والیبال
والیبال (به
انگلیسی: Volleyball) یک
ورزش تیمی و ششمین
ورزش محبوب
[۱] و گستردهترین ورزش در بعضی کشورهای جهان است
[۲] که در آن بازیکنان در دو تیم شش نفره، در دو سوی توری قرار میگیرند و تلاش میکنند تا طبق قوانین بازی، توپ را از روی تور در زمین تیم مقابل فرود آورند. طول زمین والیبال ۱۸ متر و عرض آن ۹ است. هرتیم حداقل باید ۳ ست (یا دست) از ۵ پنج ست بازی را ببرد، تا بتواند پیروز مسابقه شود
. والیبال در سال
۱۸۹۵ در کشور
آمریکا و توسط
ویلیام مورگان ابداع شد. سپس بهسرعت فراگیر شد؛ بهطوریکه در
بازیهای المپیک تابستانی ۱۹۶۰ برای نخستینبار در برنامه
بازیهای المپیک قرار گرفت و امروزه تقریباً در تمام دنیا بازی میشود. این رشته تقریباً برای تمام گروههای سنی مناسب است و وسایل بازی شامل
توپ و تور است. امروزه، بیش از ۸۰۰ میلیون بازیکن والیبال در سراسر جهان وجود دارند، که ۴۶ میلیون نفر از آنها از ایالات متحده آمریکا هستند
.[۳] بر اساس اطلاعات کمیته المپیک، والیبال بالاتر از فوتبال، تنیس و دیگر ورزشها محبوبترین ورزش
بازیهای المپیک است
. والیبال قهرمانی جهان قدیمیترین و مهمترین رویداد والیبال پس از
بازیهای المپیک است که هر چهار سال یکبار با شرکت تیمهای ملی والیبال مردان و زنان برتر دنیا در یکی از کشورهای جهان برگزار میشود. علاوه بر این،
جام جهانی،
لیگ جهانی و
جام بزرگ قهرمانان جهان بهترتیب معتبرترین تورنمنتهای والیبال در جهان هستند. لیگهای متعددی از جمله
لیگ سری آ و
پرو آ در کشورهای مختلف بهوجود آمدهاند که جزو مسابقات داخلی آن کشور محسوب میشوند
. واژهشناسی
اصطلاح والیبال (به انگلیسی:
Volleyball) از ترکیب دو بخش والی (به انگلیسی:
Volley) به معنای رگبار یا شلیک بهطور دستهجمعی[۴] و بال (به انگلیسی:
Ball) به معنای توپ و گلوله ایجاد شدهاست.[۵] درگذشته، و در زمان ابداع والیبال توسط ویلیام جی. مورگان، او نام این بازی را مینتونت (به انگلیسی:
Mintonette) نامید که حداقل اصطکاک میان اعضای دو تیم ایجاد شود. بعدها، زمانی که آلفرد اس. هالستد مشغول تماشای این ورزش بود، نام آن را به «والیبال» تغییر داد که به دلیل حرکت این بازی که همانند «رگبار توپ» در امتداد زمین و از بالای تور است، بود.
