یبوست
یبوست یا خشکی مزاج عارضه‌ای در دستگاه گوارش است که به موجب آن مواد دفعی در رودهٔ بزرگ سفت می‌شوند و دفع آنها با درد و سختی همراه می‌شود. یبوست حاد ممکن است سبب بسته شدن روده شود، که به نوبهٔ خود ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشد. علل بروز این عارضه ممکن است رژیم غذایی نامناسب، بر هم خوردن تعادل هورمونی، اثر جانبی داروهای مصرفی و یا آناتومی بدن باشد. روش‌های درمان شامل اصلاح رژیم غذایی و تمرینات ورزشی است.
علل یبوست علت اصلی معمولاً کندی سرعت عبور مواد از کولون و یا اختلال دفع است. برخی از بیماری‌ها موجب یبوست می‌شوند مانند رژیم کم‌فیبر یا کم‌آبی، کم‌کاری تیروئید، بیماری دیابت، تومورها و سرطان‌های روده.
عوامل تشدید عوامل شایعی که یبوست را تشدید می‌کند عبارتند از: نوع رژیم غذایی، نداشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و میوه‌ها، کم مصرف کردن مایعات و نداشتن فعالیت فیزیکی مناسب. مصرف برخی از داروها مثل داروهای ضد فشارخون بالا و برخی داروهای پایین آورندهٔ چربی خون هم در ایجاد یبوست موثرند. شرایط فیزیولوژیکی مثل حاملگی و افزایش سن، تعدادی از بیماری‌ها که با کاهش حرکت همراه است مانند قطع نخاعی یا بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی عضلانی نیز از علل یبوست‌اند. برخی بیماری‌های روده بزرگ که به جهت اختلال در حرکات روده بزرگ می‌باشد مثل بیماری رودهٔ تحریک‌پذیر، بیماری‌های مرتبط به عضلات کف لگن و بالاخره افسردگی از علل دیگر ایجاد یبوست هستند.مصرف مواد مخدر و هم چنین قرص های حاوی مواد مخدر سنتی و صنعتی همانند ترامادول و متادون نیز میتواند باعث ایجاد یبوست گردد.
موثرترین درمان برای یبوست ایجاد یک تغییر مهم در رژیم غذایی است که البته امروزه کمتر به آن توجه می شود.در واقع کولون به استفاده از مسهل عادت می کند. همچنین استفاده از مسهل مانع از بروز علایم هشدار دهنده مهمی مانند یبوست و درد،هنگام اجابت مزاج می شود. بدون وجود این اخطا رها، افراد همچنان به خوردن غذاهایی که واقعاً می توانند عامل خطرناکی برای به خطر افتادن سلامتی آنها باشند، ادامه می دهند. موثرترین درمان برای یبوست ایجاد یک تغییر مهم در رژیم غذایی است که البته امروزه کمتر به آن توجه می شود.
اغلب انواع بیماریهای دردناک روده به به قسمت انتهائی روده مربوط می باشند. برخی از این مشکلات تنها دردسرسازند. اما برخی زندگی بیماررا مورد تهدید قرارمی دهند. به هرحال نباید مشکلات ساده و یا بیماریهای خطرناک را به عنوان قسمت طبیعی از روند زندگی تحمل کرد.
یبوست معنای متفاوتی برای افراد مختلف دارد. طبق بررسی های انجام شده، بعضی از افراد هر شش تا دوازده روز و آن هم با کمک مسهل های قوی اجابت مزاج دارند و حتی این مسئله را به عنوان امری طبیعی پذیرفته اند. فعالیت و حرکت روده برای دفع، به میزان سلامتی افراد بستگی دارد. برای بعضی از افراد حرکت روده و اجابت مزاج درهردو روزیکبار، طبیعی است. درحالیکه فرد دیگری ممکن است روزانه سه باروحتی بیشتر دفع انجام دهد و هر دو آنها کاملاً سالم باشند.
معمولاً وریدهای پا (رگی که خون را به قلب برمی گرداند) در افراد مبتلا به یبوست بر اثر فشار بیش از حد هنگام حرکت دشوار مدفوع در روده آسیب می بینند. در طول رگ های پا دریچه هایی به فواصل متناوب قرار دارند که به حرکت جریان خون به طرف بالا و قلب کمک می کنند. این دریچه ها تقریباً به شکل یک نردبان متحرک هستند و در برابر حرکت خون به طرف پایین بر اثر فشارجاذبه مقاومت می کنند. این دریچه ها بر اثر فشار زیادی که برای حرکت مدفوع خشک و سفت نیاز است، بیش از حد کشیده شده و صدمه می بینند و طولی نمی کشد که این دریچه ها دیگر برای نگهداشتن خون، فاقد کفایت می گردند. و اگر دریچه ها خوب کار نکنند همواره یک ستون 6اینچی از خون بر روی رگ های پایینی فشار می آورد. یکی از نتایج این فشار نامشهود واریس ورید (رگ) پا است. ظهور شبکه درهم پیچیده آبی رنگ و دردناک بر روی پاها از علایم مشخصه واریس می باشد. گاهی رگ ها در واریس زخم شده و موجب خونریزی می شوند. چنین وضعیتی ممکن است در ناحیه مقعد نیز رخ دهد.
یبوست به دلیل اختلالات روحی بوجود نمی آید یا حداقل با اطمینان می توان گفت که، این مسئله عامل اصلی نیست. اگر چه پس ازعمری تحمل درد و رنج ناشی از مشکلات روده ، هر کسی در مورد سلامت و قابلیتها یش، شک خواهد کرد
اگرچه نحوه درمان يبوست بسته به علت،شدت ومدت زمان ابتلا به آن متفاوت است ، اما دراكثرموارد با تغييررژيم غذائي و اصلاح شيوه زندگي مي توان به رفع آن كمك نموده وازبروزمجددآن جلوگيري نمود.
 
