نقش حرفه و فن در ایجاد انگیزه
فهرست
تاریخچه ي مختصري از درس حرفه و فن در برنامه ي درسی ایران 2
مقدمه 6
انگیزه ي من در انتخاب این موضوع 7
تعریف عملیاتی واژه هاي کلیدي 7
اقدام راه حل هاي پیشنهادي 8
چند نکته اساسی در ایجاد انگیزه دانش آموزان براي کار عملی حرفه وفن 11
چند راهکاری ساده براي انجام کار عملی حرفه وفن 14
شیوه هاي مشارکت والدین در تدریس حرفه وفن 15
پیشنهادات 16
چگونگی انجام تحقیقات و کارهاي عملی حرفه و فن 18
علت عدم توجه به درس حرفه وفن 20
ضرورت توجه به کارهاي عملی حرفه وفن توسط دبیران محترم 30
ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیري در دانش آموزان 31
هشت روش براي ایجاد انگیزش در دانش آموزان که در طول خدمت بکاربردم 45
تجربیات بنده، پیشنهاداتی برای دیگر همکاران(نتیجه گیری) 50
منابع 53
چگونه انگيزه ی دانش آموزان را به كلاس درس حرفه و فن افزايش دهیم؟
تاریخچه ی مختصری از درس حرفه و فن در برنامه ی درسی ایران
برنامه ی درسی ((آموزش حرفه و فن)) سابقه ای حدود 4 دهه در نظام آموزش و پرورش ایران دارد. آنجایی كه در تیرماه 1346 برنامه ریزان مطالعات خود را در خصوص آموزش راهنمایی مطرح كردند ، برنامه ی درسی حرفه و فن نیز مطرح بود. تا قبل از آن در دوره های ابتدایی و مرحله ی اوّل دبیرستان درس جدیدی به نام كـاردستی برای پسران و خانه داری برای دختران بود.
در سال 1350 همزمان با مطرح شدن مقطع آموزش راهنمایی درسی به نام مقدمات حرفه و فن در سه زمینه ی (صنعت ، خدمات و كشاورزی) شروع به كار نمود. از مشخصات این دوره می توان به موارد زیر اشاره كرد:
1)برای هر پایه 3 كتاب تدریس می شد.
2)ساعات تدریس 4 ساعت
3)امتحان پایانی از نوع عملی و شفاهی بود و برنامه ی امتحان كتبی مطرح نبود.
در سال 1359 كتاب های مقدمات حرفه و فن به شناخت حرفه و فن تغییر نام داد كه از ویژگی های این دوره می توان به موارد زیر اشاره كرد:
1)تالیف كتاب ها در 5 فصل و به صورت جداگانه و اختصاصی برای پسران (جلد سبز) و دختران (جلد بنفش)
2)ساعات تدریس از 4 ساعت به 3 ساعت تقلیل پیدا كرد.
3)ورود امتحان كتبی در ارزشیابی پایانی و تغییر ارزشیابی به صورت 10 نمره كتبی و 10 نمره عملی
در سال 1378 كتاب اوّل راهنمایی تحت عنوان آموزش فنون و مهارت های زندگی به صورت آزمایشی در 6 استان كشور و به صورت نمونه گیری خوشه ای اجرا شد ، نتیجه آن كه در سال 1379 كتاب اول راهنمایی به نام ((آموزش حرفه و فن)) با تغییرات اساسی نسبت به دوره ی قبل و با رویكرد جدید اجرا شد. و سپس در سال 1380 كتاب دوّم راهنمایی و در سال 1381 كتاب سوّم راهنمایی تغییر پیدا كردند.1 در طراحی برنامه ی جدید ، ملاحظات زیر مورد توجه برنامه ریزان درسی قرار گرفته است:
1) توجّه به تجربیات جهانی و نیازهای قرن آینده
2) توجّه به رشد روزافزون علوم
3) نیازها و علایق فراگیران
4) نیازهای اجتماعی
5) تحقیق و اكتشاف
6) توجّه به تفاوت های منطقه ای و ناحیه ای از طریق ارائه فعالیت های اختیاری
7) توجّه به تجارب دانش آموزان در فرایند یادگیری از طریق تحقیق ، مشاركت گروهها ، بازدید ، مشاهده، كار با ابزار و ساخت اشیاء كوچك
8) توجّه به تجارب توانایی های معلمان
9)تأكید بیشتر بر كار عملی و قابل اجرا
10) توجّه به ارتباط طولی بین برنامه درسی دوره ی راهنمایی و دوره ی متوسطه2
آموزش و پرورش به عنوان تربيت كننده و آموزش دهنده‌ي نيروي كار نيمه ماهر و ماهر، نقش عمده اي در بحث اشتغال كشور دارد. جمعّيت كشور ما جوان است و اين جمعّيت جوان نياز به شغل دارد. لذا آموزش و پرورش علاوه بر آموزش عمومي كه شامل آموزش ابتدائي، راهنمايي، متوسطه‌ي نظري و پيش دانشگاهي مي باشد آموزش فنّي و حرفه اي را كه شامل شاخه هاي آموزش فنّي و حرفه اي و كاردانش در سطح آموزش متوسطه مي باشد توسعه داده و به اجراي آن ها همت گماشته است. هدف اين گونه آموزش ها تربيت نيروي انساني ماهر براي تصدّي شغل و حرفه‌ي متناسب با نياز بازار كار است، توانايي هاي مهارتي و علمي براي انجام وظايف شغلي سه ركن را در بر دارد كه در طول اجراي برنامه‌ي آموزشي به دانش آموزان آموزش داده مي شود. اين اركان عبارتند از: مهارت هاي فني ـ مهارت هاي زندگي و مهارت هاي يادگيري.
شواهد پژوهشي نشان مي دهد عواملي نظير كيفيّت مهارت كسب شده، علاقه مندي به رشته‌ي تحصيلي، سن، جنس و تناسب رشته‌ي تحصيلي با نياز بازار كار در اشتغال فارغ التّحصيلان تأثير زيادي دارد.
با نگاهی موشكافانه در مي يابيم براي رسيدن به موفقيت هاي پيش بيني شده و رسيدن به شاخص هاي برنامه هاي كلان كشور در بخش تأمين و تربيت نيروي انساني مورد نياز بازار كار و اشتغال از دانش آموزان دوره هاي پايين تر مانند دوره‌ي راهنمائي تحصيلي و آن هم از درس حرفه و فن باید شروع كرد. استارت ايجاد علاقه، رغبت و استعداد يابي و هدايت صحيح تحصيلي بايد از همين نقطه شروع شود. واحدهاي درسي و سرفصل مطالعاتي دروس در كتب حرفه و فن متناسب با رشته هاي فعلي شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش است، بايد توسط دبيران اين رشته در مدارس راهنمائي زمينه‌ی حضور و ورود دانش آموزان به هنرستان هاي فني و حرفه اي و كاردانش و تكميل ظرفيّت آن ها فراهم گردد. لازمه‌ي اين كار، داشتن تخصّص، تعهّد، آگاهي از چشم انداز و آينده‌ي رشته هاي هنرستاني و بازار كار است. بايد با غنا بخشيدن به محتواي كتب درسي و مواد آموزشي، تسلّط بر اصول و فنون ياددهي يادگيري، تسلّط بر شيوه هاي نوين تدريس نظري و عملي و استفاده از عناصر مؤثر در آموزش، جلسات درس رغبت بر انگيز و شاداب گردد. بايد بپذيريم همراه نبودن يادگيري با عمل و مقتضيات زندگي از عوامل تأثيرگذار بر افت تحصيلي و عدم حصول به نتايج ارزشمند است.
درس شناخت حرفه و فن كه در حال حاضر يكي از دروس دوره‌ي راهنمائي است و در ساير كشورها نيز تحت عنوان هايي مانند: تكنولوژي، مهارت هاي زندگي،فن تدبير منزل و امثال آن تدريس مي شود، هدف اصلي اين درس صرف نظر از نام هاي مختلف براي آن ايجاد زمينه‌ي آشنايي دانش آموزان با رشته هاي فنّي و حرفه اي مي باشد. هم چنين اطلاعّاتي در مورد مشاغل مختلف موجود در جامعه را در اختيار دانش آموزان قرار مي دهد تا از طريق انجام كارهاي عملي و كارگاهي شرايط لازم براي پرورش ذوق و استعداد و بروز علائق تحصيلي و گرايش هاي شغلي را در آن فراهم سازد. اما تحقّق اين امور زماني خواهد بود كه امكانات اجرايي مانند معلّمان كارآزموده، كارگاه هاي مجهز، مواد و وسايل مصرفي مورد نياز در اختيار باشد. با آموزش صحيح درس حرفه و فن شالوده‌ي شغل آينده‌ي دانش آموزان از طريق هدايت صحيح تحصيلي آنان و به نحوي آماده نمودن آن ها براي ورود به بازار كار فراهم مي گردد. عقيده بر اين است كه تشويق و ترغيب دانش آموزان براي ورود به شاخه‌ي فّني و حرفه اي و كاردانش در دوره‌ي متوسطه بايد از كلاس هاي درس حرفه و فن و توسط دبيران اين رشته فراهم گردد. نگاهي به سند چشم انداز بيست ساله و خصوصاً برنامه‌ي پنج ساله‌ي چهارم تكليف را مشخّص كرده، است سهم دانش آموزان براي ورود به شاخه‌ي فنّي و حرفه اي مشخص گرديده و از اين رهگذر مسئوليّت دبيران و دانش آموزان براي آينده بسي سنگين تر از گذشته است چون دانش آموزان امروزي، دانشمندان، محقّقان و فن آوران فردا خواهند بود. به موازات اين كه دنياي فنّاوري پيچيده تر مي شود، فنّاوران آينده نيز نياز مند مهارت هاي چندگانه خواهند بود. كه آنها را قادر سازد تا خوب تجزيه و تحليل كنند، خوب تفسير كنند و اطلاعات خود را به خوبي در سيستم هاي گوناگون به كار ببرند. بنابراين از هم اكنون مدارس ما بايد تأمين كننده‌ي چنين نيازهاي چندگانه اي باشند. لذا بايستي برنامه ريزي هاي درسي آينده و حال چنان انجام گيرد كه دانش آموزان را با مسائل مختلف درگير كند، تفّكر را در آن ها پرورش دهد و آن ها را با انواع مهارت ها آشنا سازد. سوق دادن دانش آموزان مستعد و علاقمند به طرف آموزش هاي فني و حرفه اي و كاردانش كه به تعبيري آموزش مشاركتي ناميده مي شود به بهبود كيفيّت مهارت هاي نيروي انساني آموزش ديده كمك مي كند تا در آينده مشاغل داراي صاحبان تجربه و تبحّر كافي باشند و اين امر ميسّر نمي شود مگر با هدايت، رهبري و ايجاد انگيزه‌ي تحصيل در دانش آموزان كه بايد توسط مديران، معلّمان، برنامه ريزان و سياستگذاران امر تعليم و تربيت به فعلّيت در آيد.
مقدّمه: پيامبر گرامي اسلام فرموده: « علم هميشه با عمل همراه بايد گردد و گرنه علم از ميان خواهد رفت ». به گفته جان ديويي: « دانش آموز موجودي فعال و كنش گرا است در نتيجه با روش هاي فعال رشد كافي خواهد داشت». (فضلي خاني، 1381، ص66) با اين اقدامات نقش سنتي معلم از آموزش صرف دانش به تسهيل كننده ي فرايند يادگيري، راهنما و ياور دانش آموزان تغيير مي كند. در چنين محيط هاي يادگيري است كه، دانش آموز به طور فعال به جست و جو، مطالعه، تجزيه و تحليل مطالب مي پردازد و از تركيب مجدد آموخته هاي خود، به دانش و شناخت تازه اي نائل مي شود. همچنين در فعاليت هاي آموزشي با ديگر همكلاسی ها، با رغبت مشاركت مي كند و در عمل مسئوليت بيشتري از يادگيري را با رضايت خاطر به عهده مي گيرد. معلمي كه اين گونه محيط هاي يادگيري پر بار و پر تلاشي را به وجود مي آورد، در حقيقت، خود و دانش آموزانش در گير فرايند ياددهي و يادگيري فعال مي شوند عواملي كه مي تواند اين سرمايه ملي را براي رشد بهينه و كيفي آماده كند، مهارت هاي رفتاري است كه در محيط آموخته مي شود، نه فقط محفوظات علمي.با توجه به اهميت موضوع ايجاد انگيزه در دانش آموزان بررسي و تاكيد عوامل زير ضروري به نظرمي رسند.
1- به تكاپو و كنكاش افتادن ذهن دانش آموزان. 2- تغيير در روش تدريس و دوري از روش سنتي و به عمل در آوردن روش فعال. 3- پاسخ دادن به علايق دانش آموزان از طريق انجام دادن انواع فعاليت ها. 4-رشد مهارت هاي حسي و حركتي.
انگيزه ی من در انتخاب اين موضوع:
1-محروم بودن از فضاي كارگاهي و تجهيزات مناسب. 2-ضعف فعاليت هاي عملی دانش آموزان در درس حرفه و فن.3-بي انگيزه بودن دانش آموزان نسبت به بحث گروهی. 4-ضعف مهارت هاي فيزيكي و رواني حركتي دانش آموزان.
اهداف: من از انتخاب اين موضوع در درجه اول افزايش آگاهي خودم، ايجاد باور به سوي عمل در جريان تدريس، احساس مسئوليت در قبال دانش آموزانم و كمك به فراگيران نيازمند بوده است.
تعريف عملياتي واژه هاي كليدي:
فعال سازي: منظور آن است كه براي فعال نمودن دانش آموزان در درس حرفه و فن بايد به عواملي نظير: فراهم نمودن فضاي مناسب و ابزار مورد نياز، شكوفا نمودن ذوق و استعداد و خلاقيت دانش آموزان، رشد توانمندي هاي شاگردان و ايجاد روحيه همكاري و تعاون در آنها توجه داشته باشيم.
علاقه: به حالت هيجاني شخصي كه انديشه او را همراهي مي كند علاقه گفته مي شود.
انگيزه: Motive عبارتست از حالتي است در فرد كه به او انرژي مي دهد و او را به سوي يك هدف خاص رهبري مي كند. (اصطلاحات آموزش و پرورش، ص31)
جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آن:
در جمع آوري اطلاعات سعي كردم از روش هاي مختلف و افراد گوناگون و ابزار متنوع استفاده شود
از اين راه حل هايي كه بيان شد بعضي از اين راه حل ها را كه متناسب با شرايط دانش آموزانم و محيط مدرسه بود به مرحله اجرا در آوردم.
اقدام اول: ( برقراري ارتباط عاطفي نزديك و پيوند دوستانه با دانش آموزنم)
در برخورد با دانش آموزانم سعي مي كردم از رفتارهايي که دانش آموز را بر اين احساس وا دارد كه كلاس مال دانش آموزان است و همه با هم دوست هستيم معلم فقط به عنوان راهنما مي باشد و آنان مي توانند به راحتي مسائل و مشكلاتشان را با معلم در ميان گزارند، و نيازهاي خود را بيان نمايند. بخصوص در برخورد با دانش آموزان ضعيف، سعي كردم مسئوليت هايي را به آنان واگذار كنم تا اعتماد به نفس بيشتري پيدا كنند و به استعداد و توانايي هاي خودشان بیشتر باور داشته باشند.
اقدام دوم: ( گروه بندي كردن دانش آموزان )
اميل دور كنیم فرانسوي بر اين باور است كه گروه يا جامعه از حاصل جمع تعداد نفرات بوجود نمي آيد بلكه پيوند دورني حاكم بر جمع مهم ترين شاخص گروه بندي است.
اقدام سوم: (تغيير فضا و مدل كلاس)
انتخاب فضا و مدل كلاس يعني پيش بيني و تدارك فضاي آموزش (كلاس–آزمايشگاه) و مدل كلاس سنتي (گروه كوچك) يكي ديگر از اهداف معلم است، بديهي است كه اين فعاليت نيز با اهداف آموزش ارتباط بسيار نزديكي دارد. چون كارگاه و آزمايشگاهي نداشت و يكي از اساس كار ما در تدريس به شيوه نوين گروه بندي كردن دانش آموزان است و تغییر در مدل کلاس است.
اقدام چهارم: ( استفاده از روش فعال و نوين تدريس)
سعي كردم درهر جلسه طرح درس داشته باشيم تا بر اساس اين طرح درس از حداقل زمان، حداكثر استفاده را ببرم، با نوشتن عناوين مهم درس بر روي تخته سياه، ابتدا بعد از گروهي نشستن از تك تك گروهها مي خواستم در مورد سوالات بحث جديد با هم گفتگو نمايند و نظر شان را بروري ورق بنويسيد و بعد از قرائت توسط يكي از اعضا گروه نتيجه نهايي را خودم به آنان مي گفتم. بعد فعاليت انجام شده مورد نظر را بايد در پوشه كار مي گذاشتند.
اقدام پنجم: ( تغيير در وضعيت وسايل و ابزار مربوط به درس حرفه و فن)
اقدام ششم: ( استفاده از بازديد ها و گردش علمي )
اقدام هفتم: (جشنواره غذا و نمايشگاه دست ساخته هاي دانش آموزي در مدرسه)
اقدام هشتم: (برگزاري نمايش در كلاس با استفاده از روش ايفا نقش)
اقدام نهم: (خريد موتور الكتريكي از تعمير گاه)
اقدام دهم: انجام كنفراس درس توسط دانش آموزان
اقدام یازهم: استفاده از پوشه كار براي هر گروه
اقدام دوازدهم: انجام پروژه و تحقيق در مورد هر يك از موضوعات كتاب
اقدام سیزدهم: ( انجام آشپزي در مدرسه براي واحد خوراك)
اقدام چهاردهم: ( جلسه اي با والدين دانش آموزان)
اقدام پانزدهم: ( جلسه با مدير و همكاران)
نتايج اقدامات بعمل آمده به شرح زير مي باشد.
1- با توجه به اقدامات انجام شده دانش آموزان احساس رضايت بيشتري داشتند، در كلاس فعالانه به بحث و گفتگو مي پرداختند
2- سطح نمرات دانش آموزان و ميانگين نمرات نسبت به جلسات اول تغيير بسيار زيادي پيدا كرده بود
3- ارتباط عاطفي زيادي بين من و شاگردانم بوجود آمده است
4- مدير محترم در جلسه شواري دبيران پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را در درس حرفه تاييد كرده اند.
5- دانش آموزان در انجام فعاليت هاي عملي با و اشتياق وسايل مي آورند و با علاقمندي كار را انجام مي دادند.
6- كمد ابزار وسايل از نظر كمي تغيير پيدا كرده و وسايل جمع شده و خريداري شده پاسخگويي نياز همه دانش آموزان مدرسه مي باشد. و حتي مورد استفاده شيفت مقابل هم قرار مي گيرد.
7- مهارت دانش آموزان در انجام دادن كارهاي عملی به حدي بالا رفت كه از نمونه كارهاي دانش آموزانم كه از مدرسه به اداره رفته بود در جشنواره دست ساخته هايي دانش آموزي كه در ارديبهشت 87 در مصلي نماز جمعه بابل برگزار شد از واحد حرفه و فن دانش آموزانم رتبه كسب كردند ( در ساخت وسايل چوبي معرق كاري)
8- دانش آموزان به صورت عادت قبل از ورود من به كلاس به صورت گروهي نشسته
9- به پرسش هاي گروهي و انفرادي با ميل و رغبت پاسخ مي دادند.
10- افزايش روحيه ي تحقيق و پژوهش و درست كردن روزنامه هاي ديواري.
به طور كلي از تغييرات كيفي و كمي راضي و خشنود بودم. از آن چيزي كه در روزهاي اول مدرسه مي ديدم با الان تفاوت زيادي بود. و برايم كلاس بسيار لذت بخش تر از روزهاي اولي بود كه حفظ سكوت بر كلاس حاكم بود و ديدن چهره هاي راضي و پر از خاطره دانش آموزان كه مي گفتند روزهاي پنج شنبه روزهاي شيرين هفته براي ماست و چقدر زود زمان گذشت اي كاش با هم بيشتر بوديم و اي كاش كه همه معلم ها هم همينطور خاطرات شيرين و به ياد ماندني را براي ما تدارك ببينند.
چند نکته اساسی در ایجاد انگیزه دانش آموزان برای کار عملی حرفه وفن
-موادّ اوّلیه مورد استفاده آن در دسترس باشد.
-از موادّ سبک و شکلپذیر استفاده شود.
-حاصل کار به دست آمده،برای سازندهء آن قابل استفاده باشد.
-انجام کار از عهده نوجوان برآید و او را خسته نکند،به عبارت دیگر توان انجام آن را داشته باشد.
-اصول فنّی و علمی در آن رعایت شده باشد.
-جنبههای آموزشی آن کار بر سایر جنبهها مانند سرگرمکننده و تفریحی بودن غلبه داشته باشد.
-موادّ اوّلیه ارزان قیمت و تهیه آن ممکن باشد.
ضمنا باید در نظر داشت که زمینهء قبلی نوجوانان بر انجام چنین کارهایی،بازیهای دوران کودکی و معلومات کسب شده آنان در دورهء ابتدائی است.از انجام کار عملی در دورهء نوجوانی به منظور بالابردن توان عملی دانشآموز در نظر گرفته شده است و قصد اینکه از او یک فرد فنّی ماهر و متخصص ساخته شود،در کار نیست.هدف تنها ایجاد احساس توانمندی در نوجوان است تا خود را برای کار آماده ببیند و از کار هراس نداشته باشد.به علاوه،این فکر در او به وجود آید که هر کاری(مقصود کار فنّی است.)ارزش امتحان و تجربهکردن دارد و نباید از نزدیک و وارد شدن به میدان کار هراس داشت.علاوه بر آن،با انجام کارهای کوچکی که واقعی هستند، بداند که زمینهء ایجاد مشاغل مختلف،همین کارهای سبک و ساده است و هر صنعت و تکنیکی که در دنیای پیشرفته امروز به کار میرود،ابتداء ساده،کوتاه و کوچک است و سپس مرحله به مرحله پیشرفت میکند تا به صنایع عظیم تبدیل شود.ماشین و ابزار نیز زائیدهء فکر و عمل و به کارگیری فنون کار با دست تأم با تجربه و مهارت است.ایجاد این تفکّر در دانشآموز ممکن نیست،مگر آنکه معلّم حرفه و فن خود با تمام وجود به این امر یقین داشته باشد و عملا در رفتار آموزشی این باور را بنمایاند.معلّم حرفه و فن در ساعات تدریس کار عملی به هر کار کوچک و سادهای چهرهای جدّی و واقعی میبخشد؛در عین حال که سادگی کار را نیز عملا با یک بار انجام دادنش در مقابل چشم دانشآموز ثابت میکند. نقش همین کارهای ساده در ایجاد کارهای بزرگ و پیچیده را توضیح میدهد.گاهی با نشان دادن عکسی از یک کارخانه بزرگ و گاه با بردن دانشآموزان به کارخانجات و مراکز کار...و ایجاد ارتباطی بین کار ساده درون کلاس یا کارگاه با کار پیچیده در کارخانه...
