• نظام آموزشی پاکستان
• تاريخچه و ساختار نظام آموزشي
  • آموزش پيش دبستاني
  • آموزش پايه
  • آموزش ابتدايي
  • آموزش متوسطه
  • آموزش عالي

 

نظام آموزشي پاكستان
آموزش پيش دبستاني
مقطع آموزش پيش دبستاني در کشور پاکستان مدت زمان 6 ماه  به طول انجاميده  و از سن5سالگي آغاز مي گردد.گفتني است که کليه برنامه هاي آموزشي و مراقبتي مراکز آموزش پيش دبستاني کشور پاکستان به صورت اجباري و رايگان به کليه کودکان پاکستاني ارائه مي گردد.مهدكودك از جمله اولين مكان هاي آموزشي کشور پاکستان به شمار مي آيدكه كودكان را جهت آموزش و تربيت بدانجا مي سپارند. پس از مهدكودك دورة آمادگي است، اين مرحله از مراحل آموزش بمدت 1سال براي كودكاني كه قصد ورود به مقطع ابتدايي را دارند در كودكستانها ارائه مي گردد.گذراندن دوره آمادگي براي كودكان بين رده هاي سني 4 تا 5 سال كه قصد ورود به مقطع ابتدايي را دارند، الزامي است. چراکه والدين كودكان به هنگام ثبت نام  کودکان خود در مدارس ابتدايي، ملزم به ارائه مدرك قبولي دوره آمادگي فرزند خود را مي باشند.هدف از گذراندن اين دوره ، آشنايي کودکان با دروس، ضوابط، شرايط مدرسه و همچنين تقويت و پرورش قابليت هاي فكري و روحي و اجتماعي آنان و نهايتا آماده سازي کودکان جهت ورود به مقطع آموزش ابتدايي است.
آموزش پايه
تحصيلات اجباري(آموزش پايه) بر5/10سال  تحصيلي (مقاطع پيش دبستاني تا مقطع تکميلي متوسطه)مشتمل مي گردد.

آموزش ابتدايي
ساختار آموزش ابتدايي

نرخ معلمين زن	تعداد كل معلمين	نرخ دختران ثبت نامي	تعداد كل کودکان ثبت نامي	تعدادمدارس	سال تحصيلي
84500	260900	3342000	10400000	110522	1990
92700	277800	3675000	10937000	114142	1991
94900	293500	3714000	10736000	112379	1992
69300	299000	4596000	12726000	130596	1993
109600	322000	5055000	13288000	134060	1994
114500	334000	5638000	14264000	139634	1995
109300	331000	5702000	14527000	143130	1996
112600	339500	6312000	15553000	150963	1997

برنامه هاي آموزشي
ازجمله مهمترين برنامه هاي آموزشي مقطع آموزش ابتدايي ميتوان به دروس زبان اول،زبان دوم، رياضيات،علوم اخلاقي واسلامي،فيزيك،علوم،هنر،علوم اجتماعي،زبان فارسي پشتو و فرهنگ پاكستاني،كار عملي و طرح درختي اشاره نمود. گفتني است که مدت زمان ارائه هفتگي دروس آموزشي مقطع ابتدايي بردوره هاي آموزشي5روزكاري كامل(4ساعت و40دقيقه طي 7جلسه آموزشي و نصف روزشامل 2ساعت و40 دقيقه طي 4 جلسه آموزشي)مشتمل مي گردد.گفتني است که مدت زمان ارائه هفتگي دروس آموزشي مقطع مقدماتي متوسطه بردوره هاي آموزشي5روزكاري كامل(5ساعت و 20دقيقه طي 7جلسه آموزشي و جلسات نصف روزه شامل 2ساعت و20 دقيقه طي 4 جلسه آموزشي) مشتمل مي گردد.كل دوره هاي هفتگي آموزشي بر 45 هفته آموزشي مشتمل مي گردد.
برنامه هاي آموزشي پايه بنا به پايه هاي تحصيلي