پیشینه
ویلیام مورگان
بازی والیبال، در اصل به نام مینتونت، در سال ۱۸۹۵ (میلادی) توسط ویلیام مورگان پس از گذشت چهار سال از اختراع بسکتبال، ابداع شد. مورگان فارغالتحصیل کالج اسپرینگفیلد ماساچوست، والیبال را با ترکیبی از بسکتبال، بیس بال، تنیس و هندبال طراحی کرد. اولین تور والیبال، که قرض گرفتهشده از ورزش تنیس بود، فقط کمتر از ۱ متر (۳ فوت) ارتفاع داشت.[۳] در ۷ ژوئیه ۱۸۹۶ (میلادی)، اولین بازی رقابتی والیبال انجام شد.[۷] کارگران انجمن مسیحیان مردان جوان (
YMCA)، بازی را از هولیوک، ماساچوست به مدارس میسیونری آمریکا در آسیا بردند. والیبال به سرعت در آسیا به ورزش بسیار محبوب تبدیل شد و بهعنوان ورزشی از بازیهای شرقی در اوایل سال ۱۹۱۳ (میلادی) تبدیل شد. والیبال همچنین در روسیه نیز محبوب شد. هنگامی که رقابتهای بینالمللی بهطور منظم در سال ۱۹۵۰ (میلادی) آغاز شد، روسیه تیم برجستهای از این رقابتها بود. در طول جنگ جهانی اول، نیروهای ایالات متحده، والیبال را به اروپا معرفی کردند.[۷]
در سال ۱۹۱۶، انجمن مسیحیان مردان جوان که دانشآموزان کالج اسپرینگفیلد ماساچوست بودند، موفق به القای انجمن ورزشی قدرتمندی در دانشگاه شدند که به انتشار قوانین و مجموعهای از مقالات مرتبط با والیبال میپرداخت، و کمک قابل توجهی به رشد سریع والیبال در میان دانشجویان جوان دانشگاه میکرد. در سال ۱۹۱۸، تعداد بازیکنان هر تیم از نه نفر به شش نفر محدود شد، و همچنین در سال ۱۹۲۲، تعداد مجاز برای بازی با توپ در طرف به حداکثر سه عدد تغییر کرد.[۷][۸] در طول سالهای بعد مشخص شد که قوانین استاندارد برای مسابقات بازی مورد نیاز است، و در نتیجه در سال ۱۹۲۸ (میلادی) سازمان انجمن والیبال ایالات متحده (
USVBA) تشکیل شد. تا اوایل ۱۹۳۰ (میلادی)، والیبال بیشتر یک بازی برای گذراندن اوقات فراغت و تفریح و سرگرمی بود، و فقط چند فعالیت در محدودهٔ رقابتهای بینالمللی وجود داشت. همچنین قوانین مختلفی از این بازی در قسمتهای مختلف جهان وجود داشت. با این حال، بسیاری از کشورها در مسابقات قهرمانی ملی به رقابت با یکدیگر میپرداختند (بهعنوان مثال در شرق اروپا که بازی به سطح استاندارد قابل توجهی رسیده بود).[۸]
دو سال بعد از ایجاد سازمان انجمن والیبال که بعدها به والیبال آمریکا تغییر نام کرد، اولین بازی والیبال ساحلی دو نفره در جهان برگزار شد؛ که باعث به وجود آمدن انجمن والیبال ساحلی در سال ۱۹۶۵ (میلادی) در کالیفرنیا شد. قبل از آن، در سال ۱۹۴۷ (میلادی) فدراسیون بینالمللی والیبال یا به اختصار افآیویبی (
FIVB) تأسیس شد. بازیکنان حرفهای نیز تحت نظارت والیبال حرفهای آمریکا (
AVP) در سال ۱۹۸۳ (میلادی) درآمدند. در طول بازیهای المپیک تابستانی ۱۹۸۴، ورزشکاران مرد و زن آمریکایی مدال طلا و نقره مسابقات والیبال داخل سالنی را کسب کردند. سپس در سال ۱۹۹۶ (میلادی)، والیبال ساحلی دو نفره رسماً وارد بازیهای المپیک شد
دگرگونیها:ر آغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود، هر فرد و در هر کشوری به میل خود و به طریق مختلف با توپ بازی میکرد. رفتهرفته والیبال در مناطق و نواحی مختلف جهان گسترش مییافت. کمکم قوانینی برای این بازی وضع شد و روشها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید. در سال ۱۹۰۰ پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی ۲۱ پوئن (امتیاز) باشد. در سال ۱۹۱۲ سیستم چرخش به تصویب رسید. در سال ۱۹۱۷ پذیرفته شد که هر ست بازی ۱۵ امتیاز باشد. در سال ۱۹۱۸ تعداد بازیکنان هر طرف زمین ۶ نفر پیشنهاد شد، که مورد قبول عامه قرار گرفت. در سال ۱۹۲۱ موافقت شد که هر تیم با حداکثر سه ضربه توپ را به طرف دیگر بفرستد. در سال ۱۹۲۳ اندازه زمین بازی ۹×۱۸ متر تعیین شد.