رژيم غذائي
اگررژيم غذائي حاوي مقداركافي فيبرباشد (روزانه 20 تا 35 گرم) ،باعث نرمي مدفوع وحجيم شدن آن مي شود. پزشكان ومتخصصين تغذيه مي توانند درزمينه ارائه يك برنامه غذائي مناسب به شما كمك كنند.ازجمله غذاهاي غني ازفيبرمي توان حبوبات و غلات كامل يعني نوع سبوس دار آنها،انواع ميوه وسبزيجات تازه مانند مارچوبه (asparagus) ،انواع كلم وهويج رانام برد.افرادي كه مستعد يبوست هستند،بايد مصرف غذاهائ كم فيبريابدون فيبرمانند بستني ،پنير،گوشت ،و غذاهاي آماده را محدودكنند. 
 
اصلاح شيوه زندگي
ازجمله عوامل ديگري كه به پيشگيري ودرمان يبوست كمك مي كنند،عبارتنداز: نوشيدن آب كافي و مصرف مايعاتي مانندآب ميوه ها ، عصاره سبزيجات و سوپ صاف شده كه مانع ازكاهش آب بدن مي شوند.همچنين انجام فعاليت بدني و ورزشهاي روزانه ، اختصاص زمان مناسب به حركات روده و دفع مدفوع نيزدراين موردموثرهستند . به علاوه،مواد  تحريك كننده حركات روده و محرك دفع نيز نبايستي ناديده گرفته شوند. 
 
