فهرست
مقدمه                                                                                        3
مفهوم امور تربیتی و پرورشی و اهداف آن                                             4
اهداف تربیتی در مدارس                                                                   4
تعریف برنامه ریزي و نحوه آن                                                            5
معنی و مفهوم برنامه ریزي                                                                5
گرامیداشت مناسبتهاي ماههاي قمري و مراسم ملی و مذهبی                           6
برگزاري مسابقات                                                                             9
برگزاري نماز جماعت در مدارس                                                          10
گروهها و تشکلهاي دانش آموزي                                                           11
کار کرد هاي پنهان امور تربیتی مدارس                                                    13
امور تربیتی                                                                                     14
امور تربیتی از نگاهی دیگر                                                                   16
ضرورت هاي ایجاد امور تربیتی                                                              17
سازماندهی نیروهاي امور تربیتی                                                             18
چالش هاي امور تربیتی جدید                                                                  19
نگاهی به نقش نظام تربیتی مدارس و امور تربیتی در مکاتب فکري مختلف            21 
برخی کارکردهاي امور تربیتی                                                                 21
انواع فلسفه تربیتی                                                                              24
راهکارهاي تحول در امور تربیتی                                                              34
انتخاب راههاي پیشنهادي                                                                        39
برخی از راهکارهاي کیفیت بخشی به امور آموزشی در مدرسه                             40
نظریه ها و مبانی جو سازمانى                                                                  42
جو مدرسه به عنوان ترکیبی از رفتار مدیر مدرسه و رفتارهاي معلمان                     45
نتیجه گیري                                                                                           49
منابع                                                                                                   50
 
 
 
 
 
 
 
 
کارکردهای پنهان و آشکار امور تربیتی
مقدمه  :
به نام و ياد  خداوند بخشنده  مهربان  و درو د وسلام  بر منجي   عالم بشريت  امام زمان (عج)  و درود  سلام  برروح  نايب  برحقش  امام خميني   بنيانگذار  انقلاب اسلامي  ايران  و سلام  و درود  بر روح  شهيدان  رجائي و باهنر  پايه  گذاران  نهاد  مقدس امور تربيتي  وزارت  آموزش  و پرورش
بدون شك   و در حقيقت  اممور تربيتي  مدارس  همراه با  مربي  پرورششي  مصادق  پيدا  مي كند  و مربي  پرورشي  نمايند امور تربيتي  در مدارس  مي باشد  در ابتادا  با مفهوم  و معني  امور تربيتي  و پرورشي  و كاركرد هاي  امور تربيتي در مدارس آشنا  مي شويم  و در ادامه  در باره  برنامه و فعاليتهاي  و اهداف پرورشي  و تربيتي  به اختصار  بيان  مي گردد.
 سپس  در مورد  كارها  ي اجرايي  كه مربي پرو رشي  بصورت آشكار  در مدارس  مستعود  است  مطالبي  بيان   مي شود  . در ادامه  در مورد  اجراي  مراسم ؛ازين  - برگزاري  نمار جماعت  در مدارس  گراميداشت  مناسبتهاي  و مراسم  ملي مذهبي  و اجراي مسابقات  ورزشي -  فرهنگي  و هنري – فعاليتهاي  داخل آموزشگاه  و فعاليتهاي  خارج  از آموزشگاه  برگزاري جلسات   و شركت در جلسات  و مدرسه و اداره  - تشكلات  دانش آموزي  و كاركرد هاي   ميزان  امور تربيتي  - شناخت  استعداد  ها و تلاش  در راه  شكوفايي آنها – رشد  شخصيت  و اعتماد  به نفس  در دانش آموزان  ، ايجاد  تنوع-  نشاط-  خلاقيت-  مسئوليت پذيري  نظم  انظباط گروهي  - رشد  مشاركت  و همكاري  و همياري  د ر دانش آموزان  و بالاخره  شناخت  مشكلات  درسي و اخلاقي  تربيتي  و ارائه  راه حلها  مطالب  بيان  مي گردد 
بنابر اين  دانش آموز  باشناخت  مفاهيم  و اطلاعات  ف.ق  مي توتن  مهارتهايي كسب  نمايد  كه  او را  در صحنه  زندگي  ياري  خواهد كرد   و با بهره گيري   فراهم آوردن امكانات  مي تواند   به رشد   اجتماعي  خود  و ارزشها  والاي  اسلامي  دست يابد  و همچنان  د ر اثر  فعاليتهاي  مربي پرورشي  در مدارس  مي باشد كه مي توان   در مقابل  استعمار  و استكبار  جهاني  و استعمار فرهنگي  به مقابله  و مبارزه  پرداخت  نقشه  استعمار فرهنگي  نقش برآب كرد .
مفهوم امور  تربيتي  و پرورشي  و اهداف آن:
پرورش  در لغت  به معني  تربيت  و تولد  و رشد كردن  است  و در حقيقت  علمي است  كه موجب  شناخت استعداد  خاي پنهان  و دانش آموزان   در همه ي  ابعاد زندگي  شامل  فذهنگي  ، هنري  اجتماعي  اقتصادي و سياسي  مي گردد  و موجب سازندگي  فرد و محيط  خود و اجتماع  مي گردد.
اهداف  تربيتي در مدارس:
 امور تربيتي  در مدارس  هدفهاي زيادي  دارد  كه موجب  رشد اجتماعي و شخصيتي  و  تعالي دانش  آموزان مي شود  كه  مهمترين  اين  هدفها  بشرح ذيل  مي باشد

3. آشنا نمودندانش آموزانبا حقوق ديگران
9. فرا هم آوردنروحيهمشاركتو همكاريو كمكرساندنبه يكديگر

 
 
تعريف  برنامه ريزي و نحوه  آن 
 همانطور  كه مي دانيد  برنامه ريزي  در زندگي  نقش مهمي  دارد  و شخصيت  هاي مهم  اسلامي  و غير اسلامي  با برنامه ريزي  صحيح  به موفقيتهاي  سياسي   علمي  و هنري  دست يافته اند 
 معني و مفهوم برنامه ريزي
 برنامه ريزي  عبارت است پيش بيني  برا ي انجم   و اجراي  به موقع  كارهاي شخصي  و در طول  يكسال   يا  يك ماه  و يا يك  هفته باشد  و با توجه  به مهارتهاي  همچون  نظم  و  انضباط   در كار  فردي  و گروهي  و مشاركت  در كارها  سبب  پيشبرد  اجرايي  مي گردد
  مربي  پرورشي  در آغاز  سال تحصيلي  كه در آموزشگاه  حضور پييدا  مي كند  براي كارهاي  اجرايي  خودئ در مدرسه  برنامه ريزي  مي نمايد  و اين اقدام  ولي سبب  پيشرفت  كارهار  وي ميگردد  و با داشتن  برنامه   در كارها   ميباشد  كه فرد  به هدف خويش  مي رسد 
 علاوه بر  اينكه  خود   مربي  براي  كارهاي  اجرايي  در مدارس  برنامه ريزي  مي نمايد    معني  و مفهوم   برنامه ريزي  و داشتن   برنامه  را نيز  با دانش  آموز ان   آموزش  مي دهد   و با  اجرايي كردن  اين  برنامه ها  است  مربي پرورشي  به اهداف  خود  در مدرسه  كه همانا  رشد اجتماعي   و شخصيتي  دانش آموزان  در مدرسه  ميسر  مي گردد.
بطور كلي  برنامه  ها و فعاليتهاي  كه مربي  پرورشي  در مدارس  بصورت  آشكار  در مدارس  مشاهده  مي گردد باختصار  بشرح  هريك  از آنها  مي پردازيم 

1. مراسم آغازين: يكي ازبرنامههاو فعاليتهايي كهمربيپرورشيهمه روزهدر طولهفتهدر مدارسانجاممي دهدبشرحذيلمي باشد

• مشخص نمودنتعداد دانش انموزانبراي قرائتقرآنو ترجمهآندر مراسم
• مشخص نمودندانش آموزجهتقرائتنيايش
• تعيين نمودندانش آموزجهتقرائت دعايامام حسين (ع)روزدوشنبه
• تعين نمودندانش آموز جهت قرائتدعاي امام رضا(ع) روز چهارشنبه
• تعين نمودندانش آموز جهت قرائتدعاي امام زمان (عج) روز پنجشنبه

كتاب  و كتابخانه:
  براي رسيدن  به اهداف عاليه  انساني  و دست يابي   به علوم و تكنولوژي   پيشرفته  بايد  فرهنگ مطالعه  و پژوهش  در جامعه  خود را  پياده  كنيم  براي اين كار  دانش آموزان  بايد علاوه  بر كتابهاي  درس روزانه   خود با مراجعه  به كتابخانه  از منابع  مختلف علمي   و كمك درسي استفاده نمايند   يكي از كارهاي  مربي پرورشي  در مدارس  فعال  نمودن  كتابخانه  مدارس  مي اشد  و فعاليت مي نمايد  تا دانش آموزان  عضئ  كتابخانه شوند  و از كتابهاي  كتابخانه  استفاده كنند  و از آنجايي  كه تهيه  كتابها  براي  همه دانش اموزان  فراهم نيست  و مكان  مناسبي  هم براي  نگهداري  كتابها  ندارد  عضويت  كتابخانه  در مي آيد  و برنامه  فعاليت  كتابخانه  مدرسه  توسط  مربي  انجام  مي گيرد  و با  كمك گرفتن  از تعدادي  دانش آموزان  براي اداره  كتابخانه  و دان  برنامه  زمانبندي  كلاسها  براي گرفتن  كتاب  از كتابخانه و تحويل  آن به كتابخانه  از طرف  مربي  كتابخانه  مدرسه  آغاز بكار مي كند.
گراميداشت مناسبتهاي ماههاي قمري  و مراسم  ملي و مذهبي
يكي ديگر از  كارهاي  تجرايي مربي  پرورشي  در مدارس  گراميداشت  مناسبتهاي  ماههاي قمري  و رويدادهاي  ملي و مذهبي  مي باشد  با توجه  به تقويم  در مورد  ولادت  و شهادت   ائمه  معصومين  عليه السلام  تراكت  و پارچه  تهيه نموده  و مي نويسد  و در تابلوي اعلانات مدرسه نسب  مي نمايد  و همچنين  درباره   رويدادها   و مراسم  ْغازين  سخنراني  مي نمايد  ازجمله  مي توان  به موارد زير  اشاره  گردد.
1-9 محرم  حضرت ابوالفضل
2-10 محرم روز شهادت  امام حسين (ع)
3-12 محرم  شهادت امام سجاد  (ع)
4-3 صفر  روز ميلاد  امام محمد باقر(ع)
5-7 صفر  ميلاد  امام موسي كاظم (ع)
6-20 صفر اربعين  امام حسين  (ع)
7-28 صفر  روز رحلت  رسول اكرم  (ص)
8-29 صفر شهادت امام رضا
9-8 ربيع الاول  شهادت  امام حسن عسكري (ع)
10-17 ربيع الاول  ميلاد پيامبر اكرم (ص)
11-8 ربيع الاول   ولادت  امام  حسن عسكري (ع)
12-3- ربع الثاني  شهادت حضرت زهرا  (س)
13—5  ربيع  اثاني   ولادت  حضرت زينب  (س)
14- 20  جمادي  الثاني  ولادت  حضرت زهرا (س)
 15-3  رجب  وفات  حضرت زينب
 16-25- رجب  شهادت امام كاظم (ع)
17-27  رجب  مبعث  حضرت  رسول اكرم  (ص)
18-3  شعبان  روز ولادت  امام حسين  (ع) روز پاسدار
4-19 شعبان  ولادت حضرت ابوالفضل
20-5  شعبان ولادت  امام سجاد (ع)
21-15 شعبان ولادت  امام زمان (عج)
22-15  رمضان  ولادت  امام حسن  (ع)
23-21  رمضان  شهادت حضرت علي
 24 جمعه آخر رمضان  روز قدس
25 1 شوال  روز عيد فطر
26-25  شوال  شهادت امام صادق(ع)
27-11 ذي القعده   ولادت  امام رضا (ع)
28-29 دلقعده  شهادت  امام محمد تقي  (ع)
29-7 ذي الحجه  شهادت امام محمد باقر  (ع)
30-10 ذي الحجه  عيد قربان 
31-15 ذي الحجه  ولادت امام هادي (ع)
32-18 ذي الحجه  روز عيد  غدير خم 
رويدادهاي تاريخي ماههاي شمسي
24- ماه مهر  روز پيوند  اولياء و مربيان
8 آبان  روز بسيج دانش آموزي
 13 آبان  روز  دانش آموز  و تسخير  لانه  جاسوسي  تبعيد امام 
5 آذر  روز تشكيل  بسيج  بفرمان 
26  دي  روز  فرار شاه  خائن  از ميهن اسلامي
  12 بهمن  روز ورود  امام خميني  به  ميهن اسلامي
  22 بهمن  روز پيروزي  انقلاب اسلامي
18 اسفند  رو ز امور تربيتي 
12 ارديبهشت  روز معلم
14 خرداد  رحلت امام خميني 
15 خرداد قيام  15 خرداد  42
برگزاري مسابقات
 يكي از  فعاليتهاي  مربي پرورشي  در مدارس  اجراي  مسابقات  علمي  و مسابقات  فرهنگي  و  هنري  و مسابقات  ورزشي  مي باشد    لازم بذكر   است قبل  از اجراي  مسابقه  تبليغات  لازم  جهت ثبت نام  از دانش آموزان صورت  مي گيرد  و بعد از آن  مرحله  اول  مسابقه  در سطح  آموزشگاه  بر گزار مي شود   و دانش آموزان  اينكه  مقام  آورند  براي اجراي  مرحله  دوم مسابقه  همراه  تيم  مربي  صورت مي پذيرد   ورزش در مدارس  براي گراميداشت  رويدادهاي  تاريخي  در مدارس  انجام  مي گيرد  و اين  مورد مربي  پرورشي  با همكاري  مربي تربيت بدني  مسابقه را اجرا  مي نمايند
  از جمله مسابقات  فرهنگي و هنري  كه د رمدارس  اجرا مي گردد بشرح  ذيل مي باشد.