پايه هاي 4و 5	پايه3	پايه هاي 1و2	ماده درسي	پايه
تعداد ساعات هفتگي	تعداد جلسات هفتگي	تعداد ساعات هفتگي	تعداد جلسات هفتگي	تعداد ساعات هفتگي	تعداد جلسات هفتگي	ساعات هفتگي
4	6	-	-	-	-	زبان اول
-	-	2	3	2	9	شنيدن و صحبت كردن
-	-	6	9	8	12	خواندن
-	-	4	6	4	6	نوشتن
4	6	4	6	-	-	زبان دوم
6	4	4	6	6	9	رياضيات
6	4	2	3	20/1	2	علوم اسلامي
3	2	2	3	2	3	تربيت بدني
5	20/3	-	-	-	-	علوم
4	40/3	-	-	-	-	علوم اجتماعي وفرهنگ پاكستاني
3	2	-	-	-	-	علوم هنري
1	40/0	-	-	-	-	كارعملي / طرح درختي
40/26	40	26	39	26	39	جمع

افت تحصيلي
بالاترين نرخ افت تحصيلي مقطع ابتدايي دركلاسهاي اول و دوم مي باشد.25% پسران و 40%دختران پيش از ورود به كلاس دوم ابتدايي ،مبادرت به ترک تحصيل مي نمايند.نرخ افت تحصيلي درسطح شهري32% ودرمناطق روستايي59%ميباشد.نرخ افت تحصيلي مردان روستايي54%ونرخ افت مردان شهري5 نيز/26%مي باشد.درمقايسه نرخ افت مردان ، نرخ افت زنان روستايي67% و زنان شهري 38%مي باشد. نرخ افت تحصيلي افراد در استانهاي کشور بسيار بالا است.در منطقه پنجاب نرخ افت روستايي54 % وشهري 47% است.درمنطقه سند نيزنرخ افت تحصيلي افراد روستايي بر75% و نرخ افت تحصيلي افراد شهري بر40% بالغ مي گرديد.در منطقه  NWFPنيز، نرخ افت  تحصيلي افراد روستايي بر72% و افراد شهري بر63% بالغ مي گردد.در منطقه بلوچستان نيز نرخ افت تحصيلي افراد روستايي بر 78% و نرخ ترک تحصيل افراد شهري بر 68% بالغ مي گردد.
آموزش متوسطه
تاريخچه
نخستين مدارس متوسطه پاکستان توسط بريتانيايي ها يا مبلغان مذهبي آمريكايي داير گرديد. مدرسة پسرانه اشراف زادگان لاهور، كالج نخبگان (پيشين) و كالج ايچي سن (فعلي)، توسط بريتانيايي ها به منظور آموزش شاهزادگان هندي-پاکستاني وفرزندان ذکورکارمندان دولت تأسيس گرديد.اندكي بعد مراکزمشابهي باعنوان كالج ملكه ماري براي اشراف زادگان دخترداير گرديد.مراکز آموزشي نيمه دولتي ايچي سن و ملكه ماري كه تا حدودي مشابه مدارس خصوصي بوده و شهريه تحصيلي دريافت مي نمايند،به ارائه آموزش متوسطه به دانش آموزان سطوح مختلف جامعه اعم ازدانش آموزان كم بضاعت مبادرت مي نمايند.در حال حاضر دولت براي دانش آموزان با استعدادي كه توانايي پرداخت شهريه ندارند با كمك افراد متمولي كه بر تحصيل دانش آموزان اصرار مي ورزند فرصت تحصيلات رايگان فراهم ساخته است.
ساختار آموزشي
آموزش متوسطه از2مرحله به شرح ذيل متشکل مي گردد :
مرحله مقدماتي متوسطه
اين بخش از آموزش پس از استقلال رشد بسيار زيادي داشته است. با رشد اين دوره كه با عنوان دوره آماده سازي دانش آموزان جهت ورود به كالج از آن ياد مي گردد، تحولي عميق در ايجاد كالج هاي جديد و افزايش آموزش هاي فني صورت گرفته است.
مقطع پيش دانشگاهي( آموزش تکميلي متوسطه )
آموزش متوسطه داراي گروه تحصيلي علوم انساني، گروه آمادگي مهندسي و گروه آمادگي پزشكي است.ازجمله مهمترين دروسي كه در گروه علوم انساني تدريس ميگردد ميتوان به دروس تاريخ،علوم اجتماعي،جغرافيا،روانشناسي،اقتصاد،انگليسي،زباناردو،فارسي،عربي،پنجابيو...اشاره نمود.
در حقيقت،مرحله پيش دانشگاهي آموزش متوسطه ،مرحله مقدماتي جهت ورود به مقطع آموزش عالي است.
آموزش مقدماتي متوسطه
ساختار آموزشي