او دانشآموزان را وادار میکند که کارهای ساده و موردنظر را با همراهی او مرحله به مرحله انجام دهند؛در کنار آنها قدمبهقدم حرکت میکند.هر جا اشکالی در کار آنها مشاهده کرد،تذکر میدهد.نقاط قوّت کار آنها را مایهء ایجاد انگیزه برای به پایان بردن کار قرار میدهد.گاهی برای رفع سختی کار در نزد دانشآموز،هر حرکت مثبت او را تشویق میکندتا تحرک کافی در او حفظ شود.اصولا به پایان بردن هر کاری که با موفقیت توأم باشد، در فرد احساس غرور و توانمندی ایجاد میکند.این غریزه در نوجوانان بسیار قویتر است و معلّم حرفه و فنّ به خوبی از آن بهره میگیرد.
آموزش کار عملی بسیار حساس است. معلّمی را میشناسم که در کارگاه بسیار سختگیر است.اگر کاری که دانشآموز انجام داده است،کوچکترین نقصی داشته باشد،آن را پاره میکند و او را مجبور میسازد تا آن را مجددا بسازد.از انجام هیچ کاری ولو بهترین کارها توسط دانشآموز ابراز رضایت و خشنودی نمیکند.وقتی با دانشآموزان او صحبت میکنیم،همه از زنگ کارگاه بیزارند و وقتی سال تحصیلی تمام میشود و آنها بالاخره نمرهای از کار عملی دریافت میکنند،با حالت کسی که از مصیبتی رها شده باشند،میگویند: «بالاخره از دست این حرفه و فنّ راحت شدم.»
وقتی که با این معلّم صحبت میکنید، میگوید:«لازم است که بچّهها کار را خوب یاد بگیرند،چون در آینده به دردشان خواهد خورد.»چنین معلّمی با رفتاری که دارد،درست در جهت عکس هدفی که اظهار میکند،حرکت کردهاست.چون انگیزههای دانشآموزان را به ضد انگیزه تبدیل کرده است.آنها را از کار متنفر میکند و خاطرهء بدی از اوّلین تجربه کاری در ذهن آنها باقی میگذارد.
دانشآموزی داشتم که در ساعات عملی کار را خیلی سخت انجام میداد،حتّی وقتی همراهیش میکردم و مراحل کار را دوباره برایش توضیح میدادم،دستهایش به سختی قادر به انجام کار بود.میدیدم که خیلی تلاش میکند تا از عهدهء آنچه که سایرین به راحتی انجام میدهند برآید.وقتی کارش را با زحمت زیاد تمام کرد،آن را در مقابل چشم سایر دانشآموزان قرار دادم و رو به دانشآموزان از سعی و تلاش و پشتکارش تمجید کردم.شاید باورکردنی نباشد که از همان لحظه چنان جهش کاری در او به وجود آمد که بعد از آن، زودتر از همهء دانشآموزان کارش را تمام میکرد و کیفیّت کارش هم از سایرین بالاتر بود...
ساعات کار عملی در کلاس یا کارگاه با ترغیب دانشآموزان نسبت به کار و جلب علاقه آنان برای انجام کار و تشویقشان برای پیگیری و ردیابی فنونی که به آنها عملا آموزش داده میشود،از طریق تهیّهء گزارش شغلی و تحقیق دربارهء کارهای مختلف جامعه که در اطرافشان میبینند،هم هدف از آموزش کار عملی را تحقق میبخشد و هم موجب میشود که اغلب دانشآموزان صمیمانه بگویند:«من زنگ حرفه و فن را دوست دارم.»
چند راهكاری ساده براي انجام كار عملي حرفه وفن
۱- تبديل كلاس درس به كارگاه با تغيير آرايش چيدن ميزها و نيمكت ها
2- استفاده از حياط مدرسه به عنوان كارگاه براي كار عملي هاي پر سر وصدا
3- آوردن ابزار توسط دانش آموزان و همكاران به صورت امانت
4- گروه بندي دانش آموزان و تشويق آنان به خريد ابزاركارگاهي به صورت شخصي
5- استفاده از كارگاه مدارس هم جوار در صورت امكان
6- ترتيب دادن بازديد دانش آموزان از كارگا ههاي واقعي (كمك از والدين اهل فن )
7- فيلم برداري و عكسبرداري واستفاده از انواع رسانه ها براي نمايش يك كار عملي و سپس پخش براي دانش آموزان
8- تهيه فيلم هاي آموزشي (شامل تدريس ساير دبيران و كارهاي فني و....)
9- انجام برخي از كارهاي عملي در منزل به صورت فردي يا گروهي و نوشتن گزارش توسط دانش آموران
10- دعوت صاحبان مشاغل به كلاس و شرح براي دانش آموزان البته اگر از والدين بچه ها باشند بهتر است
11- ترغيب وتشويق دانش آموزان وبه كار گيري خلاقيت آنان در ساخت وسايل گوناگون در مراسم مختلف ايام سال مانند دهه فجر- اعياد و غيره
12- تهيه صندوقي كه دانش آموزان به صورت داوطلبانه كمك هاي مالي و غيره
شیوه های مشارکت والدین در تدریس حرفه وفن
چگونگی انجام تحقیقات و کارهای عملی حرفه و فن
1ـ برای انجام کار عملی و یا تحقیق به صورت گروهی، در زمان و فرصت مناسب دو بار از تک تک اعضای گروه دعوت به کار نمایید. با هم درباره انجام کار مشورت و وظایف را بین خود تقسیم نمایید. در صورت عدم همکاری تعدادی از اعضا، شما با دیگر افراد گروه نسبت به انجام کار عملی و یا تحقیق اقدام نمایید تا زمان انجام کار را از دست ندهید. به یاد داشته باشید که در کارهای گروهی یا تحقیقها هیچ یک از اعضا، سرگروه نیست. پس منتظر دیگران نباشید و کار را شما شروع کنید. دبیر در هنگام ارزشیابی کارهای عملی، چگونگی همکاری اعضای گروه را بررسی و به هر فرد امتیاز مناسب خواهد داد.
2ـ در ابتدای کار عملی یا تحقیق خود، صورت کامل سئوال را از روی کتاب با صفحه دقیق آن بنویسید. سپس نام کلیه اعضای گروه خود را نوشته و در خط دیگر نام کسانی را که در انجام کار عملی و یا تحقیق فعال بودهاند، مجددا بنویسید. کل تحقیق خود را حداکثر در یک صفحه A4 خلاصه کنید. اگر باز هم مطلب مفید داشتید، پشت همان برگه A4 بنویسید. به هیچ عنوان برگه را کوتاه نکرده و یا از برگههای غیر A4 استفاده نکنید.
3ـ اکثر کارهای عملی یا تحقیقها دارای کلمات مشکل، اشکالات تایپی، مطالب زاید، کلمات ناآشنا، تلفظهای سخت، عبارتهای انگلیسی و ... هستند. بنابراین این کلمات را اصلاح و به جای آنها از کلمات سادهتری استفاده کرده و یا درباره آنها اطلاعات کافی کسب کنید. در غیر این صورت آنها را از کار عملی یا تحقیق خود حذف نمایید.
4ـ حتما در کار عملی یا تحقیق خود از تصاویر، نمودار، جدول، نقشه، چارت و ... استفاده کنید. این افزودنیها کار عملی یا تحقیق شما را معتبرتر، دقیقتر، گویاتر و قابل فهم مینماید.
5ـ شاید جمع کل کار عملی یا تحقیق شما از منابع مختلف شامل چندین برگه شود. از آن جایی که ارائه همه آنها در زمان محدود کلاس نمیگنجد و از حوصله دیگر دانشآموزان خارج است، باید آنها را خلاصه کنید. لذا مطالب زاید را حذف و فقط مطالبی را که با موضوع کار عملی یا تحقیق شما مرتبط هستند، نگاه دارید.
6ـ کارعملی یا تحقیق را قبل از ارائه در کلاس به همه اعضای گروه داده تا آن را روخوانی کرده، مطالعه و فرا بگیرند. همچنین چندین بار آن را آزمایش کنید تا در هنگام ارائه در کلاس، دچار مشکل نشوید.
7ـ هر کار عملی یا تحقیقی فقط یک هفته مهلت دارد. لذا انجام آن را به لحظات آخر موکول نکنید. پس از ارائه کار عملی و یا تحقیق در کلاس، اگر دبیر نیاز بداند، یک هفته دیگر برای رفع اشکالات آن، به شما مهلت خواهد داد.
8ـ کار عملی یا تحقیق باید از منابع مختلف از جمله کتابها، اینترنت، رادیو، تلویزیون، روزنامه، افراد آگاه و مطلع و ... باشد. در انتهای کار عملی یا تحقیق کلیه منابع خود را نام ببرید. نام کتابها، نویسنده آنها، آدرس سایتها، نام برنامههای رادیویی و تلویزیونی، زمان پخش این برنامهها، نام اشخاص آگاه و مطلع، میزان تحصیلات و شغل آنها، منابع کار عملی یا تحقیق شما را بیان میکنند.
9ـ کارهای عملی یا تحقیقهایی که به صورت تایپی بوده، خلاصه نشده و دستنویس نباشند، فاقد ارزش خواهند بود.
10ـ پس از آن که دبیر کار عملی یا تحقیق شما را ارزشیابی نمود، از آن یک کپی برای خود تهیه کرده و آن را به دیگر اعضای گروه تحویل دهید تا آنها نیز چنین کنند. هر نفر باید یک نسخه از کار عملی یا تحقیق را در پوشه کارهای عملی خود نگاه داشته و دور نام خود در آن نسخه خط بکشد.
علت عدم توجه به درس حرفه وفن
از سالها پیش که کتاب شناخته حرفه و فن در مدارس راهنمایی کشور تدریس می شد، انجام فعالیتهای عملی کتاب بیشتر در حاشیه قرار داشت و هر دبیری با توجه به امکانات موجود، زمان و سلیقه خود به این فعالیتها توجه می کرد. از طرفی مطالب تئوری کتاب اساس و پایه نمره حرفه و فن بود و در بسیاری از موارد اصلاً به کار عملی توجهی نمی شد. کتابها چندین بار از نظر مطالب دچار حذف و اضافه و حتی برای پسران و دختران مشترک شدند، امّا نتیجه لازم بدست نیامد، تا اینکه پس از بررسی های فراوان، دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی تصمیم گرفت با الگو گرفتن از کشورهای توسعه یافته کتابهای قدیمی را تعویض و نام کتاب از شناخت حرفه و فن به آموزش حرفه و فن تغییر و در ضمن کتابها برای پسران و دختران مجدداً به صورت مشترک تألیف شوند. در ابتدای کتابها تأکید گردیده است که « کتاب حاضر با تکیه بر کار عملی قصد تغییر در روش آموزش حرفه و فن و توجه بیشتر به فعالیتهای عملی دارد و بخش نظری را تنها برای تکمیل و راهنمایی بخش عملی ارائه کرده است» دربیان مسئله یا مشکل : برای تغییر در روش تدریس هر درس، به مقدماتی نیاز است و چون در درس حرفه و فن مسئله از گچ و تخته سیاه به مراتب گسترده تر است، بنابراین صرف تغییر نام کتاب، مشترک نمودن واحدهای مختلف کتاب برای دختران و پسران، اضافه کردن کارهای عملی، گسترش بعضی واحدها به هر سه پایه تحصیلی و در نهایت استفاده ناقص از تجارب کشورهای پیشرفته، بدون توجه به نکات زیر کار قابل قبولی نبوده و ضمن بالا بردن سطح توقع دانش آموزان، والدین و مسئولان، تنها پاک کردن صورت مسئله است و از نظر دبیران حرفه و فن به اصطلاح « در همچنان روی همان پاشنه می چرخد»
1- کوچک بودن فضای کارگاهها
مهمترین نکته برای انجام فعالیتهای عملی کتاب فضای مناسب است، امّا اکثر مدارس کارگاههای موجود نیز دارای وسعت مورد نظر برای کار نبوده و از نظر تأمین روشنایی و نور، تهویه هوا، گرمایش و سرمایش و ... ایرادات بسیاری دارند. در بعضی از مدارس همکاران باید از فضای حیاط مدرسه، نمازخانه یا فضای بسیار کوچک کارگاه مدرسه استفاده نمایند که آنها را با دشواریهای زیادی روبرو می کند و در پاره ای موارد این گونه کارگاهها در عمل به انبار مدارس تبدیل گردیده اند .
2- امکانات محدود کارگاهی
در زمانی که بهترین مدارس دولتی و غیر انتفاعی در کارگاهایشان با کمبود تجهیزات و وسایل بویژه میز کار، گیره، ابزار، مواد اولیه و ... روبرو هستند، چگونه می توان از دبیران انتظار داشت کارهای عملی کتاب را به نحو درست آموزش بدهند. متأسفانه در مدارس دخترانه دبیران با تغییر کتاب بسیاری از ابزارها را حتی برای نشان دادن به بچه ها در اختیار ندارند.
بهرحال 100% دبیران نبود امکانات را در انجام نشدن فعالیتهای عملی مؤثر میدانند.
3- تعداد زیاد دانش آموزان
برای دبیران این سؤال مطرح است که چگونه دبیر حرفه و فن به تنهایی 30 الی 35 نفر دانش آموز را به کارگاه ببرد و در یک فضای کوچک و در زمانی محدود (نزدیک به 40 الی 45 ساعت کار عملی در طول سال تحصیلی ) به همه آنها روش انجام فعالیتهای مختلف فنی و حرفه ای مانند برق، الکترونیک، آشپزی، فلز، کار با چوب، پوشاک و ... را بیاموزد و جدا از فشارهای جسمی و روحی ناشی از تعداد زیاد بچه ها و خطرات ناشی از حوادث پیش بینی نشده در محیط کار، از آنها انتظار داشت که فعالیتها در کمال نظم، بدون سر و صدا و بدون حادثه انجام بگیرد؟! نگارنده این مطالب زمانی هنرآموز هنرستان بوده و دیده است که در یک کارگاه هنرستان با وجود دو تکنسین، مهندس، سرپرست کارگاه، استادکار با تجربه، انباردار، تعداد اندک دانش آموزان و فضای مناسب کارگاهی باز مشکلاتی وجود داشته است.
اکثر دبیران ، زیاد بودن تعداد دانش آموزان را یکی از دلایل مهم عدم رغبت برای حضور در کارگاه دانسته اند.
4- عدم انگیزه دبیران
نکته بسیار مهمی که به آن توجه لازم نشده است، عدم انگیزه دبیران حرفه و فن برای انجام فعالیتهای عملی کتاب است. دلایل همکاران با توجه به سؤال 2 پرسش نامه به شرح زیر است :
الف) حق فنی ویژه ای مانند هنرآموزان هنرستانها به دلیل آموزش جداگانه کارهای فنی و حرفه ای به دبیران حرفه و فن داده نمی شود.
ب) لباس کار مناسب یا بودجه خرید آن به دبیران اختصاص نیافته است.
ج) تفاوتی بین معلمان حرفه و فن و دبیران دیگر وجود ندارد و آنها علاوه بر تدریس واحدهای گوناگون و متنوع کتاب، برگزاری آزمونهای کتبی، میان ترم ، نوبت اوّل و دوّم، پرسشهای شفاهی و ... آموزشهای عملی را نیز باید به تنهایی انجام دهند.
د) در بسیاری از کارگاهها متصدی کارگاه وجود ندارد و دبیر حرفه و فن وظایف تکنسین، استادکار، انباردار و ... را با هم به عهده دارد که هر آن احتمال حادثه (با توجه به سن پایین دانش آموزان) مفقود شدن یا خراب شدن ابزارها می رود.
س) از دبیرانی که به نحو مطلوب از فضاها و امکانات موجود استفاده می کنند به طور شایسته ای تقدیر نمی شود.
ش) بعضی همکاران تخصص لازم را برای آموزش بعضی فعالیتها به دانش آموزان ندارند و کلاسهای بررسی کتب جدید التالیف به خاطر فشرده بودن، کمک چندانی به حل این مشکل مهم نکرده است.
ص) وقت کافی برای انجام فعالیتهای عملی وجود ندارد و 3 ساعت در هفته نمی تواند جوابگوی کار عملی و تئوری باشد.
ض) در ارزشیابی های بسیاری از دبیران ملاک آنها نمره تئوری است و اتفاقاً مدیران برای این نمره ارزش بیشتری قائل می شوند.
5- زمان کم برای انجام فعالیتهای عملی
دوستان عزیز در مقدمه کتابهای جدید التالیف تأکید نموده اند که «فعالیتها در مدرسه و زیر نظر دبیر انجام و ارزشیابی توسط دبیر انجام بگیرد» امّا با توجه به متن کتاب به نظر می رسد که حجم مطالب تئوری کتاب، کارهای عملی، تحقیقات و ... بدون ملاحظه ساعت تدریس هفتگی این درس زیاد، و انجام دادن این فعالیتها و ارزشیابی آنها توسط دبیران مشکل و در پاره ای موارد غیرممکن است، از طرفی دانش آموزان انتظار دارند که تمام فعالیتهای عملی کتاب اجرا و آموزش داده شود، در صورتی که با این زمان محدود، تعطیلات رسمی و غیررسمی، امتحانات و ... عملاً حتی با وجود فضا و ابزار مناسب، امکان تدریس مطالب تئوری و انجام بعضی کارهای عملی وجود ندارد.
6- دنباله دار بودن واحدهای کتابهای جدید التالیف
دلایل مخالفت با دنباله دار بودن واحدهای مختلف مانند برق، چوب و ...
الف) تنوع کتاب ها در هر سال تحصیلی بیشتر می شد.
ب) رشته های بیشتری به دانش آموزان معرفی می گردید.
ج) از فشردگی مطالب در پایه سوم برای معرفی رشته های بیشتر و در نتیحه افزایش حجم کتاب جلوگیری می شد.
د) برخی از دبیران کارهای عملی کلاسهای بالاتر را در سال پایین تر انجام می دهند مانند کلید یک پل یا بالعکس.
هـ) بعضی از دانش آموزان واحدهای سال قبل را فراموش می کنند و دبیر برای انجام کار عملی جدید مجبور به تکرار مطالب سال قبل می شود که برای بعضی از بچه ها خسته کننده و زحمت دبیر را نیز بیشتر می کند.
و) مهمترین دلیل اینکه امکانات کارگاهی و فضای مناسب برای انجام کارهای عملی برای یک واحد خاص (مثلاً چوب یا برق) در هر سه سال وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد به خاطر تعداد زیاد دانش آموزان و استفاده بیش از حد، این وسایل و ابزار دچار استهلاک شده و در سالهای بعد بسیاری از آنها قابل استفاده نخواهند بود.
ط) تدریس بعضی از واحدها مانند کار با برق و کارهای عملی آن به دلیل خطرات ناشی از برق گرفتگی و کنجکاوی بچه ها در کلاس و منزل برای سال اوّل راهنمایی مناسب به نظر نمی رسد و بهتر است چون سالهای قبل فقط در سال سوم تدریس شود.
7- کافی نبودن آموزشهای عملی برای دبیران
چون مطالب مربوط به رشته های فنی کتابهای حرفه و فن بسیار گسترده است و توضیحات کتاب با توجه به مفاهیم موجود بسیار اندک و ناقص می باشد و از طرفی دبیران آموزشهای لازم درباره واحدهای گوناگون کتابهای مشترک بویژه آموزشهای عملی را به طور کامل طی نکرده یا فرا نگرفته اند، بنابراین اگر حتی همه امکانات برای انجام فعالیتهای عملی هم مهیا باشد، ولی دبیران توانایی آموزش را نداشته باشند، کار عملی مربوط به آن واحد یا واحدها مورد توجه قرار نخواهد گرفت و کنار گذاشته خواهد شد. خوشبختانه در پرسش نامه ای که در اختیار دبیران قرار گرفت اکثر همکاران به لزوم آموزشهای ضمن خدمت برای افزایش اطلاعا علمی و عملی معلمان تأکید کرده اند. بنابراین بهتر است در کنار اجرای کلاسهای تئوری، دوره های آموزش ضمن خدمت عملی با استفاده از اساتید مجرب در آن رشته خاص برای دبیران زن و مرد تشکیل شود تا شاهد افزایش فعالیتهای عملی در مدارس باشیم..
8- نقش مسئولان و مدیران مدارس
در افزایش انگیزه دبیران برای انجام فعالیتهای عملی در مدارس مسئولان و مدیران مدارس نقش بسزایی دارند، در زیر به بعضی از آنها اشاره می شود :
الف) دادن درصدهای تشویقی یا تقدیرنامه مدیریت های ناحیه و سازمان به دبیرانی که از حداقل امکانات موجود در مدرسه استفاده و با جلب مشارکت والدین و دانش آموزان در آموزش عملی به بچه ها کوتاهی نمی کنند.
ب) همکاری با دبیران حرفه و فن برای تهیه ابزار، وسایل کارگاهی، فیلمهای آموزشی مناسب و...
ج) توجیه والدین برای تهیه امکانات و مواد اولیه برای فرزندان خود جهت انجام کارهای عملی در مدرسه یا خانه .
د) آشنا کردن اولیاء به اهمیت دست ورزی و کارهای عملی در جلسات مختلف.
ر) موافقت و تهیه امکانات برای بازدید دانش آموزان و دبیران از مراکز صنعتی، نمایشگاه و ...
ز) همکاری با دبیران برای ایجاد نمایشگاه های کارهای عملی دانش آموزان در مدرسه و تشویق دبیران مربوطه.
س) عدم اصرار برای دادن نمره به دانش آموزانی که طبق نظر دبیر در انجام فعالیتهای عملی کوتاهی کرده اند.
ص) بی تفاوت نبودن به انجام یا عدم انجام کارهای عملی بوسیله دبیران حرفه و فن مدرسه.
ع) اختصاص بودجه مناسب برای کارگاه.
غ) آماده سازی محیط فیزیکی کارگاه های مدارس و تخلیه آنها از وسایل غیرلازم.
ک) اهمیت دادن به درس حرفه و فن و برابر دانستن آن با درسهای دیگر.