ملين ها 
اكثركساني كه مبتلا به يبوستهاي معمولي هستند،نيازي به مصرف ملين ها ندارند.ولي پزشكان براي آن دسته از افرادي كه باوجود رژيم غذائي مناسب و اصلاح شيوه زندگي خود،بازهم داراي يبوست مي باشند،استفاده ازملين ها و حتي تنقيه رابراي مدت محدودي توصيه مي كنند.درموردكودكان ،درمان كوتاه مدت باملين ها، همراه با آموزش هاي لازم جهت دفع مدفوع منظم ،به درمان يبوست كمك خواهدكرد.
نيازبه ملين ها واينكه كداميك ازآنها براي بيماربهتراست بايدتنها بوسيله پزشكان تعيين شود.ملين ها به شكل مايع،قرص،پودر(لعاب) ويادانه هاي ريزوجوددارند وازراه خوراكي قابل مصرف هستند.اين مواد به صورتهاي مختلف  به رفع يبوست كمك مي كنند. كه ازاين قرارند:
 
·       ملينهاي حجم ساز (bulk-forming) :اين  ملينها معمولا" ايمن ترين ملين محسوب مي شوند،ولي برروي جذب بعضي ازداروها نيزتاثيرمي گذارند.همچنين به عنوان مكمل هاي فيبر شاخته شده وهمراه با آب مصرف مي شوند.آنها آب رادرداخل روده جذب كرده وباعث نرمترشدن مدفوع مي گردند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
متاموسيل(Metamucil)،فايبرال(Fiberal)،سيتروسل(Citrucel)،كونسيل(Konsyl)،و سروتان(Serutan).
اين داروها بايستي همراه باآب مصرف شوند ،چراكه مي توانندباعث انسدادشوند.بسياري ازافراد اعلام كرده اند كه بعدازمصرف داروهاي مذكور تسكين نيافته اند و حتي استفاده ازآنها باعث افزايش نفخ آنان وايجاددرهاي شكمي شده است.
·        محركها (Stimulants) : اين ملينها باعث انقباضات منظم درماهيچه هاي روده مي شوند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
كوركتول(Corectol)، دلكولاكس(Dulcolux)،پورج(Purge)،وسنوكوت(Senokot).
مطالعات بعمل آمده نشان مي دهندكه فنل فتالئين(Phenolphetalein) ،به عنوان يكي ازاجزاي تشكيل دهنده برخي از اين مواد ،مي تواندباعث افزايش خطرسرطان گردد. FDA (سازمان غذا ودارو) ،بطوركلي تركيباتي  كه حاوي فنل فتالئين هستند،راخارج ازرده دانسته واستفاده ازآنهاراتحريم نموده داده است . به همين علت بيشترسازنده هاي موادمحرك ،جايگزين ديگري رابراي فنل فتالئين تعيين كرده اند.
·       مواداسمزي (Osmotics) : اين موادباعث مي شوندكه مدفوع داخل كولون دريك مسيرخاص حركت نمايد ،ومنجربه اتساع روده مي گردند.اين سري ازداروها براي افرادي مفيدهستندكه مبتلا به يبوست هايي با عامل ناشناخته هستند.نام تجاري آنهاعبارتنداز:سفولاك(Cephulac )،سوربيتول(Surbitol)،ومايرالاكس(Miralax).افرادي كه داراي ديابت هستند،به هنگام استفاده ازاين موادبايستي ازنظرتعادل الكتروليت بدن تحت نظرقرارداشته باشند.
·       نرم كننده هاي مدفوع (Stool softener) : اين موادباعث مرطوب شدن مدفوع گشته وازكاهش آب آن جلوگيري مي كنند.اين ملين ها اغلب بعداززايمان وعملهاي جراحي توصيه مي شوند.نامهاي تجاري انها عبارتنداز:كولاك (Colac)وسرفك(Surfak)
اين موادبراي افرادي توصيه مي شودكه بايداززورزدن هنگام اجابت مزاج پرهيزكنند.استفاده طولاني مدت ازاين سري داروها ممكن است باعث به هم خوردن تعادل الكتروليتهاي بدن شود.
·       ملين هاي روغني (Lubricant) : اين موادباعث چرب شدن مدفوع شده وحركت آن رادرداخل روده ها آسانتر مي كند. متداولترين آنها روغنهاي معدني هستند.نامهاي تجاري انهاعبارتنداز:فليت(Fleet)،و زيمنول(Zymenol). اين مواد قادرندحركت روده راطي 8 ساعت تحريك نمايند.
·       ملين هاي نمكي (Saline laxatives) :اين ملينهايك نوع نمكهائي هستند كه مانند اسفنج عمل كرده و آب رابه داخل روده مي كشندتامدفوع بتواندراحت ترعبوركند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز: شيرمنيزي (Milk of magnesia)،وهاليزام-او(Haleys M-O).بطوركلي ملينهاي سالين جهت درمان يبوستهاي حادبكارمي روند .البته به شرطي كه هيچ گونه علامتي، ازانسدادروده وجودنداشته باشد. استفاده ممتدازاين ملينها ،به خصوص دركودكان و افرادمبتلا به نارسائيهاي كليوي مي تواندباعث به هم خوردن تعادل الكتروليتي بدن آنان شود.
 