تعداد معلمين زن	تعداد كل معلمان	تعداد دختران ثبت نامي	تعداد كل دانش آموزان ثبت نامي	تعدادمدارس	سال تحصيلي
69100	210200	1035000	3519000	15234	1990
75900	236600	1128000	3825000	16971	1991
79300	244500	1153000	4060000	17415	1992
70000	195400	1351000	4208000	20532	1993
95200	251200	1544000	4610000	21307	1994
104100	262200	1861000	5341000	22089	1995
86600	254300	1750000	5053000	22872	1996
88500	256400	1932000	5302000	24403	1997

 برنامه هاي آموزشي
مقطع آموزش مقدماتي متوسطه برسالهاي آموزشي 8-7-6مشتمل گرديده و به صورت رايگان و اجباري ارائه مي گردد.از جمله مهمترين برنامه هاي آموزشي مقطع مقدماتي متوسطه ميتوان به زبانهاي اول ودوم طي6جلسه هفتگي،رياضيات طي4جلسه هفتگي،علوم طي3جلسه هفتگي،علوم اجتماعي طي3جلسه هفتگي،آموزش بهداشتي وفردي طي6جلسه هفتگي،علوم اسلامي واخلاقي4جلسه هفتگي،تئاتر،زبان فارسي،كشاورزي و علوم فني طي6جلسه هفتگي،كار عملي وطرح درختي طي1جلسه هفتگي اشاره نمود.زبان آموزشي  اين مقطع زبان انگليسي اجباري است.

كل مدت زمان	تعدادجلسلت هفتگي	موضوعات آموزشي
-	-	زبانها ي اول و دوم
33/13	6	زبان اول
88/8	4	زبان دوم
13/13	6	زبان انگليسي اجباري
67/6	3	زبان عربي
88/8	4	رياضيات
66/6	3	علوم
66/6	3	علوم اجتماعي
66/6	3	آموزش بهداشتي و فردي
88/8	4	آموزش اسلامي و اخلاقي
33/13	6	طراحي ،زبان فارسي،كشاورزي و علوم فني
22/2	1	طرح درختي  وكار عملي

اصلاحات آموزشي
ازجمله مهمترين اصلاحات اعمال گرديده برساختار آموزش مقدماتي متوسطه پس ازاستقلال کشور، مي توان به موارد ذيل اشاره نمود :
اعمال تحولات كمي و كيفي در ساختار آموزشي
تاسيس مدارس راهنمايي جديد
بازبيني و تجديد نظر برنامه هاي درسي
تاليف كتب درسي مطابق با متد پيشرفته روز
تدارک امكانات آموزشي بسيار محدود براي مدارس
 مقطع تکميلي متوسطه
مقطع تکميلي متوسطه خود بر2مرحله كلاسهاي9و10وكلاسهاي11و12 مشتمل ميگردد.مقطع آموزشي فوق، اجباري و غير رايگان است. زبان آموزشي  اين مقطع آموزشي، زبان اجباري اردو است.