1. اجراي مسابقهقرآندر سه رشتهقرائت،مفاهيم،حفظ قران
6. برگزاري مسابقهسرود و تاتر
7. برگزاري مسابقهكتابخواني

ياداوري  اجرا مسابقه  در آموزشگاه  توسط  مربي انجام  مي پذيرد  و نفرات برتر  هر رشته  جهت  شركت در مرحله  دوم انتخاب  و معرفي  مي گردند
  مسابقه علمي  : براي سنجش  دانش آموزان  در طول  سال تحصيلي  با همكاران  كليه درسها  در طول سال تحصيلي   يك الي  دو بار  انجام مي گيرد.
برگزاري نماز  جماعت در مدارس
  همانطور كه  مي دانيد  نماز  يكي از اركان  واجبات  دين  مبين اسلام  مي باشد  كه بر هر  فرد مسلمان   كه به سن تكليف  مي رسد  واجب است  و اقامه  نماز  قرب و نزديكي  به خداوند  براي انسان  به ارمغان   مي آورد  و عامل مهمي  براي اصلاح  سازي  انسان و  جامعه  است .
  آثار تربيتي  اجتماعي   نيز به دنبال  دارد  كه موجب خود سازي   انسان  و رعايت  نظم و انضباط  و رعايت  حقوق ديگران  مي گردد   و چه خوبست  كه نماز  فرادا   به جماعت  برگزار  شود   زيرا نماز جماعت  اهميت زيادي  دارد  و ثواب  آن  چنيدين  برابر  نماز فرادا  مي باشد.
  احاديث فراواني درباره  اهميت  نماز جماعت   بيان  گرديده  است  از جمله:
يك ركعت  نماز  با جماعت  ثواب  آن زيادتر  از هفتاد   ركعت  نماز فرادا  مي باشد.
  اگر عده  نماز گذاران  د ر نماز جماعت  بيشتر از ده  نفر باشد  اگر تمام  دريا ها  مركب  و تمام درختان   قلم  و تمام فرشتگان  نويسنده باشند  هرگز  نمي توانند  ثواب  يك ركعت  نماز  جماعت  را بنويسند 
 هما نطور يكي ديگر از كارهاي   اجرايي  مربي تربيتي  در مدارس  برگزاري  نماز جماعت   مي باشد  در ضمن  از قبل  چگونگي  مقدمات  نماز  طريقه  گرفتن  وضو  و آماده شدن  براي نماز  جماعت  توسط  مربي  براي دانش آموزان  بيان گرديده  و آنان  را آماده  نماز جماعت  مي نمايد  همچنين  در آموزشگاههايي  كه نماز  جماعت  برگزار مي گردد    امام جماعت  روحاني  ندارند   خود مربي  امامت  نماز را  انجام  مي دهد 
 در ادامه  درباره  اثرات  خوبي  كه  در نماز  جماعت  بدنبال  دارد  براي دانش آموزان   بيان مي شود  و برگزاري  نماز  دانش آموز  را از بديها  و كج روي ها  اخلاقي  دور مي كند  و او فردي  با تقوا  و با نظم  و مسئوليت  پذير مي سازد .
گروهها و  تشكلهاي  دانش آموزي
 يكي ديگر از  فعاليتهاي  مربي پرورشي  در مدارس  ايجاد  گروهها  و تشكلهاي  دانش آموزي  مي باشد  كه هر يك  را باختصار  توضيح  می دهیم:

1. شوراي دانش آموزي : يكي از تشكلهايدانش اموزيدر مدارسمي باشدكهبا همكاريمدير آموزشگاهانجام مي گيرددر آغازسال تحصيلياز ميان دانش آموزانممتازدرسيو اخلاقيبصورتيك انتخابجامعو كامل انتخابمي گرددو تا پايانسال تحصيليبا برگزاريجلسات منظمهر ماه يكبارزيرنظرمدير اموزشگاهفعاليتخود رابا نظراتو انتقاداتسازندهخوددر حوزهمختلفبا مسئولينمنتقلمي نمايدو تمامي دانش اموزانمدرسهدر امورمربوطبه مسائل اموزشي – پرورشي  و فوق برنامه  و ارتباط  صحيح  بين مدرسه  و دانش آموزان  به عمل  مي آورند.
2. هلال احمر: يكيديگر از تشكلهاي مدرسهكه توسطمربيپرورشيباعضويتدانش اموزاندر واحدهلال احمربا وظايفو عملكردآنآشنامي شوند و هر واحدهلال احمر47نفر عضوداردكه در گروه11 نفريسازماندهيمي گردندو اعضايهلال احمربا شركتدر كلاسهلال احمركه توسطمربيبرگزارمي شودبا چگونگيوظايفخود و امدادرسانيزمان حوادت غير مترقبهمانند سيل و زلزلهكه اتفاقمي افتدانجاموظيفهنمايند.
3. بسيج دانش آموزي: تشكيلبسيجدر نظام مقدسجمهورياسلاميايرانيكي ازبركاتالهيمي باشدكه توسطبنيانگذارجمهوري اسلاميايرانامام خميني (ره)در تاريخ5/9/58به ملت ايرانارزانيگرديدو يكي ازشاخه هايبسيج،بسيجدانشآموزيمدارس مي باشدكه دانش آموزانبا قبولشرايطو ارائهمداركبه عضويتاين نهادمقدسدر طوليكسالتحصيليدر فعاليتهاي اجتماعي و فرهنگي، سياسيو نظاميحضور فعالدارندو اگر خداي ناخواستهكشورمانمورد تهاجمو حملهدشمنانداخلي و خارجيقرار گيردتواناييدفاعجنگيدنراداشته باشند- در ضمنكارهاياجرايياين گروهدر مدارسبر عهدهمربيپرورشيمدارس مي باشد
4. انجمن اسلامي: يكي ازديگراز تشكلهايدانش آموزيدر مدارسانجمن اسلامياست كهبا عضويتدانش آموزانممتازدرسي و اخلاقيتشكيلمي گرددو در ضمنكارهاي اجراييو فعاليتهايپرورشيمدرسهبا اين گروهمي باشدكه با مسئولينمدرسههمكاريمي نمايندو همچنينبرنامه هايگراميداشتايام اللهو مناسبتهايتاريخيدرآموزشگاهبر عهده اين گروهاستو مسئوليتو رهبريانجمناسلامي در مدرسهبر عهده مربيپرورشيمي باشد.

 فعاليتهاي  خارج از مدرسه  : ازجمله  فعاليتهاي  كه خارج از آموزشگاه  براي دانش آموزان  انجام  مي پذيرد  برگزاري  جلسات قرآن  و شركت  دانش آموزان  در اين  جلسات  كه در خارج  از مدرسه  است  و همچنين شركت  دانش آموزان  در نماز جمعه  و هدايت  آنها بسوي  ميعاد گاه  نماز جمعه  است  و ديگري  اردوي  دانش آموزي  است  كه دانش اموزان  در ان شركت  مي كند  و رهبري  و راهنمايي اين گونه  كارها  با  مربي  مدرسه  مي باشد   كه برنامه ريزي  صورت  مي گيرد.
 و يكي ديگر  از فعاليتهاي  مربي پرورشي كه  با خارج  از مدرسه  انجام مي گيرد   تهيه  مواد  و وسايل لازم  برا فروشگاه  مدرسه است  كه با همكاري  و هماهنگي  مدير مدرسه  انجام  مي شود  و براي رفاه  دانش آموزان  و رعايت  مسائل بهداشتي  و تهيه  مواد غذايي لازم و ضروري  است  و بايد  آن توجه شود.
كار كرد هاي پنهان  امور تربيتي  مدارس:
يكي از فعاليتهاي  احتياج به وقت  بيشتر  و كار بيشتر  بصورت  پنهان    و خارج از مدرسه انجام  مي پذيرد  بررسي مشكلات  اخلاقي   و رفتاري  و ريشه يابي  اين مشكلات  دانش آموزان  مي باشد  و گاهي  ريشه يابي  مشكلات  احتياج  به خانواده  و مشكل خانوادگي  دارد كه مربي   وقت زيادي  را براي اين كار   در نظر مي گيرد  و انجام  مي دهد  يا اينكه   در موارد  ديگري  هست  كه مربوط  به شكل  مالي   وپول دانش آموز  مي باشد   و يا مشكلاتي وجود دارد  كه مربوط  به خارج  از مدرسه  است  و مربي بدون  اينكه  كسي متوجه   شود  درصد  د حل مشكل برآيد و مشكل را حل  نمايد
  مسئوليت  و فعاليت  در مدارس  زياد وجود دارد  كه بدون  كار و تلاش  ممكن نيست  و احتاج  به وقت   و زمان  دارد  كه بايد  با برنامه ريزي  و نظم گاهي  اوقات  با  راهمايي  و مشاوره  و گاهي  اوقات  با واگذاري  مسئوليت  و گاهي اوقات  هم با دست بكار شدن  مشكلات  را شناخت  و انها را حل نمود
با بررسی اجمالی فعالیت امور تربیتی مدارس در این ایام و با توجه به افت و خیزهایی که فعالیت امور تربیتی مدارس داشته است به سادگی پی می بریم که امور تربیتی مدارس و فعالیت تربیتی در مدرسه جهت شناخت و کشف استعدادهای دانش آموزان و از طرفی به فعالیت دانش آموزان در مدارس جهت دادن نیاز مبرمی است و اگر کسی منکر این باشد که تربیت در مدارس امری غیرضروری است، شاید می توان بدون اغراق گفت که از آموزش و پرورش به دور است، چون هر دولت و حکومتی و هر مجموعه ای جهت این که انسان ها را به سوی هدفی که با ارزش و خواسته جامعه است، هدایت کند، احتیاج به تربیت افراد دارد.
 