·        فعال كننده هاي كلرايد كانال (Chloride Channel activators) : اين ملينها باعث افزايش مايعات روده اي و تشديدحركت آنها شده وبه عبورمدفوع كمك مي كنند،وازاين طريق سبب كاهش يبوست  مي گردند.يكي ازاين ملين ها آمي تيزا(Amitiza) است ومشخص شده كه اين دارو مي توانداز 6 الي 12 ماه بطورايمن مورداستفاده قرارگيرد. اما اين پزشكان هستندكه بايستي نيازبه ادامه استفاده ازآن راتعيين نمايند.
اشخاصي كه به ملين ها وابسته مي شوند،لازم است كه به آرامي استفاده ازآنها رامتوقف كنند.دراين راستا پزشكان مي توانند كمكهاي لازم راارائه دهند.اكثرافرادي كه استفاده ازملين هارامتوقف مي كنند،قادرند، توانائي خودراجهت انقباضات طبيعي روده مجددا"بدست آورند.
 
سايرروشهاي درماني
درمان يبوست مي تواندباتوجه به علت خاص آن انجام شود.براي مثال،پزشك ممكن است دستوربه توقف مصرف يك داروي خاص داده و يا انجام عمل جراحي رابراي اصلاح مشكلات ناحيه راست روده و مقعد(َAnorectal)صلاح بداند.ازجمله پرولاپس مقعد،كه درآن قسمتهاي تحتاني كولون ازمقعد خارج مي شوند.
افرادمبتلا به يبوستهاي مزمن كه حاصل از اختلالات ناحيه راست روده و مقعدهستند،جهت آموزش مجدد عضلاتي كه حركات روده راكنترل مي كنند،مي توانندازفنون بيوفيدبيك (روش قادرساختن فردبه كنترل فرايندهاي زيستي داخلي خود) استفاده كنند.درفن بيوفيدبيك ،بااستفاده ازيك حسگر،توانائي عضلات موردنظرموردبررسي قرارگرفته ،وبرروي صفحه رايانه نمايش داده مي شود.درنتيجه بااين روش مي توان ارزيابي دقيقي ازعملكردبدن بعمل آورد. متخصصان بااستفاده ازاطلاعات بدست آمده به بيماران كمك  مي كنند تا مجددا"ماهيچه هاي موردنظررا آموزش دهند.
جراحي كولون و برداشت آن نيز مي توانداز گزينه هايي باشدكه ممكن است جهت افرادمبتلا به يبوستهاي شديدكه مبتلا به بي حركتيهاي روده هستند،مورداستفاده قرارگيرند. درهرحال ، فوايد و عوارض احتمالي اين گونه جراحيها ازجمله دردهاي شكمي و اسهال بايستي سنجيده شود. 
 
مصرف خودسرانه‌ی داروهای شیمیایی جهت درمان یبوست چه عوارضی به دنبال دارد؟
با توجه به اینکه داروهای شیمیایی اثر سریع و فوری دارند، در درازمدت به روده‌ی بزرگ آسیب می‌رسانند. علاوه بر این که ممکن است دستگاه گوارش به این داروها عادت کند و دیگر جوابی به آنها ندهد. بنابراین به هیچ وجه این بیماران نباید خودسرانه دارو مصرف کنند.