روش تشکیل کانی ها
روش تشکیل کانی ها
در طبیعت حدود 3000 نوع کانى پیدا مى‌شود که از لحاظ ترکیب، شکل ظاهرى، رنگ، اندازه و... بسیار متفاوتند. یک علت عمده این تفاوت، چگونگى تشکیل آن‌ها است. بعضى از کانی‌ها از انجماد مواد مذاب به وجود می‌آیند (مانند کانی‌هایى که در تشکیل سنگ‌هاى آذرین دخالت دارند). بعضى از سرد شدن بخارها در سطح یا شکاف‌هاى موجود در سنگ‌ها به وجود مى‌آیند. برخى دیگر از کانی‌ها، از تبخیر محلول‌هایى که به حد اشباع رسیده‌اند به وجود مى‌آیند.
کانی اولیه یا درونی
کانیهای درون زاد همان طور که از نامشان پیدا است، در درون زمین یعنی کیلومترها زیر زمین تشکیل شده‌اند. ماده اصلی تشکیل دهنده کانیهای درون زاد و به طور کلی مادر همه کانی‌ها جسم سیال خمیر مانندی است که به نام ماگما خوانده می‌شود. با توجه به نحوه تشکیل کانیهای مختلف از ماگما، می‌توان مراحل مختلفی برای تشکیل کانی‌ها تشخیص داد که این مراحل شامل مراحل ماگمایی اولیه، پگماتیتی، پنوماتولیتیک و گرمابی است.
الف -ماگمایی اولیه
از این دسته که اولین گروه کانی‌ها هستند که از ماگما جدا می‌شوند و طبیعتاً در دما و فشار بالایی تفکیک می‌شوند می‌توان به کانی‌هایی مانند الماس، پلاتین، کرومیت، مس، آهن و از سنگ‌ها گرانیت را نام برد.
ب – پگماتیت‌ها
عناصر باقی‌مانده از ماگما که اغلب کلر و بر و فلوئور است و به پگماتیت موسوم است در این مرحله در داخل خلل و شکاف‌ها نفوذ می‌کنند. بلورهای پگماتیت فوق‌العاده بزرگ هستند. فاصله تشکیل پگماتیت‌ها از ماگمای اولیه حداکثر یک الی دو کیلومتر است. پگماتیت‌ها منبع مهم میکاهای صنعتی، لیتیم، بریلیوم، تانتالیم، کوارتز پیزو الکتریک هستند.
ج- پنوماتولیتیکی
کانیهای حاصل از این مرحله ارزش اقتصادی ندارند.
د- مرحله گرمابی
در این مرحله در نتیجه نفوذ آب‌های زیر زمینی عناصری از ماگمای داغ در طول مسیر در آب حل می‌شوند و پس از خروج این آب‌ها تشکیل کانسارهای با ارزشی مانند سولفورهای فلزی می‌دهند.
کانیهای ثانویه یا بیرونی
این کانی‌ها از تغییر و تبدیل کانیهای اولیه یا درون زاد به وجود می‌آیند. کانیهای اولیه عموماً در شرایط فشار و درجه حرارت بالا تشکیل شده‌اند و به همین خاطر این کانی در شرایط سطح زمین که متفاوت با شرایط تشکیل آن‌ها می‌باشد، چندان سازگار نیستند. کانیهای اولیه برای سازگار شدن با شرایط سطح زمین، خرد و تجزیه شده و به کانیهای ثانویه یا برون زاد تبدیل می‌شوند. فرآیندهای مختلفی همچون هوازدگی، رسوبی و بیولوژیکی به تشکیل کانیهای ثانویه کمک می‌کنند.
کانیهای دگرگونی
تغییر مشخصات کانی‌ها و سنگ‌ها در اثر حرارت و فشار، دگرگونی نامیده می‌شود. در اثر دگرگونی کانی‌ها ممکن است شکل بلورین اولیه خود را از دست داده و به شکل جدیدی متبلور شوند. البته تغییر تبلور کانی‌ها در جهتی است که با شرایط جدید سازگار باشند. ضمن تغییرات دگرگونی ممکن است ترکیب شیمیایی کانی‌ها نیز عوض شده و عناصری از ساختمان آن خارج و یا به آن وارد شوند. دگرگونی به سه نوع مجاورتی، ناحیه‌ای وحرکتی تقسیم می‌شود که در طی هر یک از این دگرگونی‌ها کانیهای مختلفی به وجود می‌آید
در طبیعت حدود 3000 نوع کانى پیدا مى‌شود که از لحاظ ترکیب، شکل ظاهرى، رنگ، اندازه و... بسیار متفاوتند. یک علت عمده این تفاوت، چگونگى تشکیل آن‌ها است. بعضى از کانی‌ها از انجماد مواد مذاب به وجود می‌آیند (مانند کانی‌هایى که در تشکیل سنگ‌هاى آذرین دخالت دارند). بعضى از سرد شدن بخارها در سطح یا شکاف‌هاى موجود در سنگ‌ها به وجود مى‌آیند. برخى دیگر از کانی‌ها، از تبخیر محلول‌هایى که به حد اشباع رسیده‌اند به وجود مى‌آیند.