9- نمره فعالیت های عملی
در نظرخواهی به عمل آمده، بیشتر همکاران به خاطر مشکلاتی که در بالا ذکر شد، شیوه ارزشیابی بر مبنای 12 نمره (عملی و تحقیق) و 8 نمره (تئوری) را مناسب نمی دانند و اکثراً اعتقاد به 10 نمره عملی و 10 نمره تئوری دارند.
نتایج حاصل از تحقیق و راه حلهای مناسب
1- ایجاد فضای مناسب کارگاهی برای انجام فعالیتهای عملی با امکانات گرمایشی و سرمایشی مناسب.
2- تجهیز کارگاهها و خرید ابزار و وسایل لازم بویژه گیره، اره ، سوهان و ... با نظر دبیران حرفه و فن بویژه برای مدارس دخترانه.
3- توجیه والدین و کمک گرفتن از آنها در تجهیز و یا ایجاد فضای مناسب کارگاهی در مدارس.
4- اختصاص بودجه مناسب سالانه برای تجهیز کارگاهها و رفع کمبودها به کمک تکنولوژی آموزشی.
5- نرمال شدن تعداد دانش آموزان کلاسها بویژه برای آموزش و انجام کارهای عملی.
6- توجیه دبیران حرفه و فن برای انجام کارهای کم هزینه و ساده بدون توجه به فضا و امکانات کارگاهی مدارس.
7- ایجاد انگیزه برای دبیران از طریق اختصاص حق فنی، لباس کار، درصد تشویقی، گروه، افزایش سختی کار و...
8- تذکر لازم به دبیرانی که با وجود امکانات و فضای مناسب اصلاً به آموزش کارهای عملی توجهی ندارند.
9- استفاده از افراد با تجربه و فنی به عنوان متصدی کارگاه در مدارسی که امکانات و فضای مطلوبی دارند برای کمک به دبیران حرفه و فن.
10- برگزاری مسابقات علمی- کارگاهی برای افزایش اطلاعات علمی و عملی دبیران و اختصاص جایزه مناسب به برگزیدگان.
11- افزایش زمان درس حرفه و فن از سه ساعت به چهار ساعت یا کاهش مطالب بعضی از واحدهای طولانی کتابها بویژه کتاب سال سوم برای توجه بیشتر به انجام فعالیتهای عملی.
12- تدریس واحدهای دنباله دار به صورت پیوسته در یک پایه تحصیلی برای جلوگیری از استهلاک ابزار و وسایل موجود کارگاهها.
13- حذف بعضی از فعالیتهای عملی که اجرای آن توسط دانش آموزان (با توجه به سن بچه ها و ساعات آموزش) قابل اجرا نیست.
14- کاهش بارم 12 نمره (عملی و تحقیق) به 10 نمره (عملی و تحقیق) و 10 نمره (تئوری) تا زمانی که امکانات مناسب برای مدارس فراهم نشده است.
15- کارهای عملی مربوط به کار با برق به دلیل خطرات آن فقط در پایه سوم راهنمایی آموزش داده شود.
16- تشکیل کلاسهای ضمن خدمت برای افزایش مهارتهای عملی دبیران در رشته های مختلف فنی وحرفه ای با استفاده از اساتید متخصص و مجرب هنرستانها یا آموزشکده های فنی و حرفه ای.
17- تألیف کتاب معلم ویژه دبیران حرفه و فن برای افزایش اطلاعات علمی دبیران برای برطرف کردن نقص کتابهای جدیدالتالیف .
18- احیاء نقش مسئولان و مدیران در ایجاد انگیزه برای دبیران جهت انجام فعالیتهای عملی با تشویق و تجهیزکارگاهها.
19- همکاری گروههای آموزشی برای ارسال جزوات و مطالب کمک آموزشی برای اطلاعات علمی و عملی دبیران و دانش آموزان.
20- گذاشتن سالیانه دو برنامه بازدید برای دبیران حرفه و فن جهت حضور در مراکز صنعتی، نمایشگاهها و ... از طرف گروههای آموزشی.
21- همکاری مدیران مدارس و مسئولان برای بازدید دبیران و دانش آموزان از کارخانجات، نمایشگاهها و ... در طول سال تحصیلی برای آشنایی بیشتر با مشاغل موجود در جامعه .
22- ارسال فیلمهای مناسب آموزشی درباره واحدهای مختلف کتابهای حرفه و فن جهت افزایش اطلاعات عمومی دانش آموزان و دبیران از طرف تکنولوژی آموزشی و ...
در انتها موفقیت تمامی زحمت کشان عرصه آموزش و پرورش کشور بویژه فرهنگیان شریف و بزرگوار استان یزد را از خداوند بزرگ خواهان و خواستارم و امیدوارم این تحقیق گامی هر چند کوچک برای توجه بیشتر به فعالیتهای عملی در مدارس و مشکلات مربوط به آن برداشته باشد.
ضرورت توجه به کارهای عملی حرفه وفن توسط دبیران محترم
اگر به نحوه تقسیم بندی نمره درس حرفه و فن نظری بیفکنیم متوجه می شویم که درس حرفه وفن بدون کار عملی هیچ معنایی ندارد. از طرفی هم در آموزش و پرورش هیچ گاه توجهی به تجهیز مدارس به فضا و امکانات کارگاهی نشده است، بودجه مدارس اندک است، مدارس فضای کافی برای اختصاص دادن به کارگاه ندارند و…. همه این ها قبول اما به نظر شما باید دست روی دست بگذاریم وبا خیال راحت بگوییم چون مدرسه ما کارگاه و امکانات ندارد از انجام کار عملی معذوریم. اگر همه دبیران اینگونه فکر می کردند پس الان درهیچ مدرسه ای نباید کارگاه و تجهیزات کارگاهی وجود می داشت. جالب اینجاست که همین دبیران محترم که دلیل انجام نشدن کارهای عملی را نبود امکانات می دانند وقتی از مدیر مدرسه آنها می خواهی که به فکر تجهیز کارگاه مدرسه باشد می گویند بارها به معلم حرفه وفن گفته ایم که وسایلی را که لازم دارد تهیه کند و فاکتور خریدشان را بیاورد تا پولش را پرداخت کنند اما دبیر محترم ترجیح می دهد سر کلاس بنشیند و کار عملی هم انجام ندهد. حتی مدیر مدرسه برای اثبات ادعای خود آزمایشگاه مدرسه و سایر امکاناتی را که با کمک معلمین دروس دیگر تهیه کرده نشان می دهد و می گوید اگر کم کاری از طرف مدرسه باشد پس مدرسه نباید آزمایشگاه و وسایل لازم برای سایر دروس را هم تهیه می کرد. از قدیم گفته اند حرمت امام زاده به متولیش هست، خب وقتی خود ما به درسمون اهمیت ندیم چه انتظاری داریم که سایرین براش ارزشی قائل بشن. البته از این مورد بدتر هم هست مدارسی هم وجود داردکه کارگاه و امکانات در حد مناسبی رو داره اما وقتی سر کلاس دانش آموز اره مویی رو می بینه میگه که تا همون روز اونو ندیده واسمش رو بلد نیست. یا هر ساله تعداد زیادی مدار کلید دو پل و تبدیل و… از داخل آشغال ها پیدا میشه که بچه ها هرسال وسایلش رو میخرن و تو خانه می بندند( یا می دادن کسی براشون می بنده) و بعد از تحویل دادن به دبیر پرت میشه داخل کارگاه و سال بعد باز روز از نو روزی ازنو. و این در حالی که از توی آشفته بازار کارگاه همه ابزار ها و وسایل لازم برای انجام کارهای عملی در مدرسه به تعداد زیاد پیدا میشه ولی کسی به اونها توجه نمکنه. کاری نداریم که مدیر محترم هم آخر سال به من دبیر حرفه میگه دبیر واقعی فلانی … بود ما پارسال از اول سال تا آخر سال همش انواع غذاها و شیرینی ها رو می خوردیم ولی امسال هیچی…… البته من به هیچ عنوان قصد ندارم مشکلات درس حرفه و فن را به گردن معلمان این درس بیندازم اما باید قبول کنیم که حداقل به عنوان یک معلم می توانیم بخشی از این کاستی ها را جبران کنیم .
هشت روش برای ایجاد انگیزش در دانش آموزان که در طول خدمت بکار برد ه ام
1-بهره گیری از آزمون و نمره
نمره های ارزشیابی هایی که معلمان از دانش آموزان به عمل می آورند، ارزش انگیزشی زیادی دارند، زیرا این نمره ها با پاداش هایی چون: تأیید معلم و پدر و مادر، ارتقا به کلاس بالاتر، ورود به دانشگاه و رضایت از عملکرد خود، همراه اند. به ویژه اگر این نمره ها به صورت مستمر و ماهانه همراه با بازخورد به اطلاع سرپرست دانش آموزان رسانده شود، در افزایش انگیزش دانش آموزان اثر مثبتی دارد. بنابراین معلم می تواند با اجرای آزمون های هدفمند، سطح انگیزشی یادگیرندگان را بالا ببرد. با این حال نکته ای را که باید درباره ی امتحانات گوناگون در نظر داشت، این است که از آن ها به عنوان وسیله ای برای اطلاع دانش آموزان از نحوه ی عملکرد و میزان یادگیری شان استفاده کرد، نه به عنوان وسیله ای برای تهدید و تنبیه آنان.
2-استفاده از خاصیت برانگیختگی مطالب
هر اندازه مطالب ارائه شده، جدید، پر معنی و تعجب بر انگیز باشد، باعث افزایش سطح برانگیختگی و هم چنین عامل تحریک حس کنجکاوی در دانش آموزان می شود. با توجه به این موضوع، معلم می تواند با ارائه ی مطالبی که ویژگی های برانگیختگی دارد، در دانش آموزان ایجاد انگیزه کند. مطلبی که برای دانش آموز نو و معنی دار باشد، شوق یادگیری و دانستن را در او افزایش می دهد و میل و رغبت او را به یادگیری بیشتر خواهد کرد.
3-ارائه ی مطالب آموزشی از ساده به دشوار
ارائه ی مطلب از ساده به مشکل باعث می شود، دانش آموز در ابتدا به موفقیت هایی دست بیابد. این موفقیت اولیه موجب می شود، دانش آموز اعتماد به نفس بیشتری کسب کند. همین امر، تحرک و انگیزشی در او ایجاد می کند تا برای یادگیری متن های دشوارتر بعدی آماده شود. برعکس، چنان چه مواد آموزشی در ابتدا به صورت مشکل ارائه شوند، ممکن است شکست و ناکامی را در دانش آموز به دنبال داشته باشد و به دنبال آن دلسردی و بی انگیزگی در او ایجاد شود. نیز باید گفت، موفقیت آغازین دانش آموز، موجب دریافت تشویق هایی از سوی معلمان و پدر و مادر خواهد شد و این خود، به افزایش انگیزه برای یادگیری بیشتر در دانش آموزان می انجامد.
4- کاربرد مثال های آشنا هنگام آموزش مطالب تازه و استفاده از موقعیت های تازه هنگام کاربرد مطالب آموخته شده
برای این که علاقه ی دانش آموزان به یادگیری بیشتر شود، به طوری که دانش آموز خود با میل و رغبت پی گیر مطلب شود، بهتر است معلم به هنگام آموزش مطالب تازه، از مثال های ملموس و آشنا استفاده کند. استفاده از مثال های شناخته شده، ذهن دانش آموز را تحریک می کند و علاقه به جریان یادگیری را در او افزایش می دهد. زمانی که می خواهید مطالب آموخته شده حالت کاربردی داشته باشد، بهتر است آن ها را در موقعیت های تازه به کار ببرید؛ زیرا استفاده از موقعیت های تازه باعث می شود، دانش آموز از حالت کسلی که در اثر یکنواختی برایش ایجاد شده است، خارج شود و با میل و علاقه در جریان یادگیری قرار بگیرد.
5-بهره بردن از روش های متنوع آموزشی
ایفای نقش، بحث گروهی، پرسش و پاسخ، گزارش انفرادی و گروهی، و هر تدبیر دیگری که دانش آموزان را در فعالیت یادگیری شرکت دهد، به مقدار زیادی انگیزه ی آنان را بالا می برد. خسته کننده ترین روش آموزشی آن است که معلم تمام وقت کلاس را به خود اختصاص دهد و فرصت هیچ گونه فعالیت و اظهار نظری را به دانش آموزان ندهد. پژوهش های متعدد نشان داده است، یکی از بهترین راه های ایجاد انگیزه در یادگیرندگان، شرکت دادن ایشان در فعالیت های کلاسی است.
6-کاستن از پیامدهای منفی مشارکت یادگیرندگان در فعالیت های یادگیری
برای این که دانش آموزان بتوانند در امر یادگیری شرکت فعال داشته باشند، به پاداش و یا تقویت مثبت از طرف معلم خود نیاز دارند. اگر دانش آموزی که به قدر توانایی خود سعی در مشارکت کلاس و یادگیری دارد، از طرف معلم مورد توجه قرار گیرد و معلم بتواند از طریق تقویت مثبت، این رفتار را در او تقویت کند، این کار موجب انگیزش بیشتر دانش آموز خواهد شد. چرا که تقویت مثبت، بهترین و مؤثرترین روش تثبیت رفتار و مهم ترین عامل ادامه ی رفتارهای انسان در زندگی روزانه است. برای این منظور، معلم باید بکوشد از پیامدهای آزارنده جلوگیری کند. بعضی از عواملی که ممکن است در جریان یادگیری باعث دلسردی دانش آموزان شود، عبارت است از:
* بی توجهی معلم به علاقه، رغبت و استعداد دانش آموزان.
* استفاده ی محض از روش های تدریس سنتی مانند حفظ و تکرار و یا سخنرانی و عدم برانگیختگی حس کنجکاوی دانش آموزان.
* مجبور ساختن دانش آموزان به انجام تکالیفی که سطح دشواری شان خارج از توانایی آن ها است.
* از دست دادن حس اعتماد به نفس در نتیجه ی شکست در حل مسائل و یا انجام فعالیت های یادگیری.
* گرفتن نمره ی کم در امتحانی که معلم قبلاً محتوای آن را آموزش نداده است.
* مجبور ساختن دانش آموز به رقابت با کسانی که از او توانایی بیشتری دارند.
* بی توجهی معلم به کوشش های دانش آموزان.
* مجبور ساختن دانش آموزان به ساکت و آرام نشستن در کلاس و گوش دادن به سخنرانی های خسته کننده ی معلم.
7- دادن تکلیف هایی که نه خیلی ساده اند و نه خیلی دشوار
معمولاً دانش آموزانی که انگیزه ی پیشرفت بیشتری دارند، به دنبال تکلیف هایی می روند که با مقداری تفکر و پیچیدگی همراه باشد و آن ها را به فعالیت وادارد. این نوع تکالیف، اگر درست و به جا ارائه شوند، به اعتماد به نفس در دانش آموز خواهد انجامید. حال اگر این تکلیف ها بسیار ساده و پیش پا افتاده باشند، چنین احساسی ایجاد نخواهد شد. هم چنین اگر تکالیف بسیار دشوار باشند، احتمال شکست و ناکامی و به دنبال آن عدم اعتماد به نفس را در او ایجاد خواهد کرد. بنابراین، سطح دشواری تکلیف های درسی باید با سطح توانایی و یادگیری دانش آموز منطبق باشد تا او بتواند با تلاش و کوششی که به خرج می دهد، از عهده ی انجام تکالیف برآید و انگیزه ی یادگیری اش افزایش یابد.
8- ارائه ی مطالب تا حد ممکن به صورت معنی دار و در ارتباط با موقعیت های واقعی زندگی
بر اساس اعتقاد و یافته های روان شناسان، انگیزه ی واقعی انسان ها در یادگیری، انگیزه ی درونی ایشان است. فهمیدن مطالب، انگیزه ی درونی آنان را تقویت خواهد کرد و سبب شوق یادگیری و کشف اطلاعات خواهد شد. به همین خاطر، هر اندازه مطالب معنی دارتر و منطقی تر باشند، کنجکاوی افراد را بیشتر تحریک می کنند. بر همین اساس، در کلاس درس نیز اگر معلم بتواند مطالب درسی را به صورت معنی دار و قابل درک ارائه دهد و آن ها را با موقعیت های واقعی زندگی ارتباط دهد، شوق و انگیزه ی یادگیری در دانش آموز افزایش خواهد یافت.
(نتیجه گیری) تجربیات بنده ، پيشنهاداتی برای دیگر همکاران :
1- در قدم اول برقراري رابطه اي دوستانه و نزديك با دانش آموز داشتم، تا دانش آموز در كلاس احساس رضایت نمايد.
2- در انجام فعاليت هاي عملي عمده ي كار به عهدي دانش آموزان گذاشتم و معلم باید يك هدايت گر خوب در حاشيه باشد.
3- بهتر است فعاليت در كلاس به صورت گروهي انجام شود كه در اين صورت فعاليت فرد در گروه معنا پيدا مي كند
4- از پوشه كار استفاده شود و نمرات طول سال و فعاليت هاي دانش آموزان و ميزان پيشرفت تحصيلي آنان در هر پايان هر ماه مورد بررسي قرار گيرد و با تقويت نقاط ضعف مشكلات برطرف و يا كمتر شود.
5- بهتر است خانواده ها را از وضعيت مشكلات آموزشي و رفاهي دانش آموزانشان در مدرسه قرار دهيد
6- برگزاري نمايشگاه و جشنواره غذا و دست ساخته هاي دانش آموزان
7- فراهم كردن امكانات جهت دسترسي و اطلاع معلمان از روشهاي جديد و نوين تدريس.
8- تشكيل كارگاه هاي آموزشي براي معلمان در ارتباط با روش تدريس، تغييرات و نوآوري ها.
9- نظارت مديران براي روش تدريس و كمك به معلم در ارتباط با انتخاب شيوه متناسب در تدريس.
10- آمادگي معلم قبل از تدريس و استفاده از طرح درس روزانه.
11- داشتن روحيه ي شاد و ظاهري آراسته و مناسب در شأن يك معلم.
12- احاطه داشتن معلم بر كليه دروس و حتي فراتر از حوزه ي درسي.
13 ـ تمهيد مقدّمات به منظور ارتباط صحيح و منطقي بين مدارس راهنمائي و هنرستان هاي هر منطقه‌يا ناحيه‌ي آموزشي به منظور تبادل تجربّيات، تعامل آموزشي و استفاده از كارگاه هاي هنرستان ها
14 ـ لزوم تغيير در نيروي انساني مدارس راهنمائي و ايجاد پست مشاور تحصيلي در مدارس راهنمائي
15 ـ لزوم برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت مشاوره براي دبيران حرفه و فن مدارس راهنمائي
16 ـ تجهيز كارگاه هاي مدارس راهنمائي به وسايل و امكانات مورد نياز كارهاي عملي
17 ـ معرفي شاخه‌ي آموزش هاي فنّي و حرفه اي و كاردانش در كتب حرفه و فن دوره‌ي راهنمائي
18 ـ تشكيل كلاس سال اول عمومي در هنرستان ها به منظور جذب و نگهداشت دانش آموزان مستعد و خلاّق و مبتكر در هنرستان ها
19 ـ بازنگري در نحوه‌ي گزينش دانشجو از فارغ التحصيلان هنرستان هاي فنّي و حرفه اي و كاردانش. (يكي از عوامل عدم رغبت و جذب دانش آموزان به هنرستان ها ممانعت از شركت آنها در كنكور سراسري دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي كشور است.)
20ـ تأمين و آموزش متصّديان كارگاه در مدارس راهنمائي
21 ـ لزوم آسيب شناسي شيوه هاي تدريس درس حرفه و فن در مدارس راهنمائي، شيوه هاي ارزشيابي و بررسي و تحليل نتايج امتحانات درس حرفه و فن
22 ـ لزوم آسيب شناسي در شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش
23 ـ تشكيل گروه هاي آموزشي مشترك با حضور دبيران حرفه و فن مدارس راهنمائي و هنر آموزان هنرستان ها
24 ـ ايجاد پژوهش سراهاي دانش آموزي و مراكز تحقيقاتي مرتبط با مدارس به منظور معرفي دانش آموزان مبتكر و خلاق و حمايت و پشتيباني همه جانبه‌ي علمي و مالي از آنان.
25 ـ معرفي جشنواره هاي خوارزمي و كارآفريني و اهميّت به مسابقات علمي عملي دانش آموزان در مدارس راهنمايي
26 ـ گسترش سياست هاي تشويقي و تقدير از دانش آموزان خوش ذوق، مبتكر و خلاّق در مدارس راهنمايي
27 ـ ترسيم چشم انداز و آينده‌ی شغلي فارغ التحّصيلان شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش
28 ـ تشويق و ترغيب دانش آموزان به مشاهده‌ي برنامه هاي آموزشي شبكه هاي آموزش و رشد سيما
29 ـ تلاش و برنامه ريزي در مورد تغيير نگرش و ذهنيت مديران، معلّمان، دانش آموزان و اولياء در مورد هنرستان ها
30 ـ برنامه ريزي براي توسعه و گسترش هنرستان هاي فني و حرفه اي و كاردانش با توجه به موقعّيت استان
31 ـ توجّه به قابليّت ها، امكانات و محدودّيت هاي موجود و تغيير در رشته هاي موجود برخي هنرستان ها با عنايت به بازار كار و استعدادها
32 ـ توجّه لازم به مراكز آموزشي غيردولتي (غير انتفاعي) به منظور تحقّق سياست هاي اجرايي.
منابع
*تجربیات بنده درطول خدمت ،دفتر یادداشت روزانه اینجانب
مجله رشد آموزش راهنمایی تحصیلی ، دوره دهم ، شماره 3، بهار 1384 رشد تکنولوژی آموزشی 1،دوره بسیت و سوم، مهر1386 رشد تکنولوژی آموزشی،دوره بیست و دوم، دی ماه1385 سنجش حرفه وفن ،مجید کوثری، بهمن کوثری (ویراستار)، اندیشه کامیاب ،1386 ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان
1 ـ فصلنامه‌ي مديرّيت در آموزش و پرورش ـ دوره‌ي ششم، پاييز و زمستان 1378 ـ شماره مسلسل 24 ـ 23
2 ـ كتاب هاي حرفه و فن پايه هاي اول، دوم و سوم راهنمايي
3 ـ سند جهت گيري هاي اساسي (اهداف آرماني) توسعه‌ي آموزش و پرورش براي تحقْق اهداف چشم انداز بيست ساله‌ی كشور (مقدمه ي سند)
4 ـ مجلّه‌ي رشد آموزش فنّي و حرفه اي، دوره‌ي دوم شماره 4 ـ تابستان 1386 ـ انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي ـ دفتر انتشارات كمك آموزشي
5 ـ راهنماي انتخاب رشته هاي مهارتي شاخه‌ي كاردانش ـ از انتشارات دفتر آموزش و پرورش كاردانش و دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره ـ چاپ سال 1384
6 ـ مجله‌ي رشد آموزش فنّي و حرفه اي، دوره‌ي دوم شماره 4 ـ تابستان 1386 ـ انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي ـ دفتر انتشارات كمك آموزشي
7 ـ سند جهت گيري هاي اساسي (اهداف آرماني) توسعه‌ی آموزش و پرورش براي تحقّق اهداف چشم انداز بيست ساله‌ي كشور.