سطوح آموزشي	97-1996	2002-2001
نرخ حضور افراد در سطح مقدماتي متوسطه	7/29%	8/48%
نرخ حضور افراد در سطح تکميلي متوسطه	10%	20%
تعداد مدارس مقطع مقدماتي متوسطه	14595	29090
تعداد معلمين مقطع مقدماتي متوسطه	95800	125280
تعداد مدارس مقطع تکميلي متوسطه	9810	19410
تعداد معلمين مقطع تکميلي متوسطه	160600	213310

 برنامه هاي آموزشي

Set 3	Set 2	Set 1
رياضيات-1	آمار	روانشناسي
رياضيات-2	آمار	جغرافيا
اقتصاد-3	آمار	جغرافيا
اقتصاد- 4	دروس اسلامي	مدني
تاريخ- 5	دروس اسلامي	مدني
تاريخ – 6	دروس اسلامي	زبانهاي عربي / فارسي
اقتصاد- 7	دروس اسلامي	روانشناسي
دروس اسلامي– 8	آموزش سلامت و بهداشت	زبانهاي عربي  پيشرفته و اردو
علوم آزمايشگاهي– 9	تاريخ	مدني

آمار تحصيلي
طبق آماربدست آمده طي سال1991،تعداد 11978باب مدرسه متوسطه، تعداد 154802دبير متوسطه و تعداد 2995000 نفر دانش آموز دبيرستاني وجود داشت.نسبت دانش آموزان دبيرستاني به معلمين نيز به نسبت19دانش آموز به1معلم بوده است.ميزان فارغ التحصيلان مدارس متوسطه  از 22 درصد طي  سال 1976، به 33درصد طي سال 1983،افزايش يافت. با اين حال در آغاز دهة سال 1980، تغيير قابل ملاحظه اي در ميزان فارغ التحصيلان مدارس متوسطه صورت گرفت و اين در حالي است كه كه طي سال 1975،فارغ التحصيلان دختر و پسر از نسبت  يكساني برخوردار بود.در سال 1979كه دولت به اجراي برنامه اسلامي سازي مبادرت نمود، نرخ فارغ التحصيلان پسر25درصد و نرخ فارغ التحصيلان دختر تنها 16درصد بود.طي سال 1993،اين روند با تغيير بسياري روبرو گرديده و نرخ فارغ التحصيلان پسربه7درصدونرخ فارغ التحصيلان دختر به15درصد بالغ گرديد.
 
آموزش عالي
سياستهاي آموزشي پيش از استقلال
با توجه به سياست استعمار طي سال هاي پيش ازاستقلال، آموزش عالي در اين كشورازاهميت شايان توجهي برخورداربوده است چراکه يكي ازجمله مهمترين عوامل تثبيت موقعيت استعمار، آموزش عالي بوده و افرادي كه در اين سيستم پرورش مي يافتند، درخدمت اهداف استعمار در آمده و يا زمينه حكومت جابرانه آنان را تسهيل مي نمودند.
ساختار آموزشي
‌جهت ورود به‌ دانشگاهها وموسسات‌ آموزش‌ عالي‌ پاكستان‌،برخورداري ازمدرك‌ ديپلم‌ متوسطه‌Intermediate Certificate و يا (HSC) الزامي‌ است‌.علاوه بر اين،برخورداري ازمعدل‌ بسيار بالا شرط‌ ورود به‌ دانشگاههاي‌ ممتاز در رشته‌ هاي‌ مهندسي‌ و پزشكي‌ مي‌ باشد. نظ‌ام‌ تحصيلي‌ در اكثر دانشگاههاي‌ پاكستان‌ بر سيستم تحصيل ساليانه‌ و نيمسالي‌ استوارمي‌ باشد.درنظ‌ام‌ آموزشي‌(Carry Over) ارتقاء تحصيلي به‌مقاطع‌ بالاتر آموزشي عليرغم‌ مردودي‌ در چند درس‌ از دروس‌ سالهاي‌ پيش امكان‌ پذيراست‌.
مقاطع‌ تحصيلي‌
1- مقطع(Bachelor) مشتمل بر2سال‌ تحصيل‌ پس ازاحرازديپلم‌ متوسطه‌ ويا4سال‌ تحصيل‌ پس از گذراندن دوره‌10ساله‌ آموزش متوسطه (Matriculation) و يا (SSC)
گفتني است که اين‌ دوره‌ آموزشي عمدتا در كالجهاي‌ وابسته‌ به‌ دانشگاهها ارائه مي گردد.
2-مقطع(Bachelor)مشتمل برآموزش5-4ساله‌ دردانشگاههاي‌ معتبرپس ازديپلم‌متوسطه (Intermediate Certificate) و يا(HSC) 
3-مقطع Masterمشتمل بر2سال‌ تحصيل‌ بصورت‌ آموزشي‌ و تحقيقاتي‌ در رشته‌ هاي‌ مختلف‌ به‌ شرط‌ گذراندن مقطع Bachelor در دانشگاهها و مراكز آموزش‌عالي‌ معتبر
4- مقطع M.Phil  که در قالب آموزش2ساله پس از احراز مدرک تحصيلي Master ارائه مي گردد. 
5- مقطع PhD که درقالب دوره آموزشي3ساله و‌ انجام تحقيقات‌ پس‌ ازمقطع Master ارائه مي گردد.
6-مقاطع(Doctor of Law (LL.D), Doctor of Science (D.SC),(Doctor of Literature (D.Litt) در قالب  آموزش7-5 ساله پس‌ ازMaster
پذيرش تحصيلي
آزمون ورودي دانشگاه ها توسط سازمان آموزش متوسطه برگزار ميگردد كه دانش آموزاني كه قصد رفتن به دانشگاه را دارند، از مجوز شركت در آن برخوردار مي باشند.گزينش دانشجويان براساس نمرات نهايي آنان(از33تا100) صورت مي گيرد.لازم به ذکر است که سيستم ورودي دانشگاه  هاي پاکستان مشابه سيستم كشور انگلستان است.