  امور تربیتی
با نگاهی کوتاه به فعالیت های آموزش و پرورش و گستردگی کار این سازمان بی وقفه یادی از کلاس های درسی خود و فرزندانمان می کنیم، یعنی آموزش و پرورش را دور از خود و خانواده خود و حتی جدای از گروه سنی خاصی نمی دانیم، زیرا این سازمان با تمام افراد جامعه و هر گروه سنی در ارتباط است و اما مسئله تربیتی که شاید ۹۹% افراد جامعه مستقیم یا غیرمستقیم از تربیت صحیح افراد لذت می برند و کسی نیست که در طول عمر خود از افرادی که برخورد نامناسب؛ حرف نامناسب و یا عمل زشتی را انجام می دهد، خوشش بیاید و در صحبت های خود از اعمال و رفتار ناشایست کسی تعریف کند، حتی اگر این فرد خود نیز به عنوان فردی ناهنجار در جامعه زندگی کند. پس با توجه به طرح این مقدمه تربیت یک امر ضروری و لازم به نظر می رسد، اما این تربیت به دست چه کسانی و چگونه باید انجام پذیرد قابل بحث و بررسی است که ما در این مجموعه به نمونه هایی اشاره می کنیم.
با بررسی اجمالی فعالیت امور تربیتی مدارس در این ایام و با توجه به افت و خیزهایی که فعالیت امور تربیتی مدارس داشته است به سادگی پی می بریم که امور تربیتی مدارس و فعالیت تربیتی در مدرسه جهت شناخت و کشف استعدادهای دانش آموزان و از طرفی به فعالیت دانش آموزان در مدارس جهت دادن نیاز مبرمی است و اگر کسی منکر این باشد که تربیت در مدارس امری غیرضروری است، شاید می توان بدون اغراق گفت که از آموزش و پرورش به دور است، چون هر دولت و حکومتی و هر مجموعه ای جهت این که انسان ها را به سوی هدفی که با ارزش و خواسته جامعه است، هدایت کند، احتیاج به تربیت افراد دارد.
به نظر این حقیر شاید در این چند ساله فعالیت امور تربیتی نیز به خاطر اهمیت کار این مجموعه بوده است که توجه خاص افراد را به این مجموعه می طلبیده است، اگر چه عده ای با حذف شاخه هایی از امور تربیتی و به نوعی توسعه آن را داخل مجموعه آموزش و پرورش خواستار بوده و عده ای با واگذاری این مجموعه به افراد خاصی به دنبال اهداف امور تربیتی بوده اند در کل شاید یک ایده و نظر داشته اند و به قول شاعر که می گوید؛ بعضی شکسته خوانند، بعضی نشسته خوانند، هر کس به قدر فهمش بگشاید این معما، باشد.
در کل هیچ کدام خواستار حذف این مجموعه از بدنه آموزش و پرورش نبوده اند، اما آن چه که باید درباره آن صحبت نمود این که امور تربیتی چه کارهای پنهان و آشکار داشته است. البته منظور از کارهای پنهان؛ پنهان کاری نبوده، بلکه کارهایی که به چشم افراد نیامده و نتیجه آن در همان موقع کار مشخص نبوده و بعدها این نتیجه کار مشخص شده است.
اگر ما هم انتظار داشته باشیم که تربیت و پرورش همان ساعت و همان سال نتیجه دهد، اشتباه کرده ایم، البته شاید در بعضی از موارد هم این گونه باشد.
پس کارکردهای امور تربیتی نیز در مدارس این گونه بوده است، البته شاید بعضی ها بگویند پس این مشکلات که در جامعه دچار جوانان ما از قبیل اعتیاد و غیره گشته است، چیست؟
که در این جا نیز باید گفته شود، اگر امور تربیتی در مدارس نبود معلوم بود که مشکلات کمتر می شد و یا الان می بایست شاهد مشکلات بیشتری از اینها باشیم؟ با توجه به هجوم فرهنگی بیگانگان و شاید صدها برابر آن چه که ما تا الان هزینه کرده ایم آنها در این مورد هزینه کرده و می کنند، پس اگر چنین قضاوتی را بکنیم که تمام مشکلات جوانان را می بایست امور تربیتی تا الان حل می کرد، یک قضاوت غیرمنصفانه ای است.
اما درباره کارهای آشکار امور تربیتی در مدارس می توان به برگزاری مسابقات گوناگون جهت کشف استعدادهای دانش آموزان در زمینه های قرآن، نهج البلاغه، اذان، نقاشی، طراحی، خطاطی، عکاسی، شعر، داستان، تئاتر، سرود و غیره اشاره کرد که امور تربیتی در مدارس انجام داده و می دهد. از طرفی نیز با یادآوری ایام الله و بزرگداشت مناسبت های مختلف در ایجاد شور و تنوع دادن به کارهای آموزشی در مدارس فعال بوده است.
آن چه که قابل توجه است و باید در کارکردهای پنهان و آشکار امور تربیتی بدان اهمیت داده شود انتخاب مربی در مدارس از افرادی باشد که خصوصیات یک عالم دینی با داشتن صبر و بردباری خاص و آگاهی به مسائل روز به طوری که دانش آموزان به طرف او جذب شوند، صورت پذیرد و مربی تربیتی یک فردی دوراندیش دارای حلم و بردباری و اطلاعات کافی باشد که دانش آموزان در مدرسه او را به عنوان یک الگوی برتر انتخاب کنند.
چون اینجانب با توجه به سابقه چندین ساله که در امور تربیتی داشته ام در این ایام از دانش آموزان در مورد کارهای امور تربیتی نظرخواهی کرده ام، شاید ۲ درصد دانش آموزان نظر مثبتی راجع به امور تربیتی و کارهای تربیتی در مدارس رغبتی نداشته اند و فقط به آموزش اهمیت می دادند و پرورشی را مخل در کارهای آموزشی می دانستند. نتیجه این که امور تربیتی چه در زمینه کارکرد پنهان و چه در زمینه کارکرد آشکار خود لازم و ضروری به نظر می رسد و باید در این زمینه مسئولان و دلسوزان نظام برای تقویت این نهاد مقدس گام اساسی بردارند.

امور تربیتی از نگاهی دیگر

امور تربیتی آموزش‌و‌پرورش   امور‌تربیتی   دانش‌آموزان   مدارس
آنچه در پی می آید، دیدگاهی است که ضمن انتقاد از برخی عملکردهای امور تربیتی در سال های ۵۷ تا ۸۰ ، با نگاهی عمدتاً جانبدارانه، مسئله احیای این نهاد تعلیم و تربیتی را مورد بررسی قرار می دهد. بدیهی است همشهری آمادگی دارد سایر دیدگاه ها در این زمینه را نیز در صفحه فرهنگ و آموزش منتشر کند.

ضرورت های ایجاد امور تربیتی

آنگاه که انقلاب اسلامی پیروز شد، مدارس در حالی آغاز به کار کردند که نیروهای انقلاب، چندان نفوذی در مدارس نداشتند و گروه های مختلف، مدارس را به محلی برای تبلیغات و آموزش های خود تبدیل کرده بودند. در همین ایام سازوکار نیروهای انقلاب بر آن بود که با گزینش و به کارگیری نیروهای جدید، رهبری آموزشی و فرهنگی و بالاخص سیاسی مدارس را به دست گرفته و زمینه های گسترش هر چه بیشترفرهنگ انقلاب در بین نونهالان را در مدارس فراهم آورند. در همین ایام نیروهای ارزشی با عنایت و هدایت شهیدان رجایی و باهنر تحت عنوان امور تربیتی، از میان جوانان مؤمن و انقلابی گزینش و به مدارس راه یافتند. آن دوران که نیروهای انقلاب تحت عنوان امور تربیتی قدم به مدرسه گذاشتند، مدارس علاوه بر مسائل آموزشی و تربیتی با چالش های فراوان فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مواجه بودند و این نیروهای ارزشی می بایست برای ایجاد آرامش در مدارس و ایجاد زمینه فعالیت های ارزشی و انقلابی تلاش می کردند.
مربی تربیتی مدرسه در آن دوران در بسیاری از کارهای مدرسه دخالت می کرد و برای همراه کردن سایر عوامل با انقلاب و انقلابیون از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. لیکن بی تجربه بودن و عدم آموزش های کلاسیک در زمینه روش های معلمی، کلاس داری، روانشناسی و مشاوره و... منجر به افراط و تفریط هایی در فعالیت های امور تربیتی شد. اما آنگاه که امور تربیتی به صورت تشکیلاتی و از سال ۶۳ آموزش های معمولی و تخصصی را برای مربیان آغاز کرد، لغزش ها و افراط و تفریط های امور تربیتی به حداقل کاهش یافت.
از زمانی که امور تربیتی به صورت تشکیلاتی فعالیت های تربیتی را سامان داد، شرایط اولیه انقلاب سپری شده و دوره آرامش و کیفیت بخشی به فعالیت های آموزشی و تربیتی آغاز شده بود.
همان طور که ذکر شد ضرورت های اولیه ایجاد امور تربیتی عبارت از حفظ و حراست از دستاوردهای انقلاب اسلامی در مدارس و توسعه و گسترش فرهنگ انقلاب و باورهای دینی در مدارس و نونهالان بود. اگر منصفانه قضاوت کنیم، مربیان امور تربیتی که در اوایل انقلاب جذب این مجموعه شدند، با وجود اینکه می توانستند در سایر نهادهای انقلابی استخدام شوند این فضای فرهنگی را برگزیدند و با اخلاص تمام برای نشر و گسترش فرهنگ و باورهای اسلامی با تمام وجودشان و حتی بدون دریافت دستمزد تلاش کردند و با خلاقیت های شخصی و گروهی، برنامه های متنوع فرهنگی هنری را برای دانش آموزان پایه ریزی کرده و از آنها به عنوان ابزارهای تربیتی بهره بردند. بدون شک بسیاری از دست اندرکاران مدیریتی کلان فعلی آموزش و پرورش و حتی سایر بخش های فرهنگی از همان نیروهای مخلص و فداکار امور تربیتی هستند.

سازماندهی نیروهای امور تربیتی

با ایجاد ساختار معاونت پرورشی در وزارت آموزش و پرورش، کار سازماندهی فعالیت های مربیان امور تربیتی به صورت قانونمند آغاز شد که در نتیجه آن، حوزه وزارتی معاونت پرورشی، تشکیلات مخصوص خود را طراحی و به تصویب رساند و به تبع آن بخش های استانی و منطقه ای و مدرسه ای نیز تهیه و به تصویب رسید. از این زمان، مربیان امور تربیتی دارای شرح وظایف معینی شدند که برخی از عناوین این وظایف به شرح زیر بود.
* هماهنگی و برگزاری مراسم صبحگاهی
* گسترش فرهنگ مطالعه و اداره کتابخانه مدرسه
* انجام فعالیت های مشاوره فردی و گروهی و راهنمایی و هدایت دانش آموزان
* برگزاری مسابقات فرهنگی هنری، شامل قرآن، نهج البلاغه، احکام،
* هماهنگی و برگزاری بازدیدهای علمی ، فرهنگی و مذهبی
* برگزاری نماز جماعت
* برگزاری ایام ا... ها ومناسبت های ملی و مذهبی
* سازماندهی و تشکیل تشکل های دانش آموزی در مدرسه شامل بسیج، آمران به معروف، انجمن اسلامی و شوراهای دانش آموزی
* تدریس در کلاس های پرورشی
* تدریس دینی و قرآن. (۸ تا ۱۲ ساعت در هفته)
 اذان، هنرهای دستی و تجسمی (این مجموعه بیش از ۲۰ رشته داشت)،سرود، تئاتر،ادبی شامل شعر و قصه نویسی و مدیحه سرایی
* هماهنگی و برگزاری اردوهای درون و برون استانی

چالش های امور تربیتی جدید

گذشته، چراغ راه آینده است. قرآن کریم می فرماید: «فاعتبروا یا اولی الابصار» ، لذا می بایست از گذشته و بالاخص گذشته پرفراز و نشیب مجموعه امور تربیتی، درس و عبرت های لازم را بگیریم و از تکرار اشتباهات گذشته که موجب اتلاف فراوان منابع مالی و انسانی است، پرهیز کنیم؛ زیرا اکنون قریب بیست و هفت سال از دوران انقلاب اسلامی سپری شده و شایسته نیست بسان اول انقلاب که ضرورت های فراوانی ایجاد کاری را باعث می شد، با شتاب و عجله و بدون مطالعه جدی گذشته و ارائه طرحی متناسب با هدف های تعلیم و تربیت اسلامی و... به ابقا یا ایجاد امور تربیتی در شکلی جدید اقدام کنیم بلکه برای ایجاد مجموعه جدیدی که احیاناً برخی از وظایف امور تربیتی سابق را انجام خواهد داد، می بایست مقدمات زیر طی شود.
الف بررسی دقیق و علمی عملکرد چهار سال قبل آموزش و پرورش و مدارس به تفکیک مقاطع تحصیلی؛ از این نظر که در نبود امور تربیتی، مدارس و دانش آموزان با چه مشکلات و چالش هایی مواجه شده اند و آیا این مشکلات ناشی از نبود امور تربیتی است و با آمدن امور تربیتی جدید، این مشکلات قابل حل است. (البته باید در نظر داشت که در چهار سال گذشته مدارس مربی تربیتی داشته اند، ولی در ادارات و سازمان های آموزش و پرورش واحدی به نام امور تربیتی نداشته ایم)
ب بررسی دقیق علل و عوامل منتج به انحلال یا ادغام امور تربیتی سابق برای عدم تکرار آن موارد یا حذف آن موارد در ساختار جدید.
ج تعریف دقیق و عملیاتی فعالیت های تربیتی و تعیین مصداق های آن برای مربیان تربیتی به منظور حسن اجرای امور در مدارس. بیان هدف های کلی و ذهنی نمی تواند قابل اندازه گیری باشد و لذا نمی توان قضاوت کرد آیا دست اندرکاران درست عمل کرده اند یا نه. بنابراین به نظر می رسد در این خصوص، به صورتی روشن و شفاف باید هدف های مورد انتظار را بیان داریم تا بتوان عملکرد مجموعه جدید را متناسب با آن اندازه گیری و قضاوت کرد.
د موفقیت یا عدم موفقیت هر طرح، قبل از هر چیز مدیون نیروی انسانی کارآمد یا ناتوان است؛ لذا بررسی نیروهای موجود امور تربیتی و آموزش مجدد ایشان متناسب با انتظارات تدوین شده بسیار ضروری و لازم است، چرا که نیروهای فعلی امور تربیتی یا حتی ورودی های جدید به مجموعه امور تربیتی را هرگز نمی توان با اوایل انقلاب مقایسه کرد زیرا شرایط زندگی امروزی، باورهای اجتماعی و شرایط خانوادگی افراد، تفاوت های فراوانی با گذشته دارد. پس قبل از ایجاد یا ابقای امور تربیتی، می بایست به نیروی انسانی یا مربیان امور تربیتی که قرار است آن انتظارات تعریف شده را در حوزه پرورش محقق نمایند، به عنوان یکی از مهم ترین و اساسی ترین مسائل نگریست و نسبت به گزینش و تکمیل نیروها براساس شاخص های معین و آموزش ایشان برای اجرای برنامه ها اقدام کرد.
 