كتب
توراني، حيدر، (1382)، كاريست مديريت فرآيند مدار در مدرسه، تهران، انتشارات تزكيه، چاپ اول.
فضلي خاني، منوچهر، (1382)، راهنماي عملي روش مشاركتي و فعال در فرآيند تدريس، تهران، انتشارات نوين، چاپ نهم سال.
قاسمي پويا، اقبال، (1381)، راهنماي عملي پژوهش در عمل، انتشارات پژوهشكده تعليم و تربيت، چاپ دوم سال.
خسروي، فاطمه، (1381)، بررسي نگرش دانش آموزان دختر به واحدهاي مختلف درس حرفه و فن دوره ي راهنمايي، مركز آموزش عالي فرهنگيان قائمشهر
تاریخچه ي مختصري از درس حرفه و فن در برنامه ي درسی ایران 2
مقدمه 6
انگیزه ي من در انتخاب این موضوع 7
تعریف عملیاتی واژه هاي کلیدي 7
اقدام راه حل هاي پیشنهادي 8
چند نکته اساسی در ایجاد انگیزه دانش آموزان براي کار عملی حرفه وفن 11
چند راهکاری ساده براي انجام کار عملی حرفه وفن 14
شیوه هاي مشارکت والدین در تدریس حرفه وفن 15
پیشنهادات 16
چگونگی انجام تحقیقات و کارهاي عملی حرفه و فن 18
علت عدم توجه به درس حرفه وفن 20
ضرورت توجه به کارهاي عملی حرفه وفن توسط دبیران محترم 30
ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیري در دانش آموزان 31
هشت روش براي ایجاد انگیزش در دانش آموزان که در طول خدمت بکاربردم 45
تجربیات بنده، پیشنهاداتی برای دیگر همکاران(نتیجه گیری) 50
منابع 53
چگونه انگيزه ی دانش آموزان را به كلاس درس حرفه و فن افزايش دهیم؟
تاریخچه ی مختصری از درس حرفه و فن در برنامه ی درسی ایران
برنامه ی درسی ((آموزش حرفه و فن)) سابقه ای حدود 4 دهه در نظام آموزش و پرورش ایران دارد. آنجایی كه در تیرماه 1346 برنامه ریزان مطالعات خود را در خصوص آموزش راهنمایی مطرح كردند ، برنامه ی درسی حرفه و فن نیز مطرح بود. تا قبل از آن در دوره های ابتدایی و مرحله ی اوّل دبیرستان درس جدیدی به نام كـاردستی برای پسران و خانه داری برای دختران بود.
در سال 1350 همزمان با مطرح شدن مقطع آموزش راهنمایی درسی به نام مقدمات حرفه و فن در سه زمینه ی (صنعت ، خدمات و كشاورزی) شروع به كار نمود. از مشخصات این دوره می توان به موارد زیر اشاره كرد:
1)برای هر پایه 3 كتاب تدریس می شد.
2)ساعات تدریس 4 ساعت
3)امتحان پایانی از نوع عملی و شفاهی بود و برنامه ی امتحان كتبی مطرح نبود.
در سال 1359 كتاب های مقدمات حرفه و فن به شناخت حرفه و فن تغییر نام داد كه از ویژگی های این دوره می توان به موارد زیر اشاره كرد:
1)تالیف كتاب ها در 5 فصل و به صورت جداگانه و اختصاصی برای پسران (جلد سبز) و دختران (جلد بنفش)
2)ساعات تدریس از 4 ساعت به 3 ساعت تقلیل پیدا كرد.
3)ورود امتحان كتبی در ارزشیابی پایانی و تغییر ارزشیابی به صورت 10 نمره كتبی و 10 نمره عملی
در سال 1378 كتاب اوّل راهنمایی تحت عنوان آموزش فنون و مهارت های زندگی به صورت آزمایشی در 6 استان كشور و به صورت نمونه گیری خوشه ای اجرا شد ، نتیجه آن كه در سال 1379 كتاب اول راهنمایی به نام ((آموزش حرفه و فن)) با تغییرات اساسی نسبت به دوره ی قبل و با رویكرد جدید اجرا شد. و سپس در سال 1380 كتاب دوّم راهنمایی و در سال 1381 كتاب سوّم راهنمایی تغییر پیدا كردند.1 در طراحی برنامه ی جدید ، ملاحظات زیر مورد توجه برنامه ریزان درسی قرار گرفته است:
1) توجّه به تجربیات جهانی و نیازهای قرن آینده
2) توجّه به رشد روزافزون علوم
3) نیازها و علایق فراگیران
4) نیازهای اجتماعی
5) تحقیق و اكتشاف
6) توجّه به تفاوت های منطقه ای و ناحیه ای از طریق ارائه فعالیت های اختیاری
7) توجّه به تجارب دانش آموزان در فرایند یادگیری از طریق تحقیق ، مشاركت گروهها ، بازدید ، مشاهده، كار با ابزار و ساخت اشیاء كوچك
8) توجّه به تجارب توانایی های معلمان
9)تأكید بیشتر بر كار عملی و قابل اجرا
10) توجّه به ارتباط طولی بین برنامه درسی دوره ی راهنمایی و دوره ی متوسطه2
آموزش و پرورش به عنوان تربيت كننده و آموزش دهنده‌ي نيروي كار نيمه ماهر و ماهر، نقش عمده اي در بحث اشتغال كشور دارد. جمعّيت كشور ما جوان است و اين جمعّيت جوان نياز به شغل دارد. لذا آموزش و پرورش علاوه بر آموزش عمومي كه شامل آموزش ابتدائي، راهنمايي، متوسطه‌ي نظري و پيش دانشگاهي مي باشد آموزش فنّي و حرفه اي را كه شامل شاخه هاي آموزش فنّي و حرفه اي و كاردانش در سطح آموزش متوسطه مي باشد توسعه داده و به اجراي آن ها همت گماشته است. هدف اين گونه آموزش ها تربيت نيروي انساني ماهر براي تصدّي شغل و حرفه‌ي متناسب با نياز بازار كار است، توانايي هاي مهارتي و علمي براي انجام وظايف شغلي سه ركن را در بر دارد كه در طول اجراي برنامه‌ي آموزشي به دانش آموزان آموزش داده مي شود. اين اركان عبارتند از: مهارت هاي فني ـ مهارت هاي زندگي و مهارت هاي يادگيري.
شواهد پژوهشي نشان مي دهد عواملي نظير كيفيّت مهارت كسب شده، علاقه مندي به رشته‌ي تحصيلي، سن، جنس و تناسب رشته‌ي تحصيلي با نياز بازار كار در اشتغال فارغ التّحصيلان تأثير زيادي دارد.
با نگاهی موشكافانه در مي يابيم براي رسيدن به موفقيت هاي پيش بيني شده و رسيدن به شاخص هاي برنامه هاي كلان كشور در بخش تأمين و تربيت نيروي انساني مورد نياز بازار كار و اشتغال از دانش آموزان دوره هاي پايين تر مانند دوره‌ي راهنمائي تحصيلي و آن هم از درس حرفه و فن باید شروع كرد. استارت ايجاد علاقه، رغبت و استعداد يابي و هدايت صحيح تحصيلي بايد از همين نقطه شروع شود. واحدهاي درسي و سرفصل مطالعاتي دروس در كتب حرفه و فن متناسب با رشته هاي فعلي شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش است، بايد توسط دبيران اين رشته در مدارس راهنمائي زمينه‌ی حضور و ورود دانش آموزان به هنرستان هاي فني و حرفه اي و كاردانش و تكميل ظرفيّت آن ها فراهم گردد. لازمه‌ي اين كار، داشتن تخصّص، تعهّد، آگاهي از چشم انداز و آينده‌ي رشته هاي هنرستاني و بازار كار است. بايد با غنا بخشيدن به محتواي كتب درسي و مواد آموزشي، تسلّط بر اصول و فنون ياددهي يادگيري، تسلّط بر شيوه هاي نوين تدريس نظري و عملي و استفاده از عناصر مؤثر در آموزش، جلسات درس رغبت بر انگيز و شاداب گردد. بايد بپذيريم همراه نبودن يادگيري با عمل و مقتضيات زندگي از عوامل تأثيرگذار بر افت تحصيلي و عدم حصول به نتايج ارزشمند است.
درس شناخت حرفه و فن كه در حال حاضر يكي از دروس دوره‌ي راهنمائي است و در ساير كشورها نيز تحت عنوان هايي مانند: تكنولوژي، مهارت هاي زندگي،فن تدبير منزل و امثال آن تدريس مي شود، هدف اصلي اين درس صرف نظر از نام هاي مختلف براي آن ايجاد زمينه‌ي آشنايي دانش آموزان با رشته هاي فنّي و حرفه اي مي باشد. هم چنين اطلاعّاتي در مورد مشاغل مختلف موجود در جامعه را در اختيار دانش آموزان قرار مي دهد تا از طريق انجام كارهاي عملي و كارگاهي شرايط لازم براي پرورش ذوق و استعداد و بروز علائق تحصيلي و گرايش هاي شغلي را در آن فراهم سازد. اما تحقّق اين امور زماني خواهد بود كه امكانات اجرايي مانند معلّمان كارآزموده، كارگاه هاي مجهز، مواد و وسايل مصرفي مورد نياز در اختيار باشد. با آموزش صحيح درس حرفه و فن شالوده‌ي شغل آينده‌ي دانش آموزان از طريق هدايت صحيح تحصيلي آنان و به نحوي آماده نمودن آن ها براي ورود به بازار كار فراهم مي گردد. عقيده بر اين است كه تشويق و ترغيب دانش آموزان براي ورود به شاخه‌ي فّني و حرفه اي و كاردانش در دوره‌ي متوسطه بايد از كلاس هاي درس حرفه و فن و توسط دبيران اين رشته فراهم گردد. نگاهي به سند چشم انداز بيست ساله و خصوصاً برنامه‌ي پنج ساله‌ي چهارم تكليف را مشخّص كرده، است سهم دانش آموزان براي ورود به شاخه‌ي فنّي و حرفه اي مشخص گرديده و از اين رهگذر مسئوليّت دبيران و دانش آموزان براي آينده بسي سنگين تر از گذشته است چون دانش آموزان امروزي، دانشمندان، محقّقان و فن آوران فردا خواهند بود. به موازات اين كه دنياي فنّاوري پيچيده تر مي شود، فنّاوران آينده نيز نياز مند مهارت هاي چندگانه خواهند بود. كه آنها را قادر سازد تا خوب تجزيه و تحليل كنند، خوب تفسير كنند و اطلاعات خود را به خوبي در سيستم هاي گوناگون به كار ببرند. بنابراين از هم اكنون مدارس ما بايد تأمين كننده‌ي چنين نيازهاي چندگانه اي باشند. لذا بايستي برنامه ريزي هاي درسي آينده و حال چنان انجام گيرد كه دانش آموزان را با مسائل مختلف درگير كند، تفّكر را در آن ها پرورش دهد و آن ها را با انواع مهارت ها آشنا سازد. سوق دادن دانش آموزان مستعد و علاقمند به طرف آموزش هاي فني و حرفه اي و كاردانش كه به تعبيري آموزش مشاركتي ناميده مي شود به بهبود كيفيّت مهارت هاي نيروي انساني آموزش ديده كمك مي كند تا در آينده مشاغل داراي صاحبان تجربه و تبحّر كافي باشند و اين امر ميسّر نمي شود مگر با هدايت، رهبري و ايجاد انگيزه‌ي تحصيل در دانش آموزان كه بايد توسط مديران، معلّمان، برنامه ريزان و سياستگذاران امر تعليم و تربيت به فعلّيت در آيد.
مقدّمه: پيامبر گرامي اسلام فرموده: « علم هميشه با عمل همراه بايد گردد و گرنه علم از ميان خواهد رفت ». به گفته جان ديويي: « دانش آموز موجودي فعال و كنش گرا است در نتيجه با روش هاي فعال رشد كافي خواهد داشت». (فضلي خاني، 1381، ص66) با اين اقدامات نقش سنتي معلم از آموزش صرف دانش به تسهيل كننده ي فرايند يادگيري، راهنما و ياور دانش آموزان تغيير مي كند. در چنين محيط هاي يادگيري است كه، دانش آموز به طور فعال به جست و جو، مطالعه، تجزيه و تحليل مطالب مي پردازد و از تركيب مجدد آموخته هاي خود، به دانش و شناخت تازه اي نائل مي شود. همچنين در فعاليت هاي آموزشي با ديگر همكلاسی ها، با رغبت مشاركت مي كند و در عمل مسئوليت بيشتري از يادگيري را با رضايت خاطر به عهده مي گيرد. معلمي كه اين گونه محيط هاي يادگيري پر بار و پر تلاشي را به وجود مي آورد، در حقيقت، خود و دانش آموزانش در گير فرايند ياددهي و يادگيري فعال مي شوند عواملي كه مي تواند اين سرمايه ملي را براي رشد بهينه و كيفي آماده كند، مهارت هاي رفتاري است كه در محيط آموخته مي شود، نه فقط محفوظات علمي.با توجه به اهميت موضوع ايجاد انگيزه در دانش آموزان بررسي و تاكيد عوامل زير ضروري به نظرمي رسند.
1- به تكاپو و كنكاش افتادن ذهن دانش آموزان. 2- تغيير در روش تدريس و دوري از روش سنتي و به عمل در آوردن روش فعال. 3- پاسخ دادن به علايق دانش آموزان از طريق انجام دادن انواع فعاليت ها. 4-رشد مهارت هاي حسي و حركتي.
انگيزه ی من در انتخاب اين موضوع:
1-محروم بودن از فضاي كارگاهي و تجهيزات مناسب. 2-ضعف فعاليت هاي عملی دانش آموزان در درس حرفه و فن.3-بي انگيزه بودن دانش آموزان نسبت به بحث گروهی. 4-ضعف مهارت هاي فيزيكي و رواني حركتي دانش آموزان.
اهداف: من از انتخاب اين موضوع در درجه اول افزايش آگاهي خودم، ايجاد باور به سوي عمل در جريان تدريس، احساس مسئوليت در قبال دانش آموزانم و كمك به فراگيران نيازمند بوده است.
تعريف عملياتي واژه هاي كليدي:
فعال سازي: منظور آن است كه براي فعال نمودن دانش آموزان در درس حرفه و فن بايد به عواملي نظير: فراهم نمودن فضاي مناسب و ابزار مورد نياز، شكوفا نمودن ذوق و استعداد و خلاقيت دانش آموزان، رشد توانمندي هاي شاگردان و ايجاد روحيه همكاري و تعاون در آنها توجه داشته باشيم.
علاقه: به حالت هيجاني شخصي كه انديشه او را همراهي مي كند علاقه گفته مي شود.
انگيزه: Motive عبارتست از حالتي است در فرد كه به او انرژي مي دهد و او را به سوي يك هدف خاص رهبري مي كند. (اصطلاحات آموزش و پرورش، ص31)
جمع آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آن:
در جمع آوري اطلاعات سعي كردم از روش هاي مختلف و افراد گوناگون و ابزار متنوع استفاده شود
- مشاهده 2- مصاحبه 3- پرسشنامه از نوع بسته با پنج گزینه و هشت آیتم-از نوع باز 4- اسناد و مدارک (مکتوب و تصویری) 5- مطالعه کتاب و مقالات و پایان نامه ها 6- تجارب دیگران 7- یاداشت های روزانه.
از اين راه حل هايي كه بيان شد بعضي از اين راه حل ها را كه متناسب با شرايط دانش آموزانم و محيط مدرسه بود به مرحله اجرا در آوردم.
اقدام اول: ( برقراري ارتباط عاطفي نزديك و پيوند دوستانه با دانش آموزنم)
در برخورد با دانش آموزانم سعي مي كردم از رفتارهايي که دانش آموز را بر اين احساس وا دارد كه كلاس مال دانش آموزان است و همه با هم دوست هستيم معلم فقط به عنوان راهنما مي باشد و آنان مي توانند به راحتي مسائل و مشكلاتشان را با معلم در ميان گزارند، و نيازهاي خود را بيان نمايند. بخصوص در برخورد با دانش آموزان ضعيف، سعي كردم مسئوليت هايي را به آنان واگذار كنم تا اعتماد به نفس بيشتري پيدا كنند و به استعداد و توانايي هاي خودشان بیشتر باور داشته باشند.
اقدام دوم: ( گروه بندي كردن دانش آموزان )
اميل دور كنیم فرانسوي بر اين باور است كه گروه يا جامعه از حاصل جمع تعداد نفرات بوجود نمي آيد بلكه پيوند دورني حاكم بر جمع مهم ترين شاخص گروه بندي است.
اقدام سوم: (تغيير فضا و مدل كلاس)
انتخاب فضا و مدل كلاس يعني پيش بيني و تدارك فضاي آموزش (كلاس–آزمايشگاه) و مدل كلاس سنتي (گروه كوچك) يكي ديگر از اهداف معلم است، بديهي است كه اين فعاليت نيز با اهداف آموزش ارتباط بسيار نزديكي دارد. چون كارگاه و آزمايشگاهي نداشت و يكي از اساس كار ما در تدريس به شيوه نوين گروه بندي كردن دانش آموزان است و تغییر در مدل کلاس است.
اقدام چهارم: ( استفاده از روش فعال و نوين تدريس)
سعي كردم درهر جلسه طرح درس داشته باشيم تا بر اساس اين طرح درس از حداقل زمان، حداكثر استفاده را ببرم، با نوشتن عناوين مهم درس بر روي تخته سياه، ابتدا بعد از گروهي نشستن از تك تك گروهها مي خواستم در مورد سوالات بحث جديد با هم گفتگو نمايند و نظر شان را بروري ورق بنويسيد و بعد از قرائت توسط يكي از اعضا گروه نتيجه نهايي را خودم به آنان مي گفتم. بعد فعاليت انجام شده مورد نظر را بايد در پوشه كار مي گذاشتند.
اقدام پنجم: ( تغيير در وضعيت وسايل و ابزار مربوط به درس حرفه و فن)
اقدام ششم: ( استفاده از بازديد ها و گردش علمي )
اقدام هفتم: (جشنواره غذا و نمايشگاه دست ساخته هاي دانش آموزي در مدرسه)
اقدام هشتم: (برگزاري نمايش در كلاس با استفاده از روش ايفا نقش)
اقدام نهم: (خريد موتور الكتريكي از تعمير گاه)
اقدام دهم: انجام كنفراس درس توسط دانش آموزان
اقدام یازهم: استفاده از پوشه كار براي هر گروه
اقدام دوازدهم: انجام پروژه و تحقيق در مورد هر يك از موضوعات كتاب
اقدام سیزدهم: ( انجام آشپزي در مدرسه براي واحد خوراك)
اقدام چهاردهم: ( جلسه اي با والدين دانش آموزان)
اقدام پانزدهم: ( جلسه با مدير و همكاران)
نتايج اقدامات بعمل آمده به شرح زير مي باشد.
1- با توجه به اقدامات انجام شده دانش آموزان احساس رضايت بيشتري داشتند، در كلاس فعالانه به بحث و گفتگو مي پرداختند
2- سطح نمرات دانش آموزان و ميانگين نمرات نسبت به جلسات اول تغيير بسيار زيادي پيدا كرده بود
3- ارتباط عاطفي زيادي بين من و شاگردانم بوجود آمده است
4- مدير محترم در جلسه شواري دبيران پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را در درس حرفه تاييد كرده اند.
5- دانش آموزان در انجام فعاليت هاي عملي با و اشتياق وسايل مي آورند و با علاقمندي كار را انجام مي دادند.
6- كمد ابزار وسايل از نظر كمي تغيير پيدا كرده و وسايل جمع شده و خريداري شده پاسخگويي نياز همه دانش آموزان مدرسه مي باشد. و حتي مورد استفاده شيفت مقابل هم قرار مي گيرد.
7- مهارت دانش آموزان در انجام دادن كارهاي عملی به حدي بالا رفت كه از نمونه كارهاي دانش آموزانم كه از مدرسه به اداره رفته بود در جشنواره دست ساخته هايي دانش آموزي كه در ارديبهشت 87 در مصلي نماز جمعه بابل برگزار شد از واحد حرفه و فن دانش آموزانم رتبه كسب كردند ( در ساخت وسايل چوبي معرق كاري)
8- دانش آموزان به صورت عادت قبل از ورود من به كلاس به صورت گروهي نشسته
9- به پرسش هاي گروهي و انفرادي با ميل و رغبت پاسخ مي دادند.
10- افزايش روحيه ي تحقيق و پژوهش و درست كردن روزنامه هاي ديواري.
به طور كلي از تغييرات كيفي و كمي راضي و خشنود بودم. از آن چيزي كه در روزهاي اول مدرسه مي ديدم با الان تفاوت زيادي بود. و برايم كلاس بسيار لذت بخش تر از روزهاي اولي بود كه حفظ سكوت بر كلاس حاكم بود و ديدن چهره هاي راضي و پر از خاطره دانش آموزان كه مي گفتند روزهاي پنج شنبه روزهاي شيرين هفته براي ماست و چقدر زود زمان گذشت اي كاش با هم بيشتر بوديم و اي كاش كه همه معلم ها هم همينطور خاطرات شيرين و به ياد ماندني را براي ما تدارك ببينند.
چند نکته اساسی در ایجاد انگیزه دانش آموزان برای کار عملی حرفه وفن
-موادّ اوّلیه مورد استفاده آن در دسترس باشد.
-از موادّ سبک و شکلپذیر استفاده شود.
-حاصل کار به دست آمده،برای سازندهء آن قابل استفاده باشد.
-انجام کار از عهده نوجوان برآید و او را خسته نکند،به عبارت دیگر توان انجام آن را داشته باشد.
-اصول فنّی و علمی در آن رعایت شده باشد.
-جنبههای آموزشی آن کار بر سایر جنبهها مانند سرگرمکننده و تفریحی بودن غلبه داشته باشد.
-موادّ اوّلیه ارزان قیمت و تهیه آن ممکن باشد.