ارزشيابي‌ مدارك‌ تحصيلي‌
1- مدرك‌ Bachelor با2سال‌ تحصيل‌ صادره‌ از كليه‌ كالجهاي‌ وابسته‌ به‌ دانشگاه‌ در صورت‌ برخورداري از دوره‌ 10ساله‌ متوسطه، معادل‌ ديپلم‌ متوسطه
2-مدرك‌ Bachelor با دوتاسه‌ سال‌ تحصيل‌، صادره‌ از دانشگاهها در صورت‌ برخورداري ازديپلم‌ متوسطه به عنوان مدرک كارداني‌ ارزشيابي‌ مي‌ گردد.
3- مدرك‌ Bachelor با دوره آموزشي4 تا 5ساله‌ از دانشگاههاي‌ گروه‌1و2در صورت‌ برخورداري ازديپلم‌ متوسطه ، تحت عنوان مدرک كارشناسي‌ ارزشيابي‌مي‌ گردد.
4-مدرك‌Bachelor با2سال‌ تحصيل‌صادره‌ازدانشگاهها ومدرك‌ Masterدرمجموع‌ تحت عنوان كارشناسي‌ ارزشيابي‌ مي‌ گردد.
5-مدرك‌ Master با2سال‌ تحصيل‌صادره‌ازدانشگاههاي گروه‌1و2باشرط‌ برخورداري ازمدرك‌ كارشناسي‌ (موضوع‌ بند 3) تحت عنوان‌ كارشناسي‌ ارشد ارزشيابي‌ مي‌ گردد.
6-مدرك‌ M.Phil با شرط‌ برخورداري از مدرك‌ كارشناسي‌ تحت عنوان‌ كارشناسي‌ ارشد ارزشيابي‌ مي‌ گردد. براي‌ دارندگان‌ مدارك‌ M.Phil پس از كارشناسي‌ ارشد تنها مدرک تاييديه دوره صادر مي‌ گردد.
7-مدرك‌ PhD. ازدانشگاهها و مراكز تحقيقاتي‌ گروه‌1 با شرط‌ برخورداري ازمدرك‌ كارشناسي‌ ارشد در رشته‌ مربوطه، تحت عنوان دكتري ارزشيابي‌ مي‌ گردد.
8-تحصيل‌ دركالجهاي وابسته‌ به‌ دانشگاه‌، تحصيلات‌ مكاتبه‌ ي‌(Correspondence)متفرقه‌(External (Evening  و خصوصي‌ (Private) قابل‌ ارزشيابي‌ نمي‌ باشد.
9-مدارك‌ آن‌ دسته‌ از دانش‌ آموختگاني‌ كه‌ ط‌ول‌ مدت‌ تحصيل‌ آنان بيش‌ از2برابردوره‌ هاي رسمي‌ آموزشي است ، ارزشيابي‌ نگرديده و تنها مدرک تاييديه دوره صادر مي گردد.
دانشگاه ها
ازجمله مهمترين دانشگاه هاي پاكستان ميتوان به دانشگاه پنجاب،دانشگاه كراچي،دانشگاه قائداعظم اسلام آباد،دانشگاه پيشاور،دانشگاه كويته،دانشگاه مهندسي لاهور و پيشاور،دانشگاه اسامي بهاولپور،دانشگاه آزاد اقبال لاهوري در اسلام آباد و دانشگاه زكريا در ملتان اشاره نمود.
امکانات آموزشي
کتابخانه هاي دانشگاهي
از جمله مهترين كتابخانه هاي دانشگاهي کشور پاكستان به سبب اهميتي كه از حيث دست نويس ها و نسخه هاي كهن و نفيس فارسي و عربي دارند، مي توان به موارد ذيل اشاره نمود :
1-كتابخانه ملي پاكستان دركراچي
2-كتابخانه گنج بخش در راولپندي
3-كتابخانه دانشگاه پيشاور
4-كتابخانه دانشگاه لاهور
5-كتابخانه دانشگاه قائد اعظم