به مرور در سالهای بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل گشت. هماکنون نیز هر چهار سال یک بار در کنگره جهانی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب میرسد. از جدیدترین و مهمترین قوانین مانند تغییر روش امتیازگیری به رالی، سقف امتیاز ۲۵ برای ستهای اول، دوم، سوم و چهارم و امتیاز ۱۵ برای ست پنجم و افزودن بازیکن آزاد، در سال ۱۹۹۸ قانونی وضع شد که در امتیازهای ۸ و۱۶ به تیمها وقت استراحت فنی داده میشود. تازهترین قانون والیبال استفاده از دوربین برای خط است؛ و بعد از آن قانون برخورد بدن با هر نقطه از تور خطاست.
پذیرش والیبال از سوی دیگر کشورها:اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کشور کانادا و به سال ۱۹۰۰ بود. اساساً نهضت
Y.M.C.A (سازمان جوانان مسیحی) در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و گسترش آن، سهم فراوانی دارد. بازی والیبال در پایان سال ۱۹۰۰ به صربستان و در سالهای ۱۹۰۵ به کوبا، ۱۹۰۹ به پورتوریکو، ۱۹۱۰ به فیلیپین، ۱۹۱۲ به اورگوئه، ۱۹۱۳ به چین و ۱۹۱۷ به ژاپن و به تدریج از سال ۱۹۱۴ به بعد توسط سربازان آمریکایی و مستشاران و اشخاص دیگر به کشورهای اروپایی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی، بلغارستان معرفی شد و گسترش یافت.پذیرش این ورزش در اروپا در ابتدا کند بود. فرانسه، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل از دیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملی والیبال در کشور خود نمودند. شوروی که در سال ۱۹۲۳ اقدام به تأسیس انجمن ملی والیبال نمود، برای پیشرفت و دگرگونی آن فعالیت زیادی به عمل آورد. شوروی از کشورهایی است که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین در جهان سهم به سزایی دارد و همواره از قدرتهای بزتر این ورزش بودهاست.کشورهای فرانسه، چکسلواکی و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملی مصمم شدند که با کمک کشورهای دیگر فدراسیون جهانی والیبال را تأسیس نمایند و در سال ۱۹۳۶ به هنگام بازیهای المپیک در برلین برزیل در این زمینه فعالیت زیادی نمودند ولی با آغاز جنگ جهانی دوم و طغیان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد. بهطور کلی تغییرات و پیشرفت والیبال را میتوان به سه دوره تقسیم نمود، دوره اول از سال آغاز تا سال ۱۹۱۸، دوره دوم از سال ۱۹۱۹ تا سال ۱۹۴۶ و دوره سوم از سال ۱۹۴۷ به بعد که تغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفتهاست. پس از جنگ جهانی دوم، فعالیتهای فراوان برای حرکت جدید به والیبال مجدداً آغاز شد و اولین مسابقه بینالمللی در قاره اروپا بین تیمهای ملی فرانسه و چکسلواکی در پاریس برگزار گردید؛ و در آوریل ۱۹۴۷ کنگرهای با شرکت نمایندگان چهارده کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار و موافقت شد که فدراسیون بینالمللی والیبال (
F.I.V.B) در پاریس تشکیل شود و پل لیبود فرانسوی به عنوان اولین رئیس انتخاب شود.امروزه این فدراسیون حدود ۲۱۷ کشور عضو دارد (سال ۲۰۰۷) و بیش از ۲۵۰ میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی میکنند. اولین رئیس فدراسیون جهانی والیبال پل لیبود تا سال ۱۹۸۴ (یعنی ۳۷ سال) ریاست را برعهده داشت. پس از تأسیس فدراسیون جهانی والیبال، کمیتههای مختلفی در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمی جهانی تنظیم و آغاز شد. در سال ۱۹۴۹ اولین دوره مسابقات جهانی والیبال برای مردان در پراگ و در سال ۱۹۵۲ دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد. برنامه این مسابقات بطور منظم هر چهار سال یک بار تاکنون در کشورهای مختلف انجام شدهاست. در قهرمانی جهان ۲۰۱۴ لهستان نیز بعد از جام جهانی فوتبال دومین تورنمنت پربازدید ورزش جهان قلمداد شد.