ضمنا باید در نظر داشت که زمینهء قبلی نوجوانان بر انجام چنین کارهایی،بازیهای دوران کودکی و معلومات کسب شده آنان در دورهء ابتدائی است.از انجام کار عملی در دورهء نوجوانی به منظور بالابردن توان عملی دانشآموز در نظر گرفته شده است و قصد اینکه از او یک فرد فنّی ماهر و متخصص ساخته شود،در کار نیست.هدف تنها ایجاد احساس توانمندی در نوجوان است تا خود را برای کار آماده ببیند و از کار هراس نداشته باشد.به علاوه،این فکر در او به وجود آید که هر کاری(مقصود کار فنّی است.)ارزش امتحان و تجربهکردن دارد و نباید از نزدیک و وارد شدن به میدان کار هراس داشت.علاوه بر آن،با انجام کارهای کوچکی که واقعی هستند، بداند که زمینهء ایجاد مشاغل مختلف،همین کارهای سبک و ساده است و هر صنعت و تکنیکی که در دنیای پیشرفته امروز به کار میرود،ابتداء ساده،کوتاه و کوچک است و سپس مرحله به مرحله پیشرفت میکند تا به صنایع عظیم تبدیل شود.ماشین و ابزار نیز زائیدهء فکر و عمل و به کارگیری فنون کار با دست تأم با تجربه و مهارت است.ایجاد این تفکّر در دانشآموز ممکن نیست،مگر آنکه معلّم حرفه و فن خود با تمام وجود به این امر یقین داشته باشد و عملا در رفتار آموزشی این باور را بنمایاند.معلّم حرفه و فن در ساعات تدریس کار عملی به هر کار کوچک و سادهای چهرهای جدّی و واقعی میبخشد؛در عین حال که سادگی کار را نیز عملا با یک بار انجام دادنش در مقابل چشم دانشآموز ثابت میکند. نقش همین کارهای ساده در ایجاد کارهای بزرگ و پیچیده را توضیح میدهد.گاهی با نشان دادن عکسی از یک کارخانه بزرگ و گاه با بردن دانشآموزان به کارخانجات و مراکز کار...و ایجاد ارتباطی بین کار ساده درون کلاس یا کارگاه با کار پیچیده در کارخانه...
او دانشآموزان را وادار میکند که کارهای ساده و موردنظر را با همراهی او مرحله به مرحله انجام دهند؛در کنار آنها قدمبهقدم حرکت میکند.هر جا اشکالی در کار آنها مشاهده کرد،تذکر میدهد.نقاط قوّت کار آنها را مایهء ایجاد انگیزه برای به پایان بردن کار قرار میدهد.گاهی برای رفع سختی کار در نزد دانشآموز،هر حرکت مثبت او را تشویق میکندتا تحرک کافی در او حفظ شود.اصولا به پایان بردن هر کاری که با موفقیت توأم باشد، در فرد احساس غرور و توانمندی ایجاد میکند.این غریزه در نوجوانان بسیار قویتر است و معلّم حرفه و فنّ به خوبی از آن بهره میگیرد.
آموزش کار عملی بسیار حساس است. معلّمی را میشناسم که در کارگاه بسیار سختگیر است.اگر کاری که دانشآموز انجام داده است،کوچکترین نقصی داشته باشد،آن را پاره میکند و او را مجبور میسازد تا آن را مجددا بسازد.از انجام هیچ کاری ولو بهترین کارها توسط دانشآموز ابراز رضایت و خشنودی نمیکند.وقتی با دانشآموزان او صحبت میکنیم،همه از زنگ کارگاه بیزارند و وقتی سال تحصیلی تمام میشود و آنها بالاخره نمرهای از کار عملی دریافت میکنند،با حالت کسی که از مصیبتی رها شده باشند،میگویند: «بالاخره از دست این حرفه و فنّ راحت شدم.»
وقتی که با این معلّم صحبت میکنید، میگوید:«لازم است که بچّهها کار را خوب یاد بگیرند،چون در آینده به دردشان خواهد خورد.»چنین معلّمی با رفتاری که دارد،درست در جهت عکس هدفی که اظهار میکند،حرکت کردهاست.چون انگیزههای دانشآموزان را به ضد انگیزه تبدیل کرده است.آنها را از کار متنفر میکند و خاطرهء بدی از اوّلین تجربه کاری در ذهن آنها باقی میگذارد.
دانشآموزی داشتم که در ساعات عملی کار را خیلی سخت انجام میداد،حتّی وقتی همراهیش میکردم و مراحل کار را دوباره برایش توضیح میدادم،دستهایش به سختی قادر به انجام کار بود.میدیدم که خیلی تلاش میکند تا از عهدهء آنچه که سایرین به راحتی انجام میدهند برآید.وقتی کارش را با زحمت زیاد تمام کرد،آن را در مقابل چشم سایر دانشآموزان قرار دادم و رو به دانشآموزان از سعی و تلاش و پشتکارش تمجید کردم.شاید باورکردنی نباشد که از همان لحظه چنان جهش کاری در او به وجود آمد که بعد از آن، زودتر از همهء دانشآموزان کارش را تمام میکرد و کیفیّت کارش هم از سایرین بالاتر بود...
ساعات کار عملی در کلاس یا کارگاه با ترغیب دانشآموزان نسبت به کار و جلب علاقه آنان برای انجام کار و تشویقشان برای پیگیری و ردیابی فنونی که به آنها عملا آموزش داده میشود،از طریق تهیّهء گزارش شغلی و تحقیق دربارهء کارهای مختلف جامعه که در اطرافشان میبینند،هم هدف از آموزش کار عملی را تحقق میبخشد و هم موجب میشود که اغلب دانشآموزان صمیمانه بگویند:«من زنگ حرفه و فن را دوست دارم.»
چند راهكاری ساده براي انجام كار عملي حرفه وفن
۱- تبديل كلاس درس به كارگاه با تغيير آرايش چيدن ميزها و نيمكت ها
2- استفاده از حياط مدرسه به عنوان كارگاه براي كار عملي هاي پر سر وصدا
3- آوردن ابزار توسط دانش آموزان و همكاران به صورت امانت
4- گروه بندي دانش آموزان و تشويق آنان به خريد ابزاركارگاهي به صورت شخصي
5- استفاده از كارگاه مدارس هم جوار در صورت امكان
6- ترتيب دادن بازديد دانش آموزان از كارگا ههاي واقعي (كمك از والدين اهل فن )
7- فيلم برداري و عكسبرداري واستفاده از انواع رسانه ها براي نمايش يك كار عملي و سپس پخش براي دانش آموزان
8- تهيه فيلم هاي آموزشي (شامل تدريس ساير دبيران و كارهاي فني و....)
9- انجام برخي از كارهاي عملي در منزل به صورت فردي يا گروهي و نوشتن گزارش توسط دانش آموران
10- دعوت صاحبان مشاغل به كلاس و شرح براي دانش آموزان البته اگر از والدين بچه ها باشند بهتر است
11- ترغيب وتشويق دانش آموزان وبه كار گيري خلاقيت آنان در ساخت وسايل گوناگون در مراسم مختلف ايام سال مانند دهه فجر- اعياد و غيره
12- تهيه صندوقي كه دانش آموزان به صورت داوطلبانه كمك هاي مالي و غيره
شیوه های مشارکت والدین در تدریس حرفه وفن
| به خصوص در دانش آموزان پایه اول بیشتر است. متاسفانه اولیاء خیلی کم به آموزشگاه مراجعه می نمایند. اغلب در پایان نوبت اول آن هم در صورتی که نمره مستمر کم باشد و بیشتر برای شکایت و اعتراض! گاه دانش آموز از نظر فرهنگی و اخلاقی دارای مشکل می باشد، در بررسی وضعیت وی متوجه می شویم که خانواده دارای مشکلات بزرگتری چون اعتیاد، فقر مالی، بی سرپرستی و .... می باشد که برای حل این گونه مشکلات نیز راه حل قابل قبولی پیدا نمی شود. بعضی از اولیاء نیز برای دروس ارزش گذاری نموده و دروس ریاضی، علوم و زبان را در درجه های اول اهمیت و کتاب حرفه وفن، هنر و ادبیات را در درجه های پایین قرار می دهند و با وجود انجام ندادن کار عملی توسط فرزند خود، نمره کم را برای ایشان نمی پذیرند. گاهی اوقات نیز به مقابله با دبیر پرداخته و به آزمودن میزان اطلاعات و مهارتهای دبیر از طریق دانش آموز می پردازند؟! در بعضی از موارد نیز واحدها را بین پسران و دختران تقسیم نموده و انجام آن را برای فرزند خود لازم نمی دانند مانند لحیم کاری و نصب مدار الکتریکی برای پسران و خوراک پوشاک برای دختران. پیشنهادات : الف) در مورد اولیاء : تشکیل جلسه ای با حضور اولیاء در پایه های مختلف به طور جداگانه با حضور دبیر حرفه وفن در جهت: ـ آشنایی دبیر با والدین. ـ بیان اهمیت و لزوم انجام کار عملی و هدف از انجام آن ـ بیان چگونگی ارزشیابی درس حرفه وفن ـ شناسایی خانواده هایی که توان مالی لازم یا امکانات خرید مواد وابزار را ندارند. آشنایی با دیدگاههای اولیاء در جهت انجام هرچه بهتر کارعملی ـ تاکید بر همکاری آنان در زمینه ساخت، تکمیل و ارزیابی وسیله با دانش آموز ـ درصورت درخواست اولیاء ارائه لیست وسایل مورد نیاز که در آموزشگاه موجود نمی باشد. ـ با توجه به زمینه شغلی اولیاء استفاده از مغازه نجاری، جوشکاری..... ایشان به عنوان کارگاه در یک جلسه البته با هماهنگی قبلی ب) درمورد دانش آموزان: ـ تشریح هدف از انجام کار عملی و تشکیل گروهها ـ افزایش قدرت اعتماد به نفس واین حس که ما می توانیم، دردانش آموزان ازطریق تشویقهای به جا مانند: ارائه کارت امتیاز ـ تعیین روز و زمان انجام کار عملی در هفته توسط دبیر. ـ ارزشیابی منظم وسایل ساخته شده توسط دبیر و فراهم کردن زمینه رفع اشکال و افزایش نمره ـ انجام کار عملی فقط در کلاس یا کارگاه در جهت هدایت و کمک به دانش آموزان ـ ایجاد حس رقابت سالم بین اعضای گروهها ـ پیش بینی تهیه بعضی از مواد و ابزار برای گروههای ضعیف ـ تهیه گزارش کار عملی برای تقسیم کار و مواد وابزار توسط سرگروههای موفق و ارائه آن به دبیر قبل از انجام کار عملی. ـ زیرنظر گرفتن تمام اعضای گروهها توسط دبیر و ارزیابی واقعی افرادی که در گروه خوب فعالیت نمی کنند. ـ تعویض سرگروههای ناتوان و تقویت گروههای ضعیف از طریق جابه جایی افراد. |
1ـ برای انجام کار عملی و یا تحقیق به صورت گروهی، در زمان و فرصت مناسب دو بار از تک تک اعضای گروه دعوت به کار نمایید. با هم درباره انجام کار مشورت و وظایف را بین خود تقسیم نمایید. در صورت عدم همکاری تعدادی از اعضا، شما با دیگر افراد گروه نسبت به انجام کار عملی و یا تحقیق اقدام نمایید تا زمان انجام کار را از دست ندهید. به یاد داشته باشید که در کارهای گروهی یا تحقیقها هیچ یک از اعضا، سرگروه نیست. پس منتظر دیگران نباشید و کار را شما شروع کنید. دبیر در هنگام ارزشیابی کارهای عملی، چگونگی همکاری اعضای گروه را بررسی و به هر فرد امتیاز مناسب خواهد داد.
2ـ در ابتدای کار عملی یا تحقیق خود، صورت کامل سئوال را از روی کتاب با صفحه دقیق آن بنویسید. سپس نام کلیه اعضای گروه خود را نوشته و در خط دیگر نام کسانی را که در انجام کار عملی و یا تحقیق فعال بودهاند، مجددا بنویسید. کل تحقیق خود را حداکثر در یک صفحه A4 خلاصه کنید. اگر باز هم مطلب مفید داشتید، پشت همان برگه A4 بنویسید. به هیچ عنوان برگه را کوتاه نکرده و یا از برگههای غیر A4 استفاده نکنید.
3ـ اکثر کارهای عملی یا تحقیقها دارای کلمات مشکل، اشکالات تایپی، مطالب زاید، کلمات ناآشنا، تلفظهای سخت، عبارتهای انگلیسی و ... هستند. بنابراین این کلمات را اصلاح و به جای آنها از کلمات سادهتری استفاده کرده و یا درباره آنها اطلاعات کافی کسب کنید. در غیر این صورت آنها را از کار عملی یا تحقیق خود حذف نمایید.
4ـ حتما در کار عملی یا تحقیق خود از تصاویر، نمودار، جدول، نقشه، چارت و ... استفاده کنید. این افزودنیها کار عملی یا تحقیق شما را معتبرتر، دقیقتر، گویاتر و قابل فهم مینماید.
5ـ شاید جمع کل کار عملی یا تحقیق شما از منابع مختلف شامل چندین برگه شود. از آن جایی که ارائه همه آنها در زمان محدود کلاس نمیگنجد و از حوصله دیگر دانشآموزان خارج است، باید آنها را خلاصه کنید. لذا مطالب زاید را حذف و فقط مطالبی را که با موضوع کار عملی یا تحقیق شما مرتبط هستند، نگاه دارید.
6ـ کارعملی یا تحقیق را قبل از ارائه در کلاس به همه اعضای گروه داده تا آن را روخوانی کرده، مطالعه و فرا بگیرند. همچنین چندین بار آن را آزمایش کنید تا در هنگام ارائه در کلاس، دچار مشکل نشوید.
7ـ هر کار عملی یا تحقیقی فقط یک هفته مهلت دارد. لذا انجام آن را به لحظات آخر موکول نکنید. پس از ارائه کار عملی و یا تحقیق در کلاس، اگر دبیر نیاز بداند، یک هفته دیگر برای رفع اشکالات آن، به شما مهلت خواهد داد.
8ـ کار عملی یا تحقیق باید از منابع مختلف از جمله کتابها، اینترنت، رادیو، تلویزیون، روزنامه، افراد آگاه و مطلع و ... باشد. در انتهای کار عملی یا تحقیق کلیه منابع خود را نام ببرید. نام کتابها، نویسنده آنها، آدرس سایتها، نام برنامههای رادیویی و تلویزیونی، زمان پخش این برنامهها، نام اشخاص آگاه و مطلع، میزان تحصیلات و شغل آنها، منابع کار عملی یا تحقیق شما را بیان میکنند.
9ـ کارهای عملی یا تحقیقهایی که به صورت تایپی بوده، خلاصه نشده و دستنویس نباشند، فاقد ارزش خواهند بود.
10ـ پس از آن که دبیر کار عملی یا تحقیق شما را ارزشیابی نمود، از آن یک کپی برای خود تهیه کرده و آن را به دیگر اعضای گروه تحویل دهید تا آنها نیز چنین کنند. هر نفر باید یک نسخه از کار عملی یا تحقیق را در پوشه کارهای عملی خود نگاه داشته و دور نام خود در آن نسخه خط بکشد.
علت عدم توجه به درس حرفه وفن
از سالها پیش که کتاب شناخته حرفه و فن در مدارس راهنمایی کشور تدریس می شد، انجام فعالیتهای عملی کتاب بیشتر در حاشیه قرار داشت و هر دبیری با توجه به امکانات موجود، زمان و سلیقه خود به این فعالیتها توجه می کرد. از طرفی مطالب تئوری کتاب اساس و پایه نمره حرفه و فن بود و در بسیاری از موارد اصلاً به کار عملی توجهی نمی شد. کتابها چندین بار از نظر مطالب دچار حذف و اضافه و حتی برای پسران و دختران مشترک شدند، امّا نتیجه لازم بدست نیامد، تا اینکه پس از بررسی های فراوان، دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی تصمیم گرفت با الگو گرفتن از کشورهای توسعه یافته کتابهای قدیمی را تعویض و نام کتاب از شناخت حرفه و فن به آموزش حرفه و فن تغییر و در ضمن کتابها برای پسران و دختران مجدداً به صورت مشترک تألیف شوند. در ابتدای کتابها تأکید گردیده است که « کتاب حاضر با تکیه بر کار عملی قصد تغییر در روش آموزش حرفه و فن و توجه بیشتر به فعالیتهای عملی دارد و بخش نظری را تنها برای تکمیل و راهنمایی بخش عملی ارائه کرده است» دربیان مسئله یا مشکل : برای تغییر در روش تدریس هر درس، به مقدماتی نیاز است و چون در درس حرفه و فن مسئله از گچ و تخته سیاه به مراتب گسترده تر است، بنابراین صرف تغییر نام کتاب، مشترک نمودن واحدهای مختلف کتاب برای دختران و پسران، اضافه کردن کارهای عملی، گسترش بعضی واحدها به هر سه پایه تحصیلی و در نهایت استفاده ناقص از تجارب کشورهای پیشرفته، بدون توجه به نکات زیر کار قابل قبولی نبوده و ضمن بالا بردن سطح توقع دانش آموزان، والدین و مسئولان، تنها پاک کردن صورت مسئله است و از نظر دبیران حرفه و فن به اصطلاح « در همچنان روی همان پاشنه می چرخد»
1- کوچک بودن فضای کارگاهها
مهمترین نکته برای انجام فعالیتهای عملی کتاب فضای مناسب است، امّا اکثر مدارس کارگاههای موجود نیز دارای وسعت مورد نظر برای کار نبوده و از نظر تأمین روشنایی و نور، تهویه هوا، گرمایش و سرمایش و ... ایرادات بسیاری دارند. در بعضی از مدارس همکاران باید از فضای حیاط مدرسه، نمازخانه یا فضای بسیار کوچک کارگاه مدرسه استفاده نمایند که آنها را با دشواریهای زیادی روبرو می کند و در پاره ای موارد این گونه کارگاهها در عمل به انبار مدارس تبدیل گردیده اند .
2- امکانات محدود کارگاهی
در زمانی که بهترین مدارس دولتی و غیر انتفاعی در کارگاهایشان با کمبود تجهیزات و وسایل بویژه میز کار، گیره، ابزار، مواد اولیه و ... روبرو هستند، چگونه می توان از دبیران انتظار داشت کارهای عملی کتاب را به نحو درست آموزش بدهند. متأسفانه در مدارس دخترانه دبیران با تغییر کتاب بسیاری از ابزارها را حتی برای نشان دادن به بچه ها در اختیار ندارند.
بهرحال 100% دبیران نبود امکانات را در انجام نشدن فعالیتهای عملی مؤثر میدانند.
3- تعداد زیاد دانش آموزان
برای دبیران این سؤال مطرح است که چگونه دبیر حرفه و فن به تنهایی 30 الی 35 نفر دانش آموز را به کارگاه ببرد و در یک فضای کوچک و در زمانی محدود (نزدیک به 40 الی 45 ساعت کار عملی در طول سال تحصیلی ) به همه آنها روش انجام فعالیتهای مختلف فنی و حرفه ای مانند برق، الکترونیک، آشپزی، فلز، کار با چوب، پوشاک و ... را بیاموزد و جدا از فشارهای جسمی و روحی ناشی از تعداد زیاد بچه ها و خطرات ناشی از حوادث پیش بینی نشده در محیط کار، از آنها انتظار داشت که فعالیتها در کمال نظم، بدون سر و صدا و بدون حادثه انجام بگیرد؟! نگارنده این مطالب زمانی هنرآموز هنرستان بوده و دیده است که در یک کارگاه هنرستان با وجود دو تکنسین، مهندس، سرپرست کارگاه، استادکار با تجربه، انباردار، تعداد اندک دانش آموزان و فضای مناسب کارگاهی باز مشکلاتی وجود داشته است.
اکثر دبیران ، زیاد بودن تعداد دانش آموزان را یکی از دلایل مهم عدم رغبت برای حضور در کارگاه دانسته اند.
4- عدم انگیزه دبیران
نکته بسیار مهمی که به آن توجه لازم نشده است، عدم انگیزه دبیران حرفه و فن برای انجام فعالیتهای عملی کتاب است. دلایل همکاران با توجه به سؤال 2 پرسش نامه به شرح زیر است :
الف) حق فنی ویژه ای مانند هنرآموزان هنرستانها به دلیل آموزش جداگانه کارهای فنی و حرفه ای به دبیران حرفه و فن داده نمی شود.
ب) لباس کار مناسب یا بودجه خرید آن به دبیران اختصاص نیافته است.
ج) تفاوتی بین معلمان حرفه و فن و دبیران دیگر وجود ندارد و آنها علاوه بر تدریس واحدهای گوناگون و متنوع کتاب، برگزاری آزمونهای کتبی، میان ترم ، نوبت اوّل و دوّم، پرسشهای شفاهی و ... آموزشهای عملی را نیز باید به تنهایی انجام دهند.
د) در بسیاری از کارگاهها متصدی کارگاه وجود ندارد و دبیر حرفه و فن وظایف تکنسین، استادکار، انباردار و ... را با هم به عهده دارد که هر آن احتمال حادثه (با توجه به سن پایین دانش آموزان) مفقود شدن یا خراب شدن ابزارها می رود.
س) از دبیرانی که به نحو مطلوب از فضاها و امکانات موجود استفاده می کنند به طور شایسته ای تقدیر نمی شود.
ش) بعضی همکاران تخصص لازم را برای آموزش بعضی فعالیتها به دانش آموزان ندارند و کلاسهای بررسی کتب جدید التالیف به خاطر فشرده بودن، کمک چندانی به حل این مشکل مهم نکرده است.
ص) وقت کافی برای انجام فعالیتهای عملی وجود ندارد و 3 ساعت در هفته نمی تواند جوابگوی کار عملی و تئوری باشد.
ض) در ارزشیابی های بسیاری از دبیران ملاک آنها نمره تئوری است و اتفاقاً مدیران برای این نمره ارزش بیشتری قائل می شوند.
5- زمان کم برای انجام فعالیتهای عملی
دوستان عزیز در مقدمه کتابهای جدید التالیف تأکید نموده اند که «فعالیتها در مدرسه و زیر نظر دبیر انجام و ارزشیابی توسط دبیر انجام بگیرد» امّا با توجه به متن کتاب به نظر می رسد که حجم مطالب تئوری کتاب، کارهای عملی، تحقیقات و ... بدون ملاحظه ساعت تدریس هفتگی این درس زیاد، و انجام دادن این فعالیتها و ارزشیابی آنها توسط دبیران مشکل و در پاره ای موارد غیرممکن است، از طرفی دانش آموزان انتظار دارند که تمام فعالیتهای عملی کتاب اجرا و آموزش داده شود، در صورتی که با این زمان محدود، تعطیلات رسمی و غیررسمی، امتحانات و ... عملاً حتی با وجود فضا و ابزار مناسب، امکان تدریس مطالب تئوری و انجام بعضی کارهای عملی وجود ندارد.