6-كتابخانه گنج بخش؛مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان
7-شوراي ملي كتاب با هدف تشويق عادت به مطالعه و برگزاري نمايشگاه هاي كتاب و كمك به چاپ و توزيع كتاب
8-كتابخانه دانشگاه پنجاب
زبانهاي بكار گرفته شده دركتب كتابخانه هاي معروف پاكستان از نظر كثرت فارسي،عربي،اردو، پنجابي،سندي،پشتو،بلوچي،سنسكريت،تركي وانگليسي است.
پژوهش و تحقيقات
تاريخچه
در سال 1974 ميلادي مقارن با تقسيم شبه قاره هند به دو كشور هند و پاكستان، سهم ناچيزي از مؤسسات تحقيقاتي من جمله دانشگاهها نصيب کشورپاكستان گرديد،اما دولت وقت كه دريافته بود در هر كشور نوپا ايجاد زيربنايي محكم براي بناي استوار و وسيع تحقيقات، كليدي است كه درهاي بسته را به روي صنعتي شدن، توليد و توسعه اجتماعي ـ اقتصادي مي گشايد، نياز شديد به تأسيس مؤسسات، سازمانها و شوراهاي تحقيقاتي را از همان ابتدا احساس نمود. دولتهاي بعد نيز كوششهاي فراواني به منظور ارتقاء آموزش در علوم،توسعه تحقيقات علمي و تكنولوژيكي (S&T) و ايجاد تحول درصنعت كشورنمودند. در نتيجه شبكه وسيعي با حدود 400 مؤسسه علمي و فني درهردو بخش دولتي و خصوصي در بسياري ازرشته هاي علوم بشري و درزمينه‌هايي نظير آموزش،مواد غذايي، كشاورزي، انرژي،منابع آب، صنعت،معادن، ژئوفيزيك،جنگلداري، ماهيگيري، الكترونيك، تكنولوژي مدرن، سيليكون،علوم هسته‌اي، پزشكي و غيره تأسيس گرديد. در ابتدا، تنها يك مؤسسه آموزش عالي در كشور وجود داشت (دانشگاه پنجاب) و اين درحاليست که درحال حاضر،22دانشگاه و7دانشگاه ماهيتا (فني و حرفه اي) در پاكستان فعاليت دارد.علاوه بر اين، درزمان تقسيم شبه قاره، تنها تعداد اندكي كتابخانه از آن پاكستان گرديد، اما درحال حاضر بيش از 3000 مؤسسه كتابداري جداي از كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاهي در پاكستان وجود دارد.نخستين گام درحوزه اطلاع رساني پاكستان،درسال1957توسط شوراي تحقيقات علمي،فني وصنعتي پاكستان باتأسيس مركز دكومانتاسيون علمي و فني پاكستان با عنوان PANSDOC با بهره گيري ازكمكهاي فني سازمان يونسكو برداشته شد. PANSDOC به پي ريزي شالوده اطلاعات علمي و فني و تربيت نيروي انساني ماهر و بالقوه اطلاع رساني علوم مبادرت نمود.