کانی اولیه یا درونی
کانیهای درون زاد همان طور که از نامشان پیدا است، در درون زمین یعنی کیلومترها زیر زمین تشکیل شده‌اند. ماده اصلی تشکیل دهنده کانیهای درون زاد و به طور کلی مادر همه کانی‌ها جسم سیال خمیر مانندی است که به نام ماگما خوانده می‌شود. با توجه به نحوه تشکیل کانیهای مختلف از ماگما، می‌توان مراحل مختلفی برای تشکیل کانی‌ها تشخیص داد که این مراحل شامل مراحل ماگمایی اولیه، پگماتیتی، پنوماتولیتیک و گرمابی است.
الف -ماگمایی اولیه
از این دسته که اولین گروه کانی‌ها هستند که از ماگما جدا می‌شوند و طبیعتاً در دما و فشار بالایی تفکیک می‌شوند می‌توان به کانی‌هایی مانند الماس، پلاتین، کرومیت، مس، آهن و از سنگ‌ها گرانیت را نام برد.
ب – پگماتیت‌ها
عناصر باقی‌مانده از ماگما که اغلب کلر و بر و فلوئور است و به پگماتیت موسوم است در این مرحله در داخل خلل و شکاف‌ها نفوذ می‌کنند. بلورهای پگماتیت فوق‌العاده بزرگ هستند. فاصله تشکیل پگماتیت‌ها از ماگمای اولیه حداکثر یک الی دو کیلومتر است. پگماتیت‌ها منبع مهم میکاهای صنعتی، لیتیم، بریلیوم، تانتالیم، کوارتز پیزو الکتریک هستند.
ج- پنوماتولیتیکی
کانیهای حاصل از این مرحله ارزش اقتصادی ندارند.
د- مرحله گرمابی
در این مرحله در نتیجه نفوذ آب‌های زیر زمینی عناصری از ماگمای داغ در طول مسیر در آب حل می‌شوند و پس از خروج این آب‌ها تشکیل کانسارهای با ارزشی مانند سولفورهای فلزی می‌دهند.
کانیهای ثانویه یا بیرونی
این کانی‌ها از تغییر و تبدیل کانیهای اولیه یا درون زاد به وجود می‌آیند. کانیهای اولیه عموماً در شرایط فشار و درجه حرارت بالا تشکیل شده‌اند و به همین خاطر این کانی در شرایط سطح زمین که متفاوت با شرایط تشکیل آن‌ها می‌باشد، چندان سازگار نیستند. کانیهای اولیه برای سازگار شدن با شرایط سطح زمین، خرد و تجزیه شده و به کانیهای ثانویه یا برون زاد تبدیل می‌شوند. فرآیندهای مختلفی همچون هوازدگی، رسوبی و بیولوژیکی به تشکیل کانیهای ثانویه کمک می‌کنند.
کانیهای دگرگونی
تغییر مشخصات کانی‌ها و سنگ‌ها در اثر حرارت و فشار، دگرگونی نامیده می‌شود. در اثر دگرگونی کانی‌ها ممکن است شکل بلورین اولیه خود را از دست داده و به شکل جدیدی متبلور شوند. البته تغییر تبلور کانی‌ها در جهتی است که با شرایط جدید سازگار باشند. ضمن تغییرات دگرگونی ممکن است ترکیب شیمیایی کانی‌ها نیز عوض شده و عناصری از ساختمان آن خارج و یا به آن وارد شوند. دگرگونی به سه نوع مجاورتی، ناحیه‌ای وحرکتی تقسیم می‌شود که در طی هر یک از این دگرگونی‌ها کانیهای مختلفی به وجود می‌آید
- مشخصات
- دانلود
نظرات خود را اینجا بنویسید