در سال ۱۹۶۴ مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازیهای المپیک ۱۹۶۴ توکیو اضافه شد. علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوانهای جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازیهای آسیایی، والیبال ساحلی، یونیور سیاد، قهرمانی آفریقا، ارتشهای جهان، گراندپری زنان، راهآهنهای جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک معلولین، قهرمانی کشورهای عربی، چهار تیم برتر، جایزه بزرگ، ستارهها و تورنمنتهای جهانی و دوستانه و غیره در گروههای سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان بطور منظم انجام میشود. در تاریخچه والیبال جهان باید کشور ژاپن را به عنوان دگرگونکننده تکنیکها، تاکتیکها و آمادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود (دگرگونکننده در سرویس، ساعد، انواع پاسها، توپگیری و انواع آبشارهای سرعتی با پاسهای کوتاه الف و ب و ترکیبی و به ویژه بدنسازی).
گاه نگار: ۱۹۱۷: امتیازهای هر گیم از ۲۱ به ۱۵ تغییر کرد.
۱۹۲۰: تعداد ضربات برای هر طرف به ۳ محدود شد.
۱۹۲۲: اولین دورهٔ رسمی مسابقات در بروکلین با حضور ۲۷ تیم از ۱۱ ایالت آمریکا برگزار شد.
۱۹۳۰: اولین بازی والیبال ساحلی دونفره انجام شد.
۱۹۴۷: فدراسیون بینالمللی والیبال (به فرانسوی:
Fédération Internationale de Volleyball) بهاختصار
FIVB تشکیل شد.
۱۹۴۸: اولین دورهٔ مسابقات رسمی والیبال ساحلی انجام شد.
۱۹۴۹: اولین دورهٔ مسابقات قهرمانی والیبال جهان در شهر پراگ، چکسلواکی برگزار شد.
۱۹۶۴: والیبال برای اولین بار به جمع ورزشهای المپیکی پیوست.
۱۹۸۷: والیبال ساحلی از ورزشهای رسمی بازیهای جهانی شد.
۱۹۹۶: والیبال ساحلی دونفره نیز بهعنوان ورزش رسمی المپیک شناخته شد.