نگاهي به نقش نظام تربيتي مدارس و امور تربيتي در مكاتب فكري مختلف
امور تربیتی در مدارس کارکردهای زیادی دارد وعلاوه بر اینکه می تواند در قوی تر شدن بنیه علمی دانش آموزان به اولیا و مربیان یاری رساند در یادگیری و رشد اجتماعی دانش آموزان نیز بسیار موثر است. اما مسئله ای که دارای اهمیت است اینکه امور تربیتی با توجه به فلسفه خاصی که به آن باور دارد روش خاصی را نیز در پیش می گیرد که مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ازجمله کارکردهای امور تربیتی نه به صورت انحصاری بلکه به عنوان مثال الگو دهی و هدایت رفتار، تقویت فعالیتهای گروهی و پرورش نسل یادگیرنده است.
برخی کارکردهای امور تربیتی
الگو دهی و هدایت رفتار:
"هدایت و الگو دهی بیشترین حمایت تجربی را در آموزش مهارت های اجتماعی به کودکان و نوجوانان داشته است الگو دهی رفتار به دو صورت انجام میگیرد:
الف - ارائه الگوی زنده که بر اساس آن کودک مورد نظر رفتارهای اجتماعی در محیط طبیعی کلاس درس مشاهده نماید.
ب - ارائه الگوی نمادین که در آن کودک مورد نظر رفتارهای اجتماعی نمونه را از طریق فیلم یا نوار ویدئومشاهده می کند.
هدایت عبارتست از شیوه ای که در آن کودک تحت آموزش کلامی مستقیم قرار می گیرد و دارای سه مرحله است:
الف - مربی قوانین مربوط به رفتار هدف یا استاندارد را مطرح می کند.
ب - مهارت های اجتماعی مورد نظر با هدایت مربی یا همکلاسی ها تمرین می شوند.
ج - مربی پسخوراند خاص خود را در زمینه تمرین رفتارها عرضه می نماید و پیشنهاداتی را برای عملکرد بعدی ارائه می دهد.
هر دو شیوه مدل نمادین و زنده در آموزش مهارت های اجتماعی موثر بوده اند اگر چه اکثر مطالعات تجربی به دلیل کنترل آزمایشی از شیوه الگوی نمادین و با استفاده از الگو دهی ازطریق فیلم اجرا شده اند ولی مدل زنده از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است و روشی مفید برای ارائه در کلاس درس میباشد در این شیوه دانش آموزان فرصت شکل دهی رفتار را دارند و بر اساس عملکرد رفتاری خاص تغییر و اصلاح رفتاری در آنها پیش بینی شده است علاوه بر این در مدل زنده نیازی به استفاده از ابزارهایی مانند نوار ویدئو نمیباشد "
فعالیتهای گروهی:
"شاید بهترین راه ایجاد هنجار در گروه و سالم سازی فعالیت گروهی کمک گرفتن از روانشناسی رفتار میباشد روانشناسی رفتارها آمیزه ای از روانشناسی رشد ، روانشناسی اجتماعی و روانشناسی شخصیت است که رفتارهای سازگار و ناسازگار فرد را در جمع پی جویی می کند. روانشناسی رفتارها از شناخت فرد صحبت می کند و به کالبد شکافی اعضای گروه می پردازد. هر چه این شناخت بیشتر، دقیق تر و عمیق تر باشد زیست گروهی ممکن تر و سالم تر می شود و راه رسیدن به توافق های جمع و کشف و تقویت پو یا یی های گروهی هموارتر می گردد.
البته لازم نیست که تمام مدیران و همه کسانی که مسئولیت اداره کردن و گرداندن فعالیت های گروهی را به عهده دارند روانشناس باشند، ولی ضرورت شناخت هر چه بیشتر تک تک اعضای گروه امری ثابت شده و به منزله ضربه گیر قابل اطمینانی است که فشارهای گروهی را فرو می نشاند و مداومت جنب وجوش های گروهی را تضمین می کند "
پرورش نسل یادگیرنده:
"در دراز مدت هدف اصلی هر مدرسه ای باید این باشد که بچه ها یادگیری را ادامه دهند مخصوصا وقتی که خارج از نفوذ و تاثیر مستقیم قرار می گیرند. هیچ مدرسه ای صرفا یک ماشین انتقال اطلاعات نیست و تا اندازه ای به عنوان یک راهنمای پیشرفته عمل نمی کند. بخشی از وظیفه اش این است که در نگهداری و ابقای ارزش های جامعه ای که بچه ها از آن بیرون آمده و نماینده آن می شوند کوشش کند .... در حقیقت تعهد دانش آموزان در خصوص یادگیری در مدرسه توجه به تمامی رفتارهای مدرسه است، و بستگی به این دارد که تا چه اندازه احساس کنند که مدرسه و معلمین سعی و تلاش بی حد خود را برای یادگیری آنها به کار می برند. مثلا، زمانی که دانش آموزان متوجه می شوند مدرسه همه گونه امکانات را در چهار چوب مناسبی برای پیشرفت آنها مهیا نموده است و این که معلم آگاهانه و ودانا در کارش جدی است و از آن بهره می برند، بچه ها احساس تعهد بیشتری می کنند که در یادگیری تلاش نمایند "
مسلما موارد ذکر شده بدون دخالت امور تربیتی اجرا نخواهد شد. انجام این کارکردها و سایر وظایف امورتربیتی پیشینه فلسفی خاص خود را می طلبد. حتی این مسئله که چه اموری کارکردهای امور تربیتی است با توجه به فلسفه تربیتی خاص میتواند متفاوت باشد. در این قسمت به طور خلاصه مکاتب فلسفی ایدئالیسم ،اگریستانسیالیم و رئالیسم را مورد بررسی قرار می دهیم با این توضیح که مکاتب فلسفی زیادی وجود دارد و به عنوان نمونه از جمله مشهورترین مکاتب را ذکر می نماییم.
انواع فلسفه تربیتی
فلسفه تربیتی ایدئالیسم
"ایدئالیسم که واقعیت را ذاتا روحی یا تمثلی تلقی می کند یکی از کهنترین و دیر پا ترین نظام های فکری بشریت است ... در سنت آموزش و پرورش غربی ریشه های ایدئالیسم معمولا به افکار افلاطون فیلسوف یونان باستان برمی گردد...این تصور که آموزش و پرورش فرآیند شکوفا شدن استعدادهایی است که به صورت نهان در نهاد کودک وجود دارد در معرفت شناسی ایدئالسیتی ریشه دارد. مفهوم معلم به مثابه الگو یا اسوه اخلاقی و فرهنگی نیز از ایدئالیسم فلسفی سرچشمه میگیرد... افلاطون باورهای فلسفی خود را بر مبنای وجود جهانی آرمانی ولا یتغیر شامل ایده های کامل یا مثل بنا نهاد که نمونه های آن مفاهیم ازلی حقیقت، خیر، عدالت و زیبایی هستند... معرفت شناسی یا نظریه شناخت افلاطون بر نظریه تذکار یا یادآوری مبتنی است. به موجب این نظریه انسان ها حقایقی را که در ضمیرشان به صورت نهفته و نا خودآگاه وجود دارد به یاد می آورند ... آموزش و پرورش راستین نیز چون حقیقت، کلی و ابدی است. چون واقعیت تنها از راه عقل مکشوف می شود، بهترین نوع آموزش و پرورش نیز ماهیتا عقلانی است ... اصل عقلانیت یا اصل روابط بین اذهان را می توان به کمک دو مفهوم عالم کبیر و عالم صغیر توضیح داد... هدف بارز آموزش و پرورش ایدئالیستی ترغیب دانش آموزان به حقیقت جویی است ... ایدئالیست ها آموزش و پرورش راستین را امری همگانی تلقی می کنند، نه آموزش محدود برای شغل یا حرفه ای خاص. هدف حرفه آموزی کسب مهارت در انجام کار و پیشه است نه وحدت و تعالی موجود انسانی .... مدرسه از طریق انتقال عامدانه میراث فرهنگی به شکل برنامه ای منظم، متوالی و متراکم بچه ها را برای آینده آماده می کند...گرچه روش خاص واحدی را نمیتوان برای کلاس درس ایدئالیستی تعیین کرد روش گفت و شنود (دیالکتک) سقراطی مسلما مناسب است ... تقلید از الگوها و اسوه ها نیز بخشی از روش تربیتی ایدئالیسم را تشکیل می دهد "
فلسفه تربیتی اگزیستانسیالیسم
مکتب اگزیستانسیالیسم در قرن بیستم به اوج شهرت خود رسید. این مکتب بیشتر دیدگاهی فلسفی است تا مکتب فکری منظم و می توان آن را بعنوان نوعی اندیشه فلسفی تلقی کرد که بر یگانگی و آزادی فرد در برابر گروه، جماعت یا جامعه توده وار تأکید می کند. سورن کی یرکه گارد و ژان پلاستر صاحبنظران این مکتبند.
در مکتب اگزیستانسیالیسم "عالم یک تغییر دهنده غیر قابل تغییر ویک محیط بی طرف است که انسان ها باید در آن به سر برند. انسان ها هر خود را ( آنچه که باید باشند ) از طریق انتخاب های روزمره خویش شکل می دهند. توانایی انتخاب و آگاهی عقلانی ( بررسی کیفیت انتخاب های به عمل آمده) از ویژگی های اساسی انسان هستند "
" انسان ها به واسطه انتخاب هایی که انجام می دهند درباره زندگی خویش مسئولند. برای انتخاب های مناسب آگاهی امری ضروری است. در اهداف تربیتی این مکتب برانگیختن یا تقویت آگاهی، که به نوبه خود در بهبود انتخاب های فردی به کار خواهد رفت مد نظر است و تمرکز بر محتوا، خیلی کمتر از تمرکز بر نگرش فرد نسبت به محتواست "
از نظر اگزیستانسیالیست ها می توان ارزشهایی را شناخت که ما را در یقین درست و نادرست و همین طور زیبایی کمک کند اما این ارزشها از طریق انتخاب کردن مشخص تعیین می شوند و مفهوم شخصی دارند .
" ارزش ها از درون فرد نشأت می گیرند همه استعدادهای آدمی برای رسیدن به این ارزش ها استفاده می شوند، اما بر استعداد یکتایی آدمی برای شناخت ( آگاهی ) تأکید ویژه می شود و به دلیل اینکه ارزش ها در انتخاب شخصی ریشه دارند. مستعد تغییر کردن و در عین حال مخصوص هستند، به این معنی که آن ها احتمالا از شخصی به شخص دیگر متفاوت هستند. "
" هم ارزش های اخلاقی و هم ارزش های زیباشناختی موضوع های مربوط به انتخاب شخصی هستند. همانند روال کلیه شناخت ها ، معلم قرار است به عنوان موجد انگیزه بکار رود. دانش آموز باید از راه آگاهی جدی شخصی و از راه تفحص به انتخابی مسئولانه نائل شود  .
" در اگزیستانسیالیسم ما قادریم بدانیم اما صرفا از طریق احساس شخصی، و از طریق انتخاب فردی که در بردارنده آگاهی درونی و ذهنی است به معرفت و شناخت دست می یابیم "
فلسفه تربیتی رئالیسم
"رئالیست ها بر خلاف ایدئالیست ها اظهار میدارند که اعیان اشیا قطع نظر از آن که موضوع ادراک ما واقع شوند یا نه، وجود دارند... و به وجود نظامی عینی از واقعیت و امکان دستیابی انسان به معرفت درباره آن واقعیت قائل هستند... ارسطو را بنیانگذار رئالیسم می دانند ... ارسطو در تبیین خویش از واقعیت از علل چهارگانه سخن میگوید (علت مادی ، علت صوری، علت فاعلی و علت غایی)... در سراسر نظام فلسفی ارسطو تمایل بارزی به ثنویت - تمایلی به تلقی واقعیت از دو جز - دیده می شود... در نزد رئالیست شناسایی عبارت از داشتن علم نسبت به چیزی است. شناخت یا معرفت مستلزم تعامل ذهن و جهان خارج از ذهن است ... رئالیست به عنوان ناظری منظم،کشف نقشه یا طرح بنیادین عالم را وجهه همت خود قرار می دهد... هدف غایی آموزش و پرورش رئالیستی ...کمک به انسان ها در نیل به خوشبختی از طریق پرورش استعدادهای آنان برای نیل به حداکثر کمال میباشد. .. واقعگرایان عموما معتقدند که هر نهادی نقش و وظیفه خاصی را بر عهده دارد ... مدرسه وظیفه کاملا مشخص و یژه انتقال حیطه های دانش و مهارت های پژوهشی را به دانش آموزان بر عهده دارد. وظیفه مدرسه در درجه نخست وظیفه ای عقلانی است ... رئالیست ها نظریه پسماند را که به موجب آن مدرسه مسئولیت عرضه خدماتی را بر عهده می گیرد که نهادهای دیگر نسبت به انجام آن غفلت یا امتناع ورزیده اند، رد می کنند... در برنامه درسی رئالیستی هر شعبه ای از معرفت به عنوان نظامی مفهومی دارای ساختاری است. ساختار به چهارچوبی از معانی مفهوم دلالت دارد که واقعیت های فیزیکی، طبیعی، اجتماعی، و انسانی را تبیین می کنند...مبنای برنامه درسی رئالیستی را این توجیه منطقی تشکیل می دهد که کارآمدترین و موثرترین شیوه های کسب اطلاع درباره واقعیت، مطالعه آن در چهارچوب موضوعاتی است که به صورت منظمی سازمان یافته باشند "
فلسفه تربیتی دین مبین اسلام
دین اسلام که برنامه زندگی بشریت را مشخص کرده است، پیامبر(ص) و ائمه (ع) را معلم مسلمانان قرار داده است و این از آنجا نشأت می گیرد که پیامبر(ص) و مردم خدایی دارند که خود ، رب و تعلیم دهنده است.
" نخستین حرکت در مسیر تعلیم و تربیت اسلامی با پیغمبر اکرم (ص) بوده است. بطور کلی در امی بودن آن حضرت اتفاق نظر وجود دارد. ایشان ضمن انجام رسالت و دعوت به دین جدید، همچنین رهبر و رئیس حکومت، مربی و معلم با نفوذ نیز بود، پیغمبر به شدت جانبدار و مشوق علم و دانش شناخته شده است... از جمله صفات باریتعالی رب است. این کلمه معنی گسترده ای دارد. به معانی تربیت کردن ، پروراندن و به کمال رسانیدن بکار می رود... معلم ومربی و رهبر در حقیقت پروردگار است. نقش انبیاء و کتب مقدس که بر آنان نازل گردیده ابلاغ اوامر و منهیات و شرح اصول دین و پایه های ایمان و اعتقاد و مسئولیت انسان در افکار و اعمال خود در پیشگاه باریتعالی می باشد... قرآن را محققین از ریشه قراء و مصدر می دانند. معنی آن خواندن است و به تعبیر دیگر قرآن از نظر لغوی و هم از نظر تعلیماتی مفهوم خواندن دارد... دلیل اصلی تمام فعالیت های تعلیماتی در عالم اسلام محققا قرآن مجید بوده است. مسلمین عقیده دارند که قرآن آخرین کتاب وحی و نمونه ای از قرآنی می باشد در ملکوت لوح محفوظ وجود دارد .
 
