستان در درس رياضيات از پا يين‌ترين سطح استاندارد بين المللي (نمره 400 )نيز عملكرد پايين تري داشته اند .
از ميان 25 كشور شركت كننده در پايه ي چهارم ابتدايي 12 كشور برنامه درسي رياضيات چهارم دبستان را از 2000 تا 2003 (پس از اجرا ي تيمز – آر در سال 1999 ) تغيير داده اند. 6كشور بين سال هاي 95-1999 (پس از اجراي تيمز 1995 )اقدام به تغيير برنامه درسي نموده اند .ايران وكشور هنگ كنگ در سال 1983 برنامه درسي خود را تدوين كرده اند .
12كشور در سال 2002 گزارش داده اند كه برنامه ي درسي خود را مورد تجديد نظر قرار داده اند .متا سفانه ايران جز اين 12كشور نيست .
رتبه 22 در بين 25 كشور شركت كننده در رياضيات پايه ي چهارم دبستان براي ايران بي ارتباط با عدم تجديد نظر در برنامه درسي نيست .
ايران علي رغم شركت در دوره تيمز 95 و99 تغيير در برنامه درسي رياضيات چهارم دبستان نداشته است .عدم تجديد نظر در برنامه درسي رياضيات چهارم دبستان يكي از دلايل ضعف عملكرد ايران در رياضيات چهارم دبستان در تيمز 2003 است
دانش آموزان سال چهارم دبستان در كشورمان 117 ساعت در سال به آموزش رياضي مي پردازند اين در حالي است كه ميانگين بين المللي 151 ساعت وحدود 16 در صد از كل ساعات آموزشي مي باشد
كشور هايي كه بيش ترين زمان را براي آموزش رياضي در كلاس چهارم دبستان به كار برده اند ،شامل بلژيك 20 درصدزمان‌آموزشي معادل 198ساعت ،انگلستان 21 در صد زمان‌آموزشي معادل 193 ساعت ،ايتاليا 20 در صد زمان آموزشي معادل 192 ساعت مي باشد .
مقايسه دانش آموزان سال چهارم دبستان در اين دودرس نشان مي دهد كه دانش آموزان ايران در سال چهارم در درس علوم داراي عملكرد مطلوب تري مي باشند .
درپايه‌ي‌چهارم دبستان بين متوسط عملكرد دختران (426 ) وپسران (406 ) در درس علوم تفاوت معنا داري وجوددارد ودراين درس عملكرددختران از پسران بالاتراست‌اما در درس رياضي تفاوتي مشاهده نشده است .
در سوالات تكرار شده (روند )عملكرد دانش آموزان سال چهارم كشورمان در درس علوم در تيمز 2003 تفاوت معنا داري با تيمز 1995 داشته است اين در حالي است كه در درس رياضيات تغييري در عملكرد دانش آموزان در سوالات تكراري شده (روند )ايجاد نشده است ونتايج مشابهي به دست آمده است .