طبق قوانینی که توسط فدراسیون بینالمللی والیبال نوشته شدهاست، زمین بازی والیبال باید مستطیلی شکل، و طول آن ۱۸ متر (۶۰ فوت) و عرض آن ۹ متر (۳۰ فوت) باشد. خط وسط که در مرکز آن قرار دارد، زمین را به دو قسمت ۹ متری تقسیم میکند، و همچنین در ۳ متری از هر طرف آن، خط حمله یا خط پایان قرار دارد. تور والیبال نیز بهطور مستقیم بالای خط مرکز، و ارتفاع آن ۲٫۴۳ متر (۸ فوت) برای مردان، و ۲٫۲۴ متر (۷ فوت و ۴ اینچ) برای زنان است. در استانداردهای والیبال، حاشیههای زمین حداقل باید نزدیک ۲ متر (۶ فوت) در هر طرف با خط زمین فاصله داشته باشد. سقف سالن نیز باید فضای بازی عاری از هرگونه موانع به ارتفاع ۷ متر (۲۳ فوت) از کف زمین باشد. تمام خطهای کشیده شده در زمین بازی نیز، ۵ سانتیمتر (۲ اینچ) ضخامت دارند.[۹][۱۰] نکتههای مهم در والیبال-۱در موقع سرویس زدن پای شما نباید داخل زمین نارنجی شود۲-هنگام بازی موقع زدن اسپک دست شما نباید به تور برخورد کند. ۳-اگر توپ شما به آنتن برخورد کند خطای آنتن است. ۴_در والیبال فقط سه ضرب موقعی که توپ در زمین شماست زده شود (دفاع کردن توپ جزو ضرب در زمین شما نمیباشد). ۵-موقع بازی اگر پای شما داخل زمین حریف باشد خطا محسوب میشود
روش چرخش در بازی والیبال:پس از دریافت امتیاز توسط تیم، اعضای آن باید در جهت عقربههای ساعت در زمین بچرخند. این یک نکته مهم و جزو تاکتیکهای والیبال سالنی به حساب میآید. این تاکتیک باعث میشود که تمام بازیکنان در تمام مناطق بازی کنند و همیشه در منطقه دفاع یا حمله نباشند. همانند شکل که با چرخش منطقه «۲» به منطقه «۱»، به همین ترتیب تمام مناطق جایگزین یکدیگر میشود. یک تیم باید حتماً قبل از سرویس تیم مقابل، در جهت عقربههای ساعت بچرخد. هنگامی که سرویس زده میشود، بازیکنان جلوی خط حمله میتوانند موقعیتهای خود را تغییر دهند و حرکت کنند اما بازیکنان پشت خط نمیتوانند به جلوی آن بیایند و دفاع یا حمله کنند. آنها باید تمام اقدامات حمله را از پشت خط حمله انجام دهند
پست: لیبرو:۱- دریافت سرویس ۲- توپگیری ۳- ارسال پاس برگشتی (نکته) لیبرو حق پاس با پنجه در منطقه یک سوم ندارد فقط در این منطقه با ساعد حق پاس دارد
پاسور (سِتر): ۱- ارسال پاس مناسب هم از نظر تکنیکی و هم از نظر تاکتیکی ۲- دفاع روی تور ۳- سرویس ۴- توپگیری
پشت خط زن (قطر پاسور): ۱- اسپک ۲- دفاع روی تور ۳- سرویس ۴- توپگیری
دریافتکننده بیرونی (قدرتی زن): (اسپکر):۱- دریافت سرویس ۲- اسپک ۳- دفاع روی تور ۴- سرویس ۵- توپگیری ۶- حمله
سرعتی زن (قطر لیبرو):۱-اسپک سرعتی ۲-دفاع ۳-سرویس
توپ
در استانداردها، توپ باید به شکل کروی (گرد) و از جنس چرم انعطافپذیر یا چرم مصنوعی باشد. درغیر این صورت باید از لاستیک یا موارد مشابه این دست ساخته شده باشد. رنگ توپ میتواند هم یکنواخت و هم ترکیبی از رنگها باشد. بعد از آزمایش بسیاری که فدراسیون جهانی از رنگهای مختلف برای توپ گرفت، یک آزمایش را با رنگهای زرد، آبی و سفید در مسابقات قهرمانی جهانی در سال ۱۹۹۸ ژاپن انجام داد؛ که معرفی این توپ، جایگزین توپهای سفید سنتی شد. در توپهای از جنس چرم مصنوعی، رنگ ترکیبی مورد استفاده در مسابقات رسمی بینالمللی باید با استانداردهای فدراسیون والیبال منطبق باشد. در استانداردهای بینالمللی، پیرامون توپ ۶۵ تا ۶۷ سانتیمتر و وزن آن ۲۶۰ تا ۲۸۰ گرم است. فشار داخل توپ نیز باید ۰٫۳ تا ۰٫۳۲۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.