در اوايل دهه 70، وزارت علوم و تكنولوژي تأسيس گرديد و همزمان بنياد علوم پاكستان طي قانوني كه از مجلس گذشت شكل گرفت. به اين ترتيب اداره امور جاري PANSDOC از شوراي تحقيقات علمي و صنعتي پاكستان به بنياد علوم پاكستان منتقل شده و نام آن ازPANSDOC به مركز اطلاعات علمي و تكنولوژيك پاكستان) Pakistan Scientific & Technological Information Center) تغيير يافت. گفتنيست که اين مرکز،درحال حاضر علاوه بربرآورده سازي نيازهاي جاري کشور درزمينه هاي دكومانتاسيون و اطلاع رساني، عهده دار مسووليت برنامه ريزي ارائه خدمات آتي نيز مي باشد.
شبكه ملي اطلاع رساني
اگر چه سياست ملي اطلاع رساني علمي و فني جداگانه اي در پاكستان وجود ندارد، اما لازم است اشاره كنيم كه «سياست ملي علوم و تكنولوژي پاكستان» برنامه كار عملي توسعه درازمدت عوامل بالقوه علم و تكنولوژي ملي را در بر مي گيرد و از اين رو پيمودن گامهائي با هدف توسعه يك شبه كارآ‌مد اطلاع رساني علوم مهندسي و تكنولوژي را نيز دربرنامه كاري خود گنجانده است.پيشنهاد ايجاد اين شبكه به منظور برقراري ارتباط با خدمات اطلاع رساني بين المللي صورت گرفته تا بدين ترتيب اين امكان براي دست اندركاران حوزه تحقيق و توسعه (S&D) وديگر نهادهاي علاقمند فراهم گردد تا ازدسترسي سريع به دانش موجود در زمينه هاي مختلف علم و تكنولوژي برخوردار گردند.
مراكز مطالعاتي و تحقيقاتي
ازآنجا كه پاكستان درگذشته به عنوان بخشي ازهند تحت سلطه واستعمار انگلستان بوده است،به الگو برداري ازبسياري ازموارد و ابعاد اين كشور پس ازتشكيل حكومت مستقل مبادرت نموده است.درخصوص تحقيقات نيز ميتوان گفت كه الگوي مذكور به بذل توجه مناسب به امور تحقيقاتي در اين كشور منجرگرديده است.كما اينكه برخي از مراكز تحقيقاتي وجود دارند كه پيش از استقلال كشور شكل گرفته  و برخي ديگر طي سال هاي اوليه تشكيل كشور ايجاد گرديده اند. در مجموع ميتوان گفت تحقيقات در پاكستان از قدمت خوبي برخوردار بوده و به اين امر توجه عمده اي تاکيد گرديده است.از نظر تعدد نيز مراكز و مؤسسات تحقيقاتي پاكستان از رقم بالايي  برخوردارمي باشند.از جمله مهمترين مؤسسات تحقيقاتي-مطالعاتي پاكستان که در فاصله زماني بين سالهاي 1953تا 1986تاسيس گرديده اند ميتوان ازتعداد 23موسسه تحت عناوين مؤسسه تحقيقات استراتژيك اسلام آباد، مركز مطالعات منطقه اي آفريقا،مركزمطالعات منطقه اي خاورميانه مستقر در بلوچستان و هيأت علمي زبان اردو مستقر در لاهور  و ...نام برد.
 
منبع :
 
http://www.iranculture.org