" در دوران شکل گیری و سازمان یابی، اسلام به عنوان یک دین و یک حکومت تعلیم و تربیت اسلامی متکی به دو پایه بود: الف - یادگیری و انتقال دانش ها به عنوان یک ایدئولوژی و به بیان دیگر یک مسئولیت دینی بود. ب - هدف از این کار تنها الله و کسب رضای او بوده است "
بنابراین تعلیم و تربیت در اسلام بر پایه مشخصی قرار گرفته که آن قرآن و مبانی اسلامی است، بر خلاف اگزیستانسیالیسم که در آن هر انسانی صلاحیت تعیین ارزشها را دارد، قرآن و همچنین پیامبر(ص) ارزش های الهی را که براساس آن انسان به سرمنزل مقصود خواهد رسید مشخص کرده اند.
در اسلام هم مانند ایدئالیست حقیقتی وجود دارد که البته مبانی و آموزه های خاص خود را داراست و در اسلام هم مانند اگزیستانسیالیسم انسان باید انتخاب کند و مسئول انتخاب خویش است. اما برای این که در این انتخاب راهنما داشته باشد خداوند پیامبران را برگزید و علت وجود پیامبران را هم می توان در همین مسأله جستجو کرد.
" خداوند پس از اینکه کرات فراوان و بیشماری را در عالم های گوناگون آفرید، اراده کرد موجودی را بیافریند که توان گزینش داشته باشد و بتواند مسیر زندگیش را خود تعیین کند و مسئولیت این گزینش را بپذیرد... زمین طبق حکمت و مشیت الهی، به موجودی نیاز داشت که با شعور و انتخابگر باشد، و زندگیش دو مسیر داشته باشد. موجودی که از نظر معنوی امکان ترقی و سقوط داشته باشد، بتواند مسیرش را عوض کند و از یک موجود خوب به یک موجود بد تبدیل شود... حال برای آن که انسان بتواند مسیر سعادت خویش را انتخاب کند به شناخت راه و آگاهی از مسیر درست نیاز دارد... خداوند بزرگ برای این که انسان بتواند مسیر تکامل و سعادت خویش را تشخیص دهد پیامبران را برانگیخته کرد. خداوند پیامبران را فرستاد تا هدف آفرینش انسان را تحقق بخشد و کمبودهایی را که عقل انسان در دریافت وحی دارد جبران کند "
پیامبر خاتم(ص) با کتابی به هدایت مردم پرداخت که علاوه بر این که انسان ها را در انتخاب درست یاری می کند، ارزش ها را تعیین کرده و بر خلاف اگزیستانسیالیسم مانع از این می شود که ارزش های اخلاقی و انسانی به ورطه نسبی بودن بیفتند. قرآن مجید در عین مشخص کردن ارزش ها و حیطه ها و حدود و ثغورها ، انسان را به تحقیق و اندیشیدن ترغیب می نماید.
" قرآن بر اساس تحقیق بنیانگذاری شده است و مردم را به بنا نهادن زندگی خود بر تحقیق فرا می خواند و محققان را می ستاید و روگردانندگان از تحقیق راسرزنش می کند... ولی بدون آموزش شیوه تحقیق و ارائه شرایط رسیدن به حق ، به صرف یک بیان کلی کفایت نمی کند، بلکه موانع رسیدن به حق را یادآوری و داستان کسانی را نقل می کند که شرایط رسیدن به حق را به چنگ نیاورده، از موانع وصول به حق پرهیز نکرده ، در سرگردانی نادانی و حیرت گمراهی فرو رفته اند. همچنین به نقل سیره کسانی می پردازد که آن شرایط را یافته ، از این موانع رها گشته ، به قرب و وصال رسیده اند. پس تدبر در قرآن حکم ضروری است تا چیستی و چگونگی منطق قرآن در آموزش شیوه تحقیق روشن شود. سپس باید به سخن گویا کننده قرآن و انسان کامل معصوم (ع) گوش داد تا بیان آن حضرت نیز در چگونگی هدایت به سوی حق و رسیدن به حق روشن شود. همچنین معلوم شود، ثقلینی که رسول خدا (ص) در امت خود به یادگار گذاشت، چونان دو چشم و دو گوش هستند که هردو باهم می بینند وهردو باهم می شنوند، بدون آنکه تمایز، تعدد، ناسازگاری یا گوناگونی میان دیدیدنی ها و شنیدنی های آنها باشد "
اگر بخواهیم مانند اگزیستانسیالیسم صرف آگاهی و انتخاب انسان ها را برای تعیین ارزش و پیدا کردن راه ملاک قرار دهیم انسان به ناکجاآباد هایی خواهد رسید که زمان قبل از ظهور حضرت محمد (ص) رسیده بود. البته رجوع به عقلانیت گرایی رئالیسم تا حدی این مشکل را رفع خواهد کرد.
در خطبه 198 نهج البلاغه چنین آمده است : " سپس خداوند سبحان حضرت محمد (ص) را هنگامی مبعوث فرمود که دنیا به مراحل پایانی رسیده، نشانه های آخرت نزدیک، و رونق آن به تاریکی گراییده و اهل خود را به پا داشته، جای آن ناهموار، آماده نیستی و نابودی، زمانش در شرف پایان ، نشانه های نابودی آشکار.... در این هنگام خداوند پیامبر (ص) را ابلاغ کننده رسالت، افتخار آفرین امت، چونان باران بهاری برای تشنگان حقیقت آن روزگاران، مایه سربلندی مسلمانان و عزت و شرافت یارانش قرار داد. "
خداوند پیامبر(ص) را مبعوث نمود تا انسان ها را در انتخابشان با ایجاد آگاهی نشأت گرفته از قرآن و علم الهی یاری رساند و حجت را بر مردم تمام نماید.
در قسمتی از خطبه 86 چنین آمده است : " پیامبرش را مدتی در میان شما قرار داد تا برای او و شما، دین را به اکمال رساند، و آنچه در قرآن نازل شد و مایه رضای الهی است تحقق بخشد و بازبان پیامبرش کارهای خوشایند و نا خوشایند، بایدها و نبایدها را ابلاغ کرد و اوامر و نواهی را آموزش داد و راه انس را بر شما بست و حجت را تمام کرد. " (
در قسمتی از خطبه 109 آمده است : "پیامبر (ص) برای تبلیغ احکامی که قطع کننده عذرهاست تلاش کرد و امت اسلامی را با هشدارهای لازم نصیحت کرد وبا بشارتها مردم را به سوی بهشت فرا خواند و از آتش جهنم پرهیز داد. "
حضرت رسول(ص) و ائمه (ع) در حالی مربی بشر از سوی خداست که انسان را به خوبی می شناسد. می داند که انسان خلیفه خدا در زمین است ( مضمون 35 بقره ، 165 انعام) ، ظرفیت عملی انسان بزرگترین ظرفیت هایی است که یک مخلوق ممکن است داشته باشد ( مضمون 31 و 32 بقره)، انسان فطرتی خدا آشنا دارد (172 اعراف)، آفرینش انسان آفرینشی حساب شده است ( مضمون 121 طه)، او شخصیتی مستقل و آزاد دارد و باید با ابتکار و کار خود زمین را آباد کند ( مضمون 72 احزاب و 3 دهر)، انسان ترکیبی است از ماده و روح ( سجده 7و9)، انسان کرامتی ذاتی و شرافتی ذاتی دارد( مضمون 70 اسراء )، او وجدانی اخلاقی دارد و زشت و زیبا را درک می کند (مضمون 8 و 9 شمس)، او فقط با یاد خدا آرام می گیرد و زمانی که به ذات خدا بپیوندد به خواستهای خود رسیده است ( مضمون 28 رعد و 6 انشقاق)، نعمتهای زمین برای انسان آفریده شده است ( مضمون 29 بقره و 13 جاثیه)، او تنها برای مسائل مادی کار نمی کند بلکه رضای خدا برایش مهم است ( مضمون 28 فجر و 72 توبه)، انسان بسیار ستمگر ونادان است ( احزاب 72)، نسبت به پروردگارش ناسپاس است( حج 66)، آنگاه که خود را مستغنی می بیند طغیان می کند (علق 71)، عجول و شتابگراست(اسراء 11)، تنگ چشم و ممسک است( اسراء 100)، او حریص آفریده شده ( معارج 19)، او مجادله گرترین مخلوق است(کهف 54)، اگر بدی به او رسد خرج کننده است و اگر نعمت به او رسد بخل کننده است ( معارج19).
براستی از کدامیک از مکاتب و فلسفه های تربیتی می توان انتظار داشت انسان را به اندازه قرآنی که از سوی خالق او نازل شده بشناسد. لذا انسان شناسی انسان که بر پایه شناخت ویژگیهای انسان است، یک انسان شناسی دینی است که دارای جامعیت، اتقان و خطاناپذیری، توجه به مبدأ و معاد و بینش ساختاری و رابطه ساحتهای مختلف وجود انسان می باشد  .
لازم به ذکر است که نباید اثرات مثبت بکارگیری فلسفه فکری اگزیستانسیالیسم، را در آموزش و پرورش فراموش کرد. چرا که باعث می شود در هیاهوی توجه به گروه و امور جمعی، انسان خود را فراموش نکند و انتخاب وآگاهی مانع از این می شود که خلاقیت افراد سرکوب گردد، ولی باید این انتخاب ها و آگاهی ها مبنایی دینی و انسان شناسانه داشته باشد تا انسان ها را در سیر الی الله یاری رساند.
همچنین رئالیسم در دعوت به عقلانیت وایدئالیسم در تشویق به در نظر داشتن حقیقت دارای آثار مثبتی در آموزش و پرورش خواهند بود.
 