6- دنباله دار بودن واحدهای کتابهای جدید التالیف
دلایل مخالفت با دنباله دار بودن واحدهای مختلف مانند برق، چوب و ...
الف) تنوع کتاب ها در هر سال تحصیلی بیشتر می شد.
ب) رشته های بیشتری به دانش آموزان معرفی می گردید.
ج) از فشردگی مطالب در پایه سوم برای معرفی رشته های بیشتر و در نتیحه افزایش حجم کتاب جلوگیری می شد.
د) برخی از دبیران کارهای عملی کلاسهای بالاتر را در سال پایین تر انجام می دهند مانند کلید یک پل یا بالعکس.
هـ) بعضی از دانش آموزان واحدهای سال قبل را فراموش می کنند و دبیر برای انجام کار عملی جدید مجبور به تکرار مطالب سال قبل می شود که برای بعضی از بچه ها خسته کننده و زحمت دبیر را نیز بیشتر می کند.
و) مهمترین دلیل اینکه امکانات کارگاهی و فضای مناسب برای انجام کارهای عملی برای یک واحد خاص (مثلاً چوب یا برق) در هر سه سال وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد به خاطر تعداد زیاد دانش آموزان و استفاده بیش از حد، این وسایل و ابزار دچار استهلاک شده و در سالهای بعد بسیاری از آنها قابل استفاده نخواهند بود.
ط) تدریس بعضی از واحدها مانند کار با برق و کارهای عملی آن به دلیل خطرات ناشی از برق گرفتگی و کنجکاوی بچه ها در کلاس و منزل برای سال اوّل راهنمایی مناسب به نظر نمی رسد و بهتر است چون سالهای قبل فقط در سال سوم تدریس شود.
7- کافی نبودن آموزشهای عملی برای دبیران
چون مطالب مربوط به رشته های فنی کتابهای حرفه و فن بسیار گسترده است و توضیحات کتاب با توجه به مفاهیم موجود بسیار اندک و ناقص می باشد و از طرفی دبیران آموزشهای لازم درباره واحدهای گوناگون کتابهای مشترک بویژه آموزشهای عملی را به طور کامل طی نکرده یا فرا نگرفته اند، بنابراین اگر حتی همه امکانات برای انجام فعالیتهای عملی هم مهیا باشد، ولی دبیران توانایی آموزش را نداشته باشند، کار عملی مربوط به آن واحد یا واحدها مورد توجه قرار نخواهد گرفت و کنار گذاشته خواهد شد. خوشبختانه در پرسش نامه ای که در اختیار دبیران قرار گرفت اکثر همکاران به لزوم آموزشهای ضمن خدمت برای افزایش اطلاعا علمی و عملی معلمان تأکید کرده اند. بنابراین بهتر است در کنار اجرای کلاسهای تئوری، دوره های آموزش ضمن خدمت عملی با استفاده از اساتید مجرب در آن رشته خاص برای دبیران زن و مرد تشکیل شود تا شاهد افزایش فعالیتهای عملی در مدارس باشیم..
8- نقش مسئولان و مدیران مدارس
در افزایش انگیزه دبیران برای انجام فعالیتهای عملی در مدارس مسئولان و مدیران مدارس نقش بسزایی دارند، در زیر به بعضی از آنها اشاره می شود :
الف) دادن درصدهای تشویقی یا تقدیرنامه مدیریت های ناحیه و سازمان به دبیرانی که از حداقل امکانات موجود در مدرسه استفاده و با جلب مشارکت والدین و دانش آموزان در آموزش عملی به بچه ها کوتاهی نمی کنند.
ب) همکاری با دبیران حرفه و فن برای تهیه ابزار، وسایل کارگاهی، فیلمهای آموزشی مناسب و...
ج) توجیه والدین برای تهیه امکانات و مواد اولیه برای فرزندان خود جهت انجام کارهای عملی در مدرسه یا خانه .
د) آشنا کردن اولیاء به اهمیت دست ورزی و کارهای عملی در جلسات مختلف.
ر) موافقت و تهیه امکانات برای بازدید دانش آموزان و دبیران از مراکز صنعتی، نمایشگاه و ...
ز) همکاری با دبیران برای ایجاد نمایشگاه های کارهای عملی دانش آموزان در مدرسه و تشویق دبیران مربوطه.
س) عدم اصرار برای دادن نمره به دانش آموزانی که طبق نظر دبیر در انجام فعالیتهای عملی کوتاهی کرده اند.
ص) بی تفاوت نبودن به انجام یا عدم انجام کارهای عملی بوسیله دبیران حرفه و فن مدرسه.
ع) اختصاص بودجه مناسب برای کارگاه.
غ) آماده سازی محیط فیزیکی کارگاه های مدارس و تخلیه آنها از وسایل غیرلازم.
ک) اهمیت دادن به درس حرفه و فن و برابر دانستن آن با درسهای دیگر.
9- نمره فعالیت های عملی
در نظرخواهی به عمل آمده، بیشتر همکاران به خاطر مشکلاتی که در بالا ذکر شد، شیوه ارزشیابی بر مبنای 12 نمره (عملی و تحقیق) و 8 نمره (تئوری) را مناسب نمی دانند و اکثراً اعتقاد به 10 نمره عملی و 10 نمره تئوری دارند.
نتایج حاصل از تحقیق و راه حلهای مناسب
1- ایجاد فضای مناسب کارگاهی برای انجام فعالیتهای عملی با امکانات گرمایشی و سرمایشی مناسب.
2- تجهیز کارگاهها و خرید ابزار و وسایل لازم بویژه گیره، اره ، سوهان و ... با نظر دبیران حرفه و فن بویژه برای مدارس دخترانه.
3- توجیه والدین و کمک گرفتن از آنها در تجهیز و یا ایجاد فضای مناسب کارگاهی در مدارس.
4- اختصاص بودجه مناسب سالانه برای تجهیز کارگاهها و رفع کمبودها به کمک تکنولوژی آموزشی.
5- نرمال شدن تعداد دانش آموزان کلاسها بویژه برای آموزش و انجام کارهای عملی.
6- توجیه دبیران حرفه و فن برای انجام کارهای کم هزینه و ساده بدون توجه به فضا و امکانات کارگاهی مدارس.
7- ایجاد انگیزه برای دبیران از طریق اختصاص حق فنی، لباس کار، درصد تشویقی، گروه، افزایش سختی کار و...
8- تذکر لازم به دبیرانی که با وجود امکانات و فضای مناسب اصلاً به آموزش کارهای عملی توجهی ندارند.
9- استفاده از افراد با تجربه و فنی به عنوان متصدی کارگاه در مدارسی که امکانات و فضای مطلوبی دارند برای کمک به دبیران حرفه و فن.
10- برگزاری مسابقات علمی- کارگاهی برای افزایش اطلاعات علمی و عملی دبیران و اختصاص جایزه مناسب به برگزیدگان.
11- افزایش زمان درس حرفه و فن از سه ساعت به چهار ساعت یا کاهش مطالب بعضی از واحدهای طولانی کتابها بویژه کتاب سال سوم برای توجه بیشتر به انجام فعالیتهای عملی.
12- تدریس واحدهای دنباله دار به صورت پیوسته در یک پایه تحصیلی برای جلوگیری از استهلاک ابزار و وسایل موجود کارگاهها.
13- حذف بعضی از فعالیتهای عملی که اجرای آن توسط دانش آموزان (با توجه به سن بچه ها و ساعات آموزش) قابل اجرا نیست.
14- کاهش بارم 12 نمره (عملی و تحقیق) به 10 نمره (عملی و تحقیق) و 10 نمره (تئوری) تا زمانی که امکانات مناسب برای مدارس فراهم نشده است.
15- کارهای عملی مربوط به کار با برق به دلیل خطرات آن فقط در پایه سوم راهنمایی آموزش داده شود.
16- تشکیل کلاسهای ضمن خدمت برای افزایش مهارتهای عملی دبیران در رشته های مختلف فنی وحرفه ای با استفاده از اساتید متخصص و مجرب هنرستانها یا آموزشکده های فنی و حرفه ای.
17- تألیف کتاب معلم ویژه دبیران حرفه و فن برای افزایش اطلاعات علمی دبیران برای برطرف کردن نقص کتابهای جدیدالتالیف .
18- احیاء نقش مسئولان و مدیران در ایجاد انگیزه برای دبیران جهت انجام فعالیتهای عملی با تشویق و تجهیزکارگاهها.
19- همکاری گروههای آموزشی برای ارسال جزوات و مطالب کمک آموزشی برای اطلاعات علمی و عملی دبیران و دانش آموزان.
20- گذاشتن سالیانه دو برنامه بازدید برای دبیران حرفه و فن جهت حضور در مراکز صنعتی، نمایشگاهها و ... از طرف گروههای آموزشی.
21- همکاری مدیران مدارس و مسئولان برای بازدید دبیران و دانش آموزان از کارخانجات، نمایشگاهها و ... در طول سال تحصیلی برای آشنایی بیشتر با مشاغل موجود در جامعه .
22- ارسال فیلمهای مناسب آموزشی درباره واحدهای مختلف کتابهای حرفه و فن جهت افزایش اطلاعات عمومی دانش آموزان و دبیران از طرف تکنولوژی آموزشی و ...
در انتها موفقیت تمامی زحمت کشان عرصه آموزش و پرورش کشور بویژه فرهنگیان شریف و بزرگوار استان یزد را از خداوند بزرگ خواهان و خواستارم و امیدوارم این تحقیق گامی هر چند کوچک برای توجه بیشتر به فعالیتهای عملی در مدارس و مشکلات مربوط به آن برداشته باشد.
ضرورت توجه به کارهای عملی حرفه وفن توسط دبیران محترم
اگر به نحوه تقسیم بندی نمره درس حرفه و فن نظری بیفکنیم متوجه می شویم که درس حرفه وفن بدون کار عملی هیچ معنایی ندارد. از طرفی هم در آموزش و پرورش هیچ گاه توجهی به تجهیز مدارس به فضا و امکانات کارگاهی نشده است، بودجه مدارس اندک است، مدارس فضای کافی برای اختصاص دادن به کارگاه ندارند و…. همه این ها قبول اما به نظر شما باید دست روی دست بگذاریم وبا خیال راحت بگوییم چون مدرسه ما کارگاه و امکانات ندارد از انجام کار عملی معذوریم. اگر همه دبیران اینگونه فکر می کردند پس الان درهیچ مدرسه ای نباید کارگاه و تجهیزات کارگاهی وجود می داشت. جالب اینجاست که همین دبیران محترم که دلیل انجام نشدن کارهای عملی را نبود امکانات می دانند وقتی از مدیر مدرسه آنها می خواهی که به فکر تجهیز کارگاه مدرسه باشد می گویند بارها به معلم حرفه وفن گفته ایم که وسایلی را که لازم دارد تهیه کند و فاکتور خریدشان را بیاورد تا پولش را پرداخت کنند اما دبیر محترم ترجیح می دهد سر کلاس بنشیند و کار عملی هم انجام ندهد. حتی مدیر مدرسه برای اثبات ادعای خود آزمایشگاه مدرسه و سایر امکاناتی را که با کمک معلمین دروس دیگر تهیه کرده نشان می دهد و می گوید اگر کم کاری از طرف مدرسه باشد پس مدرسه نباید آزمایشگاه و وسایل لازم برای سایر دروس را هم تهیه می کرد. از قدیم گفته اند حرمت امام زاده به متولیش هست، خب وقتی خود ما به درسمون اهمیت ندیم چه انتظاری داریم که سایرین براش ارزشی قائل بشن. البته از این مورد بدتر هم هست مدارسی هم وجود داردکه کارگاه و امکانات در حد مناسبی رو داره اما وقتی سر کلاس دانش آموز اره مویی رو می بینه میگه که تا همون روز اونو ندیده واسمش رو بلد نیست. یا هر ساله تعداد زیادی مدار کلید دو پل و تبدیل و… از داخل آشغال ها پیدا میشه که بچه ها هرسال وسایلش رو میخرن و تو خانه می بندند( یا می دادن کسی براشون می بنده) و بعد از تحویل دادن به دبیر پرت میشه داخل کارگاه و سال بعد باز روز از نو روزی ازنو. و این در حالی که از توی آشفته بازار کارگاه همه ابزار ها و وسایل لازم برای انجام کارهای عملی در مدرسه به تعداد زیاد پیدا میشه ولی کسی به اونها توجه نمکنه. کاری نداریم که مدیر محترم هم آخر سال به من دبیر حرفه میگه دبیر واقعی فلانی … بود ما پارسال از اول سال تا آخر سال همش انواع غذاها و شیرینی ها رو می خوردیم ولی امسال هیچی…… البته من به هیچ عنوان قصد ندارم مشکلات درس حرفه و فن را به گردن معلمان این درس بیندازم اما باید قبول کنیم که حداقل به عنوان یک معلم می توانیم بخشی از این کاستی ها را جبران کنیم .
| ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان ۱-این درس هدفش آن است که دانش آموز جدا از سایر دروس با درسی برخورد کند که در آن بیشتر به عمل بپردازد. ۲-تدريس حرفه وفن به صورت نظري و انتزاعي بدون كارهاي عملي كار خيلي سختي نيست و از عهده دبير هر رشته اي بر مي آيد ولي نتيجه مطلوب را ندارد. ۳-از بین الگوهای تدریس ، الگوی یادگیری مشارکتی ، الگوی مناسبی برای تحقق هدف های این برنامه درسی و همچنین رشد و توسعه علاقه به یادگیری چگونه دانستن، چگونه انجام دادن ، چگونه بودن و زندگی با دیگران است. ۴-هم ردیف فعالیتهای "تحقیق کنید – بحث کنید – فکر کنید و یا بیشتر بدانید " فعالیتی تحت عنوان " تصویر را تفسیر کنید " همراه با تصاویر قابل تفسیر در راستای موضوع درس طراحی و در متن دروس حرفه وفن قرار دهید تا امکان ارتقاء سواد تصویری به مرور زمان برای فراگیران فراهم گردد ، برتری این فعالیت علاوه بر امکان یادگیری عمیق همراه با تجزیه و تحلیل مطالب ، موجبات تعمیم مطالب فرا گرفته به مطالب یاد نگرفته خواهد گردید و راهبردی مناسب برای رسیدن دانش آموز به مرحله ی خودآموزی را فراهم می آورد . ۵-برای فراگیری مهارتهای عملی مانند: کارکردن با دستگاه ، نوشتن گزارش، ساخت وسیله، پخت غذا و شیرینی،طرح قضاوت عملکرد طرح مفیدی است . ۶-ضرورت انجام كارهاي عملي درس حرفه و فن لازم به ذكر است درس حرفه و فن يك درس عملي و كتبي است به همين خاطر براي ارزشيابي دانش آموز طيبعتاً مشكلاتي به وجود مي آيد براي موارد نظري و كتبي صرفا با برگزاري يك امتحان روي ورقه مسئله حل است ولي در موارد عملي اينگونه نيست دانش آموزي كه ذوق فعاليتهاي عملي دارد انتظار دارد كه از او امتحاني با توجه به اندوخته و اطلاعات عملي وي به عمل آيدو اگر اينگونه نشود يعني اينكه دبير بدون آزمون عملي نمره ي عملي براي دانش آموز قرار دهد مورد رضايت دانش آموز نيست اگر چه آن نمره بالا باشد حال اگر اين روند ادامه يابد قطعا دانش آموزان براي اين درس ارزش خاصي قائل نمي شوند كه منجر به بي علاقگي دانش آموزان شده و استعدادهاي آنان در اين زمينه شكوفا نمي شود ودر نتيجه اهداف تعليم و تربيت در اين بخش معطل شده و از طرفي هر دبيري كه مهارت لازم براي اين در س را ندارد متقاضي تدريس حرفه و فن مي شود. |
| ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان چکیده: این درس هدفش آن است که دانش آموز جدا از سایر دروس با درسی برخورد کند که در آن بیشتر به عمل بپردازد . ما در حقیقت می خواهیم تفکر با انگشتان را به دانش آموز یاد دهیم تا دانش آموز با کارکردن خود و لمس کار بتواند به علائقی که در خود دارد، دست یابد . این درس از قالب تئوری جدا شده، تئوری که دارد ولی کمتر است، و در عمل بیشتر متجلی می شود. در حقیقت نظریه ی حاکم بر درس حرفه و فن گرایش دادن دانش آموز به عمل حرفه و فن است. شیوه تالیف برنامه درسی می تواند از یکسو قدرت تفکر را در یادگیرنده بارور سازد و از سوی دیگر او را به خمودگی فکر و انباشتن حافظه عادت دهد . بر این اساس است که دو نوع شیوه تالیف و تدوین در محتوای کتاب درسی و برنامه های آن خواهیم داشت , شیوه ارائه فعال و شیوه ارائه غیر فعال . شیوه فعال ارائه محتوا به اهمیت ساخت در آموزش موضوعات درسی توجه خاص دارد و این ساخت را زمانی قابل دستیابی می داند که فرد در جریان یادگیری فعالانه مشارکت داشته باشد .ولی شیوه غیر فعال عکس این حالت است. با توجه به موضوعاتی که بیان شد بهتر دیدم در رابطه با درس حرفه و فن و رابطه آن با یادگیری مطالبی را ذکر کنم . مقدمه : در واقع برای تبیین جایگاه هر درسی باید به برنامه درسی کشور مراجعه شود. چون وقتی درسی در مجموعه ی برنامه ی درسی کشور قرار می گیرد ، خود به خود جایگاهش مشخص می شود . در سالهای 45و 46 که ساختار نظام آموزشی کشور دگرگون شد، دوره ی راهنمایی تحصیلی نیز تأسیس شد که در ضمن آن ، با اهداف خاصی ، درس آموزش حرفه و فن در مجموعه ی درس ها قرار گرفت. این درس اهداف والا و مهمی را دنبال میکرده و هنوز هم می کند، اما متاسفانه به دلایل مختلف در طول سال ها تغییراتی در آن اتفاق افتاده که بیشتر ناشی از شرایط اجرا بوده است، ولی به هر حال این تغییرات موجب شده که راجع به جایگاه اصلی این درس در اجرا، تردید هایی به وجود آید.در حالی که این درس با سایر دروس هیچ تفاوتی ندارد و تنها درس کاربردی و علمی دوره ی راهنمایی است که شدیداً مورد نیاز دانش آموزان یازده تا چهارده ساله است . درس حرفه و فن دو هدف اساسی را دنبال می کند: هدف اول آشنایی و کسب اطلاع راجع به رشته های تحصیلی و مشاغل است و هدف دوم کسب مهارت عملی و فنی از طریق به دست گرفتن ابزار و وسایل و انجام کاری یا ساختن چیزی و ... نهایتاً می توان گفت این درس اهمیتی کمتر از سایر دروس ندارد . این درس در رشته های نظری ادامه ندارد و در ابتدایی هم به شکل تلفیق وجود دارد . در هر صورت ، درسی است با اهداف مشخص ، در کنار سایر دروس و با ارزش یکسان. ضرورت تحقیق: عالمی را گفتند عالم بی عمل به چه ماند گفت زنبور بی عسل. بر همه دانش آموزان روشن است که علوم و فنون بر دو اصل تئوری و عملی استوار است ونقصان در هر کدام از آنها باعث ویرانی بنای علم می شود. تا زمانی که پروژه های عملی که مکمل دروس تدریس شده می باشند در سطح مدارس اجرا نشوند بطور قطع باعث ایجاد اختلال در یادگیری و عدم درک کامل از مباحث درسی میشوند. با توجه به این مهم ضرورت تحقیق در رابطه با دروس عملی مانند حرفه و فن بیش از پیش آشکار می گردد. کاربرد درس حرفه و فن در یادگیری دانش آموز: اگر از یک معلم حرفه و فن در خصوص محتوا و هدف های این درس و تفاوت آن با سایر درسها در روش تدریس و ارزشیابی سوال کنید ، خواهید دید که به خوبی راجع به آن توضیح می دهد و مثالهای جالب و زیبایی از کارهای انجام داده و یا تجربیاتی که اندوخته است ، ارائه می دهد . اما نکته قابل تأمل ، نقص و کاستی هایی است که در مثال ها و نمونه فعالیتها دیده می شود که عمدتاً نمی توان از آنها چشم پوشی کرد. از جمله ، ساماندهی فعالیت یادگیری که از یک روش علمی دقیق پیروی نمی کند و یا سنجش که ظاهراً عملکردی است ، ولی با شیوه تدریس هم خوانی ندارد . از طریق دیگر غالباً هدف فعالیتهای تدریس و ارزشیابی مبهم است و به جای تأکید بر هدف اصلی ، بیش تر به هدفهای جنبی پرداخته می شود . مطالعه و بررسی این گونه موارد و نمونه های عینی ، اشکالات و ابهامات اشاره شده را کاهش می دهد و به معلمان حرفه و فن کمک می کند در استفاده از شیوه های تدریس و ارزشیابی ، دقیق تر عمل کنند. ضرورت انجام كارهاي عملي درس حرفه و فن لازم به ذكر است درس حرفه و فن يك درس عملي و كتبي است به همين خاطر براي ارزشيابي دانش آموز طيبعتاً مشكلاتي به وجود مي آيد براي موارد نظري و كتبي صرفا با برگزاري يك امتحان روي ورقه مسئله حل است ولي در موارد عملي اينگونه نيست دانش آموزي كه ذوق فعاليتهاي عملي دارد انتظار دارد كه از او امتحاني با توجه به اندوخته و اطلاعات عملي وي به عمل آيدو اگر اينگونه نشود يعني اينكه دبير بدون آزمون عملي نمره ي عملي براي دانش آموز قرار دهد مورد رضايت دانش آموز نيست اگر چه آن نمره بالا باشد حال اگر اين روند ادامه يابد قطعا دانش آموزان براي اين درس ارزش خاصي قائل نمي شوند كه منجر به بي علاقگي دانش آموزان شده و استعدادهاي آنان در اين زمينه شكوفا نمي شود ودر نتيجه اهداف تعليم و تربيت در اين بخش معطل شده و از طرفي هر دبيري كه مهارت لازم براي اين در س را ندارد متقاضي تدريس حرفه و فن مي شود . مسلم است كه تدريس حرفه وفن به صورت نظري و انتزاعي بدون كارهاي عملي كار خيلي سختي نيست و از عهده دبير هر رشته اي بر مي آيد ولي نتيجه مطلوب را ندارد. البته تعدادي از همكاران عزيز نبودن كارگاه و ابزارها را دليل انجام ندادن كارهاي عملي عنوان مي كنند . كه من اين دليل را وارد نمي دانم چرا كه آموزش هنر معلم است و به هر ترتيبي بايد آن را در حد توان خود انجام دهد يك معلم نبايد بگويد امكانات نيست . اگر امكانات بود انجام دهد اگر نبود نبايد منتظر امكانات باشيم دقت كنيم كه بايد امكانات را به وجود آوريم حال من نمي دانم چگونه چرا كه هر معلمي با استفاده از انواع توانا يي هاي خود اين امر را مي تواند انجام دهد. یادگیری مشارکتی و سنجش عملکرد و ارتباط آن با آموزش حرفه و فن: در کلاس های درس ، یکی از سه نوع محیط یادگیری رقابتی ، فردی و یا هم یاری ، توسط معلم به وجود میآید. هر کدام از این محیط ها نگرش خاصی نسبت به داشن آموزان و معلم ایجاد می کند و انتظارات خاصی درباره چگونگی یادگیری به وجود می آورد . در محیط رقابیتی دانش آموزان از خود می پرسند چه کسی را باید از میدان به در کنیم و چه کسی شاگرد اول خواهد شد .