دبی ­سنج(Flow meter)

دبي سنج ها در دو نوع اساسي تقسيم بندي مي شوند : دبي سنج هاييكه در مسير جريان مي باشند و دبي سنج هايي كه از لوله منشعب شده اند . هد متر ها يادبي سنج ها اختلاف فشاري رايج ترين نوع وسايل اندازه گيري جريان در صنعت مي باشند . مبناي محاسبه دبي در اين نوع دبي سنج ها بر اساس سنجش سرعت سيال و سپس توليدسيگنالي متناسب با سرعت سيال است.
مقدمه :
اندازهگيري جريان يكي از مهمترين جنبه هاي كنترل فرآيند است و در حقيقت رايج ترين پارامتراندازه گيري فرآيند مي باشد . دبي سنج ها براي تعيين مقدار سيال عبوري از لوله بهكار مي روند. جريان عموماَ  توسط اندازه گيري سرعت در يك سطح مقطع مشخص اندازه گيريمي شود و دبي حجمي با رابطه ساده QV = A * V بدست مي آيد. در اينجا A  سطح مقطعلوله و V سرعت سيال است. از عوامل موثر بر دبي جريان در لوله عبارتند از : سرعتسيال ، اصطكاك سيال در تماس با لوله ، ويسكوزيته و دانسيته سيال .
سرعت سيال به هد فشار بستگي داشته و توسط نيروي جريان درون لولهايجاد مي شود. هد فشار بيشتر مسبب دبي بيشتر و متعاقباً دبي حجمي بزرگتر مي شود. اندازه لوله نيز بر دبي جريان موثر است براي مثال دو برابر كردن قطر لوله دبي جريانرا چهار برابر مي كند. اصطكاك در لوله باعث كاهش دبي سيال درون لوله شده و لذا بهعنوان يك فاكتور منفي در نظر گرفته مي شود و دبي سيال در نزديكي ديواره لوله راكاهش مي دهد، لوله صاف و تميز باعث كاهش تاثير اصطكاكي بر دبي سيال مي شود.
 ويسكوزيته نيز بر دبي جريان تاثير منفي دارد، ويسكوزيته مايعاتبا افزايش دما كاهش مي يابد ولي در بعضي ديگر ، از يك حد دمايي به بعد شروع بهافزايش مي كند. در كل مي توان گفت ويسكوزيته زيادتر سيال منجر به دبي كمتر جريان ميشود.
شرح و توصيف :
از عوامل موثر بر انتخاب دبيسنج ها دقت و اطمينان پذيري مي باشد، اندازه گيري غير دقيق منجر به خسارت بهتجهيزات و محصولات كارخانه مي شود و با اندازه گيري دقيق مي توان مقدار توزيع و ياتركيب سيالات را مشخص كرده و دقيقاَ سود و زيان توليد را محاسبه كرد.
دبي سنج ها در دو نوع اساسي تقسيم بندي مي شوند : دبي سنج هايي كهدر مسير جريان مي باشند و دبي سنج هايي كه از لوله منشعب شده اند . انتخاب دبي سنجمناسب مستلزم شناخت شرايط عملياتي فرآيند و نيازمندي هاي عملكرد تجهيزات است. شرايطعملياتي فرآيند ها شامل مواردي چون تخمين دبي حداكثر و حداقل فرآيند ، دما و فشارعملكرد و خواص فيزيكي اعم از ويسكوزيته ، دانسيته ، فرسايش و خوردگي مي باشند. ازمعيار هاي ديگر انتخاب دبي سنج ها در فرآيند ها توجه به مزايا و عيوب آنها مي باشد . مزايا و عيوب دبي سنج ها  بر اساس معيار هايي چون  دقت ، قابل اعتماد بودن ، قيمتخريد ، هزينه نصب ، هزينه مالكيت ، سهولت استعمال ، قابليت اندزه گيري دبي مايع ،بخار و گاز ، محدوديت پذيري ، تكرار پذيري ، قابليت نگهداري ، حساسيت به لرزش ، افتفشار ، وجود اندازه هاي مختلف و ... مي باشد.
هر دبي سنج ، داراي يك سري مشخصه ها و مزاياي خاص خود است و باپيشرفت در توليد فرآيند ها و مواد ، مطالبات جديدي به روي اين گونه وسايل گشوده است .
انواع گوناگون دبي سنج
دبي سنج ها را ميتوان بر اساس تكنولوژي به كار رفته در آنها طبقه بندب نمود، لذا دسته بندي كلي دبيسنج ها به صورت زير مي باشد :

1.  دبي سنج هاي فشاري (Head Meters)
2.  دبي سنج هاي سرعتي (Velocity Meters)
3.  دبي سنج هاي جرمي (Mass Meters)
4.  دبي سنج هاي جابجايي مثبت (Positive Displacement Meters)

يكي ديگر از دسته بندي هاي رايج دبي سنج ها به صورت زير مي باشد :

•  دبي سنج هاي اختلاف فشاري
•  دبي سنج هاي مكانيكي
•  دبي سنج هاي الكترونيكي
•  دبي سنج هاي جرمي

ما در اينجا دسته بندي اول را براي شرح انواع دبي سنج ها به كارمي گيريم.
بعضي از دبي سنج ها دبي جريان را مستقيماَ و بدون واسطه گزارش ميدهند ، دبي سنج هاي جرمي از اين نوع هستند در حاليكه دبي سنج هاي حجمي بدين گونهنبوده و به طور غير مستقيم توسط اندازه گيري افت فشار يا سرعت سيال و يا ... دبي راگزارش مي دهند