فلسفه ملا صدرا:
وی معتقد است انسان مراتب دارد. لذت های اتسان هم مراتب دارد. بالاترین لذت معرفت الله و رضوان ا... اکبر است و بهشت هم دارای مراتب است. تنها صدرا فیلسوف ماهیت وجودی است یعنی هر چه هست هست و هر چه نیست، نیست. وی استعداد آدم را مجموعه ای از اجزای جدا نمیداند بلکه مراتبی از نفس انسان میداند چون فیلسوفی است که به اصالت وجود معتقد است. از نظر ملا صدرا موجودات نه تنها در معنی یکی هستند در هستی هم یکی هستند. موجودات نه تنها در عالم ذهن بلکه در عالم عینی و خارجی هم یکی هستند. هر چه داریم واجب الوجود است، ممکن الوجود و ممتنع الوجود در عالم ذهن است. چیستی ها حد و نفاد هستی ها میباشند. حدود و مرزها ویژگی هستی ها است. مراتب هستی ها با هم متفاوتند و هستی ها درجاتی دارند مانند نور که دارای درجات است (وحدت تشکیکیه یا حقیقت تشککیه وجود ). خداوند، باری تعالی، دارای حقیقت شخصیه است که یک مرتبه دارد و دارای مراتب نیست و جلوه ها و تجلیات مختلفی دارد (حقیقت بسیطیه ) . موجودات مراتبی از جلوه های خداوند هستند. در واقع وجود خودش درجه بندی نمی شود بلکه شئون وجود متفاوتند. از نظر صدرا انسان می تواند اشتداد وجودی داشته باشد تمام شئونات حق میشود هستی و عالم جسمانی ولی در یک نقطه تمام هستی به تکامل خود میرسد و آن انسان است این نهایت تکامل عالم جسم است، جسم تبدیل به روح می شود و امر مادی تبدیل به امر مجرد میشود. این جسم انسان است که تبدیل به روح انسانی میشود . انسان شناسی صدرا مبتنی بر حرکت است. از نظر صدرا عرض تغییر نمی کند بلکه این جوهراست که تغییر می کند (حرکت جوهری ). حرکت جوهری در انسان حرکتی علمی است. منظور صدرا از حرکت جوهری رشد جسمانی نیست. حرکت روح حرکت علمی است بنابر این آگاهی هایی که خداوند از ابتدا قرار داده است یا دچار رشد می شوند یا توسط خود انسان دچار دسیسه. انسان با علم جدید وجود خود را تشدید میکند و به خدا تقرب پیدا میکند. مرتبه وجودی انسان مرتبه معرفتی اوست .
    آن چه كه قابل توجه است و بايد در كاركردهاي پنهان و آشكار امور تربيتي بدان اهميت داده شود انتخاب مربي در مدارس از افرادي باشد كه خصوصيات يك عالم ديني با داشتن صبر و بردباري خاص و آگاهي به مسائل روز به طوري كه دانش آموزان به طرف او جذب شوند، صورت پذيرد و مربي تربيتي يك فردي دورانديش داراي حلم و بردباري و اطلاعات كافي باشد كه دانش آموزان در مدرسه او را به عنوان يك الگوي برتر انتخاب كنند.
    چون اينجانب با توجه به سابقه چندين ساله كه در امور تربيتي داشته ام در اين ايام از دانش آموزان در مورد كارهاي امور تربيتي نظرخواهي كرده ام، شايد 2 درصد دانش آموزان نظر مثبتي راجع به امور تربيتي و كارهاي تربيتي در مدارس رغبتي نداشته اند و فقط به آموزش اهميت مي دادند و پرورشي را مخل در كارهاي آموزشي مي دانستند. نتيجه اين كه امور تربيتي چه در زمينه كاركرد پنهان و چه در زمينه كاركرد آشكار خود لازم و ضروري به نظر مي رسد و بايد در اين زمينه مسئولان و دلسوزان نظام براي تقويت اين نهاد مقدس گام اساسي بردارند.
با بررسی اجمالی فعالیت امور تربیتی مدارس در این ایام و با توجه به افت و خیزهایی که فعالیت امور تربیتی مدارس داشته است به سادگی پی می بریم که امور تربیتی مدارس و فعالیت تربیتی در مدرسه جهت شناخت و کشف استعدادهای دانش آموزان و از طرفی به فعالیت دانش آموزان در مدارس جهت دادن نیاز مبرمی است و اگر کسی منکر این باشد که تربیت در مدارس امری غیرضروری است، شاید می توان بدون اغراق گفت که از آموزش و پرورش به دور است، چون هر دولت و حکومتی و هر مجموعه ای جهت این که انسان ها را به سوی هدفی که با ارزش و خواسته جامعه است، هدایت کند، احتیاج به تربیت افراد دارد.
 با نگاهی کوتاه به فعالیت های آموزش و پرورش و گستردگی کار این سازمان بی وقفه یادی از کلاس های درسی خود و فرزندانمان می کنیم، یعنی آموزش و پرورش را دور از خود و خانواده خود و حتی جدای از گروه سنی خاصی نمی دانیم، زیرا این سازمان با تمام افراد جامعه و هر گروه سنی در ارتباط است و اما مسئله تربیتی که شاید ۹۹% افراد جامعه مستقیم یا غیرمستقیم از تربیت صحیح افراد لذت می برند و کسی نیست که در طول عمر خود از افرادی که برخورد نامناسب؛ حرف نامناسب و یا عمل زشتی را انجام می دهد، خوشش بیاید و در صحبت های خود از اعمال و رفتار ناشایست کسی تعریف کند، حتی اگر این فرد خود نیز به عنوان فردی ناهنجار در جامعه زندگی کند. پس با توجه به طرح این مقدمه تربیت یک امر ضروری و لازم به نظر می رسد،
راهكارهاي تحول در امور تربيتي

در جامعه كنوني از هر سو در معرض تيرهاي سهمگين تهاجم فرهنگي ميباشد موردي است كه دشمن پس از ناكام ماندن 8 سال جنگ تحيلي بر كشور ما كه كشور جواني ميباشد به فكر حمله از جهت ديگري نمود و آن تهاجم فرهنگي و تابع مُد و تابع نظريات خود قرار دادن جوانان اين مملكت بود. همان روش كهنهاي كه در عهد رضاخان تجربه كرد و جهت پيشرفت كار خود ابتدا از حجاب زنان شروع نمود و كمكم توانست براي خود پايگاهي ايجاد نمايد، پس همين امر انگيزهاي بود جهت بررسي مسائل مربوط به حجاب بانوان در جامعه كنوني و راههايي كه بتواند ما را به فطرت خداگونه خود بازگرداند.
طرح مسئله: من در دبيرستان مطهري 2 كه يكي از مدارس ناحيه 1 شهر همدان ميباشد و از سطح زندگي نسبتاً خوبي برخوردارند و داراي 6 كلاس دوم است درس ميخوانم، با شروع سال تحصيلي در رشته رياضي در ميخواندم اما احساس نمودم كه در رشته انساني به مسائلي كه در ذهن من مطرح ميباشد بهتر ميتوانم پاسخگو باشم، پس با تغيير رشته به مطالعه و تحقيق در مورد مسائلي كه مايل به يافتن جواب آنها بودن پرداختم، يكي از آن مسائل بررسي حجاب در بين دختران جوان جامعه بود و چه كارهايي ميتوان به عنوان يك دختر مسلمان انجام داد تا دختران جوان مادين را در زندگي و ايماني و هدايت به راه الهي و صراط مستقيم توجه كنند و آن را محور قرار دهند.
چگونه است كه بسياري از دانشآموزان كلاسهاي بالاتر و حتي مقاطع بالاتر، با اينكه سالها تحت تعليم و آموزش قرار ميگيرند هنوز تا حد بسيار با مسائل اعتقادي ديني بيگانه هستند.
چرا حتي بسياري از بزرگسالان ما كه بعضاً داراي مدارك بالاتر نيز ميباشند هنوز احساس نميكنند كه دين براي زندگي آنهاست، آنهم براي تمام زندگي.
سؤالاتي كه ذهن مرا بخود مشغول كرده اين است كه چگونه دانش آموزي كه از اول راهنمايي تا كنون مسائل ديني را جزء درسهاي مدرسه خوانده است و در خانواده و محيط اجتماعي هم با آن برخورد داشته است هنوز يك انسان بدون انگيزه است و مسائل اعتقادي در زندگي او آن گونه كه زيبنده يك دختر مسلمان است مطرح نميباشد.
جمع آوري اطلاعات (شواهد)
براي بررسي بهتر مسئله لازم دانستم كه با چند نفر در زمينه كارم مشورتهايي داشته باشم، سعي نمودم نظرات حداكثر افراد را در كارم دخالت دهم، لذا با مربي پرورشي مدرسه خودمان و معلم ديني به مصاحبه و گفتگو پرداختم و چگونگي كارم را توضيح دادم و از آنها راهنمايي خواستم، ارشادات آنها در تسهيل كارم نقش اساسي داشت. گروه بعدي مدير و معاونين مدرسه بود، كه با آنها صحبت نمود، آنها نيز اين كار را پر زحمت و در عين حال بسيار مفيد دانسته و البته نظرات و پيشنهاداتي ارائه نمودند كه از آنها نيز استفاده شد. چند تن از مشاوران پايههاي مختلف و اولياء دانشآموزي نيز كساني بودند كه در اين مورد با آنها مشورت شد، آنان نيز آنرا مفيد دانسته، چند نفر از كادر محترم ادارة آموزش و پرورش نيز كار را ديده و آنها را مورد تأييد قرار دادند.
    در دنياي امروز، فعاليت هاي فوق برنامه (غير رسمي) در مدارس يكي از مهمترين و موثرترين فعاليت هاي فرهنگي است كه به علت فرصت كم خانواده ها و اولياء در تربيت فرزندان مي تواند جايگزين نقش خانواده در تربيت اجتماعي دانش آموزان شود،
    البته فعاليت امور تربيتي يك پل ارتباطي مدرسه با خانواده است.
    فعاليت هاي فوق برنامه (غير رسمي) زماني موفق است كه بر اساس نيازهاي عاطفي، اجتماعي، شناختي و جسماني دانش آموزان باشد و مهمتر اينكه مكمل آموزش باشد. اكنون كه تاكيد مقام عالي وزارت، آقاي حاجي بابايي مبني بر اجراي طرح تحول بنيادين در آموزش و پرورش بوده و احياي معاونت پرورشي و ارتقاي تربيت بدني را در اولويت برنامه هاي مهم در آموزش و پرورش قرار داده و تقويت فعاليت هاي پرورشي و اقتدار كاري آنان در مدارس است، نقطه اميدي در مربيان پرورشي و امور تربيتي و مدارس مهيا كرده است.
    حمايت همه جانبه مقام عالي وزارت زمينه ها و بسترها و زير ساخت ها را براي برنامه ها و فعاليت هاي مفيد و موثر اسلامي در مدارس ايجاد كرده است.
    البته هدف از اين مقاله تضعيف امور تربيتي و چشم پوشي از فعاليت هاي خوب و مثبت آنان در طول دوران دفاع مقدس و برخورد با منافقين در اوايل انقلاب در مدارس نيست. نهاد امور تربيتي شهداي زيادي را تقديم انقلاب اسلامي نموده است. همچنين هدف آن نيست كه فرهنگ غرب با تمام ابتذال و تجملاتش به عنوان يك راهكار ارائه شود بلكه ضمن ارج نهادن به مجموعه فعاليت هاي گذشته و حال بايد انتظارات دانش آموزان، اولياء و معلمان و جامعه را تحليل و آسيب شناسي نمود و بر اساس آن سياستگذاري، برنامه ريزي و اجرا كرد.
    امروزه ايجاد تحول در حوزه تربيتي در آموزش و پرورش نه تنها يك ضرورت، بلكه عامل هر گونه توسعه و كليد ساير تحولات اقتصادي، اجتماعي و عملي در جامعه است.
    با عنايت به تاكيد مجدانه و مداوم مقام معظم رهبري و ابلاغ سياست هاي كلي برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي، تحول در نظام آموزش و پرورش با هدف ارتقاي كيفي بر اساس نيازها و اولويت هاي كشور در سه حوزه دانش، مهارت وتربيت و نيز افزايش سلامت روحي و جسمي دانش آموزان، بيش از هر زمان ديگري، نياز به تلاش، كوشش و احساس مسئوليت دارد كه الحمدالله حمايت ها و ظرفيت هايي وجود دارد وليكن نياز به برنامه ريزي با رويكردهاي جديد و نوين با بهره برداري از فناوري هاي روز مي باشد.
    
    1- ر اهكارها و رويكردهاي تحول در امور تربيتي:
    استفاده از فناوري ها و تكنولوژي هاي جديد
    - بهره گيري ازCD ،VCD و....
    - بهره گيري از نرم افزارهاي آموزشي با رويكرد تربيتي (فيلم ها، سرگرمي ها و....)
    - بهره گيري از اينترنت
    - توسعه مراكز الكترونيكي با توليد محتواي نرم افزاري و ارائه خدمات آموزشي تربيتي.
    امروز بيشتر جوانان و نوجوانان عزيز كشور وقت خود را صرف استفاده از اطلاعات موجود از سايت هاي مختلف مي كنند كه نياز به ارائه خوراك اطلاعاتي و تغذيه روحي، عاطفي از طريق سايت هاي مفيد، موثر و اسلامي مي باشد.
    
    2- تعامل همه همكاران فرهنگي در مدرسه
    از آنجا كه مربيان پرورشي تخصص بعضي از كارهاي پرورشي مثل خطاطي، طراحي، نقاشي و هنرهاي تجسمي و... را ندارند و نمي توانند داشته باشند، لازم است كه همه معلمان اعم از هنر- رياضي- ادبيات و... در كمك به فعاليت هاي پرورشي در مدارس سهيم باشند، البته نياز به قانونمند كردن و پرداخت حق الزحمه آنان مي باشد.
    وجود معلمان دلسوز، انقلابي و علاقه مند از افتخارات مدارس ما مي باشد كه متاسفانه به صورت نظام مند و از توانمندي هاي فكري، تخصصي، علمي و يدي آنان كمتر استفاه مي شود.
    
    3- استفاده از مربيان مجرب و توانمند علمي
    در دنياي امروز مربياني كه درمدارس فعاليت مي كنند بايد اطلاعات كافي و لازم از علم روانشناسي، آخرين اطلاعات و يافته هاي علمي، كامپيوتر و... داشته باشند. تا راهكارهاي ارائه شده سليقه اي نباشد و مشكلات و معضلات بعدي ايجاد نشود.
    هر چه مربيان توانمندي علمي داشته باشند به همان نسبت در حل مشكلات رفتاري و تربيتي دانش آموزان موفق ترخواهند بود. در اين راستا معاونت پرورشي بايد با برگزاري دوره هاي ضمن خدمت و تفاهم با دانشگاه زمينه ادامه تحصيل مربيان را فراهم نمايد.
    