در محیط یادگیری انفرادی دانش آموز با خودش رقابت می کند و از داشن آموزان دیگر توقع کمک و حمایت ندارد .در محیط هم یاری داشن آموزان به جای این که معلم را مرجع اصلی بدانند به هم کلاسی های خود به عنوان مراجع مهم و با ارزش می نگرند. در محیط مشارکتی برای نجات همه تلاش می کنند ،وابستگی دانش آموزان به یکدیگر مثبت است ، فعالیت ها طوری سازمان دهی می شوند که دانش آموزان همه به هم وابسته اند و هیچ یک از اعضای گروه نمی تواند موفق شود مگر این که تمامی اعضا موفق شوند.. برنامه درسی آموزش حرفه و فن با توجه به هدف ها و محتوا ، شیوه سازماندهی آن بر اساس رویکرد فرایند محور با تاکید بر حل مسئله طراحی و برنامه ریزی شده است . از بین الگوهای تدریس ، الگوی ادگیری مشارکتی ، الگوی مناسبی برای تحقق هدف های این برنامه درسی و همچنین رشد و توسعه علاقه به یادگیری چگونه دانستن، چگونه انجام دادن ، چگونه بودن و زندگی با دیگران است. یادگیری مشارکتی روش های متفاوتی دارد که بیش ترین تاکید آن ها بر تعاملات اجتماعی بین دانش آموزان در قالب گرو های همیاری است و چگونه آموزی به جای مطلب آموزی ، واجد ارزش و اهمیت می شود . همچنین ترغیب داشن آموزان به فعالیت در گروه های کوچک به منظور کمک به یکدیگر در یادگیری مطالب، فصل مشترک تمامی روش هاست. روش های پنج گانه یادگیری مشارکتی: 1- طرح کارایی گروه 2- طرح تدوین اعضای گروه 3- طرح قضاوت عملکرد 4- طرح روش سازی طرز تلقی 5- طرح پژوهشی مشارکتی دو طرح اول در آموزش حرفه و فن از جمله رو شهای عمومی یادگیری مشارکتی هستند که می توان از آنها در تدریس اکثر موضوع های درسی در پایه های گوناگون استفاده کرد . از این دو روش می توان به صورت مجزا یا با هم برای فراگیری حقایق، اطلاعات ، اصول و قوانین استفاده کرد. و از روش روشن سازی طرز تلقی ، برای کشف این که آیا طرز تلقی داشن آموزان بر یک پایه محکم از حقایق ، اطلاعات و منطق استوار است یا نه، استفاده می شود. این طرح نیز کمک می کند که هر فرد عقاید متنوعی را بشنود و نکات مشابه و متفاوت با طرز تلقی های دیگران و دلایل آن ها را تشخیص دهد. و بالاخره طرح قضاوت عملکرد برای فراگیری مهارتهای عملی مانند: کارکردن با دستگاه ، نوشتن گزارش، ساخت وسیله، پخت غذا و شیرینی،طرح مفیدی است . نکته مهم در طرح قضاوت عملکرد این است که دانش آموزان خود معیار یک عملکرد را به روشنی تدوین می کنند ، بفهمند و به کار ببرند. استفاده از روش هاي كاربردي در آموزش هاي فني و حرفه اي و تخصصي روش هاي آموزشي, بخشي از تكنولوژي آموزشي را تشكيل مي دهد و از آنها مي توان به عنوان ابزار تسهيل كننده براي يادگيري و تغيير در نگرش ها, بينش ها و ارزش هاي از پيش تعيين شده استفاده بهينه كرد. روش هاي آموزشي در تعامل عوامل موثر در امر آموزش, زماني مي تواند موثر باشد كه اجزاي آن يعني ياد دهندگان, يادگيران, موضوع يادگيري, زمان و مكان يادگيري و منابع مالي, فيزيكي و انساني براي يادگيري در ارتباط متقابل باشند. روش هاي آموزشي در جدول ها و نمودارها نشان داده شده اند؛ هر يك از آنها مي تواند در ايجاد توانايي ها و مهارتهاي شغلي مديران و كاركنان مفيد و سازنده باشد. نقش مربي, مدرس, و استاد در بهره گيري از اين روش ها در برنامه هاي آموزشي به منظور مشاركت, همفكري, برخورد انديشه و تفكر مديران و كاركنان موجب مي شود انگيزه فراگيري و مشاركت براي بحث در فراگيري به وجود آيد. استفاده از روش هاي آموزشي در برنامه هاي آموزشي حرفه اي و تخصصي از طريق مربيان, مدرسان, و استادان در راستاي تحقق هدف هاي آموزشي و ايجاد مهارتهاي ادراكي رفتاري و فني مي تواند رشد و پرورش ذهني, فكري, عاطفي و روحي مناسب را در فراگيران تغيير دهد و در آنها تحول ايجاد كند. یک روش تدریس جالب : پیشنهاد می شود: هم ردیف فعالیتهای "تحقیق کنید – بحث کنید – فکر کنید و یا بیشتر بدانید " فعالیتی تحت عنوان " تصویر را تفسیر کنید " همراه با تصاویر قابل تفسیر در راستای موضوع درس طراحی و در متن دروس حرفه وفن قرار دهید تا امکان ارتقاء سواد تصویری به مرور زمان برای فراگیران فراهم گردد ، برتری این فعالیت علاوه بر امکان یادگیری عمیق همراه با تجزیه و تحلیل مطالب ، موجبات تعمیم مطالب فرا گرفته به مطالب یاد نگرفته خواهد گردید و راهبردی مناسب برای رسیدن دانش آموز به مرحله ی خودآموزی را فراهم می آورد که از راهکارهای مهم در راه یادگیری است . تصاویر قابل تفسیر در راستای موضوع درس در کتب حرفه و فن اگرچه انگشت شمارند اما می توانند منشاء یاد گیری مضاعف در کلاس شوند به شرط آن که : اولا از طرف همکاران محترم مورد توجه قرار گیرند . ثانیا با استفاده از سواد تصویری به خوبی تفسیر شوند . ثالثا در فرایند تفسیر ، گروه فراگیران از طریق طرح پرسش های مستمر توسط دبیر محترم در ارتباط با آن تصاویر مورد پرسش واقع شده و این امکان در کلاس فراهم شود که سایر گروه های دانش آموزان نظرات دیگر گروه ها را بشنوند و آن شنیده ها را با نظرات گروه خود پردازش نموده و به نتیجه ی نهایی مقبول تری برسند ، آن نتیجه ی نهایی مقبول تحت عنوان " فکر بکر" مورد عنایت کلاس قرار گرفته و در بخش ویژه ای از دفاتر حرفه و فن یادداشت شود و گروه ارائه دهنده ی فکر بکر به نحوی مورد تشویق دبیر محترم قرار گیرند برای نمونه از کتاب حرفه و فن سال اول تصویر صفحه ی یک با موضوع "فرایند تولید یک محصولی پلاستیکی مثل کلاه ایمنی " با رویکرد تصویر خوانی قابل تفسیر ارائه شده که تجزیه ی و تحلیل آن می تواند با روش فوق ضمن درگیر کردن افکار فراگیران ، موجبات تعمیم آن به فرایند سایر کاخانه هایی که به نوعی محصولات ِ دیگر ِ پلاستیکی تولید می کنند بشوند (یادگیری مضاعف) اکنون فرایند تدریس این صفحه ( صفحه ی یک کتاب حرفه و فن اول ) با روش فعال به صورت اجمال : دبیر: بچه ها فکر کنید چه تفاوتهایی بین فن آوری و فناوری وجود دارد؟ (فکر کردن فعالیتی انفرادی است ، در غیر این صورت فکر قفل می شود ) دانش آموزان با نظم و به صورت انفرادی ایده های خود را ارائه می دهند – جمع بندی – تکمیل – پردازش و ارائه ی ایده ی مقبول تحت عنوان فکر بکر با راهنمایی دبیر و تلاش فکری فراگیران مشخص و در دفتر دانش آموزان مانند مثال زیر ثبت می شود . فکر بکر: منظور از فن آوری واردات ابزار و وسایلی است که کشور های دیگر ساخته و ما فقط مصرف کننده آن هستیم ، اما مفهوم فناوری آن است که ما خود بر اساس نیاز ابزار و وسایل خود را طراحی و طی فرایندی تولید کنیم (فناوری مانند جنگاوری نتیجه ی یک تلاش از جانب خود است) پیشنهادها و راهکارهایی در رابطه با آموزش حرفه و فن به منظور یادگیری بیشتر: 1- تبديل كلاس درس به كارگاه با تغيير آرايش ميزها 2- استفاده از حياط مدرسه به عنوان كارگاه براي كار عملي هاي پر سر وصدا 3- آوردن ابزار توسط دانش آموزان و همكاران به صورت امانت 4- گروه بندي دانش آموزان و تشويق آنان به خريد ابزاركارگاهي به صورت شخصي 5- استفاده از كارگاه مدارس هم جوار در صورت امكان 6- ترتيب دادن بازديد دانش آموزان از كارگا ههاي واقعي (كمك از والدين) 7- فيلم برداري و عكسبرداري واستفاده از انواع رسانه ها براي نمايش يك كار عملي و سپس پخش براي دانش آموزان 8- تهيه فيلم هاي آموزشي (شامل تدريس ساير دبيران و كارهاي فني و....) 9- انجام برخي از كارهاي عملي در منزل به صورت فردي يا گروهي و نوشتن گزارش توسط دانش آموران 10- دعوت صاحبان مشاغل به كلاس و شرح براي دانش آموزان ، البته اگر از والدين بچه ها باشند بهتر است نتیجه : به هر حال درس حرفه و فن ، درسی است که بر اساس اهمیت بخشیدن به کار ، تلاش ، تولید ، ابتکار ، ابداع، اختراع و به طور کلی ورزیده شدن دست ها ، که مادر ابزارها و مایه اصلی کارو تولید است ، در برنامه ها قرار گرفته است و به نظر ما می تواند از معدود درس هایی باشد که اگرو اگر جدّی با آن برخورد شود، دریچه خلاقیت و یادگیری را بسیار بیش از درس های دیگری که عموماً نظری و ذهنی هستند ، به روی بچه ها بگشاید . *چکیده: این درس هدفش آن است که دانش آموز جدا از سایر دروس با درسی برخورد کند که در آن بیشتر به عمل بپردازد . ما در حقیقت می خواهیم تفکر با انگشتان را به دانش آموز یاد دهیم تا دانش آموز با کارکردن خود و لمس کار بتواند به علائقی که در خود دارد، دست یابد . این درس از قالب تئوری جدا شده، تئوری که دارد ولی کمتر است، و در عمل بیشتر متجلی می شود. در حقیقت نظریه ی حاکم بر درس حرفه و فن گرایش دادن دانش آموز به عمل حرفه و فن است. شیوه تالیف برنامه درسی می تواند از یکسو قدرت تفکر را در یادگیرنده بارور سازد و از سوی دیگر او را به خمودگی فکر و انباشتن حافظه عادت دهد . بر این اساس است که دو نوع شیوه تالیف و تدوین در محتوای کتاب درسی و برنامه های آن خواهیم داشت , شیوه ارائه فعال و شیوه ارائه غیر فعال . شیوه فعال ارائه محتوا به اهمیت ساخت در آموزش موضوعات درسی توجه خاص دارد و این ساخت را زمانی قابل دستیابی می داند که فرد در جریان یادگیری فعالانه مشارکت داشته باشد .ولی شیوه غیر فعال عکس این حالت است. با توجه به موضوعاتی که بیان شد بهتر دیدم در رابطه با درس حرفه و فن و رابطه آن با یادگیری مطالبی را ذکر کنم . مقدمه : در واقع برای تبیین جایگاه هر درسی باید به برنامه درسی کشور مراجعه شود. چون وقتی درسی در مجموعه ی برنامه ی درسی کشور قرار می گیرد ، خود به خود جایگاهش مشخص می شود . در سالهای 45و 46 که ساختار نظام آموزشی کشور دگرگون شد، دوره ی راهنمایی تحصیلی نیز تأسیس شد که در ضمن آن ، با اهداف خاصی ، درس آموزش حرفه و فن در مجموعه ی درس ها قرار گرفت. این درس اهداف والا و مهمی را دنبال میکرده و هنوز هم می کند، اما متاسفانه به دلایل مختلف در طول سال ها تغییراتی در آن اتفاق افتاده که بیشتر ناشی از شرایط اجرا بوده است، ولی به هر حال این تغییرات موجب شده که راجع به جایگاه اصلی این درس در اجرا، تردید هایی به وجود آید.در حالی که این درس با سایر دروس هیچ تفاوتی ندارد و تنها درس کاربردی و علمی دوره ی راهنمایی است که شدیداً مورد نیاز دانش آموزان یازده تا چهارده ساله است . درس حرفه و فن دو هدف اساسی را دنبال می کند: هدف اول آشنایی و کسب اطلاع راجع به رشته های تحصیلی و مشاغل است و هدف دوم کسب مهارت عملی و فنی از طریق به دست گرفتن ابزار و وسایل و انجام کاری یا ساختن چیزی و ... نهایتاً می توان گفت این درس اهمیتی کمتر از سایر دروس ندارد . این درس در رشته های نظری ادامه ندارد و در ابتدایی هم به شکل تلفیق وجود دارد . در هر صورت ، درسی است با اهداف مشخص ، در کنار سایر دروس و با ارزش یکسان. ضرورت تحقیق: عالمی را گفتند عالم بی عمل به چه ماند گفت زنبور بی عسل. بر همه دانش آموزان روشن است که علوم و فنون بر دو اصل تئوری و عملی استوار است ونقصان در هر کدام از آنها باعث ویرانی بنای علم می شود. تا زمانی که پروژه های عملی که مکمل دروس تدریس شده می باشند در سطح مدارس اجرا نشوند بطور قطع باعث ایجاد اختلال در یادگیری و عدم درک کامل از مباحث درسی میشوند. با توجه به این مهم ضرورت تحقیق در رابطه با دروس عملی مانند حرفه و فن بیش از پیش آشکار می گردد. کاربرد درس حرفه و فن در یادگیری دانش آموز: اگر از یک معلم حرفه و فن در خصوص محتوا و هدف های این درس و تفاوت آن با سایر درسها در روش تدریس و ارزشیابی سوال کنید ، خواهید دید که به خوبی راجع به آن توضیح می دهد و مثالهای جالب و زیبایی از کارهای انجام داده و یا تجربیاتی که اندوخته است ، ارائه می دهد . اما نکته قابل تأمل ، نقص و کاستی هایی است که در مثال ها و نمونه فعالیتها دیده می شود که عمدتاً نمی توان از آنها چشم پوشی کرد. از جمله ، ساماندهی فعالیت یادگیری که از یک روش علمی دقیق پیروی نمی کند و یا سنجش که ظاهراً عملکردی است ، ولی با شیوه تدریس هم خوانی ندارد . از طریق دیگر غالباً هدف فعالیتهای تدریس و ارزشیابی مبهم است و به جای تأکید بر هدف اصلی ، بیش تر به هدفهای جنبی پرداخته می شود . مطالعه و بررسی این گونه موارد و نمونه های عینی ، اشکالات و ابهامات اشاره شده را کاهش می دهد و به معلمان حرفه و فن کمک می کند در استفاده از شیوه های تدریس و ارزشیابی ، دقیق تر عمل کنند. ضرورت انجام كارهاي عملي درس حرفه و فن لازم به ذكر است درس حرفه و فن يك درس عملي و كتبي است به همين خاطر براي ارزشيابي دانش آموز طيبعتاً مشكلاتي به وجود مي آيد براي موارد نظري و كتبي صرفا با برگزاري يك امتحان روي ورقه مسئله حل است ولي در موارد عملي اينگونه نيست دانش آموزي كه ذوق فعاليتهاي عملي دارد انتظار دارد كه از او امتحاني با توجه به اندوخته و اطلاعات عملي وي به عمل آيدو اگر اينگونه نشود يعني اينكه دبير بدون آزمون عملي نمره ي عملي براي دانش آموز قرار دهد مورد رضايت دانش آموز نيست اگر چه آن نمره بالا باشد حال اگر اين روند ادامه يابد قطعا دانش آموزان براي اين درس ارزش خاصي قائل نمي شوند كه منجر به بي علاقگي دانش آموزان شده و استعدادهاي آنان در اين زمينه شكوفا نمي شود ودر نتيجه اهداف تعليم و تربيت در اين بخش معطل شده و از طرفي هر دبيري كه مهارت لازم براي اين در س را ندارد متقاضي تدريس حرفه و فن مي شود . مسلم است كه تدريس حرفه وفن به صورت نظري و انتزاعي بدون كارهاي عملي كار خيلي سختي نيست و از عهده دبير هر رشته اي بر مي آيد ولي نتيجه مطلوب را ندارد. البته تعدادي از همكاران عزيز نبودن كارگاه و ابزارها را دليل انجام ندادن كارهاي عملي عنوان مي كنند . كه من اين دليل را وارد نمي دانم چرا كه آموزش هنر معلم است و به هر ترتيبي بايد آن را در حد توان خود انجام دهد يك معلم نبايد بگويد امكانات نيست . اگر امكانات بود انجام دهد اگر نبود نبايد منتظر امكانات باشيم دقت كنيم كه بايد امكانات را به وجود آوريم حال من نمي دانم چگونه چرا كه هر معلمي با استفاده از انواع توانا يي هاي خود اين امر را مي تواند انجام دهد. یادگیری مشارکتی و سنجش عملکرد و ارتباط آن با آموزش حرفه و فن: در کلاس های درس ، یکی از سه نوع محیط یادگیری رقابتی ، فردی و یا هم یاری ، توسط معلم به وجود میآید. هر کدام از این محیط ها نگرش خاصی نسبت به داشن آموزان و معلم ایجاد می کند و انتظارات خاصی درباره چگونگی یادگیری به وجود می آورد . در محیط رقابیتی دانش آموزان از خود می پرسند چه کسی را باید از میدان به در کنیم و چه کسی شاگرد اول خواهد شد .در محیط یادگیری انفرادی دانش آموز با خودش رقابت می کند و از داشن آموزان دیگر توقع کمک و حمایت ندارد .در محیط هم یاری داشن آموزان به جای این که معلم را مرجع اصلی بدانند به هم کلاسی های خود به عنوان مراجع مهم و با ارزش می نگرند.