    مربيان در مدارس بايد اين ويژگي ها را داشته باشند؛
    1- نفوذ در دل هاي دانش آموزان
    2- آشنايي با مسائل اسلامي و اعتقادي
    3- آشنايي با مسائل روانشناسي و تربيتي
    4- آشنايي با علم و فناوري روز
    5- آشنايي با مسائل سياسي روز و توان تحليل آنها
    6- هنر استفاده از همه دانش آموزان در فعاليت هاي پرورشي
    
    4 - تعامل با اولياء
    عدم توجيه اولياي دانش آموزان، مقاومت ها و واكنش هاي منفي را در آنان نسبت به فعاليت هاي امور تربيتي در مدارس ايجاد مي كند. مربيان عزيز پرورشي بايد بيشتر تلاش خود در راستاي همسو كردن انديشه و تفكر اولياي دانش آموزان صرف كنند البته اين كار نياز به قانونمند كردن و تعامل معاونت پرورشي با انجمن اولياي مركز دارد كه الحمدالله زمينه همكاري وجود دارد اما عملياتي و ضابطه مند نشده است.
    توجيه اولياء و استفاده از تخصص و توانمندي هاي آنان در حوزه هاي مختلف فرهنگي - هنري ورزشي و.... بايد از مهارت هاي مربيان براي موفقيت در مدارس باشد.
    
    5- استفاده از فعاليت هاي جذاب امور تربيتي
    استفاده از اردوهاي تفريحي- علمي - زيارتي و فرهنگي يكي از پر جاذبه ترين و موثرترين فعاليت هاي مربيان تربيتي در مدارس مي باشد و بهترين روش شناخت دانش آموزان مستعد، شناخت اختلالات شخصيت و تلاش براي رفع آن مي باشد.
    شناسايي استعداد و ارائه فعاليت متناسب با استعداد، انگيزه و توانمندي هاي دانش آموزان براي امور پرورشي يك راهكار مناسب خواهد بود.
انتخاب راههاي پيشنهادي:
راه حلي كه براي نقصان يا رفع اين مورد به نظرم رسيد اين بود كه در كلاسي كه درس ميخواندم به فعاليت پرداخته و در ساعات بحث و گفتگو يا صحبتهاي دوستانه افكار دوستان را به سمت پژوهش و تفسير كه باعث تفكر و تعقل در آيات گردد و استفاده از نهج البلاغه و حديث و داستان زندگي علما و خوابهاي روحاني و معنوي آنان و دوستان و سخنان علماي بزرگ كمك بگيرم، تا همكلاسيها با علاقه هم به مسائل درسي پرداخته و هم به رعايت صحيح حجاب بپردازند. مبناي كار من در اين زمينه تفكر بوده است كه دانش آموزان در طول دوران تحصيل يكساله خود روزي يك مطلب را در زندگي پياده نمايند طولي نخواهد كشيد كه تمام مسائل ديني مخصوصاً حجاب را عملاً در زندگي خود پياده نموده، پس با اين ديدگاه چند راهحل در نظر گرفته و آنان را آزمودم.
راهحلهايي كه سبب ايجاد انگيزه خودباوري ديني و رعايت حجاب در بين دوستان گردد.
1- تفكر و تعقل پيرامون آيات درس عفاف كتاب دين و زندگي2 در مواقع خارج از ساعات درسي و بحث و گفتگو پيرامون آنچه كه تفكر نمودن و بيان نظرات و عقايد خود در گروه همكلاسيها
2- شركت در نماز جماع و تشويق دوستان به اين امر
3- خود به عنوان يك الگوي عملي سعي نمودم مواردي كه لازم است يك دختر مسلمان رعايت كند، انجام دهم.
4- نوشتن تحقيق پيرامون مسئله با همكاري دوستان و همكلاسيها و ارسال آنان از طريق مدرسه با همكاري بزرگوارانه مدير محترم مدرسه به ناحيه و استان.
5- با كمك مدير و اولياي دانش آموزان نشست پرسش و پاسخ با علماء بزرگ
برپايي و برگزاري جلسات ادعيه
برخي از راهكارهاي كيفيت بخشي به امور آموزشي در مدرسه
امروزه و در قرن 21 توجه جدي به امر مهم آموزش و پرورش از اهداف كليدي و مهم دولتها محسوب مي شود. مخصوصاً افزايش كمي دانش آموزان با توجه به كمبود امكانات و منابع كيفيت بخشي به امور آموزشي و پرورشي را در اولويت اول برنامه ها قرار داده است. به طوري كه علماي تعليم و تربيت معتقدند كه محيط يادگيري مناسب از مهمترين پايه هاي كيفيت بخشي محسوب مي شود و محيط يادگيري مناسب در گروي (فضاي فيزيكي، رواني، اجتماعي) مطلوب در مدرسه توأم با مناسبات انساني مي باشد، يعني هر گاه فضاي مدرسه (باز، خلاق و انساني) باشد يادگيري مداوم، لذت بخش و عميق خواهد بود. در كيفيت بخشي به امور مدرسه در ابعاد آموزشي و پرورشي بايد به بازسازي الگوي روابط درون مدرسه اي و آموزشهاي لازم براي توانمندسازي دانش آموزان توجه جدي نمود تا با كمك الگوي مناسب كيفيت بخشي دانش آموزان (توانمند، مستقل، خود رهبر، پژوهشگر و متدين) تربيت كرد
    الف ) برخي از راهكارهاي كيفيت بخشي به امور آموزشي در مدرسه
      توجه به فضاي فيزيكي در مدرسه در همه ابعاد «از جمله ميز و نيمكت مناسب، رنگ كلاسها، تخته سياه، گچ تحرير مرغوب و...»×
      روابط انساني مطلوب بين كاركنان و دانش آموزان و اوليا با هدايت و رهبري دلسوزانه مدير با عنوان كارگردان اصلي در مدرسه×
      ارتباط و تعامل دوسويه بين دانش آموزان به عنوان عنصر اصلي و محوري در تعليم و تربيت .×
     × توجه جدي به نيازهاي آموزشي و پرورشي دانش آموزان در مدرسه از قبيل كتابخانه، نمازخانه، كارگاههاي علمي و رايانه، آزمايشگاه، زمين بازي مناسب، وسايل و امكانات ورزشي و...
      كيفيت بخشي به جلسات شوراي معلمان با طرح مسايل علمي و كاربردي و تشكيل كارگاههاي آموزشي×
     × هدايت و راهنمايي معلمان به آموزشهاي خلاق و استفاده از يادگيري مشاركتي توسط خود دانش آموزان، استفاده از روشهاي تدريس بارش مغزي (فكري) براي توانمندسازي‌دانش آموزان در حل مسايل روزمره و زندگي
      توجه لازم به كلاسهاي جبراني و ارايه برنامه منظم مطالعه به دانش آموزان در منزل×
      توجه جدي به بانك جايزه در مدرسه و تشويق دانش آموزان×
      توجه جدي به ساعت ورزش در مدارس و نيز برگزاري مسابقات علمي در مدارس با تشويق دانش آموزان×
     × توجه جدي و اهميت دادن به روز نوجوان و جوان و دانش آموز در مدرسه و ارتباط مستمر و دو سويه بين كاركنان مدرسه و دانش آموزان در جهت حل مسايل روزمره با كمك خود دانش آموزان

ب ) برخي از راهكارهاي كيفيت بخشي به امور تربيتي و پرورشي در مدارس
      توجه و اهميت جدي به امر مهم اقامه نماز در مدرسه×
     × توجه به خواسته ها و نيازهاي منطقي مربيان پرورشي در مدرسه و فعال نمودن ايشان در امور پرورشي مدرسه همراه با برنامه هاي مناسب و پيش بيني شده در جهت تقويت بنيه ديني در دانش آموزان
      اهميت دادن به شوراي دانش× آموزي در مدرسه و دادن نقشها و مسؤوليتهاي متفاوت به ايشان در كارها از جمله ايجاد نظم در مدرسه، همكاري با معاونان مدرسه، شوراي حل اختلاف در مدرسه براي حل مسايل بين دانش آموزان، امور بهداشتي و ورزشي مدرسه و...
     × فعال نمودن كتابخانه مدرسه و به روز نمودن كتابهاي موجود در آن در جهت استفاده مطلوب دانش آموزان براي رفع نيازهاي علمي، ديني و پژوهشي
      توجه و اهميت به همه مسابقات علمي و فرهنگي در مدرسه در جهت تقويت بروز استعدادهاي متفاوت دانش آموزان×
      اهميت دادن به تشكيلات سازمان دانش آموزي مدرسه از قبيل «پيشتازان، فرزانگان، هلال احمر و بسيج دانش آموزي»
      توجه جدي به درس پرورشي در مدارس و اهميت دادن به آن در حد دروس ديگر×
     × فعال نمودن در مناسبتها از قبيل «ولادتها، ايام خاص، رحلتها» و برگزاري مراسم مخصوص آن روز در مدرسه در جهت آشنايي بيشتر دانش آموزان
      تشويق و ترغيب دانش آموزان قاري قرآن، هنرمند، ورزشكار و داراي استعدادهاي خاص×
     × توجه به نيازها و خواسته ها و مشكلات رفتاري و خاص دانش آموزان در مدرسه و ايجاد چتر حمايتي براي ايشان «مخصوصاً احيا و بكارگيري مشاوران مجرب در مدارس راهنمايي» با توجه به اين كه دانش آموزان در سن بحران و بلوغ به سر مي برند.
نظریه ها و مبانی جو سازمانى

تعریف جو سازمانی
هنگامی که از جو صحبت می شود، افراد عادی تصویری از جو زمین که همچون هاله ای تمام وجوه زندگی آنها را احاطه کرده است، به یاد می آورند. در گفتگوهای روزانه در سازمانها و نهادها، واژه های جو متشنج، جو مسموم، جو ناآرام و ... بارها به کار برده می شود. حال این که کمتر به مفاهیم علمی آن توجه می شود و روشهای شناخت آن نیز کمتر مورد تحقیق قرار می گیرد. از نظر لغوی جو عبارت است از « اطراف و یا آنچه که بر چیز دیگری احاطه دارد ( فضا، مابین زمین و آسمان)

« هوى و ميسكل » جو يا اقليم سازمانى را در يك مدرسه، چنين تعريف مى‏كنند: « جو يا اقليم سازمانى، اصطلاح ‏وسيعى است كه به ادراك معلمان ازمحيط عمومى كار در مدرسه اطلاق شده ‏و متاثر از سازمان رسمى، غير رسمى،شخصيت افراد ورهبرى سازمانى است. »

از نظر « ليتوين » و« روبرت استرينج ر» جو سازمانى چنين است: « ادراكاتى‏كه فرد از نوع سازمانى كه در آن كار مى‏كند دارد و احساس او به سازمان برحسب‏ابعادى مانند استقلال، ساختار سازمانى، پاداش، ملاحظه كاريها، صميميت و حمايت و صراحت. »
« علاقه بند » جو سازمانى را به كيفيت ‏درونى سازمان، آنگونه كه اعضاى‏ سازمان اين كيفيت را تجربه و ادراك‏ مى‏كنند تعبير مى‏كند.

« هالپین و کرافت » در تعریف جو سازمانی می گویند: « ویژگی های درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تاثیر می گذارد، جو سازمانی نامیده می شود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف های آنان از ویژگی های درونی سازمان سنجیده می شود. »
به طور کلی صاحب نظران هر کدام تعاریف متعددی از جو بیان داشته اند، ولی نکته ای که در اکثر تعاریف آنها مشترک است، آن است که جو سازمانی بر اساس ادراک کارکنان از محیط سازمان سنجیده می شود.
تفاوت جو با فرهنگ سازمانی:
به طور کلی مفهوم جو سازمانی که در اواخر دهه شصت متداول و رایج شد، مقدم بر فرهنگ سازمانی است که در اواخر دهه هشتاد رشد و تکامل یافت. جو و فرهنگ سازمانی هر دو مقولاتی هستند که برای توصیف ویژگی های سازمان و واحدهای مربوطه استفاده می شوند. علی رغم ارتباط زیاد بین دو مفهوم، همچنان آن دو از یکدیگر متمایز می باشند.

« ریچارد و اشنایدر » معتقدند که جو سازمانی به دیدگاههای سازمانی، اقدامات و روشهای رسمی و غیر رسمی اطلاق می گردد.
« شرمر هورن و جان » معتقدند که فرهنگ سازمانی سیستمی از عقاید و ارزشهای مشترک است که رفتار و اعضای سازمان را راهنمایی و هدایت می کند.
بنابراین بر اساس تعاریف ارائه شده پیرامون جو و فرهنگ سازمانی میتوان خاطرنشان ساخت: جو سازمانی به طور نسبی یک خصوصیت احاطه کننده و دربردارنده برای یک سازمان است و برعکس فرهنگ، خصوصیتی است که بطور کامل سازمان را احاطه میکند.
فرهنگ سازمانی با طبیعت، اعتقادات، انتظارات درباره زندگی سازمانی ارتباط پیدا می کند در حالی که جو عبارت است از شاخصی است به منظور تعیین این که آیا این باورها و انتظارات تحقق پیدا نموده اند.
به طور خلاصه در تفاوت بین فرهنگ و جو می توان گفت:
- فرهنگ با این نکته که چگونه کار مدرسه خوب انجام می شود سروکار دارد، در حالی که جو با ادراکات و احساسات نسبت به محیط داخلی مدرسه سروکار دارد.
- فرهنگ سازمانی مجموعا ای از جهت گیریهای مشترک است که سازمان را یکپارچه نگه داشته و هویت ممتازی به آن می دهد، در حالیکه اقلیم در ادراک مشترک نهفته است.
- فرهنگ، فرضها، ارزشها و هنجارهای مشترک است و جو، ادراک مشترک افراد از رفتار است.
نظریه های جو سازمانی:
مدل جو سازمانی هالپین و کرافت ( رفتار معلم - مدیر : باز تا بسته )
مطالعات « هاپلین » و « کرافت » در سال 1962 از مدارس ابتدایی شاید شناخته شده ترین مفهوم پردازی و اندازه گیری از جو سازمانی است. « هالپین و کرافت » نظریه جو سازمانی را برای معلمان معرفی کردند. زیرا به موجب تعریفی که، جو سازمانی به وسیله افراد در سازمان تجربه می شود آنها فرض نمودند که ادراکات این افراد منبع معتبری از داده ها هستند. وقتی آنها مشاهده کردند که:
1. احساس معلمان نسبت به مدرسه خود به طور قابل توجهی از همدیگر متفاوت است.
2. مفهوم روحیه شاخص این احساس نمی باشد.
3. وقتی مدیران « آرمانی » به مدارسی منتصب می شوند که نیاز به اصلاح دارند و هیئت آموزشی از فعالیت آنان جلوگیری می کنند.
4. عنوان جو سازمانی توجه زیادی را به خود جلب کرد، به ترسیم جو سازمانی شروع کردند.
هالپین و کرافت، جو اجتماعی مدارس را به عنوان ترکیبی از دو بعد رهبری مدیر مدرسه و تعامل های معلمان تصور می کردند. تعامل های گروهی از معلمان در یک مدرسه ممکن است مشابه محیط های جغرافیایی یک ناجیه در نظر گرفته شود. و سبک رهبری مدیر مدرسه می تواند برابر با شرایط جوی باشد. این ترکیب رفتار رهبر و رفتار معلم که جو سازمانی را به وجود می آورد می تواند در شکل زیر نشان داده ش
جو مدرسه به عنوان ترکیبی از رفتار مدیر مدرسه و رفتارهای معلمان
انواع جو سازمانی طبق مدل هالپین و کرافت
« هالپین و کرافت » شش جو اصلی مدارس را در قالب عناوینی چون جو باز، جو بسته، جو خود مختار، جو پدرانه،جو کنترل شده و جو آشنا را ‏ معرفی کردند که ویژگیهای هر کدام به شرح زیر است:
جو باز: مدارس با جو باز، دارای عدم تعهد پایین، موانع و محدودیت کم، نشاط و صمیمیت بسیار زیاد، اين تركيب جوى را پيشنهاد مى‏كند كه ‏هم مدير و هم معلمان رفتارصحيحى ‏دارند.

جو بسته: داراى ويژگيهاى متضاد با جو باز است. اعتماد و نشاط در آن كم و عدم اشتغال به كار زياد است. مدير و معلمان خود را مشغول نشان ‏مى‏دهند، مدير بر مسائل بى‏ اهميت، راهوار و غيرضرورى تاكيد مى‏كند و معلمان با همين تاكيد مدير كمترين ‏همكارى را دارند و رضايت كمترى نشان‏ مى‏دهند.
جو پدرانه: یک محیط اجتماعی را نشان می دهد که در آن مدیر سخت تلاش می کند ولی متاسفانه تلاش او بی تاثیر است. معلمان کار زیادی بر دوش ندارند ولی به خوبی با هم کنار نمی آیند و به تشکیل گروههای رقیب گرایش دارند.
جو خودمختار: جوی است که تقریبا آزادی کامل را برای معلمان به منظور هدایت کارشان و ارضاء نیازهای اجتماعی مطابق میلشان توصیف می کند. در این جو روحیه و صمیمیت نسبتا بالا هستند و عدم جوشش یا بازدارندگی کمتری وجود دارد. مدیر مدرسه اگرچه سختکوش است ولی در ارتباط با نظارت نسبتا کناره گیر و آسان گیر است. مدیر به طور نسبی مراعات معلمان را می کند.
جو کنترل شده: اشاره به جو پرکاری دارد که به زیان زندگی اجتماعی اعضا تمام می شود. با وجود این روحیه بسیار بالاست، معلمان در کارشان فعال و متعهدند اما تکالیف بیش از حد دارند و تعامل شخصی کمتری دارند. مدیر مدرسه به اندازه کافی سختکوش است تا مطمئن شود کارها به خوبی پیش می رود اما الگویی برای تعهد و وفاداری برای معلمان نمی باشد. در یک مدرسه با جو کنترل شده اساسا تاکید بر تولید بالا، بازدارندگی بالا و صمیمیت پایین است.
جو آشنا: نشان دهنده جوی است که در آن روابط اجتماعی مطلوب به زیان انجام کارها تمام می شود. معلمان در ارتباط با کار یکدیگر نمی جوشند اما در ارتباط با زندگی اجتماعیشان با هم صمیمی هستند. مدیر مدرسه اگرچه در سطح شخصی بسیار ملاحظه گر است ولی به هیچ وجه کناره گیر نیست، بر بهره وری تاکید نمی کند و بر انجام کار نیز نظارت ندارد. به طور خلاصه محیط مدزسه بسیار دوستانه است لیکن معلمان فعالیت اندکی دارند.
جو سازمانی« وین هوی و دنیس سیبو » OCDQ – ML
بعدها طی انتقاداتی، « آندروهیز » در یک تلاش تجربی برای ارزیابی OCDQ، به تجدید نظر در آن پرداخت و شکل اصلاح شده آن را برای مدارس ابتدایی OCDQ – RE و برای مدارس متوسطه OCDQ – RS به کار برد. از جدیدترین اقدامات اصلاحی پیرامون OCDQ – RE می توان از اقداماب و اصلاحات « وین هوی و دنیس سیبو » یاد کرد. « وین هوی و دنیس سیبو » بر اساس تحلیل عوامل زیرتستهای OCDQ – ML آشکار ساختند که مفهوم سازی و اندازه گیری افلیم، متکی بر دو عامل مهم است. در رفتار حمایتی، دستوری، تهدیدی، مدیر، عامل اول را تشکیل داده و در رفتار عدم تعهد، متعهدانه و همکارانه معلم عامل دوم را تعیین می کند، به طور اخص آنها بیان داشتند جو مدارس می توانند به صورت یکی از انواع چهارگانه جو باز، جو متعهدانه، جو غیرمتعهدانه و جو بسته در نظر گرفته شود.

سنخ شناسی جو مدارس
ابعاد جو سازمانی:
بسیاری از تحقیقات خاطر نشان ساخته اند که جو سازمانی از اجزاء یا ابهاد خاصی تشکیل شده است. برخی از محققان به ویژگیهای روانی – اجتماعی محیط کار مانند ارتباطات درونی مدرسه توجه بیشتری دارند و بعضی دیگر خصوصیات غیرمادی و خصوصیات عینی را تواما به عنوان شاخص های تشکیل دهنده جو مورد تاکید قرار داده اند.
عوامل موثر در تعیین جو مدارس:
1. ویژگیهای امکانات و تسهیلات مدرسه
2. سلامتی و امنیت محیط
3. فرصت سازی جهت مشارکت دانش آموزان
4. کاربرد پاداش و تشویق
5. روحیه دانش آموزان
6. ارتباطات کارمندان، معلمان و مدیران
7. رهبری آموزشی، مهارتهای آموزشی
 
شاخص های جو سالم سازمانی:
تحقیقات نشان داده اند که جو سالم سازمانی به طور مثبت روی کارکنان تاثیرات عمیقی دارد. لذا عوامل و عناصر تشکیل دهنده جو، صداقت ( شفافیت )، استانداردها، مسئولیتها، انعطاف پذیری، پاداشها و تعهد گروهی است. زمانی که میزان هر یک از این ابعاد در هر یک از کارکنان بالا رود، افراد به وسیله محیط کارشان برانگیخته می شوند، یعنی محیط کار بعنوان مکانی لذت بخش و سودآور تلقی می شود.

مراحل بهبود جو مدارس:
مرحله اول: درک و ابداع برنامه
مرحله دوم: تشخیص و سنجش مسائل
مرحله سوم: تدوین استراتژی برای غلبه بر مشکلات
مرحله چهارم: بکارگیری راه حلها
مرحله پنجم: نظارت و ارزشیابی نتایج.
در آخــــــــــر اینکـــــــــه:
در واقع می توان بیان داشت جو مدرسه نتیجه مستقیم ارزشها و هنجارها، عقاید مشارکت کنندگان در محیط مدرسه است، آنگونه که باید با یکدیگر در حال تعامل می باشند. صاحب نظران جو ادراک شده در محیط مدرسه را دارای دو بعد: جو علمی و جو اجتماعی می دانند که هر کدام از این دو بعد به نوبه خود دارای خصوصیات و ویژگیهایی هستند که در ارتباط با یکدیگر زمینه بهبود جو مدرسه را فراهم می سازند.
کارکنان در بدو ورود به سازمان انتظار دارند با جو سازمانی مطلوب و حمایت آمیزی مواجه شوند تا در لوای آن، نیازهای خود را تامین کنند. این مسئولیت مدیران است که امور مربوطه به گونه ای سازماندهی شود که افراد با تمام وجودشان در فعالیتها شرکت نمایند. در واقع مسئولیت مشترک مبنای خلاقیت و ابتکار جمعی است. هر چه جو سازمانی مثبت تر باشد، برقراری روابط انسانی آسان تر خواهد بود. بالعکس، جوهای بسته، ترس آور و یا منفی سبب بی اعتمادی، ترس، دوری و نفرت افراد از هم می شود. بنابراین جو مثبت و باز، بهداشت روانی افراد را تامین می کنند.
 
 
نتیجه گیری:
بارشد وپيشرفت تکنولوژي وفن آوري اطلاعات ، جامعه انساني دگرگون شده وبسرعت دچار تغيير مي شود اين تغييرات خود به خود نيازهاي جديد را نيز بوجود مي آورد دست اندرکاران تعليم وتربيت مي بايست همزمان با اين تغييرات برنامه ريزي نمايند وخود نيز ضمن کسب اطلاعات وآگاهي هاي جديد به روشهاي مناسب ونوين آموزشي وپرورشي مجهز شوند يکي از مواردي که در امر آموزش ووتربيت دانش آموزان نقش اساسي دارد فراهم آوردن وسايل وامکانات سخت افزاري ونرم افزاري است اما در زمانهاي مختلف ديدگاههاي افراد صاحب نظر متفاوت بوده است عده اي در مديريت آموزش وپرورش ريشه بسياري از مشکلات وحتي راه حلهاي آن را در ورودي هاي سيستم مدرسه مي جويند به عبارت ديگر امکانات سخت افزاري را مهمتر قلمداد مي کنند ومعتقدند که اگر ظرفيت هاي ورودي مدرسه ازقبيل منابع مالي ، فيزيکي وپول افزايش يابد مي توان همه تنگناها ومشکلات مدرسه را حل کرد عده ديگري هم براين باورند که گرچه ورودي هاي سيستم مدرسه و منابع مالي و فيزيکي حايز اهميت وموثر هستند اما بايد بيشتر به فرآيند سيستم توجه شود اين گروه تدريس ، مديريت ، ارزشيابي ، محتوي وروشها را بعنوان امکانات نرم افزاري موثر تر مي دانند.
 
 
 
 
 
منابع:
- امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) ( 23 قبل از هجرت ). نهج البلاغه . ترجمه محمد دشتی . تهران : دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی (1380)
- جوادی آملی ، عبدالله (1382) . قرآن حکیم از منظر امام رضا (ع) . قم : مرکز نشر اسراء .
- خلیلی شورینی ، سیاوش (1378) . مکاتب فلسفی و آراء تربیتی . تهران : یادواره کتاب .
- داغ ، محمد و رشید اویمن ، حفظ الرحمن ( چاپ دوم 1374 ) . تاریخ تعلیم و تربیت در اسلام قرن یک و شش هجری . ترجمه دکتر علی اصغر کوشافر. تبریز : انتشارات دانشگاه تبریز .
- رئوف ،علی (1383). سهم معلم شیوه معلم .مشهد:انتشارات آستان قدس رضوی
- رجبی ، محمود ( چاپ دوم 1379 ) . انسان شناسی . قم : مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
- علم الهدی ، جمیله ( 1384) . مبانی تربیت اسلامی و برنامه ریزی درسی بر اساس فلسفه صدرا. تهران :انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
- فریمن،جان(1383). اساس کیفی تعلیم و تربیت رشد شایستگی . ترجمه داود ریحانی . کرمان:دانشگاه شهید باهنر.
- گوتک ، جرالد ال ( چاپ چهارم 1384 ) . مکاتب فلسفی و آراء تربیتی . ترجمه دکتر محمد جعفر پاک سرشت . تهران : سمت .
 
- گریز ، آرنولد (1383) . فلسفه تربیتی شما چیست . ترجمه شعبانی ورکی و دیگران . مشهد : انتشارات به نشر
- مصباح یزدی ، محمد تقی (1382) . آفتاب ولایت . قم : مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
- میهر ، چارلز و زینس ،جوزف (1383) . ،راهبردها و مداخلات روانشناختی - تربیتی در مدارس . ترجمه رضا شریفی و ربابه نوری .تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین (ع)