درمحیط مشارکتی برای نجات همه تلاش می کنند. وابستگی دانش آموزان به یکدیگر مثبت است ، فعالیت ها طوری سازمان دهی می شوند که دانش آموزان همه به هم وابسته اند و هیچ یک از اعضای گروه نمی تواند موفق شود مگر این که تمامی اعضا موفق شوند.. برنامه درسی آموزش حرفه و فن با توجه به هدف ها و محتوا ، شیوه سازماندهی آن بر اساس رویکرد فرایند محور با تاکید بر حل مسئله طراحی و برنامه ریزی شده است . از بین الگوهای تدریس ، الگوی ادگیری مشارکتی ، الگوی مناسبی برای تحقق هدف های این برنامه درسی و همچنین رشد و توسعه علاقه به یادگیری چگونه دانستن، چگونه انجام دادن ، چگونه بودن و زندگی با دیگران است. یادگیری مشارکتی روش های متفاوتی دارد که بیش ترین تاکید آن ها بر تعاملات اجتماعی بین دانش آموزان در قالب گرو های همیاری است و چگونه آموزی به جای مطلب آموزی ، واجد ارزش و اهمیت می شود . همچنین ترغیب داشن آموزان به فعالیت در گروه های کوچک به منظور کمک به یکدیگر در یادگیری مطالب، فصل مشترک تمامی روش هاست. روش های پنج گانه یادگیری مشارکتی: 1- طرح کارایی گروه 2- طرح تدوین اعضای گروه 3- طرح قضاوت عملکرد 4- طرح روش سازی طرز تلقی 5- طرح پژوهشی مشارکتی دو طرح اول در آموزش حرفه و فن از جمله رو شهای عمومی یادگیری مشارکتی هستند که می توان از آنها در تدریس اکثر موضوع های درسی در پایه های گوناگون استفاده کرد . از این دو روش می توان به صورت مجزا یا با هم برای فراگیری حقایق، اطلاعات ، اصول و قوانین استفاده کرد. و از روش روشن سازی طرز تلقی ، برای کشف این که آیا طرز تلقی داشن آموزان بر یک پایه محکم از حقایق ، اطلاعات و منطق استوار است یا نه، استفاده می شود. این طرح نیز کمک می کند که هر فرد عقاید متنوعی را بشنود و نکات مشابه و متفاوت با طرز تلقی های دیگران و دلایل آن ها را تشخیص دهد. و بالاخره طرح قضاوت عملکرد برای فراگیری مهارتهای عملی مانند: کارکردن با دستگاه ، نوشتن گزارش، ساخت وسیله، پخت غذا و شیرینی،طرح مفیدی است . نکته مهم در طرح قضاوت عملکرد این است که دانش آموزان خود معیار یک عملکرد را به روشنی تدوین می کنند ، بفهمند و به کار ببرند. استفاده از روش هاي كاربردي در آموزش هاي فني و حرفه اي و تخصصي روش هاي آموزشي, بخشي از تكنولوژي آموزشي را تشكيل مي دهد و از آنها مي توان به عنوان ابزار تسهيل كننده براي يادگيري و تغيير در نگرش ها, بينش ها و ارزش هاي از پيش تعيين شده استفاده بهينه كرد. روش هاي آموزشي در تعامل عوامل موثر در امر آموزش, زماني مي تواند موثر باشد كه اجزاي آن يعني ياد دهندگان, يادگيران, موضوع يادگيري, زمان و مكان يادگيري و منابع مالي, فيزيكي و انساني براي يادگيري در ارتباط متقابل باشند. روش هاي آموزشي در جدول ها و نمودارها نشان داده شده اند؛ هر يك از آنها مي تواند در ايجاد توانايي ها و مهارتهاي شغلي مديران و كاركنان مفيد و سازنده باشد. نقش مربي, مدرس, و استاد دربهره گيري از اين روش هادربرنامه هاي آموزشي به منظور مشاركت, همفكري, برخورد انديشه و تفكر مديران و كاركنان موجب مي شود انگيزه فراگيري و مشاركت براي بحث در فراگيري به وجود آيد. استفاده از روش هاي آموزشي در برنامه هاي آموزشي حرفه اي و تخصصي از طريق مربيان, مدرسان, و استادان در راستاي تحقق هدف هاي آموزشي و ايجاد مهارتهاي ادراكي رفتاري و فني مي تواند رشد و پرورش ذهني, فكري, عاطفي و روحي مناسب را در فراگيران تغيير دهد و در آنها تحول ايجاد كند. یک روش تدریس جالب : پیشنهاد می شود: هم ردیف فعالیتهای "تحقیق کنید – بحث کنید – فکر کنید و یا بیشتر بدانید " فعالیتی تحت عنوان " تصویر را تفسیر کنید " همراه با تصاویر قابل تفسیر در راستای موضوع درس طراحی و در متن دروس حرفه وفن قرار دهید تا امکان ارتقاء سواد تصویری به مرور زمان برای فراگیران فراهم گردد ، برتری این فعالیت علاوه بر امکان یادگیری عمیق همراه با تجزیه و تحلیل مطالب ، موجبات تعمیم مطالب فرا گرفته به مطالب یاد نگرفته خواهد گردید و راهبردی مناسب برای رسیدن دانش آموز به مرحله ی خودآموزی را فراهم می آورد که از راهکارهای مهم در راه یادگیری است . تصاویر قابل تفسیر در راستای موضوع درس در کتب حرفه و فن اگرچه انگشت شمارند اما می توانند منشاء یاد گیری مضاعف در کلاس شوند به شرط آن که : اولااز طرف همکاران محترم مورد توجه قرار گیرند . ثانیا با استفاده از سواد تصویری به خوبی تفسیر شوند . ثالثا در فرایند تفسیر ، گروه فراگیران از طریق طرح پرسش های مستمر توسط دبیر محترم در ارتباط با آن تصاویر مورد پرسش واقع شده و این امکان در کلاس فراهم شود که سایر گروه های دانش آموزان نظرات دیگر گروه ها را بشنوند و آن شنیده ها را با نظرات گروه خود پردازش نموده و به نتیجه ی نهایی مقبول تری برسند ، آن نتیجه ی نهایی مقبول تحت عنوان " فکر بکر" مورد عنایت کلاس قرار گرفته و در بخش ویژه ای از دفاتر حرفه و فن یادداشت شود و گروه ارائه دهنده ی فکر بکر به نحوی مورد تشویق دبیر محترم قرار گیرند برای نمونه از کتاب حرفه و فن سال اول تصویر صفحه ی یک با موضوع "فرایند تولید یک محصولی پلاستیکی مثل کلاه ایمنی " با رویکرد تصویر خوانی قابل تفسیر ارائه شده که تجزیه ی و تحلیل آن می تواند با روش فوق ضمن درگیر کردن افکار فراگیران ، موجبات تعمیم آن به فرایند سایر کاخانه هایی که به نوعی محصولات ِ دیگر ِ پلاستیکی تولید می کنند بشوند (یادگیری مضاعف) اکنون فرایند تدریس این صفحه ( صفحه ی یک کتاب حرفه و فن اول ) با روش فعال به صورت اجمال : دبیر: بچه ها فکر کنید چه تفاوتهایی بین فن آوری و فناوری وجود دارد؟ (فکر کردن فعالیتی انفرادی است ، در غیر این صورت فکر قفل می شود ) دانش آموزان با نظم و به صورت انفرادی ایده های خود را ارائه می دهند – جمع بندی – تکمیل – پردازش و ارائه ی ایده ی مقبول تحت عنوان فکر بکر با راهنمایی دبیر و تلاش فکری فراگیران مشخص و در دفتر دانش آموزان مانند مثال زیر ثبت می شود . فکر بکر: منظور از فن آوری واردات ابزار و وسایلی است که کشور های دیگر ساخته و ما فقط مصرف کننده آن هستیم ، اما مفهوم فناوری آن است که ما خود بر اساس نیاز ابزار و وسایل خود را طراحی و طی فرایندی تولید کنیم (فناوری مانند جنگاوری نتیجه ی یک تلاش از جانب خود است) پیشنهادها و راهکارهایی در رابطه با آموزش حرفه و فن به منظور یادگیری بیشتر: 1- تبديل كلاس درس به كارگاه با تغيير آرايش ميزها 2- استفاده از حياط مدرسه به عنوان كارگاه براي كار عملي هاي پر سر وصدا 3- آوردن ابزار توسط دانش آموزان و همكاران به صورت امانت 4- گروه بندي دانش آموزان و تشويق آنان به خريد ابزاركارگاهي به صورت شخصي 5- استفاده از كارگاه مدارس هم جوار در صورت امكان 6- ترتيب دادن بازديد دانش آموزان از كارگا ههاي واقعي (كمك از والدين) 7- فيلم برداري و عكسبرداري واستفاده از انواع رسانه ها براي نمايش يك كار عملي و سپس پخش براي دانش آموزان 8- تهيه فيلم هاي آموزشي (شامل تدريس ساير دبيران و كارهاي فني و....) 9- انجام برخي از كارهاي عملي در منزل به صورت فردي يا گروهي و نوشتن گزارش توسط دانش آموران 10- دعوت صاحبان مشاغل به كلاس و شرح براي دانش آموزان ، البته اگر از والدين بچه ها باشند بهتر است نتیجه : به هر حال درس حرفه و فن ، درسی است که بر اساس اهمیت بخشیدن به کار ، تلاش ، تولید ، ابتکار ، ابداع، اختراع و به طور کلی ورزیده شدن دست ها ، که مادر ابزارها و مایه اصلی کارو تولید است ، در برنامه ها قرار گرفته است و به نظر ما می تواند از معدود درس هایی باشد که اگرو اگر جدّی با آن برخورد شود، دریچه خلاقیت و یادگیری را بسیار بیش از درس های دیگری که عموماً نظری و ذهنی هستند ، به روی بچه ها بگشاید. . |
1-بهره گیری از آزمون و نمره
نمره های ارزشیابی هایی که معلمان از دانش آموزان به عمل می آورند، ارزش انگیزشی زیادی دارند، زیرا این نمره ها با پاداش هایی چون: تأیید معلم و پدر و مادر، ارتقا به کلاس بالاتر، ورود به دانشگاه و رضایت از عملکرد خود، همراه اند. به ویژه اگر این نمره ها به صورت مستمر و ماهانه همراه با بازخورد به اطلاع سرپرست دانش آموزان رسانده شود، در افزایش انگیزش دانش آموزان اثر مثبتی دارد. بنابراین معلم می تواند با اجرای آزمون های هدفمند، سطح انگیزشی یادگیرندگان را بالا ببرد. با این حال نکته ای را که باید درباره ی امتحانات گوناگون در نظر داشت، این است که از آن ها به عنوان وسیله ای برای اطلاع دانش آموزان از نحوه ی عملکرد و میزان یادگیری شان استفاده کرد، نه به عنوان وسیله ای برای تهدید و تنبیه آنان.
2-استفاده از خاصیت برانگیختگی مطالب
هر اندازه مطالب ارائه شده، جدید، پر معنی و تعجب بر انگیز باشد، باعث افزایش سطح برانگیختگی و هم چنین عامل تحریک حس کنجکاوی در دانش آموزان می شود. با توجه به این موضوع، معلم می تواند با ارائه ی مطالبی که ویژگی های برانگیختگی دارد، در دانش آموزان ایجاد انگیزه کند. مطلبی که برای دانش آموز نو و معنی دار باشد، شوق یادگیری و دانستن را در او افزایش می دهد و میل و رغبت او را به یادگیری بیشتر خواهد کرد.
3-ارائه ی مطالب آموزشی از ساده به دشوار
ارائه ی مطلب از ساده به مشکل باعث می شود، دانش آموز در ابتدا به موفقیت هایی دست بیابد. این موفقیت اولیه موجب می شود، دانش آموز اعتماد به نفس بیشتری کسب کند. همین امر، تحرک و انگیزشی در او ایجاد می کند تا برای یادگیری متن های دشوارتر بعدی آماده شود. برعکس، چنان چه مواد آموزشی در ابتدا به صورت مشکل ارائه شوند، ممکن است شکست و ناکامی را در دانش آموز به دنبال داشته باشد و به دنبال آن دلسردی و بی انگیزگی در او ایجاد شود. نیز باید گفت، موفقیت آغازین دانش آموز، موجب دریافت تشویق هایی از سوی معلمان و پدر و مادر خواهد شد و این خود، به افزایش انگیزه برای یادگیری بیشتر در دانش آموزان می انجامد.
4- کاربرد مثال های آشنا هنگام آموزش مطالب تازه و استفاده از موقعیت های تازه هنگام کاربرد مطالب آموخته شده
برای این که علاقه ی دانش آموزان به یادگیری بیشتر شود، به طوری که دانش آموز خود با میل و رغبت پی گیر مطلب شود، بهتر است معلم به هنگام آموزش مطالب تازه، از مثال های ملموس و آشنا استفاده کند. استفاده از مثال های شناخته شده، ذهن دانش آموز را تحریک می کند و علاقه به جریان یادگیری را در او افزایش می دهد. زمانی که می خواهید مطالب آموخته شده حالت کاربردی داشته باشد، بهتر است آن ها را در موقعیت های تازه به کار ببرید؛ زیرا استفاده از موقعیت های تازه باعث می شود، دانش آموز از حالت کسلی که در اثر یکنواختی برایش ایجاد شده است، خارج شود و با میل و علاقه در جریان یادگیری قرار بگیرد.
5-بهره بردن از روش های متنوع آموزشی
ایفای نقش، بحث گروهی، پرسش و پاسخ، گزارش انفرادی و گروهی، و هر تدبیر دیگری که دانش آموزان را در فعالیت یادگیری شرکت دهد، به مقدار زیادی انگیزه ی آنان را بالا می برد. خسته کننده ترین روش آموزشی آن است که معلم تمام وقت کلاس را به خود اختصاص دهد و فرصت هیچ گونه فعالیت و اظهار نظری را به دانش آموزان ندهد. پژوهش های متعدد نشان داده است، یکی از بهترین راه های ایجاد انگیزه در یادگیرندگان، شرکت دادن ایشان در فعالیت های کلاسی است.
6-کاستن از پیامدهای منفی مشارکت یادگیرندگان در فعالیت های یادگیری
برای این که دانش آموزان بتوانند در امر یادگیری شرکت فعال داشته باشند، به پاداش و یا تقویت مثبت از طرف معلم خود نیاز دارند. اگر دانش آموزی که به قدر توانایی خود سعی در مشارکت کلاس و یادگیری دارد، از طرف معلم مورد توجه قرار گیرد و معلم بتواند از طریق تقویت مثبت، این رفتار را در او تقویت کند، این کار موجب انگیزش بیشتر دانش آموز خواهد شد. چرا که تقویت مثبت، بهترین و مؤثرترین روش تثبیت رفتار و مهم ترین عامل ادامه ی رفتارهای انسان در زندگی روزانه است. برای این منظور، معلم باید بکوشد از پیامدهای آزارنده جلوگیری کند. بعضی از عواملی که ممکن است در جریان یادگیری باعث دلسردی دانش آموزان شود، عبارت است از:
* بی توجهی معلم به علاقه، رغبت و استعداد دانش آموزان.
* استفاده ی محض از روش های تدریس سنتی مانند حفظ و تکرار و یا سخنرانی و عدم برانگیختگی حس کنجکاوی دانش آموزان.
* مجبور ساختن دانش آموزان به انجام تکالیفی که سطح دشواری شان خارج از توانایی آن ها است.
* از دست دادن حس اعتماد به نفس در نتیجه ی شکست در حل مسائل و یا انجام فعالیت های یادگیری.
* گرفتن نمره ی کم در امتحانی که معلم قبلاً محتوای آن را آموزش نداده است.
* مجبور ساختن دانش آموز به رقابت با کسانی که از او توانایی بیشتری دارند.
* بی توجهی معلم به کوشش های دانش آموزان.
* مجبور ساختن دانش آموزان به ساکت و آرام نشستن در کلاس و گوش دادن به سخنرانی های خسته کننده ی معلم.
7- دادن تکلیف هایی که نه خیلی ساده اند و نه خیلی دشوار
معمولاً دانش آموزانی که انگیزه ی پیشرفت بیشتری دارند، به دنبال تکلیف هایی می روند که با مقداری تفکر و پیچیدگی همراه باشد و آن ها را به فعالیت وادارد. این نوع تکالیف، اگر درست و به جا ارائه شوند، به اعتماد به نفس در دانش آموز خواهد انجامید. حال اگر این تکلیف ها بسیار ساده و پیش پا افتاده باشند، چنین احساسی ایجاد نخواهد شد. هم چنین اگر تکالیف بسیار دشوار باشند، احتمال شکست و ناکامی و به دنبال آن عدم اعتماد به نفس را در او ایجاد خواهد کرد. بنابراین، سطح دشواری تکلیف های درسی باید با سطح توانایی و یادگیری دانش آموز منطبق باشد تا او بتواند با تلاش و کوششی که به خرج می دهد، از عهده ی انجام تکالیف برآید و انگیزه ی یادگیری اش افزایش یابد.
8- ارائه ی مطالب تا حد ممکن به صورت معنی دار و در ارتباط با موقعیت های واقعی زندگی
بر اساس اعتقاد و یافته های روان شناسان، انگیزه ی واقعی انسان ها در یادگیری، انگیزه ی درونی ایشان است. فهمیدن مطالب، انگیزه ی درونی آنان را تقویت خواهد کرد و سبب شوق یادگیری و کشف اطلاعات خواهد شد. به همین خاطر، هر اندازه مطالب معنی دارتر و منطقی تر باشند، کنجکاوی افراد را بیشتر تحریک می کنند. بر همین اساس، در کلاس درس نیز اگر معلم بتواند مطالب درسی را به صورت معنی دار و قابل درک ارائه دهد و آن ها را با موقعیت های واقعی زندگی ارتباط دهد، شوق و انگیزه ی یادگیری در دانش آموز افزایش خواهد یافت.
(نتیجه گیری) تجربیات بنده ، پيشنهاداتی برای دیگر همکاران :
1- در قدم اول برقراري رابطه اي دوستانه و نزديك با دانش آموز داشتم، تا دانش آموز در كلاس احساس رضایت نمايد.
2- در انجام فعاليت هاي عملي عمده ي كار به عهدي دانش آموزان گذاشتم و معلم باید يك هدايت گر خوب در حاشيه باشد.
3- بهتر است فعاليت در كلاس به صورت گروهي انجام شود كه در اين صورت فعاليت فرد در گروه معنا پيدا مي كند
4- از پوشه كار استفاده شود و نمرات طول سال و فعاليت هاي دانش آموزان و ميزان پيشرفت تحصيلي آنان در هر پايان هر ماه مورد بررسي قرار گيرد و با تقويت نقاط ضعف مشكلات برطرف و يا كمتر شود.
5- بهتر است خانواده ها را از وضعيت مشكلات آموزشي و رفاهي دانش آموزانشان در مدرسه قرار دهيد
6- برگزاري نمايشگاه و جشنواره غذا و دست ساخته هاي دانش آموزان
7- فراهم كردن امكانات جهت دسترسي و اطلاع معلمان از روشهاي جديد و نوين تدريس.
8- تشكيل كارگاه هاي آموزشي براي معلمان در ارتباط با روش تدريس، تغييرات و نوآوري ها.
9- نظارت مديران براي روش تدريس و كمك به معلم در ارتباط با انتخاب شيوه متناسب در تدريس.
10- آمادگي معلم قبل از تدريس و استفاده از طرح درس روزانه.
11- داشتن روحيه ي شاد و ظاهري آراسته و مناسب در شأن يك معلم.
12- احاطه داشتن معلم بر كليه دروس و حتي فراتر از حوزه ي درسي.
13 ـ تمهيد مقدّمات به منظور ارتباط صحيح و منطقي بين مدارس راهنمائي و هنرستان هاي هر منطقه‌يا ناحيه‌ي آموزشي به منظور تبادل تجربّيات، تعامل آموزشي و استفاده از كارگاه هاي هنرستان ها
14 ـ لزوم تغيير در نيروي انساني مدارس راهنمائي و ايجاد پست مشاور تحصيلي در مدارس راهنمائي
15 ـ لزوم برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت مشاوره براي دبيران حرفه و فن مدارس راهنمائي
16 ـ تجهيز كارگاه هاي مدارس راهنمائي به وسايل و امكانات مورد نياز كارهاي عملي
17 ـ معرفي شاخه‌ي آموزش هاي فنّي و حرفه اي و كاردانش در كتب حرفه و فن دوره‌ي راهنمائي
18 ـ تشكيل كلاس سال اول عمومي در هنرستان ها به منظور جذب و نگهداشت دانش آموزان مستعد و خلاّق و مبتكر در هنرستان ها
19 ـ بازنگري در نحوه‌ي گزينش دانشجو از فارغ التحصيلان هنرستان هاي فنّي و حرفه اي و كاردانش. (يكي از عوامل عدم رغبت و جذب دانش آموزان به هنرستان ها ممانعت از شركت آنها در كنكور سراسري دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالي كشور است.)
20ـ تأمين و آموزش متصّديان كارگاه در مدارس راهنمائي
21 ـ لزوم آسيب شناسي شيوه هاي تدريس درس حرفه و فن در مدارس راهنمائي، شيوه هاي ارزشيابي و بررسي و تحليل نتايج امتحانات درس حرفه و فن
22 ـ لزوم آسيب شناسي در شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش
23 ـ تشكيل گروه هاي آموزشي مشترك با حضور دبيران حرفه و فن مدارس راهنمائي و هنر آموزان هنرستان ها
24 ـ ايجاد پژوهش سراهاي دانش آموزي و مراكز تحقيقاتي مرتبط با مدارس به منظور معرفي دانش آموزان مبتكر و خلاق و حمايت و پشتيباني همه جانبه‌ي علمي و مالي از آنان.
25 ـ معرفي جشنواره هاي خوارزمي و كارآفريني و اهميّت به مسابقات علمي عملي دانش آموزان در مدارس راهنمايي
26 ـ گسترش سياست هاي تشويقي و تقدير از دانش آموزان خوش ذوق، مبتكر و خلاّق در مدارس راهنمايي
27 ـ ترسيم چشم انداز و آينده‌ی شغلي فارغ التحّصيلان شاخه‌ي فنّي و حرفه اي و كاردانش
28 ـ تشويق و ترغيب دانش آموزان به مشاهده‌ي برنامه هاي آموزشي شبكه هاي آموزش و رشد سيما
29 ـ تلاش و برنامه ريزي در مورد تغيير نگرش و ذهنيت مديران، معلّمان، دانش آموزان و اولياء در مورد هنرستان ها
30 ـ برنامه ريزي براي توسعه و گسترش هنرستان هاي فني و حرفه اي و كاردانش با توجه به موقعّيت استان
31 ـ توجّه به قابليّت ها، امكانات و محدودّيت هاي موجود و تغيير در رشته هاي موجود برخي هنرستان ها با عنايت به بازار كار و استعدادها
32 ـ توجّه لازم به مراكز آموزشي غيردولتي (غير انتفاعي) به منظور تحقّق سياست هاي اجرايي.
منابع
*تجربیات بنده درطول خدمت ،دفتر یادداشت روزانه اینجانب
مجله رشد آموزش راهنمایی تحصیلی ، دوره دهم ، شماره 3، بهار 1384 رشد تکنولوژی آموزشی 1،دوره بسیت و سوم، مهر1386 رشد تکنولوژی آموزشی،دوره بیست و دوم، دی ماه1385 سنجش حرفه وفن ،مجید کوثری، بهمن کوثری (ویراستار)، اندیشه کامیاب ،1386 ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان ارتباط درس حرفه و فن با ایجاد انگیزه یادگیری در دانش آموزان
1 ـ فصلنامه‌ي مديرّيت در آموزش و پرورش ـ دوره‌ي ششم، پاييز و زمستان 1378 ـ شماره مسلسل 24 ـ 23
2 ـ كتاب هاي حرفه و فن پايه هاي اول، دوم و سوم راهنمايي
3 ـ سند جهت گيري هاي اساسي (اهداف آرماني) توسعه‌ي آموزش و پرورش براي تحقْق اهداف چشم انداز بيست ساله‌ی كشور (مقدمه ي سند)
4 ـ مجلّه‌ي رشد آموزش فنّي و حرفه اي، دوره‌ي دوم شماره 4 ـ تابستان 1386 ـ انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي ـ دفتر انتشارات كمك آموزشي
5 ـ راهنماي انتخاب رشته هاي مهارتي شاخه‌ي كاردانش ـ از انتشارات دفتر آموزش و پرورش كاردانش و دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره ـ چاپ سال 1384
6 ـ مجله‌ي رشد آموزش فنّي و حرفه اي، دوره‌ي دوم شماره 4 ـ تابستان 1386 ـ انتشارات سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي ـ دفتر انتشارات كمك آموزشي
7 ـ سند جهت گيري هاي اساسي (اهداف آرماني) توسعه‌ی آموزش و پرورش براي تحقّق اهداف چشم انداز بيست ساله‌ي كشور.
كتب
توراني، حيدر، (1382)، كاريست مديريت فرآيند مدار در مدرسه، تهران، انتشارات تزكيه، چاپ اول.
فضلي خاني، منوچهر، (1382)، راهنماي عملي روش مشاركتي و فعال در فرآيند تدريس، تهران، انتشارات نوين، چاپ نهم سال.
قاسمي پويا، اقبال، (1381)، راهنماي عملي پژوهش در عمل، انتشارات پژوهشكده تعليم و تربيت، چاپ دوم سال.
خسروي، فاطمه، (1381)، بررسي نگرش دانش آموزان دختر به واحدهاي مختلف درس حرفه و فن دوره ي راهنمايي، مركز آموزش عالي فرهنگيان قائمشهر
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
